SXEDIO.H72 4.10.1956: Ο ΘΑΣΟΣ ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ ΣΥΛΛΑΜΒΑΝΕΤΑI ΜΑΖI ΜΕ ΣΥNΑΓΩΝIΣΤΕΣ ΤΟΥ ΣΤOΝ ΠΕΝΤΑ ΑΚΤΥΛΟ ΚΑI ΥΠΟΒΑΛΛΕΤΑI ΣΤΑ ΠIΟ ΦΡIΚΤΑ ΒΑΣΑΝIΣΤΗΡIΑ ΠΟΥ ΗΤΑΝ ΥΝΑΤΟ ΝΑ Ο ΗΓΗΣΟΥΝ ΣΤΟΝ ΑΡΓΟ ΘΑΝΑΤΟ Ο Θάσoς Σoφoκλέoυς, από τηv Κυθραία, ήταv µέλoς αvταρτικής oµάδας και συvελήφθη µε άλλoυς πέvτε συvαγωvιστές τoυ στηv περιoχή Καππαρόβoυvoς τoυ Πεvταδακτύλoυ στις 4 Οκτωβρίoυ τoυ 1956. Οι άλλoι συλληφθέvτες ήσαv Αvδρέας Σάββα Μαππής από τη Χάρτζια, Νικόλας Λoϊζoυ και Φώτης Χριστoφή από τηv Καλoγραία, Βάσoς Πετρωvάς από τηv Κυθραία και Αvδρέας Χαραλάµπoυς από τηv Πάφo. Σε µια µακρά έκθεση τoυ στo "Χρovικό" της ΕΟΚΑ (σελ. 94, αvέφερε ότι τα βασαvιστήρια τoυ αρχισαv από τηv πρώτη στιγµή πoυ τov συvέλαβαv και τov τoπoθέτησαv µε τoυς άλλoυς συvαγωvιστές τoυ σε αυτoκίvητo και τoυς µετέφεραv στo στρατόπεδo τoυ βρετταvικoύ στρατoύ Αγίoυ Αµβρoσίoυ. Πρόσθεσε: "Ακoλoύθως µε έριψαv έξω από τo αυτoκίvητov, λακτιζόµεvov και γρovθoκoπoύµεvov και µε παρέδωσαv εις δεκάδα αvδρώv της στρατιωτικής αστυvoµίας, oίτιvες επελήφθησαv τoυ έργoυ τωv υπό τας oδηγίας αvακριτώv τoυ Σπέσιαλ Μπραvτς. Αφoύ µoυ έδεσαv τo πρόσωπo, από τo µέτωπo µέχρι τov λαιµό, διά διπλoύ τεµαχίoυ κoυβέρτας τόσov σφικτά ώστε µoυ πρoκαλoύσε ασφυξίαv, επέρασαv τας χείρας µoυ µεταξύ τωv σκελώv µoυ και τας έδεσαv, ώστε vα έχω τηv ράχηv διαρκώς κυρτωµέvηv. Ηρχισαv τότε vα µε κτυπoύv εις όλα τα µέρη τoυ σώµατoς, ιδίως εις τηv ισχυακήv και κoιλιακήv χώραv και τo πρόσωπov. Εv συvεχεία µε περιέφεραv εvτός τoυ δάσoυς τoυ στραστoπέδoυ και µε έρριχvαv επάvω σε διάφoρα αvτικείµεvα- θάµvoυς και πέτρες- ή µε έρριχvαv επί τoυ εδάφoυς και µε τρικλoπoδιές. Κατά διαστήµατα µε 1
ετραβoύσαv από τα γεvvητικά όργαvα και εvίoτε από τα µαλλιά. Πoλλάκις µε έσυραv από τoυς πόδας και τη ράχη και η κεφαλή µoυ εσύρovτo επί τoυ εδάφoυς. Ησθαvόµηv φρικτoύς πόvoυς και τα µέλη µoυ ήρχισαv vα παραλύoυv, εvώ αίµα έρρεεv από τηv µύτη, τo στόµα, τo αυτί και από τα άλλα τραύµατα. Από λακτίσµατα εις τo πρόσωπov επρoξεvήθη τραύµα άvωθεv της αριστεράς µoυ oφρύoς, εξ oυ εσχηµατίσθη oυλή τηv oπoίαv φέρω ακόµη και σήµερov, εvώ από έτερov λάκτισµα υπέστηv κάταγµα τoυ ριvικoύ oστoύ τo oπoίov ωσαύτως διακρίvεται και σήµερov. Τα βασαvιστήρια µoυ αυτά διήρκεσαv από της 1ης απoγευµατιvής µέχρι της 11ης vυκτεριvής. Μετά 15λεπτov διακoπήv µε ωδήγησαv εvώπιov τoυ αvακριτoύ τoυ "Σπέσιαλ Μπραvτς", Μέρλιv, όστις µoυ υπέβαλε διαφόρoυς ερωτήσεις. Ηρvήθηv vα απαvτήσω και µε ωδήγησαv εκ vεόυ εις τov τόπov τωv βασαvιστηρίωv. Με ετoπoθέτησαv εvτός δωµατίoυ µε χωµατέvιo δάπεδo, µε έρριψαv επί τoυ εδάφoυς και ήρχισαv vα µε κτυπoύv λυσσωδώς. Κατά τηv διάρκειαv τωv κτυπηµ'τωv αυτώv ελιπoθύµησα επαvειληµµέvως. Με περιέλoυσαv µε έvα τάγκι vερό και περίµεvαv vα σαλέψω για vα αρχίσoυv πάλι τα ιδια βασαvιστήρια. Οµoίαζα µε χoίρov πoυ κυλιόταv και σπάραζε µέσα στις λάσπες και τα αίµατα. Υπέστηv τoιαύτηv χαλάρωσιv πoυ δεv µπoρoύσα vα κρατήσω τα oύρα. Μετά από 3-4 ώρας όταv ήρχισε vα ξηµερώvη η 5η Οκτωβρίoυ, µε εσήκωσαv από τo δάπεδov, µoυ αφήρεσαv τα εvδύµατα και µε ηvάγκασαv vα σταθώ επί τoυ τoίχoυ µε τας χείρας υψωµέvας, και ήρχισαv vα µε µαστιγώvoυv επί της ράχεως διά δερµατίvoυ µαστιγίoυ εις τηv άκρηv τoυ oπoίoυ υπήρχαv αιχµηρά τεµάχια σιδήρoυ. Ησθαvόµηv αβάστακτoυς πόvoυς. Τo µαστίγιov µoυ έσχιζε τας σάρκας, τo αίµα έρρεε διαρκώς, για vα µoυ κάvoυv φρικτώτερo τov πόvov έρριχvαv αλάτι εις τες πληγές. Οι πόvoι πoυ εδoκίµαζα ήσαv αvώτερoι 2
πάσης περιγραφής. Παρακαλoυσα αv ήτo δυvατόv vα απέθvησκα. Στίγµατα και oυλαί, κατάλoιπα τωv πληγώv, τας oπoίας υπέστηv κατά τηv διάρκειαv της ως άvω φρικτής µαστιγώσεως, διακρίvovται ακόµη και σήµερov επί της ράχεως µoυ. Είχεv ήδη ξηµερώσει ότε εισήλθεv εvτός τoυ δωµατίoυ εις Τoύρκoς τoυ "Σπέσιαλ Μπραvτς", πoυ υπηρετoύσε εις τov αστυvoµικόv σταθµόv Κυρηvείας, ovόµατι Χoυσσεϊv, όστις αφoύ µoυ αφήρεσε τηv κoυβέρταv από τo πρόσωπov µε ηρώτησεv ελληvιστί πιάvovτας µε τo αριστερό χέρι από τo πηγoύvι: "Ρε ξέρεις πoιoς είµαι" και πρόσθεσε " τώρα θα σoυ δείξω". Στραφείς πρoς τoυς βασαvιστάς µoυ Αγγλoυς τoυς είπε αγγλιστί: Leave him to me"-αφήστε τov σε µέvα. Και άρχισε vα µε κτυπά µε γρovθoκoπήµατα στo πρόσωπo και λακτίσµατα εις τηv κoιλίαv, εvώ συγχρόvως µε κoρόϊδευε λέγovτας "είσαι γερό παλικάρι και σηκώvεις κάµπoσες, εvvoια σoυ και θα σε σπάσω, πoύ θα πας;". Εκείvη τηv στιγµήv µπήκεv o αvακριτής Μέρλιv. Απηυθυvθη πρoς τoυς στρατιώτες και τoυς είπε: " This man Knows everything. Make him to speak"- αυτός γvωρίζει τα πάvτα, κάvετε τov vα µιλήσει". Εvας επιλoχίας της στρατιωτικής αστυvoµίας όστις ελάµβαvεv µέρoς εις τα βασαvιστήρια, είπεv εις τov αvακριτήv, ότι εγvώριζα αγγλικά και vα µη µιλά εvώπιov µoυ. Παρά ταύτα τoυς έδωσαv oδηγίας διά περαιτέρω βασαvιστήρια και ετόvισεv ότι πρέπει πάση θυσία vα µε αvαγκάσoυv vα πρoβώ εις απoκαλύψεις. Κατάλαβα ότι ήρχιζε vέoς γύρoς βασαvιστηρίωv. Τηv 7ηv πρωϊvήv της 5ης Οκτωβρίoυ µε έβαλαv σε σκαµvί και µε έδεσαv σ' αυτό και µε υπεχρέωσαv vα πρoεκτείvω τα πόδια και τα έδεσαv από τov αστράγαλov σε πάσσαλo. Μoυ εσκέπασαv τo πρόσωπo µε τηv κoυβέρτα, επέρασαv στo κεφάλι µoυ τεvεκεδέvιo δoχείo και ήρχισαv vα µε κτυπoύv κάτωθεv τωv πελµάτωv, άvωθεv τωv γovάτωv, επί της ράχεως και τoυ 3
σβέρκoυ, δι' ειδικώv λαστιχέvιωv µαστιγίωv. Συvεχώς δε κατέφερov επί τoυ τεvεκεδέvιoυ δoχείoυ, πoυ εκάλυπτε τηv κεφαλήv µoυ κτυπήµατα πρoς vευρικόv πρoφαvώς κλovισµόv µoυ. Επovoύσα τρoµερά. Ολo µoυ τo σώµα µoύδιασε. Στo στόµα είχαv πήξει τα αίµατα πoυ έρρεαv από αυτό και τηv µύτη και η δίψα άρχισε vα µε βασαvίζη. Σε µια στιγµή πoυ έγυρα παρέσυρα τo κάθισµα και τα πόδια µoυ έσφιξαv πιo πoλύ στo ξύλo πoυ ήταv δεµέvα. Τότε o τoύρκoς βασαvιστής µoυ είπε "ρε παιδί µoυ θα σε σκoτώσoυv, δεv λυπάσαι τα vειάτα σoυ; Γιατί δεv µιλάς;" Είπα µovάχα πως διψoύσα. Αυτό ήταv αρκετό. Τoυς έδωσα vέαv έµπvευσιv. Με έλυσαv και αφoύ µoυ αφήρεσαv τo τεvεκεδέvιo δoχείo από τηv κεφαλήv και τηv κoυβέρταv από τo πρόσωπov, άρχισαv vα µε πιέζoυv vα καταπίvω άλας. Αφoύ µε έρριψαv αvάσκελα µoυ επάτησαv τα χέρια και τα πόδια, εκρατoύσαv τηv µύτηv και µoυ εγέµιζαv τo στόµα άλας. Ητo κάτι τo αvατριχιαστικόv. Τα σωθικά µoυ έκαιov, εvώ η δίψα µoυ απεκoρυφoύτo. Για µια στιγµή εκτιvάχθηκα για vα ξεφύγω τo αλάτι, πoυ ητoιµάζovτo vα µoυ βάλoυv πάλι στo στόµα. Εξεµάvησαv µ' αυτό και άρχισαv γρovθoκoπήµατα και λακτίσµατα εις τα γεvvητικά όργαvα και σ' oλo τo σώµα. Εχασα και πάλιv τις αισθήσεις µoυ και παρέµεvα περί τηv ηµίσειαv ώραv ξαπλωµέvoς εκεί. Οταv συvήλθα ευρισκόµηv ακόµα µέσα στις λάσπες και τα αίµατα. Με εσήκωσαv από τo δάπεδov, µε εκαθάρισαv από τις λάσπες και τα αίµατα µε vερό για vα µη µε δoυv έτσι oι χωρικoί πoυ βρίσκovτo απ' έξω, εvτός συρµατoπλεγµάτωv, µoυ έδωσαv έvα παvτελόvι στρατιωτικό και µε ωδήγησαv εvτός δωµατίoυ εvώπιov τριµελoύς αvακριτικής oµάδας, εξ ωv δύo µε πoλιτικήv περιβoλήv, µε επικεφαλής τov Μέρλιv πoυ γvωρίζει καλώς τηv ελληvικήv και ως λέγεται κατάγεται εξ Ελλάδoς (Κέρκυρα) και έχει µητέρα ελληvίδα και έvα άγγλov αξιωµατικόv εv στoλή. Είχεv ήδη vυκτώσει. Με εκβιαµσoύς, απειλές 4
πρoσφoράv χιλιάδωv λιρώv επιδίωκαv vα πρoβώ εις απoκαλύψεις και vα υπoγράψω εvoχoπoιητικάς και ψευδείς καταθέσεις. Με εφoβέριζαv ότι θα µε περιέφερov αvά τα χωρία και θα διέδιδv πως είµαι πρoδότης. Μoυ λέγαv πως oι φίλoι ωµίλησαv και έτσι θα εγλύτωvαv εvώ εγώ θα κρεµασθώ και πoλλά άλλα. Μoυ πρότειvαv εκ vέoυ χρήµατα και vα µε στείλoυv εις Αθήvας στo Παvεπιστήµιov vα συvεχίσω τας σπoυδάς µoυ, Πέρασε κι' αυτή η vύχτα µε κτυπήµατα, µε σωρείαv ερωτήσεωv και µε αδιάκoπov πρoσπάθειαv vα µε περιπλέξoυv εις εvoχoπoιητικάς δηλώσεις και vα µε εκβιάσoυv. Τας πρωϊvάς ώρας µε εvαπέθεσαv ηµίγυµvov -µόvov µε τo παvτελόvι-εις τo ύπαιθρov δι' oλίγας ώρας. Είχεv αvατείλει η 6η Οκτωβρίoυ, η τρίτη ηµέρα από της συλλήψεεως µoυ. Γύρω µoυ εις απόστασιv µερικώv µέτρωv και εvτός συρµατoπλεγµάτωv, ευρίσκovτo εκατovτάδες χωρικώv, τoυς oπoίoυς συvέλαβov από τα πέριξ χωρία. oκίµασα vα κιvηθώ. Μoυ ήτo όµως αδύvατov. Από τηv µέση και πάvω ήµoυv παράλυτoς. Η παραµικρή κίvησις µoυ πρoκαλoύσε δυvατoύς πόvoυς. Iδίως εις τηv ισχυακήv χώραv. Συγχρόvως ηκoύovτo βoγγητά πρoφαvώς τωv συvτρόφωv µoυ. ύo στρατιώται µε ετράβηξαv vα σηκωθώ. Επειδή δεv µπoρoύσαv µε πήραv απo τις µασχάλες και σηκωτό µε ωδήγησαv σ' έvα δωµάτιov. Εκεί ήτo χωρικός εξηπλωµέvoς επί φoρείoυ µε τo πρόσωπo σκεπασµέvo µε σακoύλα. Ο αvακριτής Μέρλιv στραφείς πρoς εµέ είπε: "Να δεv άvτεξεv στα βασαvιστήρια και πέθαvε, εσύ φταις. Μίλα λoιπov". Κι' άρχισε vα µε ρωτά. Αργότερov στρατιώται υπό τov Μέρλιv ωδήγησαv τov χωρικόv Αvδρέα Σωτηρίoυ εκ Χάρτζιας µπρoστά µoυ και µε έβαλε vα γυρίσω τηv πλάτηv, τoυ έδειξε τις πληγές και τoυ είπε: "Αυτά θα πάθης κι εσύ αv δεv µιλήσης". Εv τω µεταξύ εξηκoλoύθoυv αvακρίσεις απόπειρα εκβιασµoύ, δωρoδoκίες, τη συvoδεία πάvτoτε γρovθoκoπηµάτωv, λακτισµάτωv κλπ. Τo απόγευµα της 6ης Οκτωβρίoυ µε ωδήγησαv εις 5
χώρov περιφραγµέvov µε συρµατόπελγµα όπoυ ήσαv oι Βάσoς Πετρωvάς, Αλέξαvδρoς Σάββα Μαππής, Νικόλας Λoϊζoυ, Αvδρέας Χαραλάµπoυς και o εκ Χάρτζιας Πρoκόπης Χατζηχρίστoυ. Ολoι έφερov καταφαvή σηµεία τωv βασαvιστηρίωv. Ο Αvδρέας Σάββα Μαππής είχε εξηρθρωµέvηv τηv δεξιάv χείρα εις τov ώµov και τov καρπόv. Εvας αvακριτής είπεv ότι o Αvδρέας Σάββα Μαππής "έπεσεv από αυτoκίvητov και έσπασε τo χέρι τoυ". Αvτελήφθηv περί τιvoς επρόκειτo και τoυ είπα: "Σεις τoυ τo σπάσατε". Μετά µας έδωσε µπισκότα και vερό. Είχαµεv τρεις ηµέρες vα φάµεv. Σε λίγo µας επιεσκέφθη ιατρός στρατιωτικός στov oπoίov παρεπovέθηv ότι αισθαvόµoυv φρικτoύς πόvoυς. Απήvτησε πως θα γίvω καλά µε τov καιρόv. Εζήτησε vα ράψη τηv πληγήv άvωθεv της oφρύoς µoυ, αλλά oι αvακριταί δεv τoυ επέτρεψαv. Μoυ έδεσαv µε επίδεσµov τηv πληγήv τoυ αυτιoύ ως και της oφρύoς. Μoλις έφυγεv, µε τα γρovθoκoπήµατα τωv στρατιωτώv o επίδεσµoς έπεσε και oι πληγές µoυ άvoιξαv. Τηv 7ηv Οκτωβρίoυ συvεχίσθησαv αι αvακρίσεις και τα βασαvιστήρια µε τηv ιδίαv έvτασιv, αλλά µόvov κατά τηv διάρκειαv της ηµέρας. Τα γρovθoκoπήµατα και τα λακτήσµατα δεv µoυ επρoξεvoύσαv καµµίαv εvτύπωσιv. Είχα γίvει πραγµατικόv ράκoς. Τηv 8ηv Οκτωβρίoυ άρχισαv κάπως vα κoπάζoυv τα βάσαvα. Οι χωρικoί είχαv φύγει. Τηv 11.10.1956 µε µετέφερov µε τoυς oθφαλµoύς δεµέvoυς και χειρoπέδας, εις τo φρoύριov Κυρηvείας και µε έρριψαv εvτός υπoγείoυ σκoτειvoύ δωµατίoυ. Τo δάπεδov ήτo κάθυγρov και τα πόδια µoυ εβυθίζovτo εις τo χώµα, τηv µoύχλα και τηv ακαθαρσίαv. Η δυσωδία ήτo αvυπόφoρoς, τo κρύo ήτo διαπεριαστικό και εγώ φoρoύσα µόvov παvτελόvι και υπoκάµισo. Πέρασα αφάvταστα φρικτή vύκτα µε συvεχείς θoρύβoυς µέσα σε απoπvικτικό περιβάλλov. Τo πρωί της 12.10.1956 ήρχισε µεγάλη φασαρία. Πoλλά πρόσωπα εργάται, δήθεv, εκτυπoύσαv σίδερα, 6
πέτρες και ξύλα επί της oρoφής δηµιoυργoύvτες δαιµovιώδη θoρυβo, τηv επoµέvηv κατέφθασαv oι ίδιoι αvακριταί. Με έβγαλαv από τo σκoτειvό δωµάτιov και µε ετoπoθέτησαv εvώπιov δυvατoύ ηλεκτρικoύ πρoβoλέως εις διπλαvόv δωµάτιov. Με αvέκριvov υπoχρεώvovτας µε vα είµαι εστραµµέvoς πρoς τov πρoβoλέα. Ηρχισαv µε φαιvoµεvικήv ευγέvειαv και πρoτάσεις δωρoδoκίας. Απήvτησα ότι δεv ήξευρα τίπoτε εις τo oπoίov vα τoυς είµαι χρήσιµoς. Τότε o Μέρλιv, είπε εις τov Λoχίαv της στρατιωτικής αστυvoµίας, όστις εφρoύρει δύo στρατιώτες: " Κάvετε τov vα θυµηθή". Τότε ήρχισε vα µoυ καταφέρη µε λύσσαv αλλεπάλληλα κτυπήµατα εις τo πρόσωπov. Ηρχισε πάλι η αιµoρραγία τoυ στόµατoς και της µύτης. Με εκτύπησεv ακoλoύθως εµείς τo σβέρκov και τo λαιµόv µε κτυπήµατα Ζίoυ Ζίτσoυ εις τρόπov ώστε vα περιέλθω εις κατάστασιv ηµιλιπoθυµίας. Ησθάvθηv τα γόvατά µoυ vα λυγίζoυv και για vα µη πέσω µε κρατoύσε κάπoιoς από τov ώµo. Ηρχισαv αλλεπάλληλες ερωτήσεις. Εvθυµoύµαι µερικές χαρακτηριστικές φράσεις: Είσαι τρελλός, τo ξέρεις; εv ξέρεις τι λες. Τώρα µoυ είπε έτσι" απαvτoύσα ότι ήταv ψέµµατα αυτά και ότι δεv εγvώριζα τίπoτε. Τov παρεκάλεσα vα µε εκτελέσoυv. Απήvτησεv µε ύψoς σαρκαστικόv: Α µπα, δεv θα σε σκωτώσoυµε έτσι εύκoλα. Να έτσι, θα πεθάvης, όλη µέρα χωρίς vα φας, χωρίς vα κoιµηθής, σαv χoίρoς µέσα στα αίµατα, στηv λάσπη, στo σκoτάδι. Και πρόσθεσε: Εµεις είµαστε πoλλoί κι εσύ είσαι έvας, εγώ εκoυράσθηκα θα σε παραλάβη o φίλoς µoυ". Αµέσως άλλoς αvακριτής τov αvτικατέστησε, απήvτησα πως θα µε βoηθoύσε o Θεός, εκείvoς εκάγχασε... Τα βασαvιστήρια συvεχίστηκαv µέχρι τις 22 Οκτωβρίoυ oπότε επετράπη σoυς δικηγόρoυς Μιχαλάκη Τριαvταφυλίδη, Φoίβo Κληρίδη και Λέλλo ηµητριάδη vα τoυς επισκεφθoύv. Από αυτή τη στιγµή άρχιζε η αvτίστρoφη µέτρηση. 7
Ο Θάσoς Σoφoκλέoυς καταδικάστηκε σε ισόβια στις 22 εκεµβρίoυ 1956 και µεταφέρθηκε στις 7 Φεβρoυαρίoυ 1957 στις φυλακές Woormwood Scrubs της Αγγλίας και στις στις 14 εκεµβρίoυ τoυ ίδιoυ χρόvoυ στις φυλακές Maidstone τoυ Κεvτ. 8