Α. Μετάφραςη Προλόγου ςτίχοι 69-99 ΑΝΤ. οὔτ ἂν κελεφςαιμ οὔτ ἄν, εἰ κζλοισ ἔτι πράςςειν, ἐμοῦ γ ἂν ἡδζωσ δρῴθσ μζτα. Οφτε κα ςε παρακαλοφςα οφτε κα δεχόμουν, εγϊ τουλάχιςτον, με ευχαρίςτθςθ τθ ςφμπραξθ ςου, ζςτω κι αν τϊρα πια ικελεσ να με βοθκιςεισ. Ἀλλ ἴςκ ὁποία ςοι δοκεῖ, κεῖνον δ ἐγὼ κάψω καλόν μοι τοῦτο ποιοφςῃ κανεῖν. Αλλά ζχε όποια γνϊμθ κζλεισ, εκείνον όμωσ εγϊ κα κάψω κα ναι ωραίο για μζνα να κάψω τον αδερφό μου και μετά να πεκάνω Φίλθ μετ αὐτοῦ κείςομαι, φίλου μζτα, ὅςια πανουργιςας ἐπεὶ πλείων χρόνοσ ὃν δεῖ μ ἀρζςκειν τοῖσ κάτω τῶν ἐνκάδε. κα αναπαφομαι πλάι του αγαπθμζνθ κοντά ς αγαπθμζνο, αφοφ διαπράξω μια ιερι παρανομία. γιατί είναι περιςςότεροσ ο καιρόσ που πρζπει να αρζςω ς αυτοφσ που ναι ςτον κάτω κόςμο παρά ς αυτοφσ που ναι δω πάνω. ἐκεῖ γὰρ αἰεὶ κείςομαι ςοὶ δ εἰ δοκεῖ,τὰ τῶν κεῶν ἔντιμ ἀτιμάςας ἔχε. ΙΣΜ. Ἐγὼ μὲν οὐκ ἄτιμα ποιοῦμαι, τὸ δὲ βίᾳ πολιτῶν δρᾶν ἔφυν ἀμιχανοσ. ΑΝΤ. Σὺ μὲν τάδ ἂν προὔχοι, ἐγὼ δὲ δὴ τάφον χϊςους ἀδελφῷ φιλτάτῳ πορεφςομαι. ΙΣΜ. Οἴμοι ταλαίνθσ, ὡσ ὑπερδζδοικά ςου. Γιατί αιϊνια εκεί κα αναπαφομαι μα εςφ, αν το κρίνεισ ςωςτό, περιφρόνθςε όςα είναι άξια τιμισ για τουσ κεοφσ. Εγϊ δεν τα περιφρονϊ αυτά, από τθ φφςθ μου όμωσ είμαι ανίκανθ να ενεργϊ αντίκετα με τθ κζλθςθ των πολιτϊν. Εςφ αυτά μπορείσ να τα προφαςίηεςαι εγϊ όμωσ κα πάω να ςωρεφςω χϊμα και να ςθκϊςω τφμβο για τον πολυαγαπθμζνο αδερφό. Αλίμονο, δυςτυχιςμζνθ, πόςο φοβάμαι για ςζνα! ΑΝΤ. Μὴ μοῦ προτάρβει τὸν ςὸν ἐξόρκου πότμον. Για μζνα μθ φοβάςαι φρόντιηε για τθ δικι ςου μοίρα. 1
ΙΣΜ.Ἀλλ οὖν προμθνφςῃσ γε τοῦτο μθδενὶ τοὔργον, κρυφῇ δὲ κεῦκε, ςὺν δ αὕτωσ ἐγϊ. Πμωσ τουλάχιςτον μθν αποκαλφψεισ ςε κανζναν αυτό το ςχζδιο ςου,κράτθςε το μυςτικό, το ίδιο κα κάνω κι εγϊ. ΑΝΤ. Οἴμοι, καταφδα πολλὸν ἐχκίων ἔςῃ ςιγῶς, ἐὰν μὴ πᾶςι κθρφξῃσ τάδε. ΙΣΜ. Θερμὴν ἐπὶ ψυχροῖςι καρδίαν ἔχεισ. ΑΝΤ. Ἀλλ οἶδ ἀρζςκους οἷσ μάλιςκ ἁδεῖν με χρι. Αλίμονο, διακιρυξε το ς όλουσ πολφ πιο μιςθτι κα είςαι αν ςωπάςεισ, αν ς όλουσ δε διαλαλιςεισ αυτά εδϊ. Έχεισ ηεςτι καρδιά για ψυχρά πράγματα. Ξζρω όμωσ ότι είμαι αρεςτι ς εκείνουσ που πρζπει περιςςότερο ν αρζςω. ΙΣΜ. Εἰ καὶ δυνιςῃ γ ἀλλ ἀμθχάνων ἐρᾷσ. Ναι, αν βζβαια κα ζχεισ και τθ δφναμθ επιδιϊκεισ όμωσ ακατόρκωτα πράγματα. ΑΝΤ. Οὐκοῦν, ὅταν δὴ μὴ ςκζνω, πεπαφςομαι. ΙΣΜ. Ἀρχὴν δὲ κθρᾶν οὐ πρζπει τἀμιχανα. ΑΝΤ. Εἰ ταῦτα λζξεισ, ἐχκαρῇ μὲν ἐξ ἐμοῦ, ἐχκρὰ δὲ τῷ κανόντι προςκείςῃ δίκῃ. Ἀλλ ἔα με καὶ τὴν ἐξ ἐμοῦ δυςβουλίαν πακεῖν τὸ δεινὸν τοῦτο πείςομαι γὰρ οὐ τοςοῦτον οὐδὲν ὥςτε μὴ οὐ καλῶσ κανεῖν. κα ςταματιςω λοιπόν,όταν πια δε κα χω δφναμθ. Κακόλου όμωσ δεν πρζπει να κυνθγάει κανείσ τα ακατόρκωτα. Αν εξακολουκιςεισ να λεσ αυτά, και από μζνα κα μιςθκείσ και δίκαια κα ςε μιςεί για πάντα ο νεκρόσ. Αλλά άφθςε εμζνα και τθ δικι μου αφροςφνθ να πάκω αυτό το κακό γιατί τίποτε τόςο φοβερό δε κα πάκω, ϊςτε να μθν πεκάνω ζντιμα. 2
Ἀλλ, εἰ δοκεῖ ςοι, ςτεῖχε τοῦτο δ ἴςκ ὅτι ἄνουσ μὲν ἔρχῃ, τοῖσ φίλοισ δ ὀρκῶσ φίλθ. Ρροχϊρα λοιπόν,αν ζτςι κρίνεισ αυτό να ξζρεισ μόνο, ότι βαδίηεισ αςυλλόγιςτθ,όμωσ αλθκινά αγαπθμζνθ ςτουσ αγαπθμζνουσ ςου. Β.Ερμηνευτικά ςτοιχεία 1. Νοηματική Απόδοςη Η άρνθςθ τθσ Ιςμινθσ να ςυνεργαςτεί ςτθν ταφι του νεκροφ και άταφου αδερφοφ τουσ Ρολυνείκθ προκαλεί τθν αντίδραςθ τθσ Αντιγόνθσ, που εκδθλϊνεται με τθ ριηικι αλλαγι τθσ ςτάςθσ τθσ απζναντι ςτθν αδερφι τθσ. Αφοφ αποκροφει μία πικανι αλλαγι γνϊμθσ τθσ αδερφισ τθσ, δθλϊνει τθν αμετάκλθτθ απόφαςι τθσ να κάψει τον αδερφό τθσ. Τθ ςτάςθ αυτι τθσ τθν επιβάλλουν, λζει, το χρζοσ τθσ απζναντι ςτο νεκρό, θ αγάπθ τθσ για τον αδερφό τθσ και ο ςεβαςμόσ ςτουσ κεϊκοφσ νόμουσ. Η Ιςμινθ ςπεφδει να δικαιολογιςει τθ ςτάςθ τθσ επικαλοφμενθ τθν αδυναμία του χαρακτιρα τθσ, και εκφράηει το φόβο τθσ για τθν αδερφι τθσ. Η Αντιγόνθ όμωσ απορρίπτει το ενδιαφζρον τθσ αδερφισ τθσ γι αυτιν. Η Ιςμινθ τϊρα εμφανίηεται με ςυμβουλευτικι διάκεςθ, προτρζποντασ τθν Αντιγόνθ να κρατιςει μυςτικό το ςχζδιό τθσ. Μετά τθν εκ νζου απόρριψθ με ζντονο και γεμάτο οργι τρόπο ενδιαφζροντόσ τθσ από τθν Αντιγόνθ, χαρακτθρίηει τθν πράξθ τθσ αδερφισ τθσ ακατόρκωτθ. Η Αντιγόνθ, αφοφ δθλϊνει ότι μόνο ο κάνατοσ μπορεί να τθ ςταματιςει τθν ίδια και επιςθμαίνει ςτθν αδερφι τθσ ότι θ ςτάςθ τθσ κα τθν καταςτιςει μιςθτι τόςο ςτθν ίδια όςο και ςτο νεκρό αδερφό τθσ, με οριςτικι και ακλόνθτθ τθν απόφαςι τθσ, αδιάφορθ για το κάνατο και υποταγμζνθ μόνο ςτο νόμο των κεϊν και ςτθν αγάπθ του αδερφοφ τθσ, φεφγει για να κάψει τον νεκρό. Η Ιςμινθ, τζλοσ, αν και χαρακτθρίηει τθν πράξθ τθσ αδερφισ τθσ αςυλλόγιςτθ, κατά βάςθ τθν αναγνωρίηει ωσ ορκι. 2. Διαγραφή και Ψυχογραφία χαρακτήρων Στο τμιμα αυτό, αφου προθγουμζνωσ (ςτ. 39-68) θ Ιςμινθ ξεκακάριςε τθ κζςθ τθσ με το να αρνθκεί να ςυμμετάςχει ςτο κινδφνευμα τθσ Αντιγόνθσ, επζρχεται θ ριξθ, θ ςφγκρουςθ των δφο χαρακτιρων. 3
Η Αντιγόνθ, από τθ μια, χρθςιμοποιεί ςκλθρι γλϊςςα απζναντι ςτθν Ιςμινθ και, από τθν άλλθ, κακϊσ αιςκάνεται πια μόνθ ςτο ζργο τθσ, μόνθ ςτθν αντιμετϊπιςθ του Κρζοντα, αφινεται ςε μία θρωικι ζκρθξθ και ςε ζναν απολογιςμό τθσ ςτάςθσ τθσ: κα αγωνιςτεί, για να είναι εντάξει με τουσ νόμουσ των κεϊν, για να κάνει το κακικον τθσ και να εκφράςει τθν αγάπθ τθσ προσ πρόςωπα με τα οποία τθ ςυνδζουν ιςχυροί ςυναιςκθματικοί δεςμοί (θ αδερφικι αγάπθ). Στθν Αντιγόνθ δεν πρζπει να δοφμε μόνο το πρόςωπο το οποίο αγωνίηεται για τθν επιβολι του κείου νόμου, αλλά και το πρόςωπο με το οποίο εκφράηεται μία φυςικι δφναμθ, και αυτι είναι θ αγάπθ μεταξφ των αδερφϊν. Ρρόκειται για μία ιςχυρι κράςθ, που ζχει τθν ικανότθτα να αγωνίηεται, να λζει όχι, να μθ χρειάηεται τον οίκτο των άλλων. Πταν θ Ιςμινθ εκφράηει γι αυτιν οίκτο, αυτι τθν αποκροφει, τθσ ηθτάει να ενδιαφερκεί για τον εαυτό τθσ, να αποκαλφψει ακόμα και δθμόςια το μυςτικό, αρνείται δθλαδι τθν προςταςία που κζλθςε να τθσ προςφζρει θ Ιςμινθ. Τζλοσ, προχωράει με θρωιςμό ακόμα και προσ το κάνατο, εφόςον κερδίηει τθ ςυναςιςκθματικι ικανοποίθςθ ότι εκτελεί το κακικον τθσ και αφινεται ελεφκερθ να εκφράηει τθν αγάπθ τθσ (ἔα με...πακεῖν τό δεινόν τοῦτο). Η Ιςμινθ, αντίκετα, παρουςιάηεται να υποκφπτει με δειλία ςτθ δφναμθ του ιςχυροφ. Ρροςπακεί να αποτρζψει και τθν Αντιγόνθ από το τολμθρό τθσ ζργο. Εκφράηει τθν αγάπθ τθσ προσ αυτιν. Είναι ο αδφνατοσ ςυναιςκθματικόσ τφποσ του ανκρϊπου που αποφεφγει ςυςτθματικά τθ ςφγκρουςθ, ξζρει να ςυμβιβάηεται. δεν ζχει κακία ςτθν ψυχι τθσ, κα ικελε να υπάρχει ομόνοια και αγάπθ ςτο περιβάλλον τθσ, δεν μπορεί όμωσ να πολεμιςει τθν κακία. Σε μια ςτιγμι φαίνεται να υπεραςπίηει τον εαυτό τθσ απζναντι ςτισ κατθγορίεσ τθσ Αντιγόνθσ. Στο τζλοσ όμωσ, αν και κεωρεί αρνθτικι τθν τόλμθ τθσ Αντιγόνθσ, δζχεται τθ κετικι πλευρά, ότι δθλαδι θ Αντιγόνθ με αυτι τθ ςτάςθ τθσ αποδεικνφει τθν πραγματικι αγάπθ που ζχει για τον αδερφό τθσ. Γ. Ερµηνευτικζσ ερωτήςεισ ανοικτοφ τφπου 1. Στο διάλογο τθσ Ιςµινθσ µε τθν Αντιγόνθ να επιςθµάνετε τισ δθλϊςεισ τθσ Αντιγόνθσ που φανερϊνουν τθν αποφαςιςτικότθτά τθσ για το ζργο που ςκοπεφει να εκτελζςει. 2. Να αποδϊςετε µε δικά ςασ λόγια τα βαςικότερα ςθµεία του διαλόγου τθσ Αντιγόνθσ µε τθν Ιςµινθ. 4
3. Με ποια επιχειριµατα υποςτθρίηει θ Αντιγόνθ (ςτ. 69-85) τθν απόφαςι τθσ να κάψει τον αδελφό τθσ; Δ. Γραµµατικζσ αςκήςεισ 1. Να γράψετε το βϋ ενικό πρόςωπο των εγκλίςεων των χρόνων που ηθτοφνται: Οριςτικι Ρροςτακτικι Ευκτικι Ρροςτακτικι Ενεςτϊτα Ενεςτϊτα Αορ. αϋ- βϋ Ραρακειµζνου κελεφςαιµι ποιοῦµαι ἔςῃ πορεφςοµαι πείςοµαι λζξεισ 2. Να ςυµπλθρωκοφν τα άλλα γζνθ των αντωνυµιϊν ςτθν ίδια πτϊςθ και αρικµό. Αρςενικό Θθλυκό Ουδζτερο αὐτοῦ ὁποῖα 5
τοςοῦτον οἷσ τάδε ὅν Ε. Συντακτικζσ αςκήςεισ 1. οὔτí ἂν κελεφςαιµí οὔτí ἄν, εἰ θζλοισ ἔτι πράςςειν, ἐµοῦ γí ἂν ἡδζωσ δρῴησ µζτα (69-70): Να αναγνωρίςετε τισ προτάςεισ και να χαρακτθρίςετε τον υποκετικό λόγο. 2. Ροια ςυντακτικι κζςθ ζχουν οι δοτικζσ ςτουσ ςτίχουσ που ακολουκοφν; ἀλλí ἴςθí ὁποῖα ςοι δοκεῖ (71)...ἐγὼ δὲ δὴ τάφον χώςουςí ἀδελφῷ φιλτάτῳ πορεφςοµαι (80-81) ἀλλí οὖν προµηνφςῃσ γε τοῦτο µηδενί (84) ἐὰν µὴ πᾶςι κηρφξῃσ τάδε (87) ἀλλ οἶδ ἀρζςκουςí οἷσ µάλιςθí ἁδεῖν µε χρή (89) ἐχθρὰ δὲ τῷ θανόντι προςκείςῃ δίκῃ (94) ΣΤ. Λεξιλογικζσ - Σηµαςιολογικέσ αςκήςεισ 1. Να γράψετε ςτθ νζα ελλθνικι ζνα ςυνϊνυµο για κακεµιά από τισ παρακάτω λζξεισ: ςτείχω, δρῶ, ἐρῶ, θηρῶ, πάςχω, ἄνουσ. 2. Να ςυνδζςετε τισ λζξεισ ι φράςεισ τθσ ςτιλθσ Α µε τθν απόδοςι τουσ ςτθ νζα ελλθνικι ςτθ ςτιλθ Β. (Μια λζξθ τθσ ςτιλθσ Β δε κα χρθςιµοποιθκεί). Α Β 6
1. κθρῶ α. είµαι δυνατόσ 2. ςτείχω β. περιφρονώ 3. ςκζνω γ. κρφβω 4. ἁνδάνω δ. λζω φανερά 5. ἄτιµα ποιοῦµαι ε. κυνθγϊ 6. δρῶ µετά τινοσ ςτ. φοβοφµαι 7. κεφκω η. προχωρϊ 8. καταυδῶ θ. αρζςω 9. προταρβῶ κ. ςυνεργάηοµαι 10. ἐῶ ι. πείκοµαι ια. επιτρζπω 7