Παράγοντες Προσδιορισμού της Επιχειρηματικότητας Αρχικών Σταδίων

ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ & ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΑΓΡΙΝΙΟ Παράγοντες Προσδιορισμού της Επιχειρηματικότητας Αρχικών Σταδίων Σάκκος Ιωάννης Επιβλέπουσα Καθηγήτρια: Τσάμπρα Μαρία Αγρίνιο, Ιούνιος 2014

Δήλωση περί μη λογοκλοπής Δηλώνω ότι είμαι ο συγγραφέας της παρούσας εργασίας με τίτλο Παράγοντες Προσδιορισμού της Επιχειρηματικότητας Αρχικών Σταδίων που συντάχθηκε στο πλαίσιο της πτυχιακής μου εργασίας και παραδόθηκε τον μήνα Ιούνιο του 2014. Η αναφερόμενη εργασία δεν αποτελεί αντιγραφή ούτε προέρχεται από ανάθεση σε τρίτους. Οι πηγές που χρησιμοποιήθηκαν αναφέρονται σαφώς στη βιβλιογραφία και στο κείμενο ενώ κάθε εξωτερική βοήθεια, αν υπήρξε, αναγνωρίζεται ρητά. Όνομα ΑΜ Υπογραφή ΣΑΚΚΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 90 Ημερομηνία 26/6/2014 2

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στην συγκεκριμένη εργασία θα αναπτυχθεί το πώς οι συμμετέχοντες στο πρόγραμμα του ΟΑΕΔ, την Συμβουλευτική Ανάληψης Επιχειρηματικών Πρωτοβουλιών (Σ.Α.Ε.Π.), αποφάσισαν να δημιουργήσουν την δική τους επιχείρηση. Στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται μία παρουσίαση της επιχειρηματικότητα και πως αυτή συνδυάζεται με την τεχνολογία και την καινοτομία. Αναλύουμε τις έννοιες, όπως είναι η επιχειρηματικότητα «ευκαιρίας, η επιχειρηματικότητα «ανάγκης», η «καθιερωμένη» επιχειρηματικότητα και η επιχειρηματικότητα «αρχικών σταδίων». Στο δεύτερο κεφάλαιο προσπαθούμε να αναλύσουμε τους παράγοντες που επηρεάζουν την επιχειρηματικότητα και πως αυτοί μπορούν να ενισχύσουν ή να φέρουν αρνητικά αποτελέσματα στην διαβίωση μιας επιχείρησης. Επιπρόσθετα, κάνουμε μία μικρή αναφορά για τον Ν. Αιτωλοακαρνανίας, τα δημογραφικά χαρακτηριστικά τα οποία έχει και φυσικά με την παραγωγική της δυνατότητα και δυναμικότητα. Στο τρίτο κεφάλαιο της συγκεκριμένης εργασίας αναλύεται η μεθοδολογία με την οποία πραγματοποιήσαμε την συγκεκριμένη εργασία και φυσικά τον τρόπο με τον οποίο αναλύσαμε τα δεδομένα μας. Επιπλέον, αναφέρουμε τα ερευνητικά μας ερωτήματα και αναλύουμε τους παράγοντες που καθορίζουν την επιχειρηματικότητα στον Ν. Αιτωλοακαρνανίας. Στο τέταρτο κεφάλαιο αναλύονται τα αποτελέσματα από την εξέταση των δεδομένων από το άτομα που συμμετείχαν στο πρόγραμμα της Συμβουλευτικής Ανάληψης Επιχειρηματικών Πρωτοβουλιών (Σ.Α.Ε.Π.) του ΟΑΕΔ. Παρατηρούμε ποιες είναι οι προτιμήσεις τους σχετικά με το κλάδο που θέλουν να δημιουργήσουν την δική τους επιχείρηση, πως η νέα επιχείρηση που θέλουν να ιδρύσουν έχουν σχέση με τις εκπαιδευτικές σπουδές που έχουν ολοκληρώσει (πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση), αλλά και την επαγγελματικής τους εμπειρία που ίσως μπορεί να είχαν αποκτήσει. Στο πέμπτο κεφάλαιο αναλύουμε τα συμπεράσματα μας από την ανάλυση των δεδομένων και των εύρεση των αποτελεσμάτων που είχαμε στο προηγούμενο κεφάλαιο. Θα κάνουμε τις δικές μας προτάσεις στο πως τελικά θα πρέπει ίσως οι νέοι να βλέπουν την δημιουργία της δικής τους επιχείρησης, αλλά και ποια θα πρέπει να είναι τα δεδομένα που θα πρέπει να αναλύουν πρώτα τόσο οι ίδιοι, όσο και το κράτος σε ότι έχει σχέση με την 3

ενίσχυση της νέας επιχειρηματικότητας ή της επιχειρηματικότητα «αρχικών σταδίων», με την οποία ασχολούμαστε κυρίως. 4

Πίνακας περιεχομένων Περίληψη... iii. Πίνακας Περιεχομένων... v. Πρόλογος... vi. Εισαγωγή... 7 1. Κεφάλαιο 1 ο... 8 1.1. Ορισμοί επιχειρηματικότητας... 10 1.2. Η έννοια του επιχειρηματία... 11 1.3. Επιχειρηματικότητα και καινοτομία... 12 1.4. Επιχειρηματικότητα ευκαιρίας... 13 1.5. Επιχειρηματικότητα ανάγκης... 14 1.6. Καθιερωμένη επιχειρηματικότητα... 15 17. Επιχειρηματικότητα αρχικών σταδίων... 16 1.8. Επιχειρηματικότητα των Νέων... 17 1.9. Γυναικεία επιχειρηματικότητα... 18 2. Κεφάλαιο 2 ο... 20 2.1. Παράγοντες που καθορίζουν την επιχειρηματικότητα... 20 2.2. Κίνητρα Επιχειρηματικότητας... 22 2.3. Βασικοί δείκτες επιχειρηματικότητας... 23 2.4. Δημογραφικά χαρακτηριστικά, εκπαιδευτικό επίπεδο, επιχειρηματικός προσανατολισμός του Ν. Αιτωλοακαρνανίας..25 2.5. Σε τι θα επικεντρωθεί η εργασία μας και γιατί;... 26 3. Κεφάλαιο 3 ο... 27 3.1. Μεθοδολογία της έρευνά μας... 27 4. Κεφάλαιο 4 ο... 29 4.1. Ανάλυση των αποτελεσμάτων... 29 5. Κεφάλαιο 5 ο... 36 5.1. Συμπεράσματα... 36 5.2. Προτάσεις... 38 6. Βιβλιογραφία - Πηγές... 41 5

Πρόλογος Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να ερευνήσουμε τους υποψήφιους επιχειρηματίες του Ν. Αιτωλοακαρνανίας, που συμμετείχαν ως άνεργοι και δήλωσαν συμμετοχή στο πρόγραμμα του ΟΑΕΔ, στην «Συμβουλευτική Ανάληψης Επιχειρηματικών Πρωτοβουλιών (ΣΕΑΠ)» κατά τα έτη 2008-2009 και 2009-2010, με στόχο να συμμετάσχουν σε προγράμματα οικονομικής ενίσχυσης ώστε να δημιουργήσουν την δική τους επιχείρηση, δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας και φυσικά να καταπολεμήσουν την τοπική ανεργίας. Επιπλέον, θα εξετάσουμε τους κλάδους που αποφάσισαν να ασχοληθούν οι νέοι επιχειρηματίες και το εκπαιδευτικό τους προφίλ σε δύο κατηγορίες ηλικιών, από 22-32 ετών και από 33-64 ετών. Λέξεις κλειδιά: Επιχειρηματικότητα νέων, επιχειρηματικότητα «αρχικών σταδίων», επιχειρηματικότητα «ανάγκης» «και «καθιερωμένη επιχειρηματικότητα, ΟΑΕΔ. 6

Εισαγωγή Με την παρούσα εργασία θα προσπαθήσουμε να αναδείξουμε πως οι νέοι στην περιφέρεια της Αιτωλοακαρνανίας προσπάθησαν να κάνουν το επιχειρείν πράξη αλλά και σε ποιον κλάδο προσπάθησαν να το υλοποιήσουν. Μέσα από μια περίοδο μεγάλης οικονομικής ύφεσης πολλοί προσπάθησαν μέσα από τα προγράμματα του ΟΑΕΔ να δημιουργήσουν μία μικρή επιχείρηση και να αντισταθούν στην μάστιγα της ανεργίας που άρχιζε να ακμάζει από το 2008 και μετά, με το κλείσιμο και την συρρίκνωση πολλών παλαιότερων καταστημάτων και εταιρειών. Θα παρουσιάσουμε επιπλέον πως αυτή η ενασχόληση τους με το επιχειρείν αποτελούσε πράγματι μια προσπάθεια που θα δημιουργούσε νέες καινοτόμες ιδέες και προϊόντα, ώστε μέσα από την καινοτομία και την δική τους προσωπική προσπάθεια να δημιουργήσουν πλούτο τόσο για την επιχείρηση τους όσο και την τοπική κοινωνία που δραστηριοποιούνται. Η επιχειρηματικότητα είναι ένας από τους παράγοντες που προσδιορίζουν το επίπεδο και το ρυθμό αύξησης της παραγωγικότητας της κάθε χώρας και αποτελεί το βασικό παράγοντα προσδιορισμού της ανταγωνιστικότητας στις διεθνείς αγορές. Το επιχειρηματικόοικονομικό περιβάλλον σε κάθε χώρα είναι ένας από τους βασικούς παράγοντες προσδιορισμού της παραγωγικότητάς της και η βελτίωσή του με την πάροδο του χρόνου συμβάλλει ουσιαστικά στη βελτίωση της παραγωγικότητας. Ως βελτίωση του επιχειρηματικού-οικονομικού περιβάλλοντος εννοούμε τη διαμόρφωση συνθηκών που θα προσελκύουν ολοένα και περισσότερες επενδύσεις (εγχώριες και ξένες) στην οικονομία της χώρας. Οι επενδύσεις αποτελούν τον κύριο μηχανισμό για την εισαγωγή της νέας τεχνολογίας και συντελούν στο συνεχή εκσυγχρονισμό των μεθόδων παραγωγής, την εκμετάλλευση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων και των ευκαιριών ανάπτυξης καθώς και την αύξηση της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας ως σύνολο. 7

1. Κεφάλαιο 1 ο 1.1. Ορισμοί επιχειρηματικότητας Η επιχειρηματικότητα επιδέχεται πολλών ορισμών και προσεγγίσεων, που εκτείνονται από το δημιουργείν έως το επιβιώνειν, από την ανάληψη ρίσκου έως την άσκηση ηγεσίας για τη πραγμάτωση του στόχου και από την επιθυμία αυτοαπασχόλησης έως την πραγμάτωσή της. Πάνω απ όλα όμως, η επιχειρηματικότητα είναι νοοτροπία, κυρίως ατόμων που ανήκουν σε μια ετερογενή ομάδα και που έχουν το ταλέντο να αναγνωρίζουν ευκαιρίες εκεί που οι άλλοι δεν τις βλέπουν και να οργανώνονται για να επιτύχουν το τελικά επιδιωκόμενο όφελος. Ο Alfred Marsall (1990), ήταν ο πρώτος που συνδύασε την επιχειρηματικότητα με την παραγωγική διαδικασία με το έργο του «Principles of Economics» και ανέφερε τέσσερις παράγοντες που επηρεάζουν την παραγωγική διαδικασία. Αυτοί οι παράγοντες είναι: α) η γη, β) η εργασία, γ) η οργάνωση και δ) το κεφάλαιο. Η επιχειρηματικότητα όμως αποτελεί την κινητήρια δύναμη της οργάνωσης, δηλαδή εκείνου του παραγωγικού συντελεστή που θεμελιώνει την οικονομική σκέψη και συνδυάζει τους άλλους τρεις. Η επιχειρηματικότητα είναι στενά συνδεδεμένη με την καινοτομία, που αναζητά διαρκώς κάτι νέο, το οποίο ν ανταποκρίνεται στις εξελισσόμενες (ή και τεχνητές) ανάγκες του ανθρώπου και για το σκοπό αυτό αναπλάθει το παλιό. Οφείλει όμως να είναι το ίδιο συνδεδεμένη και με τη κοινωνική υπευθυνότητα και το σεβασμό στη οικολογική ισορροπία, προκειμένου να παραμείνει ωφέλιμη και επομένως βιώσιμη. Η επιχειρηματικότητα μπορεί έτσι να συμβάλλει στη δημιουργία θέσεων εργασίας και πλούτου, απελευθερώνοντας εν γένει το ανθρώπινο δυναμικό, επιτρέποντας την μετατροπή νέων ιδεών σε επιτυχημένες προσπάθειες και συσσωρεύοντας σχετική γνώση. Στα κοινά χαρακτηριστικά των επιχειρηματιών περιλαμβάνονται ο κατά τεκμήριο ευφάνταστος και δημιουργικός χαρακτήρας τους, η επιθυμία τους για ανεξαρτησία και αυτοπραγμάτωση, η αποφασιστικότητά τους για σκληρή και πειθαρχημένη εργασία και η ετοιμότητά τους για ανάληψη ρίσκου. Οι επιχειρηματίες είναι πρόσωπα που αντιλαμβάνονται μια ευκαιρία και δημιουργούν μια οργάνωση για να την κυνηγήσουν. Έχουν την ικανότητα να μαθαίνουν από 8

τις εμπειρίες του πραγματικού κόσμου και να μετασχηματίζουν αυτή τη γνώση σε νέες καταστάσεις, προϊόντα και υπηρεσίες. Χαρακτηρίζονται από καινοτομικές ιδέες και τρόπο σκέψης που τους επιτρέπει να συσχετίζουν τις προσωπικές τους γνώσεις με πρακτικές εφαρμογές, που ανταποκρίνονται σε υπαρκτές ανάγκες και επιλύουν πρακτικά προβλήματα. Είναι επίμονοι και αποφασιστικοί στο κυνήγι των στόχων τους και στην αντιμετώπιση και επίλυση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν κατά τη διάρκεια του αγώνα τους. Είναι ακόμη δημιουργικοί με έναν δικό τους ιδιαίτερο τρόπο, που τους επιτρέπει να επικεντρώνουν και να αξιοποιούν τα ισχυρά τους σημεία, παρά να εγκλωβίζονται στις αδυναμίες τους. Οι επιχειρηματίες δεν απαιτείται να γνωρίζουν σε βάθος τις επιστήμες αλλά σε εύρος, προκειμένου να είναι σε θέση να σχηματίσουν μια γενική ιδέα και μια συνολική εικόνα, παρά να διαμορφώσουν μια εξειδικευμένη άποψη για κάτι συγκεκριμένο. Επιχειρηματικότητα είναι μια δυναμική διαδικασία κατά την οποία τα άτομα σταθερά εντοπίζουν οικονομικές ευκαιρίες και τις εκμεταλλεύονται μέσα από την ανάπτυξη, παραγωγή και πώληση αγαθών και υπηρεσιών. Η διαδικασία αυτή απαιτεί την ύπαρξη ποιοτικών ιδιοτήτων στα άτομα, όπως εμπιστοσύνη στον εαυτό τους, δυνατότητα και διάθεση ανάληψης κινδύνου και ένα αίσθημα προσωπικής δέσμευσης. (The European Observatory for SMEs (2000). Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασία και Ανάπτυξης (Ο.Α.Σ.Α.) αναφέρει ως ορισμό της επιχειρηματικότητα ότι είναι αυτός που «οι επιχειρηματίες είναι οι φορείς της αλλαγής και της ανάπτυξης της οικονομίας της αγοράς, είναι εκείνοι που με τη δράση τους δημιουργούν, διαχέουν και εφαρμόζουν καινοτόμες ιδέες, δεν επιδιώκουν να αξιοποιήσουν μόνο τις οικονομικές ευκαιρίες, αλλά έλκονται από την ανάληψη κινδύνου και αρέσκονται να βλέπουν την επιβεβαίωση του προαισθήματος τους». Κατά την άποψη μου βασικό για κάθε νέο επιχειρηματία που προσπαθεί να ανοίξει μια νέα επιχείρηση είναι η δημιουργία ενός επιχειρηματικού σχεδιασμού. το οποίο θα πρέπει να ακολουθεί τα παρακάτω στάδια: Τον καθορισμό των σκοπών και των στόχων της επιχείρησης Την εσωτερική και εξωτερική ανάλυση του περιβάλλοντος Τον καθορισμό της στρατηγικής δομής της επιχείρησης Την δημιουργία εναλλακτικών σχεδίων και στρατηγικών 9

Την δυνατότητα αξιολόγηση των στρατηγικών που ακολούθησε Την δυνατότητα της κατάλληλης στρατηγικής ανάλογα με τις ευκαιρίες του εξωτερικού περιβάλλοντος Μέσα από τα παραπάνω θα προσπαθήσει να εκμεταλλευτεί στο έπακρον τις δυνατότητες και τις ευκαιρίες που του παρουσιάζονται να είναι ανθεκτικός στο πέρασμα του χρόνου και να ελαχιστοποιεί τις απειλές που μπορεί να δέχεται από το εξωτερικό περιβάλλον. Τέλος η πιστή η εφαρμογή της επιχειρηματικής στρατηγικής που επέλεξε να ακολουθήσει, πρέπει να εφαρμοστεί μέσα από ένα σωστό καταμερισμό των συντελεστών παραγωγής που διαθέτει και του ελέγχου εφαρμογής της ίδιας του της στρατηγικής. Η επιχειρηματικότητα καθορίζεται βάσει του ερευνητικού προγράμματος του Παγκόσμιου Παρατηρητηρίου Επιχειρηματικότητας (Global Entrepreneurship Monitor: GEM) ξεκίνησε το 1999 με τη συμμετοχή 10 χωρών. Το 2012 έλαβαν μέρος στην ετήσια έρευνα 69 χώρες. Έτσι, το GEM είναι σήμερα σε θέση να ερευνά το φαινόμενο της επιχειρηματικότητας σε περιοχές του πλανήτη που καλύπτουν το 74% Το GEM, λοιπόν, έχει ως στόχο: Να μετρήσει το επίπεδο επιχειρηματικότητας σε μια χώρα και να εξηγήσει τις διαφορές που εμφανίζονται ανάμεσα στις εξεταζόμενες χώρες Να αποκαλύψει τους παράγοντες που οδηγούν σε ικανοποιητικά επίπεδα επιχειρηματικότητας Να προτείνει πολιτικές που μπορούν να ενισχύσουν τα επίπεδα επιχειρηματικότητας σε μια χώρα του παγκόσμιου πληθυσμού και περίπου το 87% του παγκόσμιου προϊόντος. Ένα από τα βασικά πλεονεκτήματα της έρευνας του GEM είναι ο αυξανόμενος κάθε χρονιά αριθμός των χωρών που συμμετέχουν (κατά την έρευνα του 2012-2013 έλαβαν μέρος 69 χώρες), και η ανάλυση πλέον των δεδομένων με βάση και το επίπεδο της οικονομικής ανάπτυξης ανά κράτος. Με τον τρόπο αυτό, δίνεται η δυνατότητα στους συμμετέχοντες να συγκριθούν με χώρες που βρίσκονται σε παρόμοιο αναπτυξιακό στάδιο. Το ερευνητικό πρόγραμμα του GEM διακρίνει τις χώρες που έλαβαν μέρος το 2011 σε τρεις ομάδες, ανάλογα με τη βασική πηγή του προϊόντος που παράγουν. Η πρώτη (Ομάδα Α) περιλαμβάνει χώρες χαμηλού κατά κεφαλήν εισοδήματος, το προϊόν των οποίων προέρχεται κυρίως από την εκμετάλλευση πρωτογενών συντελεστών παραγωγής. Η δεύτερη 10

(Ομάδα Β) περιλαμβάνει χώρες μεσαίου εισοδήματος, η ανάπτυξη των οποίων βασίζεται στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της οικονομίας. Τέλος η τρίτη (Ομάδα Γ) περιλαμβάνει χώρες υψηλού εισοδήματος, οι οποίες βασίζουν την ανάπτυξή τους στη συνεχή προώθηση της καινοτομίας προϊόντος και διεργασιών. Η Ελλάδα βρίσκεται στην χώρες της τρίτης ομάδας. 1.2. Η έννοια του επιχειρηματία Τι είναι όμως ο επιχειρηματίας και πως θα μπορούσαμε να τον περιγράψουμε για να δώσουμε μια κατανοητή έννοια;. Πρώτα απ όλα θα ορίσουμε τι είναι ο επιχειρηματίας και ποια θα πρέπει να είναι τα βήματα του για να μπορέσει να είναι επιτυχημένος. Ο Adam Smith (1776) στο βιβλίο που έγραψε με τον τίτλο «Η κοινωνία των εθνών», περιέγραψε τον επιχειρηματία ως το άτομο εκείνο το οποίο θα αναλάβει να δημιουργήσει έναν οργανισμό ή μια εταιρεία για εμπορικούς σκοπούς. Για μας λοιπόν ο επιχειρηματίας είναι ο άνθρωπος που θα πάρει την κατάσταση στα χέρια του και θα αναλάβει δράση για να πετύχει τους εμπορικούς του στόχους. Θα είναι αυτός που θα συνδυάσει τους συντελεστές παραγωγής που έχει στην διάθεσή του (εργατικό δυναμικό και εξοπλισμός) με τον κατάλληλο καινοτομικό τρόπο για να του αποδώσει δημιουργικά αποτελέσματα. Όλα τα παραπάνω θα τον βοηθήσουν να παράγει τα προϊόντα του ή να προσφέρει τις υπηρεσίες του με τέτοιο τρόπο που θα είναι τόσο αποδοτικός και αποτελεσματικός όσο και κερδοφόρος για τον ίδιο ή την επιχείρηση του και τους συνεργάτες του. Για να μπορέσουμε να χαρακτηρίσουμε ένα επιχειρηματία ως επιτυχημένο θα πρέπει να πληροί ορισμένα χαρακτηριστικά που είναι η επιθυμία να αναλάβει τις ευθύνες του για ότι του αναλογεί, όταν δεσμεύετε να κάνει κάτι αν το πραγματοποιεί με αποφασιστικότητα, να έχει αντίληψη του επιχειρηματικού κινδύνου σε κάθε απόφαση που παίρνει και να διακατέχεται από αυτοπεποίθηση. Επιπλέον,.ένας επιχειρηματίας θα πρέπει να είναι δημιουργικός αλλά και ευέλικτος σε κάθε τι που του παρουσιάζεται, ώστε οι αντιδράσεις τους να είναι άμεσες και επιτυχημένες, να διατηρεί υψηλό επίπεδο ενεργητικότητας και φυσικά να προσανατολίζεται προς το μέλλον για να μπορεί να βλέπει τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται. Τέλος θα πρέπει να κατέχει ηγετικές ικανότητες, να είναι κοντά στο προσωπικό του και να εμπνέει αυτό να δίνει το μέγιστο των δυνατοτήτων κατά την διάρκεια της εργασίας του. 11

Αντίθετα όμως υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορούν να οδηγήσουν έναν επιχειρηματία και ειδικότερα έναν νέο στην αποτυχία. Οι λόγοι αυτοί είναι η έλλειψη εμπειρίας που μπορεί να έχει, να μην έχει την ικανότητα να διαχειριστή το βάρος μιας νέας επιχείρησης και να μην έχει κάνει σωστό και πλούσιο προγραμματισμό. Επιπρόσθετα, η τοποθεσία όπου διάλεξε να δραστηριοποιηθεί και να ανοίξει την επιχείρηση του να μην είναι η κατάλληλη, να μην διαχειρίζεται σωστά τα αποθέματα της εταιρείας τους ή να χάνει μέρος αυτών και τέλος να μην είναι ικανός να μεταδώσει την προσπάθεια της επιχειρηματικότητας του στους πελάτες του. Για αυτό λοιπόν και ένας νέος επιχειρηματίας θα πρέπει πάνω απ όλα για να μπορέσει να επιβιώσει και να ανταπεξέλθει στον σκληρό ανταγωνισμό που υπάρχει πρέπει να ακολουθεί κάποια συγκεκριμένα βήματα. Αυτά είναι η δημιουργία, η καινοτομία και η δράση, επιπλέον να αναζητά νέες ευκαιρίες και να επιδιώκει πάντα τις απλές λύσεις. Να προσπαθεί να εντοπίζει και να εκτελεί ότι και να κάνει με συνέπεια για να μπορεί να φτάσει στην κορυφή των στόχων του. Τέλος να αναγνωρίζει την αποτυχία του και να την χρησιμοποιεί για να εξάγει συμπεράσματα που θα τον βοηθούν να προχωρήσει σωστά την επόμενη φορά ακόμα και αν οι συνθήκες όπου εργάζεται να μην είναι οι κατάλληλες και να υπάρχουν πολλές αντιξοότητες. 1.3. Επιχειρηματικότητα και καινοτομία Ο έντονος ανταγωνισμός που υπάρχει στις μέρες μας ακόμα και σε επιχειρήσεις με καθαρά τοπικό χαρακτήρα, επιβάλει στις επιχειρήσεις την υποχρέωση να στρέφονται και να εφαρμόζουν καινοτόμες ιδέες νε σκοπό την αύξηση των κερδών τους. Μέσα από την εφαρμογή καινοτόμων ιδεών οι επιχειρήσεις οδηγούνται στην δημιουργία προϊόντων και υπηρεσιών που ανταποκρίνονται στις συνεχώς αυξανόμενες απαιτήσεις των καταναλωτών. Τις βοηθάει να αναπτυχθούμε και να κερδίσουμε ένα μεγαλύτερο μέρος της αγοράς από τους ανταγωνιστές τους αυξάνοντας την ικανοποίηση των πελατών τους. Επιπλέον, δημιουργούν και μια παραπάνω αξία στο προϊόν ή την υπηρεσία που εφαρμόζουν, δημιουργώντας ένα μεγαλύτερο πλούτο για την επιχείρηση τους, βελτιώνοντας την προσαρμογή της επιχείρησης στην αγορά και την αύξηση της παραγωγικότητάς της. Η διαδικασία της καινοτομικής δραστηριότητας περιλαμβάνει μερικά στάδια. Αρχικά γίνεται ο εντοπισμός της καινοτόμου ιδέας που θέλει μια επιχείρηση να υλοποιήσει. Είναι πάρα πολύ σημαντικό να υπάρχει ένα σχέδιο υλοποίησης και εφαρμογής της καινοτόμου ιδέας για να μπορεί να ξέρει η επιχείρηση ποιο θα είναι το κόστος και αν συμφέρει να 12

επενδύσει. Βέβαια τα εμπόδια υλοποίησης μια καινοτόμου ιδέας είναι πολλά και ποικίλα και μπορεί να είναι τόσο ενδοεπιχειρησιακά όσο και εξωεπιχειρησιακά. Γι αυτό απαιτείται η διαμόρφωση ενός κατάλληλου επιχειρησιακού κλίματος, οργανωσιακής κουλτούρας και η επιλογή των κατάλληλων ανθρώπων για την αντιμετώπιση τέτοιων εμποδίων. 1.3.1. Ορισμοί Καινοτομίας Σύμφωνα με τον Οργανισμό για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη (ΟΟΣΑ) έχουν οριστεί τέσσερις τύποι καινοτομίας: προϊόν, διαδικασία, την εμπορία και την οργανωτική καινοτομία. Αυτό έχει γίνει μέσα από το εγχειρίδιο του Όσλο, στο οποίο ο οργανισμός παράσχει ένα γενικό πλαίσιο και κατευθυντήριες γραμμές για τον καθορισμό και την αξιολόγηση της καινοτομικής δραστηριότητας (ΟΟΣΑ, 2005). Επίσης ορίζεται ως η μετατροπή μιας ιδέας σε εμπορεύσιμο προϊόν ή υπηρεσία, λειτουργική μέθοδο παραγωγής ή διανομής - νέα ή βελτιωμένη - ή ακόμα σε νέα μέθοδο παροχής κοινωνικής υπηρεσίας. Με τον τρόπο αυτόν ο όρος αναφέρεται στην διαδικασία. Από την άλλη μεριά, όταν με τη λέξη «καινοτομία» υποδηλώνεται ένα νέο ή βελτιωμένο προϊόν, εξοπλισμός, η υπηρεσία που διαχέεται επιτυχώς στην αγορά, η έμφαση δίνεται στο αποτέλεσμα της διαδικασίας. Η καινοτομία συνδυάζεται πάντα με την επιχειρηματικότητα και φυσικά θα μπορούσαμε να την αναλύσουμε περιληπτικά σε τέσσερις ομάδες που είναι οι παρακάτω: Η καινοτομία του προϊόντος Η καινοτομία διαδικασίας Η καινοτομία Marketing H οργανωτική καινοτομία 1.4. Επιχειρηματικότητα ευκαιρίας Την δεκαετία του 1979 ο I. Kirzner (1973), παρουσιάζει την επιχειρηματικότητα ως μια «συνεχή και άγρυπνη προσπάθεια ενός ατόμου, να αναγνωρίσει και να αξιοποιήσει κάθε ευκαιρία κέρδους που παρουσιάζεται στην αγορά». Ένας επιχειρηματίας, για να μπορέσει να ενεργεί με αυτόν τον τρόπο, θα πρέπει να διαθέτει τις απαιτούμενες γνώσεις και πληροφορίες για την αγορά που δεν διαθέτουν άλλοι επιχειρηματίες. Η ύπαρξη αυτής της μορφής επιχειρηματικότητας ή της επιχειρηματικότητας ευκαιρίας, δικαιολογείται και υπάρχει μόνο εάν στον κόσμο των επιχειρήσεων δεν υπάρχει πλήρης γνώση και επάρκεια πληροφοριών για τις αλλαγές που συμβαίνουν στις αγορές 13

αγαθών και παραγωγικών συντελεστών. Και παρόλο την μεγάλη ανάπτυξη της τεχνολογία και των μέσων επικοινωνίας που οι πληροφορίες ταξιδεύουν αστραπιαία, υπάρχουν πολλές πληροφορίες που μένουν κρυφές ή δύσκολα αναγνώσιμες από το ευρύ αναγνωστικό κοινό. 1.5. Επιχειρηματικότητα ανάγκης Όταν λέμε «επιχειρηματικότητα ανάγκης», εννοούμε το ποσοστό των ατόμων που στράφηκαν στην επιχειρηματική δραστηριότητα λόγω έλλειψης άλλων δυνατοτήτων ικανοποιητικής απασχόλησης. Δηλαδή προκειμένου κάποιος να μείνει άνεργος, προτίμησε να ανοίξει την δική του επιχείρηση. Μια τέτοια τάση όμως στις μέρες είναι πάρα πολύ δύσκολο να γίνει καθώς και χρήματα απαιτούνται για να αποδείξει ο επιχειρηματίας την κεφάλαιο που απαιτείται, αλλά και οι τράπεζες δύσκολα χρηματοδοτούν νέες επιχειρήσεις. Παράγοντες που είναι πιθανό να οδηγήσουν σε αυτό το είδος επιχειρηματικής δραστηριότητας θεωρούνται το ανεπαρκές οικογενειακό εισόδημα, οι μη ικανοποιητικές αποδοχές, οι δυσκολίες για την εξισορρόπηση της επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής κ.ά. Το πιο επικίνδυνο όμως κατά την άποψη μου είναι ότι οι περισσότεροι που προσπαθούν να ανοίξουν μία τέτοια επιχείρηση είναι πολύ δύσκολο να πετύχουν καθώς δεν ξέρω καθόλου από επιχειρηματικότητα και τις δυσκολίες και τις απαιτήσεις που έχει μια επιχείρηση, αλλά και αν έχουν παρακολουθήσει κάποιο σεμινάριο, αυτό δεν τους καθιστά αυτόματα και γνώστες του επιχειρείν. Σύμφωνα με τον Ι.Ο.Β.Ε (2014) οι επιδόσεις της Ελλάδας στους δείκτες επιχειρηματικότητας ανάγκης και ευκαιρίας κινούνται εντός του εύρους των επιδόσεων που καταγράφονται στις χώρες καινοτομίας (29,9% και 32,1% αντιστοίχως) το 2012. Ωστόσο, είναι σαφής η επιδείνωση των δεικτών ανάμεσα στα δύο έτη (ήταν 25,4% και 36,8% αντιστοίχως το 2011). Με άλλα λόγια, η συνεχιζόμενη ύφεση οδηγεί περισσότερους Έλληνες στον επιχειρηματικό στίβο από ανάγκη, παρά για λόγους εκμετάλλευσης πραγματικών επιχειρηματικών ευκαιριών. Το εύρημα αυτό οδηγησε σε ένα ενδιαφέρον συμπέρασμα, ότι αν και οι Έλληνες βλέπουν γύρω τους περισσότερες επιχειρηματικές ευκαιρίες το 2012 σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, αυτό δεν έχει ακόμα επηρεάσει την κρίση τους για τους λόγους που οδηγούνται στην επιχειρηματική δραστηριότητα, καθώς εξακολουθούν μάλλον να εκτιμούν ότι ωθούνται σε αυτή λόγω έλλειψης δυνατοτήτων μισθωτής απασχόλησης, παρά για την εκμετάλλευση επιχειρηματικών ευκαιριών. 14

1.6. Καθιερωμένη επιχειρηματικότητα Από την άλλη, ως καθιερωμένος επιχειρηματία «ορίζεται το άτομο που είναι ιδιοκτήτης/-τρια ολόκληρου ή μόνον ενός μέρους ενός επιχειρηματικού εγχειρήματος, το οποίο έχει πληρώσει μισθούς ή κέρδη για διάστημα μεγαλύτερο των 42 μηνών». Ακόμα όμως και αυτό το είδος της επιχειρηματικότητας που παραμένει υψηλό για τα ελληνικά δεδομένα δέχεται σήμερα πολλές πιέσεις καθώς τόσο η αγοραστική δύναμη των καταναλωτών που έχει μειωθεί, όσο και μείωση των καταναλωτικών αγαθών και η συνετότητα που αποδεικνύουν πλέον οι καταναλωτές στις αγορές τους έχει συρρικνώσει το τζίρος τους και φυσικά τα περιθώρια κέρδους τους, με αποτέλεσμα πολλές να μην καταφέρνουν να συνεχίσουν την λειτουργία τους. Σύμφωνα με τον Ι.Ο.Β.Ε. (2014) η Ελλάδα καταγράφει ένα ποσοστό 12,3% όσο αφορά την καθιερωμένη επιχειρηματικότητα και την υψηλότερη επίδοση ανάμεσα στις χώρες καινοτομίας. Να αναφερθεί μάλιστα ότι το ποσοστό της Ελλάδας είναι υψηλότερο και από το μέσο ποσοστό των χωρών της πρώτης (Α) ομάδας. Μάλιστα αυτό το γεγονός δεν είναι ούτε πρωτόγνωρο ούτε αποτελεί έκπληξη καθώς η Ελλάδα κατέγραψε τον υψηλότερο δείκτη καθιερωμένης επιχειρηματικότητας ανάμεσα στις χώρες καινοτομίας και το προηγούμενο έτος και μάλιστα πιο υψηλό από το 2012 (15,8% ήταν το 2011) 1.7. Επιχειρηματικότητα αρχικών σταδίων Η επιχειρηματικότητα Αρχικών Σταδίων περιλαμβάνει όλους τους επίδοξους επιχειρηματίες (18-64 ετών) που βρίσκονται στο στάδιο προκαταρτικών ενεργειών για την έναρξη εγχειρήματος (συγκέντρωση κεφαλαίου, αναζήτηση χώρων εγκατάστασης, εξοπλισμού και χρηματοδότησης) ή έχουν ήδη προχωρήσει σε έναρξη λειτουργίας της επιχείρησης μέσα στο τελευταίο τρίμηνο. Στην κατηγορία εντάσσονται και οι νέοι/-ες επιχειρηματίες (18-64 ετών) που είναι ιδιοκτήτες/-τριες ή διευθυντές/-τριες μιας νέας επιχείρησης, δηλαδή μιας επιχείρησης που λειτουργεί για όχι περισσότερους από 42 μήνες. Η εργασία μας μάλιστα στοχεύει να αναλύσει την συγκεκριμένη μορφή επιχειρηματικότητα σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουμε στην διάθεσή μας και να αναδείξουμε τους κλάδους που οι νέοι επιχειρηματίες προσπαθούν να δοκιμάσουν την τύχη και να προσπαθήσουν να υλοποιήσουν επιτυχώς το επιχειρείν. Η επιχειρηματικότητα αρχικών σταδίων μπορεί να περιλαμβάνει και νέους επιχειρηματίες που εντόπισαν μια νέα 15

ευκαιρία σε αυτή την κίνησή τους, αλλά και νέους επιχειρηματίες που άσκησαν αυτή την δραστηριότητα λόγω ανάγκης, καθώς δεν είχαν κάποια ασχολία. Ο δείκτης επιχειρηματικότητας αρχικών σταδίων κυμαίνεται λοιπόν από 11.6% στην Κεντρική Μακεδονία (η υψηλότερη τιμή), σε 1,7% στην Στερεά Ελλάδα (η χαμηλότερη). Ο δείκτης κάθε περιφέρειας αντανακλά το ποσοστό των νέων επιχειρηματιών στον πληθυσμό της αντίστοιχης περιφέρειας. Με δεδομένη την πληθυσμιακή συγκέντρωση στην Αττική, δεν είναι παράξενο που ο δείκτης της Αττικής βρίσκεται πολύ κοντά στον εθνικό μέσο όρο. Αξίζει να επισημανθεί ότι μόνο σε δύο από τις υπόλοιπες περιφέρειες ο δείκτης υπερβαίνει σημαντικά τον εθνικό μέσο όρο (Δυτ. Μακεδονία 11,1% και Πελοπόννησος 7,9%). Μάλιστα, σε έξι περιφέρειες οι αντίστοιχοι δείκτες εμφανίζονται εξαιρετικά χαμηλοί. Με άλλα λόγια, ο αριθμός των νέων εγχειρημάτων που δημιουργήθηκαν σε αυτές είναι πολύ μικρός, με ό,τι αρνητικό αυτό συνεπάγεται για τις αναπτυξιακές προοπτικές των συγκεκριμένων περιφερειών( Ι.ΟΒ.Ε. 2014). 1.8. Επιχειρηματικότητα των Νέων Μέσα από την μεγάλη οικονομική κρίση και την ύφεση που παρουσίασε η ελληνική οικονομία πάρα πολλοί βρέθηκαν μπροστά στο φάσμα της ανεργίας. Ειδικότερα το μεγαλύτερα ποσοστά ανέργων βρίσκονται στην ηλικία από 18 έως 26 ετών. Λόγω αυτού πολλοί είναι οι νέοι που προσπαθούν αφού ολοκληρώσουν τις σπουδές τους ή κάποια εκπαίδευση σε δημόσια ή ιδιωτικά ΙΕΚ ή παρακολουθήσουν κάποια σεμινάρια επιχειρηματικότητας του ΟΑΕΔ προσπαθούν μέσα από κάποια επιχορηγούμενα προγράμματα να δημιουργήσουν την δική τους επιχείρηση, ώστε να φύγουν από την ανεργία. Βέβαια για να μπορέσει κάποιος να δημιουργήσει την δική του επιχείρηση δεν αρκεί μόνο να έχει τελειώσει μια σχολή ή κάποια βασική εκπαίδευση. Για να μπορέσει σε πρώτη φάση να λειτουργήσει η επιχείρηση θα πρέπει να διαθέτει την απαιτούμενη ρευστότητα και κεφάλαιο για να ολοκληρώσει την επένδυσή του. Επιπλέον, για να πετύχει την ομαλή ίδρυση και εκκίνηση της επιχείρησης ένας νέος επιχειρηματίας απαιτούνται να υπάρχουν και κάποιοι ακόμα σημαντικοί παράγοντες που είναι (Ιωάννου Κ «Ο οδηγός του Νέου Επιχειρηματία», 2001, Εκδ Παπασωτηρίου): Τα απαραίτητα προσόντα ενός νέου επιχειρηματία. Δηλαδή κάθε νέος επιχειρηματίας θα πρέπει το αντικείμενο με το οποίο πρόκειται να ασχοληθεί να είναι σχετικό με 16

αυτό των σπουδών του και φυσικά με την κατάρτιση και εργασιακή εμπειρία που μπορεί να έχει αποκτήσει. Να έχει πάντα κίνητρο για δημιουργία. Κάθε νέος επιχειρηματίας θα πρέπει να δείχνει μια πραγματική και ουσιαστική θέληση για την επιχείρηση που σχεδιάζει. Όσες δυσκολίες και να αντιμετωπίσει θα πρέπει να πιστέψει στις δυνάμεις του και στις ικανότητες του και να τις αντιμετωπίσει με ψυχραιμία και λογική. Οι ικανότητες, οι δεξιότητες και τα χαρακτηριστικά του επιχειρηματία. Κάθε νέος επίδοξος επιχειρηματίας θα πρέπει να προσπαθεί να βελτιώνεται, να αντιμετωπίζει τις αδυναμίες του, να εκπαιδεύεται και να προοδεύει μαζί με την επιχείρηση του. Χαρακτηριστικά όπως είναι η καινοτομία, η συνεργασία, η δημιουργικότητα είναι απαραίτητες για να μπορεί κάθε νέος επιχειρηματίας να δημιουργεί καλές συνεργασίες τόσο με τους υπαλλήλους τους όσο και με τους προμηθευτές του. Έτσι κάνει την επιχείρηση του να είναι ενεργητική και φυσικά κάνει και τον ίδιο να ενδιαφέρεται περισσότερο για την ίδια του την επιχείρηση. 1.9. Γυναικεία επιχειρηματικότητα Τις τελευταίες δεκαετίες έχουν εκπονηθεί πολλά επενδυτικά προγράμματα από την Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και την Ελληνική κυβέρνηση με σκοπό την ενθάρρυνση και την δημιουργία την γυναικείας επιχειρηματικότητας. Η ανάπτυξη της γυναικείας επιχειρηματικότητας αποτελεί ένα σημαντικό πολιτικό στόχο των εκάστοτε κυβερνήσεων γιατί θέλουν να κάνουν τις γυναίκες να είναι πιο ενεργές τόσο κοινωνικά και οικονομικά, όσο και πολιτικά και επίσης με αυτό τον τρόπο να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της ανεργίας που μαστίζει κυρίως τις γυναίκες στο σύνολό του, οι οποίες εκτός των άλλων αντιμετωπίζουν και περισσότερα προβλήματα και δυσκολίες με το να ενταχθούν στην αγορά εργασίας. Ο Οργανισμός για την Οικονομική συνεργασία και Ανάπτυξη (ΟΑΣΑ) έχει ορίσει κάποιες προϋποθέσεις για να μπορέσει μια επιχείρηση να χαρακτηρισθεί ως «γυναικεία». Αυτοί είναι οι εξής: Να υπάρχει στο κεφάλαιο της επιχείρηση η συμμετοχή μια γυναίκας σε ποσοστό τουλάχιστον 51% Οι στρατηγικές αποφάσεις που αφορούν την ανάπτυξη και την βιωσιμότητα της επιχείρησης μα λαμβάνεται από την ίδια την/τις ιδιοκτήτρια/ες. 17

Με αυτές τις προϋποθέσεις ο ΟΑΣΑ θέλει να καταστήσει σαφές ότι οι επιχειρήσεις αυτές εντάσσονται σίγουρα στις «γυναικείες», καθώς με αυτό τον τρόπο θα μπορεί να κάνει την αληθινή καταγραφή γυναικείων των επιχειρήσεων, καθώς υπάρχει μεγάλο εύρος εταιρειών όπου οι συνεταίροι είναι διαφορετικού φύλου ή πρόκειται για οικογενειακές επιχειρήσεις ή αλλιώς η γυναίκα έχει την επιχείρηση στο όνομά της για φορολογικούς λόγους και κάποιος άλλος, κυρίως άνδρας, είναι αυτός που αποφασίζει για την λειτουργία και την διοίκηση της επιχείρησης. Σύμφωνα με την έκθεση του Ι.Ο.Β.Ε. (2014) Το ποσοστό των γυναικών που βρίσκονταν το 2012 στην αρχική φάση επιχειρηματικής δραστηριοποίησης (επιχειρηματικότητα αρχικών σταδίων) στο σύνολο του γυναικείου πληθυσμού (ηλικίας 18-64) ήταν της τάξεως του 4.3%. Στον αντίποδα, το αντίστοιχο ποσοστό των ανδρών στο σύνολο του ανδρικού πληθυσμού (18-64) ανέρχεται στο 8.6%. Συνεπώς είναι προφανές πως η γυναικεία επιχειρηματικότητα αρχικών σταδίων υστερεί σημαντικά (σχεδόν κατά το ήμισυ) της ανδρικής. 18

2. Κεφάλαιο 2 ο Για να μπορέσουμε να κάνουμε όσο το δυνατόν μια καλύτερη ανάλυση των δεδομένων που έχουμε από την εξέταση των στοιχείων που μας παραχωρήθηκαν από τον Ο.Α.Ε.Δ. θα πρέπει να αναλύσουμε τόσο τους παράγοντες που επηρεάζουν την επιχειρηματικότητα, όσο και να αναλύσουμε λίγο την ιδιομορφία και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που έχει η περιφέρεια της Αιτωλοακαρνανίας. 2.1. Παράγοντες που καθορίζουν την επιχειρηματικότητα Η επιχειρηματικότητα αποτελεί ένα πολύπλευρο κλάδο, ο οποίος επηρεάζεται από πολλά και διαφορετικά φαινόμενα όπως είναι τα κοινωνικά, τα πολιτιστικά, τα δημογραφικά και τα οικονομικά. Οι παράγοντες που επηρεάζουν την επιχειρηματικότητα έχουν τύχει από πολλούς ερευνητές αντικείμενο ανάλυσης και μελέτης, κατά την διάρκεια πολλών δεκαετιών μέχρι σήμερα, με σκοπό να προσδιοριστούν επακριβώς οι λόγοι που οδηγούν σε μια επιχειρηματική επιτυχία και ευτυχία. Ως συμπέρασμα που έχει προκύψει, όλων των αναλύσεων, καταλήγουμε σε έξι (6) βασικούς παράγοντες που οδηγούν μια επιχείρηση στην επιτυχημένη άσκηση της επιχειρηματικότητας. Αυτοί οι παράγοντες σύμφωνα με τον Caddam s. (2007), είναι οι ακόλουθοι: Οικονομικοί Παράγοντες (Economic Factors) Ψυχολογικοί Παράγοντες (Psychological Factors) Κοινωνιολογικοί Παράγοντες (Social Factors) Περιβαλλοντικοί Παράγοντες (Environmental Factors) 19

Δημογραφικοί Παράγοντες (Demographic Factors) Πολιτισμικοί Παράγοντες (Cultural Factors) Οι οικονομικοί παράγοντες είναι ζωτικής σημασίας για την αποτελεσματική άσκηση επιχειρηματικής δράσης, μιας και η επιχειρηματικότητα των ατόμων βασίζεται στην οικονομική θεωρία της προσφοράς και της ζήτησης αγαθών και υπηρεσιών. Σύμφωνα νε τον Schumpeter, η οικονομική θεωρία και η επιχειρηματικότητα συνδέονται πολύ στενά μεταξύ του, αφού οι οικονομικοί παράγοντες επηρεάζουν την επιχειρηματικότητα, καθώς υφίστανται σε όλη τη διάρκεια ζωής της επιχείρησης. Ειδικότερα, οι οικονομικές μεταβλητές που επιδρούν καταλυτικά στην επιχειρηματικότητα είναι οι πολιτικές και κυρίως οι νομισματικές πολιτικές των κρατών, οι εμπορικές πολιτικές, οι παρεμβάσεις των κυβερνήσεων, η φορολογία και το κατά κεφαλής εισόδημα (Huisman D, 1985 «Entrepreneurship: Economic and cultural influences on the entrepreneurial climate» European Research, σελ. 10-17). Σχετικά με τους ψυχολογικούς παράγοντες αναφέρονται στα προσωπικά χαρακτηριστικά που διαθέτει το άτομο που ασκεί την επιχειρηματική δράση, δηλαδή ο επιχειρηματίας. Τα χαρακτηριστικά αυτά επηρεάζουν την εκδήλωση της επιχειρηματικότητας. Οι κοινωνιολογικοί παράγοντες αναφέροντες σε εκείνες τις συνισταμένες που επηρεάζουν τον τρόπο ζωής των ανθρώπων. Οι άνθρωποι και οι προτιμήσεις αυτών διακρίνονται από μια σχέση αλληλεξάρτησης που επηρεάζει την επιχειρηματική δραστηριότητα, όπως είναι οι καταναλωτικές συνήθειες που έχουν ως άτομα, τα πρότυπα ψυχολογίας και διασκέδασης, ο τρόπος που εργάζονται ή η πόλη όπου εργάζονται (Weber M., 1948, «Essays in sociology»). Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες που επηρεάζουν την επιχειρηματικότητα διακρίνονται σε δύο κατηγορίες, τους ενδογενείς και τους εξωγενείς που γίνονται εύκολα αντιληπτοί σε διάφορα επίπεδα. Η διαθεσιμότητα που έχει μια επιχείρηση σε πόρους αποτυπώνεται από το περιβάλλον, όπου ο αριθμός των επιχειρήσεων που θα εισέλθουν σε ένα κλάδο επηρεάζεται άμεσα από τον υπάρχον αριθμό επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται ήδη στην συγκεκριμένη αγορά. Το περιβάλλον είναι αυτό που θα διαμορφώσει και θα ορίσει τον αριθμό των επιχειρήσεων που θα εισέλθουν σε ένα κλάδο, τον μετασχηματισμό τους ή ακόμη και την λήξη της επιχειρηματικής τους δραστηριότητας (Singh S. 1990). 20

Με την έννοια δημογραφία ορίζουμε την μελέτη των τάσεων του πληθυσμού των ανθρώπων σε σχέση με διάφορες μεταβλητές, όπως είναι το μέγεθος του πληθυσμού, η ηλικία των ανθρώπων, η γεωγραφική κατανομή, η εθνικότητα, η εκπαίδευση κ.τ.λ. Σχετικά με την επιχειρηματικότητα, οι πιο σημαντικές δημογραφικές μεταβλητές είναι η ηλικία, η εμπειρία και το μορφωτικό επίπεδο (Gaddam S. 2007). Το μορφωτικό επίπεδο των ατόμων εκφράζεται μέσα από την κουλτούρα του καθενός. Ως κουλτούρα ορίζουμε ένα σύνολο κοινών αξιών, πεποιθήσεων και αναμενόμενων συμπεριφορών. Η μεγαλύτερη βαρύτητα δίνεται στην οργανωσιακή κουλτούρα και την επιρροή που αυτή ασκεί στην επιχειρηματικότητα. Σύμφωνα με τον Weber, οι κοινές αξίες, οι πεποιθήσεις και οι συμπεριφορές των ατόμων και των οργανισμών, επηρεάζουν σημαντικά την επιχειρηματικότητα. Όσες κουλτούρες αξιολογούν θετικά την τάση για επιτυχία εμφανίσουν υψηλά ποσοστά επιχειρηματικότητας. 2.2. Κίνητρα Επιχειρηματικότητας Πολλά μπορεί να είναι κάθε φορά τα κίνητρα για κάποιον να θέλει να γίνει επιχειρηματίας και να ιδρύσει την δική του επιχείρηση. Οι παράγοντες που μπορεί να επιδρούν σε αυτή την απόφαση μπορεί να είναι είτε οι εμπειρίες που έχει από τις προηγούμενες εργασίες τους, είτε από τις διάφορες επιδράσεις (ψυχολογικές, κοινωνικές) που έχει δεχθεί ο ίδιος ως άτομο, είτε λόγω των προσωπικών χαρακτηριστικών του και φιλοδοξιών. Τα κίνητρα για να αναλάβει κάποιος μια επιχειρηματική πρωτοβουλία μπορούν να χωριστούν σε δύο κατηγορίες: τα θετικά κίνητρα, που προσελκύουν κάποιον να αναλάβει μια επιχειρηματική πρωτοβουλία και τα αρνητικά κίνητρα που αναγκάζουν κάποιον με το ζόρι να αναλάβει μια επιχείρηση και να αποκλείσει κάποια άλλες επιλογές. Τα κυριότερα θετικά κίνητρα για έναν νέο επιχειρηματία είναι: Η επιδίωξη της κερδοφορίας Η δημιουργία ανεξαρτησίας Η επιθυμία για την δημιουργία κοινωνικού κύρους Η επιδίωξη για επιτεύγματα Από την άλλη πλευρά τα «αρνητικά» κίνητρα, όπως έχουν διερευνηθεί από τους ερευνητές, και τα οποία εμποδίζουν κάποιον από εναλλακτικές επιλογές και τον προωθούν 21

στην δημιουργία της δικής του επιχείρησης, εκ των οποίων κάποια μπορεί να εξελιχθούν και ισχυρότερα από τα θετικά είναι τα εξής: Η αναγκαστική μετανάστευση, εσωτερική είτε εξωτερική Οι διαφωνίες και εντάσεις με τον προϊστάμενο ή με το αφεντικό Η απόλυση από την εργασία ή το να μένει άνεργος Η μονοτονία στην καθημερινή του εργασία Ένα ακόμα κίνητρο που θα μπορούσε να ωθήσει έναν άνθρωπο να διαλέξει να γίνει επιχειρηματίας είναι και η αδυναμία του, στο να μπορέσει να ενταχθεί και να ασχοληθεί με οτιδήποτε άλλο. Η αποτυχία κάποιου να προσαρμοστεί σε μια άλλη καριέρα και να του δώσει την δυνατότητα να ακολουθήσει κάτι άλλο, είναι αυτό που μπορεί πολλές φορές να οδηγήσει κάποιον να ιδρύσει την δική του επιχείρηση. Πέρα όμως από τα παραπάνω υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που παίζουν ρόλο στην δημιουργία μιας επιχείρησης. Αυτοί είναι η τύχη, δηλαδή η γνωριμία με κάποιον που να θέλει ίσως ένα συνεταίρο, οι κοινωνικές επιδράσεις, δηλαδή η ύπαρξη μιας οικογενειακής επιχείρησης ή το είδος των σπουδών, είναι οι παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν κάποιον είτε θετικά είτε αρνητικά στο να ασχοληθεί με μία επιχειρηματική δράση. 2.3. Βασικοί δείκτες επιχειρηματικότητας Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έκθεσης, στην Ελλάδα, που ανακοινώθηκαν στην επίσημη έκθεση του Ιδρύματος Οικονομικών & Βιομηχανικών Ερευνών (Ι.Ο.Β.Ε). τον Φεβρουάριο του 2014, το ποσοστό του πληθυσμού που βρισκόταν σε φάση εκκίνησης επιχειρηματικής δραστηριότητας το 2012 ήταν 6,5%. Το ποσοστό αυτό είναι σημαντικά χαμηλότερο από το 8% που είχε καταγραφεί το προηγούμενο έτος για την επιχειρηματικότητα αρχικών σταδίων. Προφανώς, η πτώση του δείκτη δεν είναι άσχετη από τη δεινή οικονομική κατάσταση στην οποία βρίσκεται η χώρα, καθώς η ύφεση συρρικνώνει τις επιχειρηματικές πρωτοβουλίες που θεωρούνται βιώσιμες. Έτσι, ενώ το 2011 η Ελλάδα κατατασσόταν στην 4η υψηλότερη θέση ανάμεσα στις χώρες καινοτομίας, το 2012 βρίσκεται στην 12η θέση. Μάλιστα, τα πρώτα στοιχεία από την έρευνα του 2013 καταγράφουν μια περαιτέρω πτώση του δείκτη στο 5,5%. Στην Ελλάδα πάνω από ένα τρίτο (36,32%) των επιχειρηματιών αρχικών σταδίων προέρχονταν το 2012 από το ηλικιακό κλιμάκιο 25-34 ετών. Πρόκειται για θετικό γεγονός, καθώς μπορεί να υποτεθεί ότι οι νεότερες ηλικίες φέρνουν μαζί τους στον επιχειρηματικό 22

στίβο νέες ιδέες και διάθεση πειραματισμού. Ωστόσο, ακόμα και αν αξιολογήσει κανείς θετικά αυτό το στοιχείο, είναι βέβαιο ότι αυτό που εξηγεί την τάση είναι η μεγάλη ανεργία των νέων στη χώρα μας, που απωθεί όλο και μικρότερες ηλικίες από την ελπίδα της εύρεσης μισθωτής εργασίας και, άρα, τις στρέφει προς κάποιου είδους αυτόνομης επιχειρηματικής δραστηριοποίησης. Η επιχειρηματικότητα αρχικών σταδίων είναι ελαφρώς υψηλότερη στην περίπτωση των μεταναστών σε σύγκριση με το ποσοστό που καταγράφεται για τον γηγενή πληθυσμό (6,9% έναντι 6,3%). Πρόκειται βεβαίως για αναμενόμενο εύρημα, καθώς οι μετανάστες αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες δυσκολίες στην πρόσβαση σε θέσεις μισθωτής απασχόλησης (σε σύγκριση με τον γηγενή πληθυσμό), με αποτέλεσμα η επιχειρηματική διέξοδος να είναι για αυτούς πιο εύκολα επιλέξιμη. Η ανάλυση της επιχειρηματικότητας αρχικών σταδίων σε περιφερειακό επίπεδο είναι εξίσου υψηλής σπουδαιότητας καθώς είναι εύλογο να υποτεθεί ότι μεγάλες διαφορές στον συγκεκριμένο δείκτη δεν θα εμφανίζονται μόνο μεταξύ χωρών, αλλά και μεταξύ των περιφερειών εντός της ίδιας χώρας. Τοπικοί πολιτισμικοί παράγοντες, αλλά κυρίως το επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης κάθε περιφέρειας, δεν μπορεί παρά να επηρεάζουν την έφεση των ατόμων να δραστηριοποιηθούν επιχειρηματικά. Με βάση τα αποτελέσματα που προέκυψαν ο δείκτης επιχειρηματικότητας αρχικών σταδίων κυμαίνεται από 11.6% στην Κεντρική Μακεδονία (η υψηλότερη τιμή), σε 1,7% στην Στερεά Ελλάδα (η χαμηλότερη). Αξίζει να επισημανθεί ότι μόνο σε δύο από τις υπόλοιπες περιφέρειες ο δείκτης υπερβαίνει σημαντικά τον εθνικό μέσο όρο (Δυτ. Μακεδονία 11,1% και Πελοπόννησος 7,9%. Αναφορικά με τον δείκτη καθιερωμένης επιχειρηματικότητας η Ελλάδα παρουσιάζει την υψηλότερη επίδοση μεταξύ των χωρών καινοτομίας (12,3%). Ωστόσο, είναι σαφώς χαμηλότερο το ποσοστό σε σχέση με το 2011 (15,8%). Το εντυπωσιακό λοιπόν στοιχείο εδώ είναι ότι παρόλο που το 2012 ήταν το χειρότερο έτος της ύφεσης στην οποία βρίσκεται η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων και την ανεργία, η δομή της ελληνικής οικονομίας ως βασιζόμενης στη μικρή επιχείρηση δεν μεταβάλλεται. Ωστόσο θα πρέπει να επισημανθεί πως για τις χώρες καινοτομίας που καταγράφουν υψηλή συνολική επιχειρηματικότητα, η επίδοσή τους οφείλεται κυρίως στην υψηλή επιχειρηματικότητα αρχικών σταδίων. Αντιθέτως, η Ελλάδα αποτελεί εξαίρεση μεταξύ αυτών καθώς η υψηλή επίδοση στο συνολικό δείκτη διαμορφώνεται πρωτίστως από την 23

υψηλή τιμή της καθιερωμένης επιχειρηματικότητας. Το γεγονός αυτό υποδηλώνει πως η υψηλή συνολική επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα δεν αντανακλά τη δυναμική της οικονομίας αλλά περισσότερο μια σχετική αγκύλωση σε παλαιότερες δομές. 2.4. Δημογραφικά χαρακτηριστικά, εκπαιδευτικό επίπεδο, επιχειρηματικός προσανατολισμός του Ν. Αιτωλοακαρνανίας Η Αιτωλοακαρνανία (επίσημη ονομασία: Νομός Αιτωλίας και Ακαρνανίας) είναι ένας από τους πενήντα ένα νομούς της Ελλάδας. Βρίσκεται στο δυτικό μέρος της Ελλάδας. Σύμφωνα με την τελευταία απογραφή που πραγματοποιήθηκε τον Μάϊο του 2011 ο πληθυσμός της Αιτωλοακαρνανίας ήταν 210.802 κάτοικοι. Ο νομός είναι μια ένωση της Αιτωλίας και της Ακαρνανίας. Ιστορική της πρωτεύουσά της θεωρείται το Μεσολόγγι και μεγαλύτερη πόλη και οικονομικό κέντρο το Αγρίνιο. Άλλες σημαντικές πόλεις είναι η Ναύπακτος, το Αιτωλικό, η Αμφιλοχία, η Βόνιτσα, ο Αστακός και το Θέρμο. Η περιοχή είναι συνδεδεμένη από το 2004 με την Πελοπόννησο μέσω της γέφυρας Ρίου-Αντιρρίου, ενώ συνεχίζει να λειτουργεί, στην ίδια περιοχή, η σύνδεση με Πορθμείο (φέρρυ μπωτ). Οι νομοί που την περιβάλλουν είναι αυτοί της Λευκάδας στα βορειοδυτικά, της Άρτας και της Πρέβεζας στα βόρεια, της Ευρυτανίας στα βορειοανατολικά, της Φωκίδας στα ανατολικά και της Αχαΐας στα νότια. Τα σημαντικότερα λιμάνια του νομού είναι τα λιμάνια του Αστακού, της Ναυπάκτου και της Αμφιλοχίας. Είναι ο μεγαλύτερος νομός σε έκταση και έκτος σε πληθυσμό στην Ελλάδα. 24

Το κλίμα της ποικίλει από πολύ θερμά καλοκαίρια, με θερμοκρασίες που συχνά ξεπερνούν τους 40 C, με πολλή υγρασία σε ήπιους χειμώνες στις χαμηλού υψομέτρου περιοχές. Κρύοι χειμώνες κυριαρχούν στις ορεινές περιοχές, ενώ σε ακόμα μεγαλύτερα υψόμετρα, τα καλοκαίρια είναι δροσερά και χιόνια καθώς και κρύος καιρός χαρακτηρίζουν τους χειμερινούς μήνες. Η οικονομία του νομού είναι κυρίως αγροτοκτηνοτροφική, με μεγάλη παραγωγή κυρίως στις νότιες περιοχές. Είναι μια απ' τις κύριες καπνοπαραγωγικές περιοχές της χώρας, ενώ καλλιεργούνται ακόμα ρύζι, όσπρια, δημητριακά και ελιές. Στα νοτιοδυτικά παράλια λειτουργούν ιχθυοκαλλιέργειες, ενώ υπάρχουν και μεγάλες αλυκές ειδικά στην περιοχή του Μεσολογγίου. Στον τομέα της κτηνοτροφίας ο νομός κατέχει μια από τις υψηλότερες θέσεις στην εγχώρια παραγωγή χοιρινού κρέατος με σύγχρονες μονάδες στην περιοχή της Βόνιτσας και του Αστακού. Αρκετοί κάτοικοι των ορεινών περιοχών κυρίως ασχολούνται με την εκτροφή αιγοπροβάτων κατά τον παραδοσιακό τρόπο καθώς στα μέρη αυτά έχει σταματήσει εντελώς η όποια αγροτική δραστηριότητα. Στην Ορεινή Ναυπακτία τα τελευταία χρόνια με Ευρωπαϊκές επιχορηγήσεις αναπτύσσεται η εκτροφή βοϊδών ελευθέρας βοσκής. 2.5. Σε τι θα επικεντρωθεί η εργασία μας και γιατί; Η εργασία μας έχει ως στόχο να ερευνήσει τους κλάδους στους οποίους οι υποψήφιοι επιχειρηματίες σκοπεύουν να δραστηριοποιηθούν με την δυνατότητα και την επιδότηση την οποία παίρνουνε από τον Ο.Α.Ε.Δ. Μια επιδότηση η οποία φτάνει στις 24.000 για κάθε έναν ξεχωριστά επαγγελματία, η οποία θα χορηγηθεί σε τέσσερις ισόποσες δόσεις, εκ των οποίων η πρώτη άμεσα με την έκδοση της απόφασης υπαγωγής στο πρόγραμμα επιδότησης. Σύμφωνα με τα δεδομένα που έχουμε στην διάθεσή μας θα επικεντρωθούμε κυρίως στην επιχειρηματικότητα αρχικών σταδίων, καθώς όλοι οι επίδοξοι επιχειρηματίες είναι ηλικίας από 22 έως 64 ετών και φυσικά θα έχουμε μία πολύ καλή εικόνα για ολόκληρο τον νομό της Αιτωλοακαρνανίας, αφού προέρχονται από όλα τα Κέντρα Προώθησης Απασχόλησης (Κ.Π.Α.) των μεγάλων πόλεων, που είναι το Αγρίνιο, το Μεσολόγγι και η Ναύπακτος. Επίσης, θα προσπαθήσουμε να βγάλουμε χρήσιμα συμπεράσματα για τις διαφοροποιήσεις που υπάρχουν ανάμεσα στους άνδρες επίδοξους επιχειρηματίες και στις γυναίκες επίδοξους επιχειρηματίες. Δηλαδή σε πιο κλάδο και σε τι κατηγορίες καταστημάτων θεωρούν ότι μπορούν να πετύχουν στην επιχειρηματική τους δράση. 25

Επιπλέον, να εξετάσουμε τόσο το επίπεδο εκπαίδευσης που έχουν, δηλαδή εάν είναι απόφοιτοι Υποχρεωτικής, Μέσης, Μαθητείας και Ανώτερης ή Ανώτατης Εκπαίδευσης. Επιπρόσθετα θα προχωρήσουμε σε μία ακόμα βασική κατηγοριοποίηση, η οποία είναι αυτή της ηλικίας και συγκεκριμένα θα χωρίσουμε τους επίδοξους επιχειρηματίες στις ομάδες από 22 έως 32 ετών και από 33 έως 64 ετών. 26

3. Κεφάλαιο 3 ο 3.1. Μεθοδολογία της έρευνά μας Η ερευνά μας βασίστηκε πάνω σε ένα δείγμα 1420 υποψήφιων επιχειρηματιών στην περιφέρεις της Αιτωλοακαρνανίας οι οποίοι δήλωσαν συμμετοχή σε ως άνεργοι σε ένα πρόγραμμα εκπαίδευση του ΟΑΕΔ, την Συμβουλευτική Ανάληψης Επιχειρηματικών Πρωτοβουλιών (Σ.Α.Ε.Π.), μεταξύ δύο περιόδων από το 2008 έως το 2009 και από το 2009 έως το 2010. Η ηλικία των συμμετεχόντων ήταν από 22 έως 65 ετών και είχαν σκοπό την εκδήλωση ενός επιχειρηματικού σχεδίου για την υλοποίηση της δικής τους επιχείρησης. Η ανάλυση των δεδομένων πραγματοποιήθηκε με την χρησιμοποίηση του Excel. Επίσης η ανάλυση των δεδομένων μας χωρίστηκε σε δύο επιμέρους κατηγοριών. Η πρώτη κατηγορία αποτελείται από τους νέους υποψήφιους επιχειρηματίες ηλικίας από 22 έως 32 ετών και η δεύτερη από άτομα ηλικίας από 33 έως 64 ετών. Επιπλέον, η μελέτη μας βασίστηκε πάνω στις παραδοχές που κάνει η θεωρία του Lazear (2002, 2004) και αναφέρεται στην σχέση που υπάρχει ανάμεσα στην εκπαίδευση και την εμπειρία ενός ατόμου με αυτή της επιχειρηματικότητας. Όσο αφορά την ανάλυση της επιχειρηματικότητας αρχικών σταδίων για την περιοχή του Ν. Αιτωλοακαρνανίας, η εργασία μας στηρίχτηκε στις δυνατότητες και τις δεξιότητες των ανθρώπων που πήραν μέρος στην εκπαίδευση αυτή με βάσει δύο μεταβλητών: Το επίπεδο εκπαίδευσης τους (επίπεδο σπουδών, επιστημονική εξειδίκευση, επαγγελματική κατάρτιση). Τον τομέα δραστηριότητας που θα ασχοληθούν και θα αναπτύξουν την επιχειρηματική τους δράση. Η έρευνα μας έχει ως στόχο να αναλύσει και να τεκμηριώσει πως οι δύο παραπάνω παράγοντες που παρουσιάσαμε διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο για την επιχειρηματικότητα αρχικών σταδίων και πως μέσα από αυτήν θα μπορούσε να υποστηριχθεί και να αναπτυχθεί και η τοπική οικονομία τόσο ολόκληρης της περιφέρεια όσο και των τριών μεγάλων αστικών κέντρων που είναι το Αγρίνιο, το Μεσολόγγι και η Ναύπακτος. Τέλος, θα επισημανθεί για την τεκμηρίωση των αποτελεσμάτων το προφίλ των συμμετεχόντων σε συνάρτηση τόσο με τα δημογραφικά χαρακτηριστικά τους, όπως η ηλικία 27

και το φύλο τους, όσο και το επίπεδο εκπαίδευση τους, όπως η εκπαίδευση ή ειδίκευση που έχουν. 28

4. Κεφάλαιο 4 ο Στο συγκεκριμένο κεφάλαιο θα αναλύσουμε τα δεδομένα που έχουμε πάρει από τον ΟΑΕΔ και έχουν να κάνουν με τα άτομα που αποφάσισαν να παρακολούθησαν το πρόγραμμα «Συμβουλευτική Ανάληψης Επιχειρηματικών Πρωτοβουλιών (Σ.Α.Ε.Π.)» και μετά να ιδρύσουν την δικής τους επιχείρηση. 4.1 Ανάλυση των αποτελεσμάτων Αναλύοντας τα δεδομένα μας συμπεραίνουμε ότι από του συμμετέχοντες στο πρόγραμμα της Συμβουλευτικής Ανάληψης Επιχειρηματικών Πρωτοβουλιών οι 632 ήταν άνδρες, δηλαδή το 45% του συνόλου και οι 788 ήταν γυναίκες, δηλαδή το 55% όπως φαίνεται και στο σχεδιάγραμμα 1 Συμμετέχοντες 55% 45% ΑΝΔΡΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ Σχεδιάγραμμα 1 Όσο αφορά τις διάταξη των ανδρών και των γυναικών και στις δύο κατηγορίες και συγκεκριμένα για την κάλυψη των κενών θέσεων ανεργίας, ανά ηλικία διαπιστώνουμε ότι: α) για την ηλικία από 22 έως 32 ετών το σύνολο των ανέργων που πήραν μέρος είναι 654 εκ των οποίων οι 334 είναι άνδρες και οι 320 είναι γυναίκες και β) για την ηλικία από 33 έως 65 ετών το σύνολο των ανέργων που πήραν μέρος είναι 764 εκ των οποίων οι 298 είναι άνδρες και οι 466 είναι γυναίκες (Σχεδιάγραμμα 2) 29

Τίτλος άξονα Σχεδιάγραμμα 2 500 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 334 298 322 466 ΑΝΔΡΕΣ 22-32 ΑΝΔΡΕΣ 33-65 ΓΥΝΑΙΚΕΣ 22-32 ΓΥΝΑΙΚΕΣ 33-65 Από τα παραπάνω παρατηρούμε ότι το 46% των συμμετεχόντων είναι από την πρώτη κατηγορία και το 54% των συμμετεχόντων αντιστοιχεί στην δεύτερη κατηγορία. Μια ακόμα ενδιαφέρων χαρακτηριστικό των ατόμων που συμμετείχαν στο πρόγραμμα έχει να κάνει με το επίπεδο σπουδών που έχουν. Έτσι από το σύνολο το 1420 ατόμων μόνο οι 209 ή το 15% έχουν πτυχίο Ανώτερης ή Ανώτατης Εκπαιδευτική Σχολής. Το μεγαλύτερο μέρος των συμμετεχόντων και συγκεκριμένα 939 άτομα ή το 66& έχουν ολοκληρώσει είτε την 2βάθμια εκπαίδευση είτε έχουν παρακολουθήσει το πρόγραμμα σπουδών από κάποια ιδιωτική ή δημόσια τεχνική σχολή ή έχουν ολοκληρώσει τα προγράμματα του ΟΑΕΔ ή τέλος είναι απόφοιτοι κάποιου ιδιωτικού ή δημόσιου ΙΕΚ. Τέλος τα υπόλοιπα 272 άτομα ή το 19% που συμμετείχαν στο συγκεκριμένο πρόγραμμα είτε έχουν τελειώσει το δημοτικό (το μεγαλύτερο ποσοστό), είτε είναι αγράμματοι είτε τέλος έχουν παρακολουθήσει μόνο μία ή δύο τάξεις του γυμνασίου. Τα ανωτέρω αποτελέσματα παρουσιάζονται και στον πίνακα 1 και στο σχεδιάγραμμα 3. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 3οΒΑΘΜΙΑ 2οΒΑΘΜΙΑ 1οΒΑΘΜΙΑ ΣΥΝΟΛΟ 209 939 272 1420 30

Σχεδιάγραμμα 3 19% 15% 3οΒΑΘΜΙΑ 2οΒΑΘΜΙΑ 1οΒΑΘΜΙΑ 66% Κάνοντας μια ανάλυση των κλάδων των οποίων οι νέοι επίδοξοι επιχειρηματίες διάλεξαν για να δημιουργήσουν την δική τους επιχείρηση είναι το Λιανικό Εμπόριο και μετά μαγαζιά που είχαν αντικείμενο την προσφορά του Καφέ. Συγκεκριμένα στην πρώτη περίπτωση εκδήλωσαν το ενδιαφέρον τους για τον συγκεκριμένο κλάδο 465 άτομα εκ των οποίων 167 άνδρες και 298 γυναίκες. Στην δεύτερη περίπτωση τα άτομα που θα άνοιγαν μια επιχείρηση που θα πρόσφεραν καφέ ήταν 208 άτομα εκ των οποίων 104 άνδρες και 104 γυναίκες. Επιπλέον πάρα πολλοί εκδήλωσαν ενδιαφέρον για να δημιουργήσουν την δική τους επιχείρηση στο τομέα των Λοιπών Υπηρεσιών και συγκεκριμένα 166 άτομα, εκ των οποίων οι 98 είναι γυναίκες και οι 68 άνδρες, Στον κλάδο της Εστίασης, ο οποίος έρχεται και τέταρτος στις προτιμήσεις των ανέργων, εκδήλωσαν το ενδιαφέρον τους 149 άτομα, όπου οι 55 είναι άνδρες και οι 94 είναι γυναίκες, ενώ πέμπτος είναι ο κλάδος των Επαγγελματικών Υπηρεσιών (Ασφαλιστές, Οικονομολόγοι - Λογιστές κ.ά.) όπου στο σύνολο των ανέργων που θα ασχοληθούν είναι 132 άτομα, εκ των οποίων οι 72 είναι άνδρες και οι 60 είναι γυναίκες. 31

Σχεδιάγραμμα 4 ΤΕΧΝΙΤΕΣ - ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΛΟΙΠΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΧΟΝΔΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΛΙΑΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΤΡΟΦΙΜΑ ΚΑΦΕ ΕΣΤΙΑΣΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΒΙΟΤΕΧΝΙΑ - ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ 0 100 200 300 400 500 ΕΠΑΓΓΕ ΒΙΟΤΕΧ ΛΙΑΝΙΚ ΧΟΝΔΡΙ ΤΕΧΝΙΤΕ ΛΜΑΤΙΚ ΛΟΙΠΕΣ ΝΙΑ - ΤΡΟΦΙ Ο ΚΟ Σ - ΕΣ ΕΣΤΙΑΣΗ ΚΑΦΕ ΥΠΗΡΕΣΙ ΒΙΟΜΗΧ ΜΑ ΕΜΠΟΡΙ ΕΜΠΟΡΙ ΕΡΓΑΣΤ ΥΠΗΡΕΣΙ ΕΣ ΑΝΙΑ Ο Ο ΗΡΙΑ ΕΣ ΣΥΝΟΛΟ 10 132 149 208 82 465 13 166 113 ΓΥΝΑΙΚΕΣ 7 60 94 104 49 298 6 98 24 ΑΝΔΡΕΣ 3 72 55 104 33 167 7 68 89 Στην έκτη θέση των προτιμήσεων των ανέργων για να ανοίξουν μία επιχείρηση έρχεται ο τομέας Τεχνιτών - Εργαστήρια, για τον οποίο κλάδο δήλωσαν ότι θα δημιουργήσουν την δική τους επιχείρηση 113 άτομα, όπου οι 89 είναι άνδρες και οι 24 είναι γυναίκες. Στην έβδομή θέση βρίσκεται ο τομέας των Τροφίμων (Αρτοποιεία, Ζαχαροπλαστεία, κ.ά.) με 82 επίδοξους νέους επιχειρηματίες εκ των οποίων οι 33 άνδρες και οι 49 γυναίκες. Ακολουθεί στην όγδοη θέση ο τομέας του Χονδρικού Εμπορίου όπου θα ασχολούταν 13 άτομα, 7 άνδρες και έξι γυναίκες και στην τελευταία θέση έρχεται ο κλάδος της Βιοτεχνίας - Βιομηχανίας στον οποίο θα δημιουργούσαν την δική τους επιχείρηση 10 συμμετέχοντες στο πρόγραμμα εκ των οποίων οι 3 άνδρες και οι 7 γυναίκες. Θα ήθελα να αναφερθεί ότι από τα 1420 άτομα που έλαβαν μέρος στην συγκεκριμένο πρόγραμμα, οι 82 δεν μας ανέφεραν το τομέα ή τον κλάδο στον οποίο θα άνοιγαν την επιχείρησή τους με αποτέλεσμα να μην έχουμε απαντήσεις για αυτούς, όπου οι 34 είναι άνδρες και οι 48 είναι γυναίκες. 32

Η επόμενη ανάλυση με την οποία θα εξετάσουμε στην συγκεκριμένη εργασία είναι να δούμε τον βαθμό εκπαίδευσης που έχουν οι συμμετέχοντες στο πρόγραμμα της Συμβουλευτικής Ανάληψης Επιχειρηματικών Πρωτοβουλιών (Σ.Α.Ε.Π.), σε σχέση με το κλάδο ή τον τομέα στον οποίο ενδιαφέρθηκαν να δημιουργήσουν την δική τους επιχείρηση. Η πρώτη παρατήρηση μας έχει να κάνει πως μόνο στο τομέα των Επαγγελματικών υπηρεσιών τα άτομα που έχουν ολοκληρώσει τις σπουδές τους και συγκεκριμένα 74, σε Ανώτερες ή Ανώτατες Σχολές είναι περισσότεροι από αυτούς που έχουν ολοκληρώσει την πρωτοβάθμια ή την δευτεροβάθμια εκπαίδευση, όπου είναι 9 και 49 συμμετέχοντες αντίστοιχα. Σχεδιάγραμμα 5 ΤΕΧΝΙΤΕΣ - ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΛΟΙΠΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΧΟΝΔΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΛΙΑΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΤΡΟΦΙΜΑ ΚΑΦΕ ΕΣΤΙΑΣΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΒΙΟΤΕΧΝΙΑ - ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΒΙΟΤΕΧΝ ΕΠΑΓΓΕΛ ΙΑ - ΜΑΤΙΚΕΣ ΒΙΟΜΗΧ ΥΠΗΡΕΣΙ ΑΝΙΑ ΕΣ 0 100 200 300 400 500 ΕΣΤΙΑΣΗ ΚΑΦΕ ΤΡΟΦΙΜ Α ΛΙΑΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙ Ο ΧΟΝΔΡΙ ΚΟ ΕΜΠΟΡΙ Ο ΛΟΙΠΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙ ΕΣ ΤΕΧΝΙΤΕ Σ - ΕΡΓΑΣΤΗ ΡΙΑ ΣΥΝΟΛΟ 10 132 149 208 82 465 13 166 113 1ο Βάθμια 3 9 71 104 27 149 3 42 31 2ο Βάθμια 6 49 69 95 50 252 10 99 74 3ο Βάθμια 1 74 9 9 5 64 0 25 8 Μια άλλη παρατήρηση στην οποία καταλήγουμε στην συγκεκριμένη εργασία είναι ότι σχεδόν σε όλους του κλάδους τα μεγαλύτερο ποσοστό των συμμετεχόντων είτε έχουν ολοκληρώσει την βασική 2βάθμια εκπαίδευση είτε έχουν παρακολουθήσει κάποιο τεχνικό 33