ΕΚΘΕΣΗ ΠΕΠΡΑΓΜΕΝΩΝ για το έργο «ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΥΔΡΕΥΤΙΚΩΝ ΝΕΡΩΝ ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΕΧΕΔΩΡΟΥ (Φυσικοχημικός και μικροβιολογικός εργαστηριακός έλεγχος)» για το έτος 2010 ΔΙΑΒΑΛΚΑΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Λουτρών 18 ΤΚ 572 00, Λαγκαδάς Τηλ./fax 23940 23485 info@balcenv.gr 1
Επιστημονικώς Υπεύθυνος Έργου Ζαλίδης Γεώργιος, Καθηγητής Γεωπονικής Σχολής ΑΠΘ Επιστημονικώς Υπεύθυνος Διαβαλκανικού Κέντρου Περιβάλλοντος Ομάδα Έργου Συντονιστής Έργου Αντωνιάδης Απόστολος, Ph.D, MSc, Χημικός Ομάδα Δειγματοληψιών Ανδριανόπουλος Αγαμέμνων, MSc. Περιβαλλοντολόγος Γλάβας Απόστολος, MSc. Τεχνολόγος Γεωπόνος Ρουσονικολός Βασίλειος, ΜΒΑ, Χημικός Ομάδα Χημικών και Μικροβιολογικών Αναλύσεων Αντωνιάδης Απόστολος, Ph.D, MSc, Χημικός, Τεχνικός Υπεύθυνος κατά το ISO 17025:2005 του Χημικού Εργαστηρίου, Υπεύθυνος Τμήματος Συλλογής Ανάλυσης και Επεξεργασίας Δεδομένων του Διαβαλκανικού Κέντρου Περιβάλλοντος Γαλάνης Γεώργιος, MSc. Γεωπόνος Βαλάρη Μαρία, Χημικός Μηχανικός. 2
Ευχαριστίες Η επιστημονική ομάδα και το προσωπικό του Διαβαλκανικού Κέντρου Περιβάλλοντος η οποία υλοποίησε το έργο «ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΥΔΡΕΥΤΙΚΩΝ ΝΕΡΩΝ ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΕΧΕΔΩΡΟΥ (Φυσικοχημικός και μικροβιολογικός εργαστηριακός έλεγχος)» θα ήθελε να ευχαριστήσει τα στελέχη και το προσωπικό του Δήμου Εχεδώρου και ιδιαίτερα το Τμήμα Περιβάλλοντος για την υποστήριξη και την άριστη και εποικοδομητική συνεργασία κατά τη διάρκεια εκπόνησης του έργου. 3
Εισαγωγή. Το νερό είναι απόλυτα συνυφασμένο με την ύπαρξη της ζωής σε όλες της τις μορφές και για τα θηλαστικά αποτελεί από ποσοτική άποψη το κύριο συστατικό, ίσως εξαιτίας των ιδιαίτερων φυσικοχημικών ιδιοτήτων του μεταξύ των άλλων είναι άριστος διαλύτης και έχει μεγάλη ειδική θερμότητα Έτσι, σε σχέση με τον άνθρωπο είναι γνωστό ότι στην εμβρυϊκή ηλικία αποτελεί περίπου το 90% και στους ενήλικες το 70 % του σωματικού βάρους. Το νερό ο άνθρωπος το προσλαμβάνει από τα υγρά ποτά, από τις τροφές, αλλά και από τη δημιουργία ενδογενούς ύδατος από την οξείδωση του υδρογόνου μέσα στο σώμα. Η ημερήσια πρόσληψη σε νερό για τον άνθρωπο κυμαίνεται από 850 2500 ml περίπου ανάλογα με τη θερμοκρασία και τις ανάγκες του. Πέρα από την παραπάνω χρήση για τον άνθρωπο είναι ακόμη σημαντικό να διαθέτει την κατάλληλη ποσότητα νερού για την παρασκευή της τροφής, την ατομική και την οικιακή του καθαριότητα, οπότε οι ανάγκες του τείνουν στα 200 lt νερού την ημέρα. Το νερό αυτό πρέπει να είναι ακίνδυνο από κάθε πλευρά και επόμενα δεν θα πρέπει να είναι μολυσμένο (να μην έχει δηλαδή παθογόνα μικρόβια ή προϊόντα τους) και να μην περιέχει ρύπους (να μην έχει δηλαδή χημικές ουσίες επικίνδυνες). Εκτίμηση της ποιότητας του πόσιμου νερού Οι παρακάτω διαδικασίες συνδράμουν στον έλεγχο της ποιότητας και της καταλληλότητας του πόσιμου νερού: 1. η επιτόπια υγειονομική εξέταση 2. οι οργανοληπτικές παράμετροι 3. η φυσική εξέταση 4. η χημική εξέταση 5. η βιολογική έρευνα 6. η μικροβιολογική εξέταση 4
Θεσμικό Πλαίσιο Το Θεσμικό Πλαίσιο για την ποιότητα του πόσιμου νερού περιλαμβάνει τις ακόλουθες διατάξεις: Την Υ2/οικ. 2600/2001 ΚΥΑ (ΦΕΚ 892/Β/11.7.01) για την <ποιότητα του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης> σε συμμόρφωση προς την οδηγία 98/83 /ΕΚ του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης της 3ης Νοεμβρίου 1998, όπως διορθώθηκε με την Υ2/3423 πράξη (ΦΕΚ 1082/Β/14.8.01) Την Α5/288/86 (ΦΕΚ 53Β 379Β) υγειονομική Διάταξη <περί ποιότητας πόσιμου νερού> σε εναρμόνιση οδηγίας 80/778/ΕΟΚ η οποία αναφέρεται στα ποιοτικά χαρακτηριστικά του πόσιμου νερού, στη συχνότητα των δειγματοληψιών και στις υποχρεώσεις των υπεύθυνου (για τη σύνταξη των τριετών εκθέσεων ποιότητας πόσιμου νερού για τα έτη 2002 και 2003). Την Γ3α/761/68 Υγ. Διάταξη, όπως έχει τροποποιηθεί (ΦΕΚ 189/68 Β, 988/74 Β) που περιλαμβάνει συμπληρωματικές διατάξεις για τους υπεύθυνους ύδρευσης του νερού, καθώς και τις υποχρεώσεις τους. Την ΥΜ/5673/57 (ΦΕΚ 5/58Β) Υγ. Διάταξη, που αναφέρεται στις μεθόδους απολύμανσης του νερού ύδρευσης. Την Ε1β/221/65 (ΦΕΚ 138/τβ/24.2.65) Υγ. Διάταξη, στην οποία προβλέπονται αποστάσεις ασφάλειας των πηγών υδροληψίας από χώρους διάθεσης λυμάτων. Τα άρθρα 8 έως 17 του Υγειονομικού Κανονισμού, που αναφέρονται σε μέτρα προστασίας πηγών υδροληψίας και συστημάτων ύδρευσης. Την Β1/οικ. 5508/98 Υπουργική Απόφαση, που αναφέρεται στην αναγνώριση των Πανεπιστημιακών εργαστηρίων των Ιατρικών Σχολών, Θεσ/νικης, Ιωαννίνων, Πατρών, Κρήτης και Αθηνών, ως Κέντρα Αναφοράς ελέγχου νερών κ.λπ. Την Α5/2280/85 (ΦΕΚ 720/τ.β/13.12.83) Υγ. Διάταξη, με την οποία ρυθμίζονται θέματα προστασίας των πηγών υδροληψίας της ευρύτερης περιοχής της Πρωτεύουσας (λίμνες και υδραγωγεία Μαραθώνα, Υλίκης, Μόρνου), υπό υπέρμετρη ρύπανση και θεσπίζονται διάφοροι περιορισμοί και ζώνες προστασίας. Υπενθυμίζεται επίσης ότι η παράγραφος 1.1 του άρθρου 4 της Ε1β/221/65 Υγειονομικής Διάταξης έχει καταργηθεί, καθόσον ισχύουν τα προβλεπόμενα στην 5
46399/1352/86 (ΦΕΚ 438Β) Κοινή Υπουργική Απόφαση, με την οποία καθορίζονται τρεις κατηγορίες επιφανειακών νερών, που προορίζονται για πόσιμα (Α1, Α2,Α3) και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά τους σε συνδυασμό με την αντίστοιχη απαιτούμενη ελάχιστη επεξεργασία.) Παρακολούθηση ποιότητας υδρευτικών νερών στο Δήμο Εχεδώρου για το έτος 2010. Στα πλαίσια υλοποίησης των υποχρεώσεων του Δήμου Εχεδώρου ως προς την εξέταση δειγμάτων πόσιμου ύδατος από τα Δημοτικά Διαμερίσματα του Δήμου, υπογράφηκε η σύμβαση στις 3 Μαΐου 2010 ανάμεσα στο Δήμου Εχεδώρου και το Διαβαλκανικό Κέντρο Περιβάλλοντος σχετικά με τη παρακολούθηση φυσικοχημικών και μικροβιολογικών παραμέτρων της ποιότητας των υδρευτικών υδάτων του Δήμου Εχεδώρου για το χρονικό διάστημα Μάιος έως Δεκέμβριος 2010. Η δειγματοληψία πραγματοποιήθηκε από εκπαιδευμένο προσωπικό του Διαβαλκανικού Κέντρου Περιβάλλοντος σύμφωνα με το ISO 5667 και σύμφωνα με συγκεκριμένη «Οδηγία Διενέργειας Δειγματοληψίας». Στην Οδηγία αυτή, λαμβάνονται υπόψη όλες οι ιδιαίτερες συνθήκες διεξαγωγής των δειγματοληψιών, όπως οι κανόνες ασφαλείας αποθήκευσης του εξοπλισμού σε προκαθορισμένους χώρους, κανόνες ασφαλείας κατά την προετοιμασία και μεταφορά του εξοπλισμού, καθώς και κανόνες ασφαλείας στο πεδίο δειγματοληψίας. Οι εργαστηριακές αναλύσεις πραγματοποιήθηκαν στο Διαπιστευμένο από τον ΕΣΥΔ Χημικό Εργαστήριο σε θέματα αναλύσεων ποιότητας υδάτων σύμφωνα με το πρότυπο ΕΛΟΤ EN ISO/IEC 17025:2005 (Πιστοποιητικό Διαπίστευσης με Αρ.720). Τα αποτελέσματα των εργαστηριακών αναλύσεων γνωστοποιούνταν άμεσα στο Τμήμα Περιβάλλοντος του Δήμου Εχεδώρου σε ηλεκτρονική και έντυπη μορφή. Όλες οι χρησιμοποιούμενες μέθοδοι και οι αναλύσεις πραγματοποιήθηκαν σύμφωνα με τα οριζόμενα διεθνή πρότυπα Standard Methods for the Examination of Water and Wastewater (APHA AWWA WEF, 2005.). Η εν γένει λειτουργία του Χημικού Εργαστηρίου στηρίζεται στις λεγόμενες «καλές πρακτικές» λειτουργίας, ώστε να αποδεικνύεται η εύρυθμη και έγκυρη επιστημονικά και διοικητικά λειτουργία του. 6
Αναλυόμενες παράμετροι 1. Δοκιμαστική παρακολούθηση Σκοπός της δοκιμαστικής παρακολούθησης είναι να παρέχονται, σε τακτική βάση, στοιχεία για την οργανοληπτική και μικροβιολογική ποιότητα του νερού που διατίθεται για ανθρώπινη κατανάλωση καθώς και πληροφορίες για την αποτελεσματικότητα της επεξεργασίας του πόσιμου ύδατος (ιδίως της απολύμανσης) εφόσον γίνεται, ώστε να διαπιστωθεί κατά πόσον το νερό ανθρώπινης κατανάλωσης τηρεί τις σχετικές παραμετρικές τιμές της παρούσας Απόφασης. Ο Αριθμός των Δειγμάτων ανά Δημοτικό Διαμέρισμα στα πλαίσια της Δοκιμαστικής Παρακολούθησης στο Δήμο Εχεδώρου για το διάστημα Μάιος Δεκέμβριος 2010 παρουσιάζονται στον Πίνακα 1. 2. Ελεγκτική παρακολούθηση Σκοπός της ελεγκτικής παρακολούθησης είναι να παρέχονται τα στοιχεία που απαιτούνται για να διαπιστωθεί κατά πόσον τηρούνται όλες οι παραμετρικές τιμές των προβλεπόμενων ορίων. Ο Αριθμός των Δειγμάτων ανά Δημοτικό Διαμέρισμα στα πλαίσια της Ελεγκτικής Παρακολούθησης στο Δήμο Εχεδώρου για το διάστημα Μάιος Δεκέμβριος 2010 παρουσιάζονται στον Πίνακα 2. 7
Πίνακας 1: Αριθμός Δειγμάτων ανά Δημοτικό Διαμέρισμα στα πλαίσια της Δοκιμαστικής Παρακολούθησης στο Δήμο Εχεδώρου για το διάστημα Μάιος Δεκέμβριος 2010. Κατηγορία Αναλύσεων Σίνδος Καλοχώρι Διαβατά Μαγνησία Μηνιαίο Σύνολο Απρίλιος * Μικροβιολογική 2 5 2 2 11 Φυσικοχημική 1 1 1 1 4 Ιούνιος Μικροβιολογική 2 2 2 6 Φυσικοχημική 1 1 1 3 Ιούλιος Μικροβιολογική 2 5 2 2 11 Φυσικοχημική 1 1 1 1 4 Αύγουστος Μικροβιολογική 2 5 2 2 11 Σεπτέμβριος Φυσικοχημική Μικροβιολογική Φυσικοχημική 1 1 1 1 4 Νοέμβριος Μικροβιολογική 2 5 2 2 11 Φυσικοχημική 1 1 1 1 4 Δεκέμβριος Μικροβιολογική 2 2 2 6 Φυσικοχημική 1 1 1 3 Μερικό Σύνολο Δειγμάτων Μικροβιολογικής Παρακολούθησης 56 ΓΕΝΙΚΟ Μερικό Σύνολο Δειγμάτων Φυσικοχημικής Παρακολούθησης 22 ΣΥΝΟΛΟ 78 * Η δειγματοληψία η οποία διεξήχθει κατά το μήνα Απρίλιου ήταν εκτός αντικειμένου της σύμβασης. 8
Πίνακας 2: Αριθμός Δειγμάτων ανά Δημοτικό Διαμέρισμα στα πλαίσια της Ελεγκτικής Παρακολούθησης στο Δήμο Εχεδώρου για το διάστημα Μάιος Δεκέμβριος 2010. Κατηγορία Αναλύσεων Σίνδος Καλοχώρι Διαβατά Μαγνησία Μηνιαίο Σύνολο Αύγουστος Αναλύσεις Βαρέων Μετάλλων 1 1 1 1 4 Φυσικοχημική 1 1 1 1 4 Σεπτέμβριος Μικροβιολογική 1 1 1 1 4 Οργανικών Ουσιών 1 1 1 1 4 Μερικό Σύνολο Δειγμάτων Ελεγκτικής Μικροβιολογικής Παρακολούθησης 4 Μερικό Σύνολο Δειγμάτων Ελεγκτικής Φυσικοχημικής Παρακολούθησης 4 Μερικό Σύνολο Δειγμάτων Ελεγκτικής Παρακολούθησης Βαρέων Μετάλλων 4 ΓΕΝΙΚΟ Μερικό Σύνολο Δειγμάτων Ελεγκτικής Παρακολούθησης Οργανικών Ουσιών 4 ΣΥΝΟΛΟ 16 Πέραν των υποχρεώσεων του Διαβαλκανικού κέντρου Περιβάλλοντος, πραγματοποιήθηκαν έκτακτες δειγματοληψίες εκτός των προκαθορισμένων σημείων τον Απρίλιο του 2010 σε 1 σημείο καθώς και τον Ιούνιο του 2010 σε 1 σημείο, σύμφωνα με τις υποδείξεις και τις ανάγκες του Τμήματος Περιβάλλοντος του Δήμου Εχεδώρου. 9
Η αξιολόγηση της ποιότητας υδρευτικών υδάτων του Δήμου Εχεδώρου σύμφωνα με τις διεξαχθείσες αναλύσεις από το Διαβαλκανικό Κέντρο Περιβάλλοντος περιελάμβανε: Α) Δοκιμαστική παρακολούθηση των υδρευτικών υδάτων που αναλύεται ως ακολούθως: Η Δοκιμαστική Παρακολούθηση Φυσικοχημικών Παραμέτρων περιελάμβανε τη δειγματοληψία και εξέταση δείγματος πόσιμου νερού για τον έλεγχο των ακόλουθων φυσικοχημικών παραμέτρων: ph, αγωγιμότητα, ολική σκληρότητα, NO 3, NO 2, NH + 4, Cl, F, Br, SO 2 4, PO 3 4, Na +, K +, Ca 2+, Mg 2+, θολερότητα, χρώμα, οσμή και γεύση. Η Δοκιμαστική Παρακολούθηση Μικροβιολογικών Παραμέτρων περιελάμβανε τη δειγματοληψία και εξέταση δείγματος πόσιμου νερού για τον έλεγχο των ακόλουθων μικροβιολογικών παραμέτρων: ΟΜΧ (37º C, 22º C ), ολικά κολοβακτηριοειδή, εντερόκοκκοι και escherischia coli. Β) Ελεγκτική παρακολούθηση των υδρευτικών υδάτων που αναλύεται ως ακολούθως: Η Ελεγκτική Παρακολούθηση Φυσικοχημικών Παραμέτρων περιελάμβανε τη δειγματοληψία και εξέταση δείγματος πόσιμου νερού για τον έλεγχο των ακόλουθων φυσικών και χημικών παραμέτρων: ph, αγωγιμότητα, ολική σκληρότητα, NO 3, NO 2, NH + 4, Cl, F, Br, SO 2 4, PO 3 4, Na +, K +, Ca 2+, Mg 2+, Mn, Fe, Βρωμικά, CN, T.O.C., TDS, θολερότητα, χρώμα, οσμή, γεύση. Η Ελεγκτική Παρακολούθηση Οργανικών Παραμέτρων περιελάμβανε τη δειγματοληψία και εξέταση δείγματος πόσιμου νερού για τον έλεγχο των ακόλουθων οργανικών παραμέτρων: Ακρυλαμίδιο, Βενζόλιο, Βενζο α πυρένιο, 1,2 διχλωροαιθάνιο, Επιχλωρυδρίνη, Πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες, τετραχλωροαιθένιο και τριχλωροαιθένιο, Ολικά τριαλογονομεθάνια, Βινυλοχλωρίδιο, Ολικές Φαινόλες. 10
Η Ελεγκτική Παρακολούθηση Βαρέων Μετάλλων περιελάμβανε τη δειγματοληψία και εξέταση δείγματος πόσιμου νερού για τον έλεγχο των ακόλουθων βαρέων μετάλλων: As, Hg, Pb, Cd, Ni, Cr, Co, Cu, Ag. Η Ελεγκτική Παρακολούθηση Μικροβιολογικών Παραμέτρων περιελάμβανε τη δειγματοληψία και εξέταση δείγματος πόσιμου νερού για τον έλεγχο των ακόλουθων μικροβιολογικών παραμέτρων: ΟΜΧ (37 o C, 22 o C ), ολικά κολοβακτηριοειδή και εντερικής προέλευσης, εντερόκοκκοι, escherischia coli στρεπτόκοκκοι κοπράνων, pseudomonas aeroginusa, clostridium perfigens. Αξιολόγηση αποτελεσμάτων πόσιμου νερού των Δημοτικών Διαμερισμάτων του Δήμου Εχεδώρου για τη χρονική περίοδο Μάιος έως Δεκέμβριος 2010. Το σύνολο των υδατικών δειγμάτων πόσιμου νερού από το δίκτυο των Δημοτικών Διαμερισμάτων του Δήμου Εχεδώρου τα οποία εξετάσθηκαν στα πλαίσια της δοκιμαστικής και ελεγκτικής παρακολούθησης κατά το χρονικό διάστημα Μάιος έως Δεκέμβριος 2010 και στο πλαίσιο της από 3 Μαΐου 2010 ανάμεσα στο Δήμου Εχεδώρου και το Διαβαλκανικό Κέντρο Περιβάλλοντος πληρούσαν τις νομοθετικές διατάξεις, όσον αφορά τόσο τις χημικές παραμέτρους όσο και τις μικροβιολογικές παραμέτρους. 11