Γ Λυκείου Θεωρητική Κατεύθυνση ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 2013 Απόσπασμα α Πλάτωνος Πολιτεία 519D-520A Ἐπελάθου,ἦν δ ἐγώ, πάλιν, ὦ φίλε, ὅτι νόμῳ οὐ τοῦτο μέλει, ὅπως ἕν τι γένος ἐν πόλει διαφερόντως εὖ πράξει, ἀλλ ἐν ὅλῃ τῇ πόλει τοῦτο μηχανᾶται ἐγγενέσθαι, συναρμόττων τούς πολίτας πειθοῖ τε καί ἀνάγκῃ, ποιῶν μεταδιδόναι ἀλλήλοις τῆς ὠφελίας ἥν ἄν ἕκαστοι τό κοινόν δυνατοί ὦσιν ὠφελεῖν καί αὐτούς ἐμποιῶν τοιούτους ἄνδρας ἐν τῇ πόλει, οὐχ ἵνα ἀφιῇ τρέπεσθαι ὅπῃ ἕκαστος βούλεται, ἀλλ ἵνα καταχρῆται αὐτός αὐτοῖς ἐπί τόν σύνδεσμον τῆς πόλεως. Απόσπασμα β Αριστοτέλους Πολιτικά Θ 2, 1-4 Νῦν γάρ ἀμφισβητεῖται περί τῶν ἔργων. Οὐ γάρ ταὐτά πάντες ὑπολαμβάνουσι δεῖν μανθάνειν τούς νέους οὔτε πρός ἀρετήν οὔτε πρός τόν βίον τόν ἄριστον, οὐδέ φανερόν πότερον πρός τήν διάνοιαν πρέπει μᾶλλον ἤ πρός τό τῆς ψυχῆς ἦθος ἔκ τε τῆς ἐμποδών παιδείας ταραχώδης ἡ σκέψις καί δῆλον οὐδέν πότερον ἀσκεῖν δεῖ τά χρήσιμα πρός τόν βίον ἤ τά τείνοντα πρός ἀρετήν ἤ τά περιττά (πάντα γάρ εἴληφε ταῦτα κριτάς τινας) περί τε τῶν πρός ἀρετήν οὐθέν ἐστιν ὁμολογούμενον (καί γάρ τήν ἀρετήν οὐ τήν αὐτήν εὐθύς πάντες τιμῶσιν, ὥστ εὐλόγως διαφέρονται καί πρός τήν ἄσκησιν αὐτῆς). Ὅτι μέν οὖν τά ἀναγκαῖα δεῖ διδάσκεσθαι τῶν χρησίμων, οὐκ ἄδηλον ὅτι δέ οὐ πάντα, διῃρημένων τῶν τε ἐλευθερίων ἔργων καί τῶν ἀνελευθερίων 1
φανερόν, καί ὅτι τῶν τοιούτων δεῖ μετέχειν ὅσα τῶν χρησίμων ποιήσει τόν μετέχοντα μή βάναυσον. Απόσπασμα γ Πλάτωνος Πρωταγόρας 324D-326E Στην πραγματικότητα, αρχίζουν από την παιδική ηλικία να διδάσκουν και να νουθετούν, συνεχίζοντας για όλη τη ζωή. Αμέσως μόλις αρχίσει να καταλαβαίνει ένα παιδί τι του λένε, και η παραμάνα του και η μητέρα του και ο παιδαγωγός του και ο ίδιος ο πατέρας του αγωνίζονται γι αυτό το πράγμα, για το πώς δηλαδή θα βελτιωθεί το αγόρι, διδάσκοντάς το για κάθε του πράξη και για κάθε του λόγο και εξηγώντας του ότι αυτό είναι δίκαιο και το άλλο άδικο, και ότι αυτό είναι καλό και το άλλο αισχρό, και αυτό όσιο και εκείνο ανόσιο, και ότι αυτά πρέπει να τα κάνεις και αυτά να μην τα κάνεις. Κι όταν ακούει με τη θέλησή του, πάει καλά. Εάν όμως δεν υπακούει, τότε, με τις απειλές και τα χτυπήματα το «ισιώνουν», σαν δέντρο που λυγίζει και γέρνει. Κι ύστερα, όταν το στέλνουν στους δασκάλους, δίνουν εντολή να επιμεληθεί ο δάσκαλος περισσότερο την εὐκοσμία των παιδιών, παρά τα γράμματα και τη μουσική. Κι οι δάσκαλοι άλλωστε γι αυτό φροντίζουν κυρίως. Και μόλις τα αγόρια μάθουν τα γράμματα και είναι σε θέση στο εξής να καταλάβουν ένα γραπτό κείμενο, όπως μέχρι τώρα καταλάβαιναν τον προφορικό λόγο, τα βάζουν, καθισμένα στα θρανία τους, να διαβάζουν δυνατά τα ποιήματα των μεγάλων ποιητών και τα αναγκάζουν να μάθουν απέξω αυτά τα έργα, στα οποία υπάρχουν πολλές συμβουλές, αλλά και αναλύσεις για τα πράγματα, και ἔπαινοι και ἐγκώμια για τους αρχαίους ήρωες, προκειμένου το αγόρι να θελήσει να τους μιμηθεί και να έχει διάθεση να γίνει παρόμοιος. [...] Και όταν πια φύγουν αυτοί [δηλ. οι νέοι άνδρες] από τους δασκάλους, η πόλη, με τη σειρά της, τους αναγκάζει να μάθουν τους νόμους και να ζουν σύμφωνα με αυτούς, ώστε να μην ενεργούν από μόνοι τους και όπως νομίζουν οι ίδιοι [...]. Έτσι, και η πόλη, υπογραμμίζοντας τους νόμους, αυτά τα επινοήματα των καλών, παλαιών νομοθετών, αναγκάζει και όσους ασκούν ένα αξίωμα και όσους άρχονται να συμμορφώνονται με αυτούς. Εκείνος δε 2
ο οποίος τους παραβαίνει, υφίσταται κυρώσεις και οι κυρώσεις αυτές ονομάζονται, και σε σας εδώ [δηλ. στην Αθήνα] και σε πολλά άλλα μέρη, εὐθύνες, λες και η δικαιοσύνη ξαναβάζει [τον παραβάτη] στην ευθεία. Ενώ λοιπόν είναι τόσο μεγάλη η προσπάθεια που καταβάλλεται για την αρετή και στο ιδιωτικό και στο δημόσιο επίπεδο, εσύ Σωκράτη εκπλήττεσαι και απορείς αν η αρετή είναι διδακτή; Το εκπληκτικό όμως θα ήταν μάλλον το να μην μπορεί να διδαχθεί η αρετή. Α1. Από τα κείμενα που σας δίνονται να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση των αποσπασμάτων: α)«ἐπελάθου, ἦν δ ἐγώ...ἐπί τόν σύνδεσμον τῆς πόλεως» και β)«ἐκ τε τῆς ἐμποδών παιδείας...διαφέρονται καί πρός τήν ἄσκησιν αὐτῆς» Β1.Με βάση τα αναφερόμενα από το Σωκράτη στο απόσπασμα α και από τον Πρωταγόρα στο χωρίο «και όταν πια φύγουν...στην ευθεία» του αποσπάσματος γ, να αναλύσετε το ρόλο του νόμου στη διαμόρφωση ολοκληρωμένων πολιτών, που θα συμβάλλουν στην ευδαιμονία του συνόλου. Μονάδες 15 Β2. Εξετάζοντας τα λεγόμενα του Αριστοτέλη στο απόσπασμα β και του Πρωταγόρα στο χωρίο «στην πραγματικότητα...να γίνει παρόμοιος» του αποσπάσματος γ να καταγράψετε το χαρακτήρα της παρεχόμενης στους νέους παιδείας. Με ποια μέσα επιτυγχάνεται αυτός ο χαρακτήρας; Μονάδες 15 Β3. Τι γνωρίζετε για την ίδρυση και τη σημασία της Ακαδημίας του Πλάτωνα; Β4. Να βρείτε στα κείμενα με τα πρωτότυπα αποσπάσματα, λέξεις ετυμολογικά συγγενείς με τις ακόλουθες λέξεις: αναληθής, ένεση, υπόδημα, ανασχηματισμός, επικός 3
Αδίδακτο κείμενο Θουκυδίδου Ἱστοριῶν Θ. 12 Γνούς δέ ὁ Ἀλκιβιάδης πείθει αὖθις Ἔνδιον καί τούς ἄλλους ἐφόρους μή ἀποκνῆσαι τόν πλοῡν, λέγων ὅτι φθήσονταί τε πλεύσαντες πρίν τήν τῶν νεῶν ξυμφοράν Χίους αἰσθέσθαι, καί αὐτός ὅτι, ἤν προσβάλῃ Ἰωνίᾳ, ῥᾳδίως πείσει τάς πόλεις ἀφίστασθαι, τήν τῶν Ἀθηναίων ἀσθένειαν λέγων καί τήν τῶν Λακεδαιμονίων προθυμίαν πιστότερος γάρ ἄλλων φανεῑσθαι. Ἐνδίῳ τε αὐτῷ ἰδίᾳ ἔλεγε καλόν εἶναι δι ἐκείνου ἀποστῆσαί τε Ἰωνίαν καί βασιλέα ξύμμαχον ποιῆσαι Λακεδαιμονίοις, καί μή Ἄγιδος τό ἀγώνισμα τοῡτο γενέσθαι ἐτύγχανε γάρ τῷ Ἄγιδι αὐτός διάφορος ὤν. Καί ὁ μέν πείσας τούς τε ἄλλους ἐφόρους καί Ἔνδιον ἀνήγετο ταῑς πέντε ναυσί μετά Χαλκιδέως τοῡ Λακεδαιμονίου καί διά τάχους τόν πλοῡν ἐποιοῡντο. Γ1. Να γράψετε τη μετάφραση του παραπάνω κειμένου. Μονάδες 20 Γ2. Να γράψετε τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: τόν πλοῡν: ονομαστική πληθυντικού αριθμού ῥᾳδίως: παραθετική αντικατάσταση τό ἀγώνισμα: δοτική πληθυντικού αριθμού τοῡτο: αιτιατική πληθυντικού αριθμού στο ίδιο γένος τάχους: δοτική ενικού αριθμού γνούς: γ πληθυντικό πρόσωπο Προστακτικής του ίδιου χρόνου ἀφίστασθαι: απαρέμφατο Παρακειμένου στην ίδια φωνή φανεῑσθαι: β ενικό πρόσωπο Οριστικής Παρακειμένου στην ίδια φωνή ἀνήγετο: γ ενικό πρόσωπο Ευκτικής Αορίστου β στην ίδια φωνή 4
πλεύσαντες: β πληθυντικό πρόσωπο Παρατατικού στην ίδια φωνή Μονάδες 10 Γ3α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω τύπων: πλεύσαντες, Χίους, ἀφίστασθαι, τῶν Ἀθηναίων, ταῑς ναυσί, πιστότερος. Μονάδες 6 Γ3β. «Γνούς δέ ὁ Ἀλκιβιάδης... προθυμίαν»: ν αναγνωρίσετε τον υποθετικό λόγο της ημιπεριόδου και να τον τρέψετε έτσι, ώστε να δηλώνει το μη πραγματικό. Μονάδες 2 Γ3γ. «Γνούς δέ ὁ Ἀλκιβιάδης... προθυμίαν»: να ξαναγράψετε την ημιπερίοδο με τις απαραίτητες μετατροπές, αφού θέσετε το ρήμα «πείθει» σε ιστορικό χρόνο. Μονάδες 2 ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΕΠΙΤΥΧΙΑ! 5