4. Αναφέρετε μερικά παραδείγματα επωφελούς και ταυτόχρονα επιζήμιας χρήσης των χημικών προϊόντων. ΑΠΑΝΤΗΣΗ

1. Τι είναι περιβάλλον και σε ποιες κατηγορίες χωρίζεται; Οτιδήποτε υπάρχει γύρω μας ονομάζεται περιβάλλον. Στο περιβάλλον ανήκουν τα δάση, τα ζώα, τα κτίρια, τα αυτοκίνητα, ακόμη και εμείς οι ίδιοι. Το νερό, ο αέρας, το χώμα, τα έμβια όντα και γενικά ότι δημιουργεί η φύση αποτελούν το φυσικό περιβάλλον. Τα κτίρια, οι γέφυρες, τα αυτοκίνητα, τα αεροπλάνα και γενικά ότι δημιουργεί ο άνθρωπος αποτελούν το ανθρωπογενές περιβάλλον. 2. Σε ποιους τομείς της ζωής μας συμβάλλει η Χημεία; καθημερινή ζωή (ρούχα, πλαστικά, καύσιμα, CD, DVD, συντήρηση τροφίμων). υγεία (φάρμακα, τεχνητά μέλη, χημική κατεργασία νερού) 3. Τι μελετάει η Χημεία; Τη βασική και την εφαρμοσμένη έρευνα. Την επεξεργασία πρώτων υλών και την παραγωγή νέων υλικών. Τον έλεγχο της ποιότητας του περιβάλλοντος, των τροφίμων, των φαρμάκων, των καυσίμων κ.ά. 4. Αναφέρετε μερικά παραδείγματα επωφελούς και ταυτόχρονα επιζήμιας χρήσης των χημικών προϊόντων. Θεραπεύουν ασθενείς, Σκοτώνουν επιβλαβή Χρησιμοποιούνται σε Απολυμαίνει το νερό, αλλά προκαλούν και έντομα, αλλά και πουλιά τεχνικά έργα, αλλά αλλά είναι και παρενέργειες και ωφέλιμα έντομα και ως πολεμικά μέσα συστατικό πολεμικών αερίων Χημεία Β Γυμνασίου Σελίδα 2

1. Ποιες είναι οι καταστάσεις των υλικών; στερεή κατάσταση. Έχουν δηλαδή ορισμένη μάζα, ορισμένο όγκο και συγκεκριμένο σχήμα. υγρή κατάσταση. Έχουν δηλαδή ορισμένη μάζα και ορισμένο όγκο, αλλά το σχήμα τους είναι μεταβλητό και αλλάζει ανάλογα με το δοχείο το οποίο τα περιέχει. αέρια κατάσταση. Έχουν δηλαδή ορισμένη μάζα, αλλά ο όγκος και το σχήμα τους μεταβάλλονται ανάλογα με τον όγκο και το σχήμα του δοχείου το οποίο τα περιέχει. 2. Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν τη φυσική κατάσταση των υλικών; Η θερμοκρασία και η πίεση. 3. Τι είναι σημείο τήξης και τι σημείο ζέσης ενός υλικού; σημείο τήξης (Σ.Τ.) είναι η θερμοκρασία στην οποία ένα στερεό γίνεται υγρό. σημείο ζέσης (Σ.Ζ.) ή σημείο βρασμού είναι η θερμοκρασία στην οποία ένα υγρό γίνεται αέριο. -το σημείο τήξης του πάγου είναι 0 0 C και το σημείο ζέσης του νερού είναι 100 0 C. 4. Ποια είναι η φυσική κατάσταση ενός υλικού ανάλογα με τη θερμοκρασία; http://youtu.be/8ncvp7nydec Χημεία Β Γυμνασίου Σελίδα 3

5. Ποιες είναι οι μετατροπές των φυσικών καταστάσεων; 1. Ποιες είναι οι φυσικές ιδιότητες των υλικών; χρώμα, γεύση, οσμή. σκληρότητα (το νύχι είναι πιο σκληρό από το κερί γιατί το χαράζει). ελαστικότητα. ευθραυστότητα (το γυαλί είναι πιο εύθραυστο από το πλαστικό). ηλεκτρική αγωγιμότητα (επιτρέπουν στο ηλεκτρικό ρεύμα να περνάει με μεγάλη ευκολία). θερμική αγωγιμότητα (επιτρέπουν στη θερμότητα να περνάει με μεγάλη ευκολία). πυκνότητα (είναι ο λόγος της μάζας προς τον όγκο του σώματος). ρ= m V Χημεία Β Γυμνασίου Σελίδα 4

1. Γιατί είναι σημαντικό το νερό στη ζωή μας; Το νερό είναι: θεμελιώδης παράγοντας για τη δημιουργία και τη διατήρηση της ζωής στον πλανήτη μας. το πιο διαδεδομένο υγρό στη φύση. Περίπου 70% της επιφάνειας της Γης καλύπτεται από νερό. το κύριο συστατικό των ζωντανών οργανισμών. Όλα τα ζώα και τα φυτά αποτελούνται από 95% νερό. το κύριο συστατικό των τροφών και πολλών υλικών. 2. Ποιες είναι οι χρήσεις του νερού; αστική (οικιακή χρήση, πότισμα κήπων, πάρκων). βιομηχανική (βιομηχανίες τροφίμων, ποτών, φαρμάκων, πλύσιμο μηχανημάτων και πρώτων υλών, συστατικό τροφίμων, καλλυντικών, χρωμάτων, παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας). γεωργική (άρδευση καλλιεργειών). Χημεία Β Γυμνασίου Σελίδα 5

1. Τι είναι μείγμα; Σε ποιες κατηγορίες χωρίζονται τα μείγματα; Μείγμα είναι μια ουσία που αποτελείται από δυο ή περισσότερες άλλες ουσίες. Τα μείγματα χωρίζονται σε δυο κατηγορίες. ετερογενή είναι τα μείγματα στα οποία μπορούμε να ξεχωρίσουμε τα συστατικά τους (χώμα, νερό με λάδι, σούπα). ομογενή ή διαλύματα είναι τα μείγματα στα οποία δε μπορούμε να ξεχωρίσουμε τα συστατικά τους με γυμνό μάτι ή μικροσκόπιο (αέρας, αλατόνερο, ζαχαρόνερο). 1. Τι είναι διάλυμα; Πως ονομάζονται οι ουσίες από τις οποίες αποτελείται; Διαλύματα είναι τα ομογενή μείγματα. Αποτελούνται από δυο ουσίες. το διαλύτη που βρίσκεται στη μεγαλύτερη αναλογία και τη διαλυμένη ουσία. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ Αλατόνερο, κρασί, ιδρώτας, δάκρυα. 2. Τι είναι περιεκτικότητα διαλύματος; Η περιεκτικότητα διαλύματος εκφράζει την αναλογία της διαλυμένης ουσίας μέσα στο διάλυμα. Γράφεται με ένα κλάσμα. Ο αριθμητής εκφράζει τη διαλυμένη ουσία και ο παρονομαστής το διάλυμα. Το γράμμα w εννοεί gr (γραμμάρια) ενώ το γράμμα v εννοεί ml (μιλιλίτρα). διαλυμένη ουσία w: gr v: ml δ Δ Διάλυμα Χημεία Β Γυμνασίου Σελίδα 6

3. Ποιες είναι οι εκφράσεις περιεκτικότητας διαλύματος; 1.ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΑ ΕΚΑΤΟ ΒΑΡΟΣ ΠΡΟΣ ΒΑΡΟΣ (%w/w) Μας δείχνει τα gr της διαλυμένης ουσίας σε 100gr διαλύματος. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Αλατόνερο περιεκτικότητας 15%w/w σημαίνει ότι Σε 100gr αλατόνερο περιέχονται 15gr αλάτι. 2.ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΑ ΕΚΑΤΟ ΒΑΡΟΣ ΠΡΟΣ ΟΓΚΟ (%w/v) Μας δείχνει τα gr της διαλυμένης ουσίας σε 100ml διαλύματος. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Αλατόνερο περιεκτικότητας 12%w/v σημαίνει ότι Σε 100ml αλατόνερο περιέχονται 12gr αλάτι. 3.ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΑ ΕΚΑΤΟ ΟΓΚΟΣ ΠΡΟΣ ΟΓΚΟ (%v/v) Μας δείχνει τα ml της διαλυμένης ουσίας σε 100ml διαλύματος. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Κρασί 10%v/v σημαίνει ότι σε 100ml κρασί περιέχονται 10ml οινόπνευμα. ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1) Έχουμε 200gr αλατόνερο περιεκτικότητας 10%w/w. Πόσα gr είναι η διαλυμένη ουσία και πόσα gr είναι ο διαλύτης; ΛΥΣΗ Σε 100gr αλατόνερου περιέχονται 10gr αλάτι Σε 200gr ««x 100 x=200 10 100x=2000 2000 x= x=20gr αλάτι. Για να βρω τα gr του νερού 100 αφαιρώ από το διάλυμα τη διαλυμένη ουσία. Δηλαδή 200-20=180gr νερό 2) Aναμιγνύουμε 450gr νερό με 50gr ζάχαρη. Ποια είναι η περιεκτικότητα %w/w του διαλύματος που σχηματίζεται; ΛΥΣΗ Το διάλυμα που σχηματίζεται έχει μάζα 450+50=500gr Σε 500gr διαλύματος περιέχονται 50gr ζάχαρη Σε 100gr ««x 500x=100 50 500x=5000 x 5000 x 10%w/w 500 Χημεία Β Γυμνασίου Σελίδα 7

1. Τι είναι λύματα και τι ρύποι; λύματα είναι τα υγρά απόβλητα από κατοικίες, βιομηχανίες, αγρούς. ρύποι είναι ουσίες που μεταφέρονται με τα λύματα στα ποτάμια, τις λίμνες και τις θάλασσες και προκαλούν ρύπανση. 2. Ποιες είναι οι συνέπειες από τη ρύπανση του νερού; η ρύπανση του νερού συνεπάγεται: μείωση της διαύγειας του. μείωση του διαλυμένου οξυγόνου. μείωση της ποικιλότητας της χλωρίδας και της πανίδας. αισθητική υποβάθμιση. 3. Ποιες είναι οι πηγές ρύπανσης του νερού; 4. Ποια είναι τα μέτρα πρόληψης της ρύπανσης του νερού; Ο περιορισμός δραστηριοτήτων που προκαλούν ρύπους. Για παράδειγμα, φροντίζουμε να μη χρησιμοποιούμε περιττά λιπάσματα στις καλλιέργειες, αποφεύγουμε να πετάμε τροφές στους υπονόμους, επιβάλλουμε στα πλοία να ξεπλένουν τις δεξαμενές τους σε ειδικούς σταθμούς κ.ά. Η επεξεργασία των λυμάτων, πριν τα διοχετεύσουμε στο υδάτινο οικοσύστημα, δηλαδή ο βιολογικός καθαρισμός τους. Χημεία Β Γυμνασίου Σελίδα 8

1. Με ποιους τρόπους μπορούμε να διαχωρίσουμε ένα μείγμα στα συστατικά του; Ένα μείγμα μπορούμε να το διαχωρίσουμε στα συστατικά του με μια από τις παρακάτω μεθόδους. 1. Τι είναι χημικό στοιχείο; Σε ποιες κατηγορίες χωρίζονται τα χημικά στοιχεία; Χημικό στοιχείο είναι η ουσία που δεν διασπάται σε απλούστερες. Χωρίζονται σε: μέταλλα (σίδηρος, χαλκός, αλουμίνιο, μόλυβδος κ.α). αμέταλλα (οξυγόνο, υδρογόνο, άζωτο, θείο κ.α). 2. Τι είναι χημική ένωση; Χημική ένωση είναι η ουσία που έχει σταθερή σύσταση και διασπάται σε απλούστερες (νερό, διοξείδιο του άνθρακα, αλάτι, ζάχαρη, οινόπνευμα κ.α). Η χημική ένωση αποτελείται από χημικά στοιχεία. Χημεία Β Γυμνασίου Σελίδα 9

1. Ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ μειγμάτων και χημικών ουσιών; Διαφορές μειγμάτων και χημικών ουσιών Ουσία Μείγμα Χημική ένωση Χημικό στοιχείο Ανάλυση Ιδιότητες Ποσοτική σύσταση Φυσικές σταθερές Διαχωρίζεται στα συστατικά του με απόσταξη, διήθηση κτλ. Τα συστατικά του διατηρούν πολλές από τις ιδιότητες τους. Ποικίλλει ανάλογα με την παρασκευή του. Εξαρτώνται από την ποσοτική σύσταση του. Διασπάται σε στοιχεία. Είναι τελείως διαφορετικές από αυτές των στοιχείων της. Είναι πάντα σταθερή. Είναι πάντα ίδιες. Δε διασπάται περαιτέρω. Είναι καθορισμένες. Είναι πάντα σταθερή. Είναι πάντα ίδιες. Χημεία Β Γυμνασίου Σελίδα 10

1. Τι είναι χημικές αντιδράσεις; Χημικές αντιδράσεις είναι οι μεταβολές κατά τις οποίες από κάποιες αρχικές ουσίες προκύπτουν νέες ουσίες με διαφορετικές ιδιότητες. 2. Πως ονομάζονται οι ουσίες πριν και μετά την αντίδραση; Οι ουσίες που υπάρχουν πριν γίνει η αντίδραση ονομάζονται αντιδρώντα, ενώ οι ουσίες που προκύπτουν μετά την αντίδραση ονομάζονται προϊόντα. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΑΝΤΙΔΡΩΝΤΑ ΠΡΟΙΟΝΤΑ Διάσπαση νερού νερό Οξυγόνο, υδρογόνο σκούριασμα Σίδηρος, οξυγόνο Οξείδιο σιδήρου (σκουριά) φωτοσύνθεση Διοξείδιο του άνθρακα, νερό Γλυκόζη, οξυγόνο 3. Τι ισχύει σε κάθε χημική αντίδραση; σε κάθε χημική αντίδραση ισχύει: μάζα αντιδρώντων = μάζα προϊόντων 4. Ποιες αντιδράσεις λέγονται εξώθερμες και ποιες ενδόθερμες; εξώθερμες λέγονται οι αντιδράσεις κατά τις οποίες ελευθερώνεται θερμότητα (όταν καίγονται κάρβουνο, κερί, πετρέλαιο, υγραέριο). ενδόθερμες λέγονται οι αντιδράσεις οι οποίες για να πραγματοποιηθούν πρέπει να απορροφήσουν θερμότητα (διάσπαση ασβεστόλιθου). http://youtu.be/t4hvnka-yke Χημεία Β Γυμνασίου Σελίδα 11

1. Τι είναι τα άτομα και τι τα μόρια; Άτομο είναι το μικρότερο σωματίδιο της ύλης που δεν διασπάται σε μικρότερα. Τα άτομα ενώνονται μεταξύ τους και σχηματίζουν πιο σύνθετα σωματίδια τα μόρια. 2. Ποια είναι η διαφορά μεταξύ των μορίων των χημικών στοιχείων και των χημικών ενώσεων; Τα μόρια των χημικών στοιχείων αποτελούνται από ίδια άτομα. Τα μόρια των χημικών ενώσεων αποτελούνται από διαφορετικά άτομα. https://www.youtube.com/watch?v=fy4i5s5f8fm&index=60&list=plygtcsfnmwu4sdq-y9yljzmm-0yiu1yib 3. Πως μπορούμε να αναπαραστήσουμε τα άτομα και τα μόρια; Τα άτομα και τα μόρια τα αναπαριστούμε με προσομοιώματα. άτομα μόρια Χημεία Β Γυμνασίου Σελίδα 12

1. Ποια είναι η δομή του ατόμου; Κάθε άτομο αποτελείται από μικρότερα σωματίδια που είναι : πρωτόνια (p): είναι θετικά φορτισμένα σωματίδια. νετρόνια (n): είναι ουδέτερα σωματίδια. ηλεκτρόνια (e): είναι αρνητικά φορτισμένα σωματίδια. Τα πρωτόνια και τα νετρόνια αποτελούν τον πυρήνα του ατόμου γύρω από τον οποίο περιστρέφονται τα ηλεκτρόνια. Σε κάθε άτομο ο αριθμός των πρωτονίων είναι ίσος με τον αριθμό των ηλεκτρονίων. Γι αυτό το άτομο είναι ουδέτερο. 2. Τι είναι ατομικός και τι μαζικός αριθμός; ατομικός αριθμός (Ζ) είναι ο αριθμός των πρωτονίων. μαζικός αριθμός (Α) είναι ο αριθμός των πρωτονίων και των νετρονίων μαζί. Α=Ζ+Ν Ν: ο αριθμός των νετρονίων ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Ένα άτομο έχει ατομικό αριθμό Ζ=14 και μαζικό αριθμό Α=20. Το άτομο αυτό αποτελείται από: 14p, 14e, 6n Χημεία Β Γυμνασίου Σελίδα 13

3. Τι είναι ιόντα; Κάτω από ορισμένες συνθήκες τα άτομα χάνουν ή παίρνουν ηλεκτρόνια, οπότε μετατρέπονται σε φορτισμένα σωματίδια που ονομάζονται ιόντα. όταν παίρνουν ηλεκτρόνια γίνονται αρνητικά και λέγονται ανιόντα. όταν χάνουν ηλεκτρόνια γίνονται θετικά και λέγονται κατιόντα. 1. Σύμβολα μερικών χημικών στοιχείων ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΣΥΜΒΟΛΟ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΣΥΜΒΟΛΟ Υδρογόνο H Σίδηρος Fe Οξυγόνο O Αλουμίνιο Al Άνθρακας C Χαλκός Cu Άζωτο N Ψευδάργυρος Zn Θείο S Κάλιο K Φωσφόρος P Νάτριο Na Πυρίτιο Si Ασβέστιο Ca Φθόριο F Μαγνήσιο Mg Χλώριο Cl Μόλυβδος Pb Ιώδιο I Βάριο Ba 2. Τι είναι οι μοριακοί τύποι και τι μας δείχνουν; Τα σύμβολα των μορίων ονομάζονται μοριακοί τύποι και δείχνουν: την ποιοτική σύσταση της ένωσης, δηλαδή από ποια στοιχεία αποτελείται η ένωση. τον αριθμό των ατόμων κάθε στοιχείου στο μόριο της χημικής ένωσης ή στο μόριο του χημικού στοιχείου. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ 1 μόριο HCl αποτελείται από 1 άτομο υδρογόνου και 1 άτομο χλωρίου. 1 μόριο Η 2 Ο ««2 άτομα υδρογόνου και 1 άτομο οξυγόνου. 1 μόριο CO 2 ««1 άτομο άνθρακα και 2 άτομα οξυγόνου. 1 μόριο ΝΗ 3 ««1 άτομο αζώτου και 3 άτομα υδρογόνου. 1 μόριο Η 2 ««2 άτομα υδρογόνου. Χημεία Β Γυμνασίου Σελίδα 14

1. Τι είναι οι χημικές εξισώσεις; Κάθε χημική αντίδραση παριστάνεται με χημική εξίσωση. Στο πρώτο μέλος είναι τα αντιδρώντα και στο δεύτερο μέλος είναι τα προϊόντα της αντίδρασης. Α+Β Γ+Δ 2. Βήματα που ακολουθούμε για να γράψουμε μια χημική εξίσωση. Τα βήματα που ακολουθούμε για να γράψουμε μια χημική εξίσωση είναι τα παρακάτω. Για παράδειγμα η ένωση του υδρογόνου με το χλώριο. 1 ο βήμα: βρίσκουμε ποια είναι τα αντιδρώντα: υδρογόνο, χλώριο αντιδρώντα και ποια τα προϊόντα. 2 ο βήμα: γράφουμε στο 1 ο μέλος τους μοριακούς τύπους των αντιδρώντων και στο 2 ο μέλος τους μοριακούς τύπους των προϊόντων. 3 ο βήμα: για κάθε στοιχείο εξισώνουμε τα άτομα στα αντιδρώντα και στα προϊόντα, πολλαπλασιάζοντας με κατάλληλους συντελεστές. Η 2 +Cl 2 HCl Η 2 +Cl 2 2HCl ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ Η 2 + Ι 2 2ΗΙ Ν 2 + 3Η 2 2ΝΗ 3 C + O 2 CO 2 H 2 + S H 2 S Χημεία Β Γυμνασίου Σελίδα 15

1. Τι είναι αέρας. Ποια είναι η σύσταση του; Ο αέρας είναι ένα μείγμα αερίων (άζωτο, οξυγόνο, διοξείδιο του άνθρακα, αργό, υδρατμοί κ.α.). Τα κύρια συστατικά του είναι το άζωτο (78%) και το οξυγόνο(21%). 2. Τι είναι η ατμόσφαιρα. Ποιες είναι οι ζώνες της ατμόσφαιρας; Χημεία Β Γυμνασίου Σελίδα 16

1. Σε ποιες μορφές απαντάται το οξυγόνο στη φύση; Το οξυγόνο της ατμόσφαιρας είναι ελεύθερο σε μορφή μορίων και αποτελεί το 21% του αέρα. Το οξυγόνο στο στερεό φλοιό της Γης είναι ενωμένο με άλλα στοιχεία και αποτελεί το 47% του φλοιού. 2. Τι είναι οξειδώσεις; Οξειδώσεις είναι οι χημικές αντιδράσεις με το οξυγόνο. Τα προϊόντα αυτών των αντιδράσεων λέγονται οξείδια. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 4Fe +3O 2 2Fe 2 O 3 (οξείδιο του σιδήρου) 3. Τι είναι καύσεις; Καύσεις είναι οι οξειδώσεις που συνοδεύονται με έκλυση θερμότητας και τα προϊόντα της καύσης λέγονται καυσαέρια. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ 2Η 2 +Ο 2 2Η 2 Ο + θερμότητα 2Mg+O 2 2MgO + θερμότητα 4. Τι είναι βιολογικές καύσεις; Οι περισσότεροι οργανισμοί παίρνουν οξυγόνο για τη λειτουργία της κυτταρικής αναπνοής. Το οξυγόνο μεταφέρεται στα κύτταρα, όπου οξειδώνει τις τροφές. Η ενέργεια που ελευθερώνεται χρησιμοποιείται από τους οργανισμούς για την ανάπτυξη τους και τις δραστηριότητες τους. Αυτές οι αντιδράσεις λέγονται βιολογικές καύσεις. Το οξυγόνο που καταναλώνεται από τους οργανισμούς κατά την κυτταρική αναπνοή αναπληρώνεται στην ατμόσφαιρα από τη φωτοσύνθεση των φυτών. Χημεία Β Γυμνασίου Σελίδα 17

1. Τι είναι το διοξείδιο του άνθρακα; Το διοξείδιο του άνθρακα είναι ένα αέριο άχρωμο, άοσμο και άγευστο. Βρίσκεται στον αέρα, στα αναψυκτικά (οι φυσαλίδες που βλέπουμε). Δεν καίγεται και έχει μεγαλύτερη πυκνότητα από τον αέρα. Ο μοριακός του τύπος είναι CΟ 2. 2. Ποιος είναι ο κύκλος του άνθρακα; https://www.youtube.com/watch?v=lwkyidojq8e&list=plygtcsfnmwu6bpldxly2xgu4tt5hreyhr&index=42 3. Ποια είναι η χημική εξίσωση της φωτοσύνθεσης; Φωτοσύνθεση (φυτά) Διοξείδιο του άνθρακα + νερό φως γλυκόζη + οξυγόνο 4. Ποια είναι η χημική εξίσωση της αναπνοής; Αναπνοή (φυτά και ζώα) Γλυκόζη (τροφές) + οξυγόνο Διοξείδιο του άνθρακα +νερό + ενέργεια Χημεία Β Γυμνασίου Σελίδα 18

5. Τι είναι το φαινόμενο του θερμοκηπίου; Η θερμοκρασία της βιόσφαιρας ρυθμίζεται από το διοξείδιο του άνθρακα και από τους υδρατμούς της ατμόσφαιρας. Ας δούμε με ποιο τρόπο γίνεται αυτό. Ο Ήλιος θερμαίνει τη Γη με την ακτινοβολία του. Η Γη αντανακλά ένα μέρος της θερμότητας προς το Διάστημα με αόρατες ακτίνες που ονομάζονται υπέρυθρες. Το διοξείδιο του άνθρακα και οι υδρατμοί της ατμόσφαιρας εγκλωβίζουν ένα μέρος των υπέρυθρων ακτίνων κι έτσι η Γη θερμαίνεται (μέση θερμοκρασία, στην επιφάνεια, 15 o C περίπου). Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται φαινόμενο του θερμοκηπίου. Αν δεν υπήρχε το φαινόμενο του θερμοκηπίου, η μέση θερμοκρασία της Γης θα ήταν -20 o C, και σε ένα τέτοιο περιβάλλον θα ήταν δύσκολο να αναπτυχθεί η ζωή όπως τη γνωρίζουμε. 6. Αφού το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι απαραίτητο για τη ζωή, γιατί συνέχεια ακούμε για την επικινδυνότητα του; Επειδή το διοξείδιο του άνθρακα είναι περισσότερο απ όσο χρειάζεται, εγκλωβίζεται μεγαλύτερο μέρος των υπέρυθρων ακτίνων με αποτέλεσμα την ακόμα μεγαλύτερη αύξηση της θερμοκρασίας της Γης. Αν η θερμοκρασία της Γης συνεχίσει να αυξάνεται τότε θα αυξηθούν τα ακραία καιρικά φαινόμενα όπως καύσωνες, τυφώνες και έντονες βροχοπτώσεις. Επίσης θα λιώσουν οι πάγοι με απρόβλεπτες συνέπειες. Χημεία Β Γυμνασίου Σελίδα 19

7. Που οφείλεται η αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα; Η αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα οφείλεται: στις αυξανόμενες καύσεις για την παραγωγή ενέργειας με την εκπομπή καυσαερίων. στη μείωση της φωτοσύνθεσης (κόψιμο δέντρων, πυρκαγιές). 1. Τι μπορούμε να κάνουμε για την αντιμετώπιση της έντασης του φαινομένου του θερμοκηπίου; Μια λύση για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος είναι η αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων (πετρέλαιο, βενζίνη, κάρβουνο) από εναλλακτικές πηγές ενέργειας (ηλιακή, αιολική, γεωθερμική, υδρογόνο κ.α.) https://www.youtube.com/watch?v=dx7fs0nqtjc&index=43&list=plygtcsfnmwu4sdq-y9yljzmm-0yiu1yib Χημεία Β Γυμνασίου Σελίδα 20

1. Ποιες είναι οι κυριότερες πηγές ρύπανσης του αέρα; Οι κυριότερες πηγές ρύπανσης είναι: τα μέσα μεταφοράς οι βιομηχανίες οι καυστήρες θέρμανσης ανθρώπινες δραστηριότητες τα τεχνικά έργα οι πυρκαγιές τα ηφαίστεια 2. Ποιοι είναι οι κυριότεροι ρύποι του αέρα; Οι κυριότεροι ρύποι του αέρα είναι: το διοξείδιο του θείου (SO 2 ) τα οξείδια του αζώτου (ΝΟ χ ) το μονοξείδιο του άνθρακα (CO) το διοξείδιο του άνθρακα (CO 2 ) διάφοροι υδρογονάνθρακες αιωρούμενα σωματίδια 3. Ποιες είναι οι επιπτώσεις της ρύπανσης του αέρα; Η ρύπανση του αέρα έχει επιπτώσεις στη βλάστηση, στο κλίμα, στα κτίρια, στα μνημεία και στην υγεία των ανθρώπων. 4. Ποια μέτρα πρέπει να παρθούν για την αντιμετώπιση της ρύπανσης του αέρα; Να βελτιωθεί η ποιότητα των καυσίμων. Να χρησιμοποιηθούν εναλλακτικά καύσιμα όπως το υδρογόνο, η αιθανόλη κ.ά. Να γίνεται έλεγχος καυσαερίων και ειδικά των εκπομπών τους στα αυτοκίνητα και τις βιομηχανίες. Να αξιοποιηθεί η τεχνολογία αντιρύπανσης (π.χ. φίλτρα καυσαερίων, καταλύτες κτλ.). Χημεία Β Γυμνασίου Σελίδα 21

1. Τι είναι το έδαφος και από τι αποτελείται; Έδαφος είναι η «επιδερμίδα» του στερεού φλοιού της Γης. Αν και η σύσταση, το χρώμα, η υγρασία και τα θρεπτικά συστατικά του εδάφους μεταβάλλονται από τόπο σε τόπο, μπορούμε να πούμε ότι σχεδόν όλα τα εδάφη αποτελούνται από: ανόργανα υλικά (χαλίκια, άμμο, λάσπη, νερό, αέρα κτλ). νεκρή οργανική ύλη (υπολείμματα ριζών, φύλλων, οργανισμών κτλ.). πλήθος μικροοργανισμών (βακτήρια). 2. Πως σχηματίστηκε το έδαφος; Στα πρώτα στάδια της στερεοποίησης του φλοιού της Γης δεν υπήρχε έδαφος. Η Γη καλυπτόταν από βράχια και νερά. Το έδαφος είναι ένα σύστημα που σχηματίστηκε από την αλληλεπίδραση των ζωντανών οργανισμών με τα βράχια, το νερό και τον αέρα. Έτσι, μέσα από μια μακροχρόνια διαδικασία, σχηματίστηκε το έδαφος που βλέπουμε σήμερα. Οι ειδικοί υπολογίζουν ότι η φύση χρειάζεται 1.000 χρόνια για να φτιάξει ελάχιστα εκατοστά εδάφους! 3. Τι είναι το υπέδαφος και από τι αποτελείται; Το συμπαγές στρώμα που βρίσκεται «υπό το έδαφος» λέγεται υπέδαφος. Το υπέδαφος αποτελείται από ασβεστόλιθο, γρανίτη, μάρμαρο κ.ά., που ονομάζονται πετρώματα. Τα πετρώματα αποτελούνται από ορυκτά. Τα ορυκτά έχουν καθορισμένη χημική σύσταση. Τα ορυκτά που περιέχουν μέταλλα σε οικονομικά εκμεταλλεύσιμη ποσότητα ονομάζονται μεταλλεύματα. Για παράδειγμα, από το μετάλλευμα βωξίτης (Al 2 O 3 ) παράγεται το μέταλλο αλουμίνιο. Το πετρέλαιο, οι γαιάνθρακες, το φυσικό αέριο, αν και είναι μείγματα, χαρακτηρίζονται ως ορυκτά καύσιμα, επειδή εξορύσσονται από το υπέδαφος. Χημεία Β Γυμνασίου Σελίδα 22

1. Ποιες είναι οι κυριότερες πηγές ρύπανσης του εδάφους; λιπάσματα Αγροτικές δραστηριότητες φυτοφάρμακα εντομοκτόνα Απορρίμματα λάδια πλαστικά μπαταρίες νοσοκομειακά απόβλητα 2. Ποια μέτρα πρέπει να παρθούν για την αντιμετώπιση της ρύπανσης του εδάφους; ΧΥΤΑ (Χώροι Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων) βιολογικές καλλιέργειες ανακύκλωση αλλαγή καταναλωτικών συνηθειών Χημεία Β Γυμνασίου Σελίδα 23