2 ο Γενικό Λύκειο Ναυπάκτου ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡ/ΚΗΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2008-09 «Η ΑΙΤΩΛΙΚΗ ΣΥΜΠΟΛΙΤΕΙΑ» 1
Η ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΟΜΑ Α ΑΝ ΡΕΟΠΟΥΛΟΥ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΖΩΓΡΑΦΟΥ ΕΛΕΝΗ ΘΕΟ ΩΡΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ ΘΕΟΧΑΡΟΠΟΥΛΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΙΚΚΑ ΕΥΘΥΜΙΑ ΚΑΚΟΥΣΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΚΑΛΟΓΕΡΑ ΕΥΘΥΜΙΑ ΚΟΝΙ Α ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΚΟΥΤΣΟΠΟΥΛΟΥ ΕΛΕΝΗ ΜΠΑΛΑΜΠΑΝΟΒΑ ΙΟΥΛΙΑ ΝΙΚΟΠΟΥΛΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΠΛΟΥΜΗ ΣΤΥΛΙΑΝΗ ΣΤΕΡΓΙΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΤΣΑΡΟΥΧΗ ΗΜΗΤΡΑ ΦΟΡΟΥ ΜΑΡΙΑ ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΚΟΥΤΣΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ
Α. ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΘΕΜΑ Σκοπός του Προγράµµατος ήταν: Ο εθισµός των µαθητών στη διαδικασία ενός Προγράµµατος, δηλαδή στο να θέτουν στόχους, να συνεργάζονται στα πλαίσια της οµάδας για την επίτευξής τους, να προγραµµατίζουν την πορεία υλοποίησής τους και να αξιολογούν στο τέλος την όλη διαδικασία. Η συνειδητοποίηση της ιδιότητας του ενεργού πολίτη. Η αναζήτηση από τους µαθητές τρόπων δράσης υλοποιώντας µία δραστηριότητα ενδιαφέρουσα γι αυτούς. Η γνωριµία της τοπικής ιστορίας. Η γνωριµία µιας διαφορετικής µορφής κρατικής οργάνωσης µέσα από τον τρόπο λειτουργίας της Αιτωλικής Συµπολιτείας.
Επίσκεψη µελέτης στο Θέρµο Για τη πιο ολοκληρωµένη µελέτη του θέµατος η οµάδα πραγµατοποίησε επίσκεψη στον αρχαιολογικό χώρο και το Κ.Π.Ε. Θέρµου
Β. ΟΙ ΑΡΧΑΙΕΣ ΣΥΜΠΟΛΙΤΕΙΕΣ Οι αρχαίες Συµπολιτείες ήταν µία µορφή κρατικής οργάνωσης που για πρώτη φορά συναντάται στην ελληνική αρχαιότητα µε παλαιότερο το βοιωτικό κοινό. Υπήρχε µία κεντρική κυβέρνηση από τους αντιπροσώπους των πόλεων και τα εδάφη του οµοσπονδιακού κράτους διαιρούνταν εδαφικά σε επιµέρους γεωγραφικές ενότητες, η δε βάση των οµοσπονδιακών κρατών ήταν οι πόλεις που το αποτελούσαν. Κάθε πόλη είχε τους δικούς της θεσµούς που συνυπήρχαν µε αυτούς της κεντρικής κυβέρνησης. Βασικά τους χαρακτηριστικά τους ήταν η ισοτιµία και η αυτονοµία των µελών τους. Σηµαντικότερες συµπολιτείες ήταν το Βοιωτικό κοινό, η Αιτωλική Συµπολιτεία και η Αχαϊκή Συµπολιτεία. Αιτία συγκρότησης των συµπολιτειών ήταν η αποδυνάµωση των πόλεων κρατών και η ανάγκη άµυνας.
Γ. Η ΑΙΤΩΛΙΚΗ ΣΥΜΠΟΛΙΤΕΙΑ H γέννηση της Αιτωλικής Συµπολιτείας χάνεται στα βάθη των προκλασικών χρόνων. Σε επιγραφές εµφανίζεται τον 4ο π.χ. αιώνα (367 π.χ.). Λειτούργησε για περίπου 150 χρόνια. Κέντρο της Συµπολιτείας ήταν το Θέρµο. Στην κορύφωσή της, συµµετείχαν πολλές πόλεις της Στερεάς Ελλάδας, της Θεσσαλίας και της δυτικής Πελοποννήσου. Η προσάρτηση της Ναυπάκτου έγινε το 338 π.χ. 6
Αρχαίο Θέρµο 7
Η Αιτωλική Συµπολιτεία Όρια της Αιτωλικής Συµπολιτείας σε διάφορες Χρονικές περιόδους
. ΟΙ ΣΥΝΕΛΕΥΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΙΤ/ΚΗΣ ΣΥΜΠΟΛΙΤΕΙΑΣ Η αιτωλική Συνέλευση συνερχόταν σε δύο τακτικές συνόδους κάθε χρόνο. Την άνοιξη, σε κάποια πόλη της Συµπολιτείας και το φθινόπωρο οπωσδήποτε στο Θέρµο. Εκτός όµως των τακτικών ετήσιων συνόδων πραγµατοποιούνταν και έκτακτες Συνελεύσεις, αλλά µόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις, όπως όταν επρόκειτο εκτάκτως η Συµπολιτεία να αποφασίσει την κήρυξη πολέµου ή τη σύναψη ειρήνης µε άλλα κράτη. 9
«Τα Θερµικά» Αµέσως µετά τη φθινοπωρινή ισηµερία, όταν οι στρατιωτικές επιχειρήσεις είχαν περατωθεί, η αιτωλική συνέλευση συνερχόταν στο Θέρµο και αυτές οι ετήσιες τακτικές σύνοδοι αποκαλούνταν «Τα Θερµικά». Τα «Θερµικά», είχαν πολιτικό, θρησκευτικό και γενικότερα πανηγυριώτικο χαρακτήρα. Στη σύνοδο των «Θερµικών» η αιτωλική συνέλευση µε άµεση και καθολική ψηφοφορία εξέλεγε τους άρχοντες της Συµπολιτείας. Επίσης ενέκρινε ή απέρριπτε τις αποφάσεις τους σχετικά µε θέµατα εσωτερικής ή εξωτερικής πολιτικής και ψήφιζε τους νόµους. 10
«Τα Παναιτωλικά» Οι ετήσιες τακτικές σύνοδοι της άνοιξης, που αποκαλούνταν «Τα Παναιτωλικά», πραγµατοποιούνταν σε διαφορετικές πόλεις της Συµπολιτείας και είχε θεσµοθετηθεί ώστε πολλές φορές να συµπίπτει η σύνοδος της Συνέλευσης και η συγκέντρωση του στρατού για την επερχόµενη εκστρατεία.
Η Σύνοδος της Ναυπάκτου Η Συνέλευση της Ναυπάκτου πραγµατοποιήθηκε το 217 π.χ. στα «κοίλα της Ναυπάκτου» µε θέµα τη λήξη του πολέµου µε τον Φίλιππο τον Ε τον Μακεδόνα. Με την ειρηνευτική µεσολάβηση οµιλία του Αγέλαου του Ναυπάκτιου («Οι Έλληνες πρέπει προπάντων να µην πολεµούν ποτέ µεταξύ τους»), συνοµολογήθηκε µεταξύ των Αιτωλών και του Φιλίππου η «Ειρήνη της Ναυπάκτου». 12
Ε. ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΑΙΤ/ΚΗΣ ΣΥΜΠΟΛΙΤΕΙΑΣ (1) Η Αιτωλική Συµπολιτεία ήταν µια µορφή οµοσπονδιακού κράτους µε βασικά χαρακτηριστικά της: την Αυτονοµία των µελών της την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Αµυνα Την Ισοπολιτεία, που ήταν σπουδαία πολιτική πράξη της Συµπολιτείας και αποσκοπούσε στη σύσφιξη των δεσµών των κρατών τα οποία δεν ήταν πλήρη µέλη της καθώς και στην προστασία των φίλων τους χωρίς την ένταξή τους στη συµπολιτεία µε την παροχή ασφάλειας και ίσων πολιτικών δικαιωµάτων Την Ασυλία: πρόκειται για θεσµό που αναφέρεται στη νοµική κατασφάλιση του δικαιώµατος κατά της αυθαίρετης σύλησης των ατόµων και της διαρπαγής των αγαθών τους 13
Ε. ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΑΙΤ/ΚΗΣ ΣΥΜΠΟΛΙΤΕΙΑΣ (2) Την Προξενία, που ήταν κάτι σαν τον σηµερινό αντιπρόσωπο ενός ξένου κράτους σε µια πόλη Την Επιγαµία, δηλαδή το δικαίωµα σύναψης γάµου µεταξύ δύο ετερόφυλων από οποιαδήποτε πόλη της συµπολιτείας Την Έγκτηση, δηλαδή το δικαίωµα απόκτησης γης και κατοικίας οπουδήποτε της αιτωλικής επικράτειας Το κοινό Νόµισµα, που κόπηκε για πρώτη φορά το 258 π.χ. Τους γραπτούς Νόµους, οι οποίοι µετά την ψήφισή τους στις συνελεύσεις, αποτυπώνονταν σε επιγραφές σε µαρµάρινες πλάκες
ΣΤ. ΤΑ ΟΡΓΑΝΑ ΤΗΣ ΑΙΤΩΛΙΚΗΣ ΣΥΜΠΟΛΙΤΕΙΑΣ (1) Τα όργανα της Αιτωλικής Συµπολιτείας εκλεγόντουσαν µε καθολική ψηφοφορία στην αιτωλική Συνέλευση και ήταν: Ο Στρατηγός: Είναι ο ανώτατος άρχων της Συµπολιτείας, παίζει πρωτεύοντα ρόλο στις εσωτερικές και εξωτερικές υποθέσεις µε αρµοδιότητες πολιτικές και στρατιωτικές. Ο Ίππαρχος: ιοικητής του ιππικού, είχε µόνο στρατιωτικές αρµοδιότητες. Οι Γραµµατείς: Περιλάµβανε δύο τίτλους: το γραµµατέα της Συµπολιτείας ο οποίος παραχώρησε µια µεγάλη µερίδα των εξουσιών του στο γραµµατέα της Βουλής και το γραµµατέα του Συνεδρίου. Το Συνέδριο Βουλή: Η Βουλή των Αιτωλών υπήρξε ένας πολιτικός οργανισµός πολύ ευρύς και πολυµελής (πιθανόν περίπου 1000). Κάθε συµπολιτευόµενη πόλη αναλόγως του πληθυσµού ή της σπουδαιότητάς της αντιπροσωπευόταν και µε ανάλογο αριθµό βουλευτών στο Συνέδριο της Συµπολιτείας, οι οποίοι εκλέγονταν από τη συνέλευση της πόλης. 15
ΣΤ. ΤΑ ΟΡΓΑΝΑ ΤΗΣ ΑΙΤΩΛΙΚΗΣ ΣΥΜΠΟΛΙΤΕΙΑΣ (2) Οι Απόκλητοι: Στην Αιτωλία υπήρχε ένα συλλογικό όργανο, το οποίο µαζί µε τα κεντρικά όργανα θα ελάµβανε τις σοβαρές αποφάσεις χωρίς την άµεση παρέµβαση των παναιτωλών. Οι Απόκλητοι συγκροτούσαν ένα σώµα δραστήριο, εχέµυθο και αποφασιστικό. Το πιθανότερο είναι αυτοί οι αξιωµατούχοι της Συµπολιτείας να ήταν µια εκλεκτή εκπροσώπηση της Αιτωλικής Βουλής-Συνεδρίου. Ήταν πρόσωπα αξιόλογα και µε µεγάλο κύρος. Ο Ταµίας: Ήταν ο διαχειριστής των δηµόσιων εσόδων και εξόδων. Οι Επιλέκταρχοι: εν έχουµε πληροφορίες σχετικά µε τα έργα & τα καθήκοντα των επιλεκτάρχων. Ο Βούλαρχος: Προσδιορίζει έναν άρχοντα, τον πρόεδρο της Βουλής. Ο αριθµός των οµόσπονδων Βούλαρχων ποικίλλει από έναν έως έξι. Οι Νοµογράφοι: Εκλεγµένοι άρχοντες από τη Συνέλευση του Αιτωλικού λαού, πραγµατικοί νοµοθέτες.
Ζ. ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΣΥΜΠΟΛΙΤΕΙΑΣ Το τέλος της Συµπολιτείας συµπίπτει µε την παρακµή του Ελληνισµού της Ελλάδας και τη Ρωµαϊκή κυριαρχία. Το 189 π.χ. υπογράφει συνθήκη ειρήνης µε τους Ρωµαίους, αλλά ουσιαστικά έγινε υποτελής της Ρώµης. ------- Το οµοσπονδιακό αιτωλικό κράτος αποτέλεσε για την εποχή του έναν εκπληκτικό πολιτικό οργανισµό, οι αρχές του οποίου και σήµερα µπορούν να αποτελέσουν τη βάση της δηµοκρατικής διακυβέρνησης των σύγχρονων οµοσπονδιακών κρατών. 17
ΤΟ ΚΛΕΙΣΙΜΟ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Στο πλαίσιο του προγράµµατος, πραγµατοποιήθηκε εκδήλωση στην Παπαχαραλάµπειο αίθουσα µε τη συµµετοχή αντιπροσωπειών µαθητών των σχολείων δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης της πόλης µας. Αρχικά έγινε από µαθητές της Π.Ο. σύντοµη παρουσίαση του προγράµµατος. Στη συνέχεια ο τ. καθηγητής Φιλοσοφίας του Πανεπιστηµίου Πατρών κ. Μάρκος Αντώνιος ανέπτυξε το θέµα: «Τα ιδεώδη της Αιτωλικής Συµπολιτείας και η αξία τους για το σήµερα» και ακολούθησε συζήτηση.