Eπίδραση µετακαολίνη στις ιδιότητες του σκυροδέµατος Ε. Μπαδογιάννης Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Σχολή Χηµικών Μηχανικών, Ηρώων Πολυτεχνείου 9, 15773, Αθήνα Ε. Χανιωτάκης A.E. ΤΣΙΜΕΝΤΩΝ ΤΙΤΑΝ, ιεύθ. Έρευνας και Ποιότητας, Εργοστάσιο Καµαρίου, ΤΘ 18, 19200 Ελευσίνα E. Παπαδάκης V. G. PAPADAKIS & ASSOCIATES, Επιστηµ. Πάρκο Πατρών Α.Ε., Οδός Σταδίου, Πλατάνι, 26500 Πάτρα Σ. Τσιβιλής Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Σχολή Χηµικών Μηχανικών, Ηρώων Πολυτεχνείου 9, 15773, Αθήνα Λέξεις-κλειδιά: Σκυρόδεµα, µετακαολίνης, αντοχή θλίψης, ανθεκτικότητα, k-value ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Στην εργασία αυτή µελετάται η επίδραση του µετακαολίνη στις ιδιότητες του σκυροδέµατος και συγκρίνεται η συµπεριφορά ενός Ελληνικού µετακαολίνη µε την αντίστοιχη ενός εµπορικού µετακαολίνη υψηλής καθαρότητας. Στόχος της εργασίας είναι η αξιοποίηση Ελληνικών καολινών, φτωχών σε καολινίτη, για την παραγωγή µετακαολίνη και χρήση του στο σκυρόδεµα. Σε συνθέσεις µε µετακαολίνη µετρήθηκαν χαρακτηριστικές ιδιότητες του νωπού και του σκληρυµένου σκυροδέµατος, η διαπερατότητα σε χλωριόντα, η διαπερατότητα σε αέρα, η υδατοαπορροφητικότητα, το πορώδες και η κατανοµή µεγέθους των πόρων. Προέκυψε ότι τόσο ο παραχθείς Eλληνικός µετακαολίνης όσο και ο εµπορικός µετακαολίνης παρουσιάζουν παραπλήσια και πολύ θετική συµβολή στην ανάπτυξη των µηχανικών αντοχών και στην ανθεκτικότητα του σκυροδέµατος 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα πιο συνηθισµένα υλικά που χρησιµοποιούνται ως συστατικά του σκυροδέµατος είναι η ιπτάµενη τέφρα, η σκωρία υψικαµίνου και η πυριτική παιπάλη. Η χρήση τους επιτρέπει την εξοικονόµηση ενέργειας και πρώτων υλών ενώ παράλληλα το σκυρόδεµα παρουσιάζει πολλά τεχνικά πλεονεκτήµατα (Neville 1996). Ο µετακαολίνης αποτελεί υλικό που παράγεται µε ελεγχόµενη θερµική κατεργασία του καολίνη και µπορεί να χρησιµοποιηθεί ως συστατικό του σκυροδέµατος, αφού διαθέτει ισχυρές ποζολανικές ιδιότητες (Dunster et al 1993). Στην βιβλιογραφία, οι ερευνητικές εργασίες για τον µετακαολίνη εστιάζονται σε δύο κυρίως περιοχές. Η πρώτη αναφέρεται στη µετατροπή του καολινίτη σε µετακαολινίτη (Foldvari 1997, Kaloumenou et al 1999, Kakali et al 2001), ενώ η δεύτερη αφορά στην ποζολανική συµπεριφορά του µετακαολίνη και την επίδραση της στις ιδιότητες του τσιµέντου και του σκυροδέµατος (Dunster et al 1993, Wild et al 1996, Ramlochan et al 2000, Gruber et al 2001, Sabir et al 2001, Vu et al 2001, Badogiannis et al 2002, Batis at al 2002, Μπαδογιάννης 2002). Στην εργασία αυτή µελετάται η επίδραση του µετακαολίνη στις ιδιότητες του σκυροδέµατος και συγκρίνεται η συµπεριφορά ενός Ελληνικού µετακαολίνη µε την αντίστοιχη ενός εµπορικού µετακαολίνη υψηλής καθαρότητας. Η εργασία αυτή αποτελεί τµήµα ερευνητικού έργου που αποσκοπεί στην αξιοποίηση φτωχών καολινιτικών κοιτασµάτων.
2. ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 2.1. Υλικά Για την παραγωγή του µετακαολίνη πραγµατοποιήθηκε θερµική επεξεργασία στους 650 C για 3h Ελληνικού καολίνη (K), ο οποίος προέρχεται από φτωχό καολινιτικό κοίτασµα (Πίνακας 1). Ο παραχθείς µετακαολίνης (MK) αλέσθηκε στην κατάλληλη λεπτότητα (d 50 = 7.5µm). Επιπρόσθετα χρησιµοποιήθηκε ένας εµπορικός µετακαολίνης (MKC) υψηλής καθαρότητας (d 50 = 5.1µm). Για συγκριτικούς λόγους, στον Πίνακα 1 δίνεται η ορυκτολογική σύσταση του καολίνη KC, ο οποίος χρησιµοποιείται για την παραγωγή του µετακαολίνη MKC. Πίνακας 1. Ορυκτολογική ανάλυση καολινών (κ.β. %) Καολινίτης Αλουνίτης SiΟ 2 Ιλλίτης KC 96 - - 3 K 52 5 41-2.2. Παρασκευή και ιδιότητες σκυροδέµατος Η παρασκευή του σκυροδέµατος έγινε σε αναµικτήρα δυναµικότητας 50 l. Ο µετακαολίνης αντικατέστησε το τσιµέντο σε ποσοστό 10 και 20% (Πίνακας 2) ή την άµµο σε ποσοστό 10 και 20% επί της µάζας του τσιµέντου (Πίνακας 3). Χρησιµοποιήθηκαν ασβεστολιθικά αδρανή µε µέγιστο µέγεθος 31.5 mm. Επίσης χρησιµοποιήθηκε κατάλληλη ποσότητα ρευστοποιητή ώστε η κάθιση του σκυροδέµατος να είναι µεταξύ 50-90 mm (κατηγορία S2 του EN 206). Στο νωπό σκυρόδεµα µετρήθηκαν η κάθιση (ASTM C 143-90a), το µοναδιαίο βάρος (BS 1881-103/1993) και ο περιεχόµενος αέρας (ASTM C 138-92). Στο σκληρυµένο σκυρόδεµα µετρήθηκαν οι αντοχές θλίψης 2, 7, 28 και 90 days (ASTM C 39) κυβικών δοκιµίων. Για τις δοκιµές ανθεκτικότητας του σκυροδέµατος κατασκευάσθηκαν κυλινδρικά δοκίµια, διαµέτρου 100 mm και ύψους 200 mm. Μετά από παραµονή 24h στο χώρο του εργαστηρίου, τα δοκίµια συντηρήθηκαν σε υπέρκορο διάλυµα Ca(OH) 2 και θερµοκρασία 20 o C για 90 ηµέρες, προκειµένου να εξασφαλιστεί η ολοκλήρωση τόσο των αντιδράσεων ενυδάτωσης όσο και των ποζολανικών αντιδράσεων. Οι σχετικές µε την ανθεκτικότητα µετρήσεις έγιναν στα δοκίµια των 90 ηµερών. Για την ταχεία εκτίµηση της διαπερατότητας σε χλωριόντα των δοκιµίων χρησιµοποιήθηκε η µεθοδολογία AASHTO T277, κατά την οποία εφαρµόζεται δυναµικό 60 V (DC) και µετράται το φορτίο που διαπερνά τα δοκίµια. Η δοκιµή έγινε σε δοκίµια διαµέτρου 100mm και ύψους 51mm, τα οποία είχαν µονωθεί πλευρικά. Η µέτρηση της διαπερατότητας σε αέριο (N 2 στη συγκεκριµένη περίπτωση) πραγµατοποιήθηκε σε κυλινδρικά δοκίµια διαµέτρου 100mm και ύψους 50mm. Τα δείγµατα αρχικά ξηραίνονται στους 105 o C, έως ότου η παρατηρούµενη µεταβολή βάρους να είναι µικρότερη από 0.1% στις 24h. Η ξήρανση συνολικά διήρκησε 4-6 µέρες. Η µέτρηση της ροής του αερίου µέσω του δοκιµίου έγινε σε κατάλληλο κελί µέγιστης πίεσης 1.7 N/mm 2 και µε συγκεκριµένες συνθήκες µέτρησης. Ο εξοπλισµός και η όλη διαδικασία περιγράφονται σε άλλη εργασία (Tsivilis et al 1999). Για τον προσδιορισµό της προσρόφησης νερού χρησιµοποιήθηκαν κυλινδρικά δοκίµια διαµέτρου 100 mm και ύψους 125 mm, τα οποία προηγουµένως είχαν ξηρανθεί (105 0 C, 24h). Ο εξοπλισµός και η όλη διαδικασία περιγράφονται σε άλλη εργασία (Tsivilis et al 1999). 222
Πίνακας 2. Σύνθεση σκυροδέµατος (αντικατάσταση τσιµέντου) Περιεκτικότητα (Kg/m 3 ) είγµα P C MKC MK Αδρανή W Ρευστ. (%) W/C W/B PC 350 - - 0.057 0.50 MKC-CR10* 315 35 - Άµµος (Α): 720 0.140 0.56 MKC-CR20 280 70 - Ψηφίδα (Ψ): 400 175 0.170 0.63 0.50 MK-CR10 315-35 0.181 0.56 MK-CR20 280-70 Σκύρα (Σ): 800 0.400 0.63 * CR10: Αντικατάσταση τσιµέντου, 10% επί της µάζας του τσιµέντου είγµα Πίνακας 3. Σύνθεση σκυροδέµατος (αντικατάσταση άµµου) Περιεκτικότητα (Kg/m 3 ) P Αδρανή Ρευστ. (%) W/C W/B C MKC MK Α Ψ Σ W MKC-SR10* 350 35-685 400 800 0.145 0.50 0.42 MKC-SR20 350 70-650 400 800 0.207 0.50 0.45 MK-SR10 350-35 685 400 800 0.222 0.50 0.42 175 MK-SR20 350-70 650 400 800 0.357 0.50 0.45 * SR10: Αντικατάσταση άµµου, 10% επί της µάζας του τσιµέντου Οι µετρήσεις πορώδους και κατανοµής πόρων έγιναν µε ποροσίµετρο Hg Carlo Erba 2000. Προηγήθηκε ξήρανση των δοκιµίων σε ήπιες συνθήκες (105 0 C, 2h). 3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΖΗΤΗΣΗ 3.1. Ιδιότητες νωπού σκυροδέµατος Στον πίνακα 4 παρουσιάζονται οι ιδιότητες του νωπού σκυροδέµατος. Η κάθιση όλων των συνθέσεων µεριµνήθηκε να κυµαίνεται κατά κύριο λόγο µεταξύ 50-90 mm (κατηγορία S2 του EN 206) µε τη χρήση κατάλληλης ποσότητας ρευστοποιητών. Το ειδικό βάρος του νωπού σκυροδέµατος κυµαίνεται µεταξύ 2427 και 2453 kg/m 3. Ο βαθµός συµπύκνωσης των σκυροδεµάτων µε µετακαολίνη βελτιώνεται ή είναι παραπλήσιος µε τον αντίστοιχο του σκυροδέµατος χωρίς µετακαολίνη, όπως προκύπτει από τις τιµές του περιεχόµενου αέρα. είγµα Πίνακας 4. Χαρακτηριστικά νωπού σκυροδέµατος Μοναδιαίο βάρος (Kg/m 3 ) Κάθιση (mm) Περιεχόµενος αέρας (%) PC 2.453 70 1.4 MKC-SR20 2.443 60 1.0 MKC-SR10 2.449 100 1.1 MK-SR20 2.439 40 1.0 MK-SR10 2.452 70 1.1 MKC-CR10 2.434 90 1.5 MKC-CR20 2.440 60 1.0 MK-CR10 2.433 50 1.5 MK-CR20 2.427 70 1.0
3.2. Ανάπτυξη αντοχών σκυροδέµατος Τα αποτελέσµατα των αντοχών θλίψης των δοκιµίων παρουσιάζονται στην εικόνα 1. Γενικά τόσο µε την αντικατάσταση άµµου από µετακαολίνη, όσο και µε την αντικατάσταση τσιµέντου από µετακαολίνη επιτυγχάνεται αύξηση στην αντοχή θλίψης των δοκιµίων σε σχέση µε το σκυρόδεµα χωρίς µετακαολίνη, για όλες τις ηλικίες και για όλα τα δείγµατα (µε εξαίρεση τα αναµιγµάτα MKC-CR10, MKC-CR20 και MK-CR20 στην ηλικία των 2 ηµερών). Όσον αφορά τον τύπο του µετακαολίνη, ο ελληνικός µετακαολίνης MK παρουσιάζει θετικότερη επίδραση στην ανάπτυξη των αντοχών θλίψης σε σχέση µε το εµπορικό µετακαολίνη MKC (εικόνα 1, αντοχή θλίψης 90 ηµερών). 100 90 Μετακαολίνης ΜΚ Αντοχή θλίψης (N/mm 2 ) 80 70 60 50 40 30 PC MK-SR20 MK-SR10 MK-CR10 MK-CR20 20 1 10 100 Ηλικία (ηµέρες) 100 90 Μετακαολίνης ΜΚC Αντοχή θλίψης (N/mm 2 ) 80 70 60 50 PC MKC-SR20 40 MKC-SR10 30 MKC-CR10 MKC-CR20 20 1 10 100 Ηλικία (ηµέρες) Εικόνα 1. Ανάπτυξη αντοχών θλίψης σκυροδέµατος µε τους µετακαολίνες MK και MKC 224
Ειδικότερα, η αντοχή θλίψης 28 ηµερών κυµαίνεται µεταξύ 77.4 και 83.7 Ν/mm 2 για το σκυρόδεµα µε Eλληνικό µετακαολίνη MK και από 74.0 έως 91.6 Ν/mm 2 για το σκυρόδεµα µε εµπορικό µετακαολίνη MKC, όταν στο σκυρόδεµα χωρίς µετακαολίνη η αντοχή θλίψης είναι 55.8 Ν/mm 2. Αντίστοιχα, η αντοχή θλίψης 90 ηµερών κυµαίνεται µεταξύ 86.3 και 94.8 Ν/mm 2 για το σκυρόδεµα µε Eλληνικό µετακαολίνη MK και από 80.5 έως 91.0 Ν/mm 2 για το σκυρόδεµα µε εµπορικό µετακαολίνη MK, όταν στο σκυρόδεµα χωρίς µετακαολίνη η αντοχή θλίψης είναι 67.0 Ν/mm 2. Η επίδραση του µετακαολίνη στην ανάπτυξη των αντοχών θλίψης του σκυροδέµατος µπορεί να αξιολογηθεί εισάγοντας το συντελεστή ενεργότητας ποζολανικών υλικών (k-value). Ο συντελεστής ενεργότητας ποζολανικών υλικών (k-value), ορίζεται ως τα µέρη του τσιµέντου Portland που µπορούν να αντικατασταθούν από 1 µέρος ποζολάνης, παρέχοντας ίσες τιµές ιδιοτήτων µε το σκυρόδεµα χωρίς ποζολάνη (k=1 για τσιµέντο Portland, τιµές µεγαλύτερες του 1 σηµαίνουν θετική συµβολή του προσθέτου). Έτσι αν πολλαπλασιαστεί µε το συντελεστή ενεργότητας η ποσότητα του ποζολανικού υλικού που προστίθεται στο σκυρόδεµα, υπολογίζεται η ισοδύναµη από άποψη ιδιοτήτων ποσότητα τσιµέντου, η οποία προστιθέµενη στην ποσότητα του χρησιµοποιούµενου τσιµέντου συµµετέχει στους υπολογισµούς του λόγου νερού/τσιµέντου, της ελάχιστα απαιτούµενης ποσότητας τσιµέντου κτλ. [EN 206-1 2000, KEMA 1998) Ο προσδιορισµός του k-value βασίζεται στην εµπειρική σχέση: f c = K ( 1 W/C - a) (1) όπου f c = αντοχή θλίψης σκυροδέµατος (Ν/mm 2 ), K = σταθερά εξαρτώµενη από τον τύπο του τσιµέντου (Ν/mm 2 ), W = περιεχόµενο νερό (kg/m 3 ), C = περιεχόµενο τσιµέντο (kg/m 3 ), α = σταθερά εξαρτώµενη από την ηλικία (χρόνο) ανάπτυξης των αντοχών. Για το τσιµέντο Portland τύπου Ι (PC) που χρησιµοποιήθηκε, η σταθερά Κ υπολογίστηκε σε 37.2 Ν/mm 2. Με βάση τις τιµές της αντοχής θλίψης του PC (Εικόνα 1), υπολογίστηκε η σταθερά a: 0.98, 0.68, 0.50 and 0.20 για 2, 7, 28 και 90 ηµέρες αντίστοιχα. Για την περίπτωση του µετακαολίνη, ο συντελεστής ενεργότητας k-value προσδιορίζεται µέσω της σχέσης (2) που ακολουθεί: f c = K ( 1 W/(C+kP) - a) (2) όπου P = η περιεχόµενη ποσότητα µετακαολίνη (kg/m 3 ), k = k-value Από τη σχέση (2) και µε βάση τις τιµές των σταθερών Κ, α που υπολογίστηκαν παραπάνω, τα δεδοµένα των πινάκων 2 και 3 (σύνθεση σκυροδέµατος) και τις τιµές των αντοχών θλίψης (εικόνα 1) προσδιορίζονται οι τιµές k-value για τους µετακαολίνες MKC και MK (πίνακας 5). Πίνακας 5. k-values µετακαολινών Ιδιότητα σκυροδέµατος MK MKC Αντοχή θλίψης 2 ηµερών 1.1 0.7 Αντοχή θλίψης 7 ηµερών 1.8 1.9 Αντοχή θλίψης 28 ηµερών 3.0 3.1 Αντοχή θλίψης 90 ηµερών 2.9 2.3
Από τον πίνακα 5, φαίνεται ότι και οι δύο µετακαολίνες (MKC, MK) είναι πολύ δραστικοί µε k- values κοντά στο 3.0 στις 28 ηµέρες. Ο Ελληνικός µετακαολίνης MK παρουσιάζει υψηλότερες τιµές k-value από τον εµπορικό MKC στις 2 και 90 ηµέρες. Το γεγονός της µεγάλης δραστικότητας ενός τόσο χαµηλής περιεκτικότητας µετακαολίνη χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση. Σύµφωνα και µε τη βιβλιογραφία, το γεγονός ότι ο βαθµός κρυσταλλικότητας του καολίνη K είναι µικρότερος από τον αντίστοιχο του KC, έχει θετική επίδραση στην δραστικότητα του (Kakali et al 2001, Μπαδογιάννης 2002). Επίσης κρίσιµος είναι ο ρόλος των Al 2 O 3 και SO 3, που περιέχονται στον Ελληνικό καολίνη Κ υπό τη µορφή του αλουνίτη, στην ανάπτυξη των πρώιµων και των κανονικών αντοχών θλίψης του σκυροδέµατος και πρέπει επίσης να διερευνηθεί. 3.3. Ανθεκτικότητα σκυροδέµατος Στον πίνακα 6 δίνεται η διαπερατότητα σε Cl -, η διαπερατότητα σε αέρα, η υδατοαπορροφητικότητα και το µέσο µέγεθος πόρων των δοκιµίων. Οι τιµές αυτές είναι η µέση τιµή 3 διαφορετικών δοκιµίων. Από τον πίνακα 6 φαίνεται ότι η προσθήκη του µετακαολίνη µειώνει σηµαντικά την διαπερατότητα του σκυροδέµατος στα χλωριόντα και το συντελεστή διαπερατότητας σε αέρα. Ακόµη παρατηρείται µια σχετική µείωση στην υδατοαπορροφητικότητα και το πορώδες του σκυροδέµατος. Τέλος, πολύ σηµαντική είναι και η µείωση στο µέσο µέγεθος των πόρων του σκυροδέµατος. είγµα Πίνακας 6. Χαρακτηριστικά ανθεκτικότητας σκυροδεµάτων ιερχόµενο φορτίο (C) ιαπερατότητα σε αέρα K g (m 2 x 10-16 ) Υδατοαπορροφητ. S (mm x min -0.5 ) Πορώδες (%) Μέσο µέγεθος πόρων (nm) OPC 2460 2.94 0.114 11.1 96 MKC-SR20 530 1.56 0.062 9.9 70 MKC-SR10 180 1.75 0.082 9.5 60 MKC-CR10 730 1.68 0.097 11.0 70 MKC-CR20 240 1.45 0.089 11.2 55 MK-SR10 390 1.85 0.092 10.4 64 MK-SR10 820 1.71 0.065 8.3 62 MK-CR10 690 1.35 0.080 7.2 74 MK-CR20 760 1.60 0.067 10.3 62 Η θετική επίδραση της προσθήκης του µετακαολίνη στις ιδιότητες που διαµορφώνουν την ανθεκτικότητα του σκυροδέµατος γίνεται πιο σαφής µέσω του λόγου (p/p 0 ), όπου p είναι η τιµή συγκεκριµένης ιδιότητας σκυροδέµατος µε µετακαολίνη και p 0 η τιµή συγκεκριµένης ιδιότητας σκυροδέµατος χωρίς µετακαολίνη. Έτσι για τις ιδιότητες που διαµορφώνουν την ανθεκτικότητα, η θετική επίδραση της προσθήκης του µετακαολίνη εκφράζεται µε τιµές του λόγου (p/p 0 ) µικρότερες του 1. Στην εικόνα 2 απεικονίζονται οι τιµές του λόγου (p/p 0 ). Η προσθήκη του µετακαολίνη έχει θετική επίδραση σε όλες τις ιδιότητες που διαµορφώνουν την ανθεκτικότητα του σκυροδέµατος. Ιδιαίτερα θετική χαρακτηρίζεται η συνεισφορά του µετακαολίνη στη διαπερατότητα σε χλωριόντα και στη διαπερατότητα σε αέρα του σκυροδέµατος. 226
MKC MK 1.6 1.4 1.2 PC 1.0 p/p 0 0.8 0.6 0.4 0.2 0.0 S28 Clp gp s p mps S28 Clp gp s p mps Ιδιότητα σκυροδέµατος Εικόνα 2. ιακύµανση της µέσης τιµής του δείκτη p/p 0 για τους µετακαολίνες MKC, MK (p: τιµή συγκεκριµένης ιδιότητας σκυροδέµατος µε µετακαολίνη, p 0 : τιµή συγκεκριµένης ιδιότητας σκυροδέµατος χωρίς µετακαολίνη) (S28: αντοχές θλίψης 28 ηµερών, Clp: διαπερατότητα σε Cl -, gp: διαπερατότητα σε αέρα, s: υδατοαπορροφητικότητα, p: πορώδες, mps: µέσο µεγέθος πόρων) 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ! Ο παραχθείς Eλληνικός µετακαολίνης και ο εµπορικός µετακαολίνης παρουσιάζουν παραπλήσια συµβολή στην ανάπτυξη των µηχανικών αντοχών και στην ανθεκτικότητα του σκυροδέµατος.! Ο µετακαολίνης έχει πολύ θετική επίδραση στις αντοχές θλίψης µετά τις 2 ηµέρες και ειδικά στις 28 και 90 ηµέρες.! Στο σκυρόδεµα µε µετακαολίνη η διαπερατότητα σε χλωριόντα, η διαπερατότητα σε αέρα, η υδατοαπορροφητικότητα και η κατανοµή µεγέθους πόρων παρουσιάζονται δραστικά βελτιωµένες σε σχέση µε σκυρόδεµα χωρίς µετακαολίνη.! Οι δύο µελετηθέντες µετακαολίνες έχουν πολύ υψηλές τιµές συντελεστή ενεργότητας (kvalue) και χαρακτηρίζονται ως ποζολανικά υλικά πολύ υψηλής δραστικότητας. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Μπαδογιάννης, Ε. 2002. Αξιοποίηση καολινών στην τεχνολογία σκυροδέµατος. ιδακτορική διατριβή. ΕΜΠ: Αθήνα. Badogiannis, E., Tsivilis, S., Papadakis, V., Chaniotakis, E. 2002. The effect of metakaolin on concrete properties. in: Dhir, R.K., Hewlett, P.C., Cetenyi, L.J. (Eds). Innovations and Developments in Concrete Materials and Construction. Dundee, UK, 81-89. Batis, G., Pantazopoulou, P., Tsivilis, S., Badogiannis, E. 2002. Corrosion Resistance of Cement Mortars with Metakaolinite. in: Dhir, R.K., Hewlett, P.C., Cetenyi, L.J. (Eds). Innovations and Developments in Concrete Materials and Construction. Dundee, UK, 357-366.
Dunster, A.M., Parsonage, J.R., Thomas, M.J.K. 1993. Pozzolanic reaction of metakaolinite and its effects on Portland cement hydration. J Mater Sci, 28: 1345-1351. European Standard EN 206-1. 2000. Concrete Part 1: Specification, performance, production and conformity. Brussels: CEN. Foldvari, M. 1997. Kaolinite-genetic and thermoanalytical parameters. J Thermal Anal, 48: 107-119. Gruber, K.A., Ramlochan, T., Boddy, A., Hooton, R.D., Thomas, M.D.A. 2001. Increasing concrete durability with high-reactivity metakaolin. Cem Concr Comp, 23: 479-484. Kakali, G., Perraki, T., Tsivilis, S., Badogiannis, E. 2001. Thermal treatment of kaolin: the effect of mineralogy on the pozzolanic activity, Appl Clay Sci, 20: 73-80. Kaloumenou, M., Badogiannis, E., Tsivilis, S., Kakali, G. 1999. Effect of the kaolin particle size on the pozzolanic behaviour of the metakaolinite produced. J Thermal Anal, 56: 901-907. KEMA Environmental Technology. 1998. k-value for Powder Coal Fly Ash. Report No. 00332- KST/MAT 97-6565. The Netherlands. Neville, M. 1996. Properties of concrete. England: Addison Wesley Longman Limited, 4th and final Edn. Ramlochan, T. Thomas, M., Gruber, K.A. 2000. The effect of metakaolin on alkali-silica reaction in concrete. Cem Concr Res, 30: 339-344. Sabir, B.B., Wild, S., Bai, J. 2001. Metakaolin and calcined clays as pozzolans for concrete: a review. Cem Concr Comp, 23: 441-454. Tsivilis, S., Chaniotakis, E., Batis, G., Meletiou, C., Kasselouri, V., Kakali, G., Sakellatiou, A., Paulakis, G., Pseimidas, C. 1999. The effect of clinker and limestone quality on the gas permeability, water absorption and pore structure of limestone cement concrete. Cem Concr Comp, 21: 139-146. Vu, D.D., Stroeven, P., Bui, V.B. 2001. Strength and durability aspects of calcined kaolin-blended Portland cement mortar and concrete. Cem Concr Comp, 23: 471-478. Wild, S., Khatib, J.M., Jones, A. 1996. Relative strength, pozzolanic activity and cement hydration in superplasticized metakaolin concrete. Cem Concr Res, 26: 1537-1544. 228