ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΔΗΜΟΣ ΛΕΡΟΥ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012
Τα στοιχεία αυτού του παραδοτέου ανήκουν αποκλειστικά και μόνο στο Δήμο Λέρου με την υποχρέωση βάσει του Ν.2121/93 να διαφυλάσσει τα ηθικά δικαιώματα του αναδόχου. Σε περίπτωση παραβίασης του Ν.2121/93 προβλέπονται αστικές, διοικητικές, ποινικές κυρώσεις. Σελίδα 2
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΣΥΝΟΨΗ...10 2. ΕΙΣΑΓΩΓΗ...12 ΜΕΡΟΣ Α : Η ΛΕΡΟΣ ΘΕΤΕΙ ΣΤΟΧΟΥΣ ΓΙΑ ΤΟ 2020...15 3. Ο ΔΗΜΟΣ ΛΕΡΟΥ...16 3.1. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΔΗΜΟΥ... 16 4. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΙ ΣΚΟΠΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΟ ΣΥΜΦΩΝΟ ΤΩΝ ΔΗΜΑΡΧΩΝ...19 ΜΕΡΟΣ Β : ΒΑΣΙΚΗ ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΕΚΠΟΜΠΩΝ Η ΛΕΡΟΣ ΣΗΜΕΡΑ...20 5. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΒΑΣΙΚΗΣ ΑΠΟΓΡΑΦΗΣ ΕΚΠΟΜΠΩΝ...21 6. ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ ΚΑΙ ΦΩΤΙΣΜΟΣ...22 6.1. ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ... 22 6.1.1. Δημοτικά κτίρια...22 6.1.2. Δημοτικές Εγκαταστάσεις Υποδομής...22 6.1.3. Δημοτικός φωτισμός...22 Δήμος Λέρου 6.2. ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ... 23 6.2.1. Δημοτικά κτίρια...23 7. ΟΙΚΙΑΚΟΣ & ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ...24 7.1. ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ... 24 7.1.1. Οικιακός τομέας...24 7.1.2. Τριτογενής τομέας...24 7.2. ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ ΚΑΙ ΥΓΡΑΕΡΙΟ... 24 7.2.1. Οικιακός και τριτογενής τομέας...24 8. ΟΔΙΚΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ...26 8.1. ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΟΧΗΜΑΤΑ... 26 8.2. ΙΔΙΩΤΙΚΑ ΟΧΗΜΑΤΑ... 26 9. ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ...28 10. ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΣΥΝΟΛΙΚΩΝ ΕΚΠΟΜΠΩΝ CO 2 ΣΤΟ ΕΤΟΣ ΑΝΑΦΟΡΑΣ...29 ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΣΥΝΟΛΙΚΩΝ ΕΚΠΟΜΠΩΝ CO 2 ΣΤΟ ΕΤΟΣ ΑΝΑΦΟΡΑΣ...31 11. ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ & ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΤΗΣ ΛΕΡΟΥ...32 11.1. ΟΙΚΙΑΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ... 38 11.1.1. Στοιχεία για το δείγμα πολιτών που συμμετείχε στην έρευνα...38 11.1.2. Στοιχεία κτιρίων και καταναλώσεων...38 11.1.3. Ενεργειακή συμπεριφορά πολιτών...40 Σελίδα 3
11.2. ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ... 49 11.2.1. Στοιχεία για τις επιχειρήσεις που συμμετείχαν στην έρευνα...49 11.2.2. Στοιχεία καταναλώσεων...50 11.2.3. Ενεργειακή συμπεριφορά επιχειρησεων...51 11.3. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ... 61 ΜΕΡΟΣ Γ : ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΙ ΜΕΤΡΑ ΕΩΣ ΤΟ 2020 ΜΕΤΡΑ, ΔΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΠΙΔΙΩΞΕΙΣ...63 12. ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ...64 12.1. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ...64 12.2. ΔΡΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ... 65 12.2.1. Δημοτικά Κτίρια 1...65 12.2.2. Δδημοτικα Κτίρια 2...66 12.2.3. Δημοτικά Κτίρια 3...69 13. ΟΙΚΙΑΚΟΣ ΚΑΙ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ...71 13.1. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ...71 13.2. ΔΡΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΟΙΚΙΑΚΟ ΚΑΙ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ... 73 13.2.1. Οικιακός και Τριτογενής Τομέας 1...73 13.2.2. Οικιακός και Τριτογενής Τομέας 2...74 13.2.3. Οικιακός και Τριτογενής Τομέας 3...76 13.2.4. Οικιακός και Τριτογενής Τομέας 4...78 13.2.5. Οικιακός και Τριτογενής Τομέας 5...80 13.2.6. Οικιακός και Τριτογενής Τομέας 6...81 14. ΔΗΜΟΤΙΚΟΣ ΦΩΤΙΣΜΟΣ...82 14.1.1. Δημοτικός Φωτισμός 1...82 14.1.2. Δημοτικός Φωτισμός 2...84 15. ΟΧΗΜΑΤΑ & ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ...86 15.1. ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΟΧΗΜΑΤΑ... 86 15.2. ΔΡΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΟΧΗΜΑΤΑ... 87 15.2.1. Δημοτικά Οχήματα 1...87 15.2.2. Δημοτικά Οχήματα 2...88 15.2.3. Δημοτικά Οχήματα 3...89 15.2.4. Δημοτικά Οχήματα 4...91 15.3. ΔΗΜΟΣΙΑ ΚΑΙ ΙΔΙΩΤΙΚΑ ΟΧΗΜΑΤΑ... 93 15.4. ΔΡΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΚΑΙ ΙΔΙΩΤΙΚΑ ΟΧΗΜΑΤΑ... 94 15.4.1. Δημόσια και Ιδιωτικά οχήματα 1...94 15.4.2. Δημόσια και Ιδιωτικά οχήματα 2...96 16. ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ...97 Σελίδα 4
16.1. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ...97 16.2. ΔΡΑΣΕΙΣ... 98 16.2.1. Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας 1...98 16.2.2. Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας 2...100 16.2.3. Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας 3...101 16.2.4. Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας 4...103 17. ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ...104 17.1. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ... 104 17.2. ΔΡΑΣΕΙΣ... 105 17.2.1. Δημοτικές Προμήθειες 1...105 17.2.2. Δημοτικές Προμήθειες 2...106 17.2.3. Δημοτικές Προμήθειες 3...107 18. ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΜΕΙΩΣΗΣ ΕΚΠΟΜΠΩΝ CO 2 ΕΩΣ ΤΟ 2020...108 19. ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΔΟΜΗ, ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΣΤΗΡΙΞΗ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ...111 19.1. ΣΥΜΦΩΝΟ ΤΩΝ ΔΗΜΑΡΧΩΝ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ... 111 Δήμος Λέρου 19.2. ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗΡΙΞΗ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ... 112 20. ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ...114 Σελίδα 5
ΕΙΚΟΝΕΣ Εικόνα 1: Ποσοστό συμμετοχής ανά τομέα στις συνολικές εκπομπές CO 2... 10 Εικόνα 2: Πανοραμική άποψη του Οικισμού της Αγίας Μαρίνας... 16 Εικόνα 3: Θέση του Δήμου Λέρου... 17 Εικόνα 4: Απόψεις του νησιού της Λέρου... 18 Εικόνα 5: Εκπομπές CO 2 στον Δήμο Λέρου ανά τομέα δραστηριότητας... 30 Εικόνα 6: Εκπομπές CO2 Δήμου Λέρου ανά δημοτικό τομέα δραστηριότητας... 31 Εικόνα 7: Ερωτηματολόγιο για τον οικιακό τομέα (σ. 1)... 33 Εικόνα 8: Ερωτηματολόγιο για τον οικιακό τομέα (σ. 2)... 34 Εικόνα 9: Ερωτηματολόγιο για τον τριτογενή τομέα (σ.1)... 35 Εικόνα 10: Ερωτηματολόγιο για τον τριτογενή τομέα (σ.2)... 36 Εικόνα 11: Ερωτηματολόγιο για τον τριτογενή τομέα (σ.3)... 37 Εικόνα 12: Ηλικία πολιτών που συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο... 38 Εικόνα 13: Εκπαίδευση πολιτών που συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο... 38 Εικόνα 14: Τύπος κατοικίας... 39 Εικόνα 15: Όροφοι κτιρίου... 39 Εικόνα 16: Αριθμός ατόμων ανά νοικοκυριό... 39 Εικόνα 17: Κλείνετε τα φώτα όταν εγκαταλείπετε το δωμάτιο για περισσότερο από δύο λεπτά;... 42 Εικόνα 18: Χρησιμοποιείτε λαμπτήρες φωτισμού χαμηλής κατανάλωσης στο σπίτι;... 42 Εικόνα 19: Αν ναι, ποιο είναι (περίπου) το ποσοστό τους σε σχέση με το σύνολο των λαμπτήρων που χρησιμοποιείτε;... 42 Εικόνα 20: Χρησιμοποιείτε τεχνητό φωτισμό ακόμη και αν υπάρχει η δυνατότητα για επαρκή φυσικό φωτισμό;... 43 Εικόνα 21: Κλείνετε τα παράθυρα, όταν λειτουργεί η θέρμανση;... 43 Εικόνα 22: Φροντίζετε για την ετήσια τακτική συντήρηση του συστήματος λέβητακαυστήρα;... 43 Εικόνα 23: Σε τι θερμοκρασία ρυθμίζετε το θερμοστάτη για τη θέρμανση;... 44 Εικόνα 24: Κλείνετε τα παράθυρα, όταν λειτουργεί ο κλιματισμός;... 44 Εικόνα 25: Ρυθμίζετε τη θερμοκρασία του κλιματιστικού, πάνω από τους 25 βαθμούς, το καλοκαίρι;... 44 Εικόνα 26: Κλείνετε τον κλιματισμό στα δωμάτια όπου δεν υπάρχουν άνθρωποι;... 45 Εικόνα 27: Κλείνετε τα παραθυρόφυλλα, τα σκίαστρα και τις κουρτίνες για να εμποδίσετε το φως του ήλιου το καλοκαίρι;... 45 Εικόνα 28: Ανοίγετε τα παραθυρόφυλλα, τα σκίαστρα και τις κουρτίνες για να διευκολύνετε το φως του ήλιου το χειμώνα;... 45 Εικόνα 29: Λαμβάνετε υπόψη την ενεργειακή σήμανση/ κλάση συσκευών κατά την αγορά ηλεκτρικών/ ηλεκτρονικών ειδών;... 46 Εικόνα 30: Αν αγοράσατε πρόσφατα μία συσκευή τι ενεργειακής κλάσης ήταν;... 46 Εικόνα 31: Κλείνετε από το κουμπί την τηλεόραση, την οθόνη του υπολογιστή και τις ηλεκτρονικές συσκευές (και δεν την αφήνετε σε κατάσταση αναμονής);... 46 Εικόνα 32: Φροντίζετε να κλείνετε εγκαίρως τον ηλεκτρικό θερμοσίφωνα;... 47 Σελίδα 6
Εικόνα 33: Έχετε ηλιακό θερμοσίφωνα;... 47 Εικόνα 34: Ελέγχετε αν η κατσαρόλα που μαγειρεύετε, είναι ίδιου μεγέθους με το μάτι της ηλεκτρικής κουζίνας που χρησιμοποιείται;... 47 Εικόνα 35: Όταν γίνεται χρήση του πλυντηρίου στο σπίτι σας, είναι καλά γεμάτο, πριν αρχίσει η λειτουργία του;... 48 Εικόνα 36: Σε τι θερμοκρασία ρυθμίζετε τη λειτουργία του πλυντηρίου σας;... 48 Εικόνα 40: Κατηγορία εγκατάστασης τριτογενή τομέα που συμμετείχε στην έρευνα... 49 Εικόνα 41: Κτίριο εγκατάστασης τριτογενή τομέα που συμμετείχε στην έρευνα... 50 Εικόνα 42: Κλείνετε τα φώτα σε χώρους που δεν χρησιμοποιούνται;... 53 Εικόνα 43: Χρησιμοποιείτε λαμπτήρες χαμηλής κατανάλωσης;... 53 Εικόνα 44: Αν ναι, ποιο είναι (περίπου) το ποσοστό τους σε σχέση με το σύνολο των λαμπτήρων που χρησιμοποιείτε;... 53 Εικόνα 45: Χρησιμοποιείτε τεχνητό φωτισμό ακόμη και αν υπάρχει η δυνατότητα για επαρκή φυσικό φωτισμό;... 54 Εικόνα 46: Κλείνετε τα παράθυρα, όταν λειτουργεί η θέρμανση;... 54 Εικόνα 47: Φροντίζετε για την ετήσια τακτική συντήρηση του συστήματος θέρμανσης;.54 Εικόνα 48: Σε τι θερμοκρασία ρυθμίζετε το θερμοστάτη για τη θέρμανση;... 55 Εικόνα 49: Κλείνετε τα παράθυρα, όταν λειτουργεί ο κλιματισμός;... 55 Εικόνα 50: Ρυθμίζετε τη θερμοκρασία του κλιματιστικού, πάνω από τους 25 βαθμούς, το καλοκαίρι;... 55 Εικόνα 51: Κλείνετε τον κλιματισμό στα δωμάτια όπου δεν υπάρχουν άνθρωποι;... 56 Εικόνα 52: Κλείνετε τα παραθυρόφυλλα, τα σκίαστρα και τις κουρτίνες για να εμποδίσετε το φως του ήλιου το καλοκαίρι;... 56 Εικόνα 53: Ανοίγετε τα παραθυρόφυλλα, τα σκίαστρα και τις κουρτίνες για να διευκολύνετε το φως του ήλιου το χειμώνα;... 56 Εικόνα 54: Λαμβάνετε υπόψη την ενεργειακή σήμανση/ κλάση συσκευών κατά την αγορά ηλεκτρικών/ ηλεκτρονικών ειδών;... 57 Εικόνα 55: Αν αγοράσατε πρόσφατα μία συσκευή τι ενεργειακής κλάσης ήταν;... 57 Εικόνα 56: Κλείνετε από το κουμπί την τηλεόραση, την οθόνη του υπολογιστή και τις ηλεκτρονικές συσκευές (και δεν την αφήνετε σε κατάσταση αναμονής);... 57 Εικόνα 57: Χρησιμοποιείτε ηλεκτρικό θερμοσίφωνα;... 58 Εικόνα 58: Εφαρμόζετε στην επιχείρηση κάποιο σύστημα/ πρότυπο περιβαλλοντικής διαχείρισης;... 58 Εικόνα 59: Έχετε οργανώσει/ συμμετάσχει σε κάποια δράση ενεργειακής και περιβαλλοντικής εκπαίδευσης/ ευαισθητοποίησης για τους εργαζόμενους στην επιχείρηση;... 59 Εικόνα 60: Υπάρχουν στην επιχείρηση συστήματα εξοικονόμησης ενέργειας;... 59 Εικόνα 61: Λάβατε πρόσφατα κάποια μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας;... 60 Εικόνα 62: Είστε διατεθειμένοι να λάβετε στο άμεσο μέλλον μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας;... 60 Εικόνα 37: Στόχος ΣΔΑΕ για μείωση εκπομπών CO 2 στον Δήμο Λέρου ανά τομέα δραστηριότητας... 109 Εικόνα 38: Μείωση εκπομπών CO 2 στον Δήμο Λέρου ανά τομέα δραστηριότητας του Δήμου... 110 Δήμος Λέρου Σελίδα 7
Εικόνα 39: Άτυπη οργανωτική δομή για την υλοποίηση και παρακολούθηση των δράσεων του Συμφώνου των Δημάρχων... 111 Σελίδα 8
ΠΙΝΑΚΕΣ Πίνακας 1: Τυπικοί συντελεστές εκπομπών... 21 Πίνακας 2: Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας σε δημοτικά κτίρια... 22 Πίνακας 3: Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας για δημοτικό φωτισμό... 23 Πίνακας 4: Συντελεστής μετατροπής όγκου πετρελαίου σε ενέργεια... 23 Πίνακας 5: Κατανάλωση πετρελαίου σε δημοτικά κτίρια... 23 Πίνακας 6: Συντελεστής μετατροπής όγκου καυσίμων σε ενέργεια... 26 Πίνακας 7: Κατανάλωση καυσίμου από δημοτικά οχήματα (2009)... 26 Πίνακας 8: Τυπικοί συντελεστές εκπομπών CO 2... 29 Πίνακας 9: Συνολική κατανάλωση τελικής ενέργειας και Βασική Απογραφή Εκπομπών... 30 Πίνακας 10: Ενεργειακές καταναλώσεις κατοικιών Δήμου Λέρου... 40 Πίνακας 11: Ερωτήσεις ενεργειακής συμπεριφοράς οικιακού τομέα... 41 Πίνακας 12: Μέγεθος και λειτουργία επιχειρήσεων της έρευνας... 50 Πίνακας 13: Ενεργειακές καταναλώσεις επιχειρήσεων Δήμου Λέρου... 51 Πίνακας 14: Ερωτήσεις ενεργειακής συμπεριφοράς τριτογενή τομέα... 52 Πίνακας 12: Εκτίμηση παρεμβάσεων ενεργειακής αναβάθμισης στα κτίρια του Δήμου Λέρου... 68 Πίνακας 13: Δημοτικός φωτισμός... 82 Πίνακας 14: Αντιστοίχιση λαμπτήρων δημοτικού φωτισμού... 83 Πίνακας 15: Ενδεικτικός κατάλογος συστημάτων Φ/Β για τα δημοτικά κτίρια της Λέρου έως το 2020... 99 Πίνακας 16: Περίληψη του οφέλους από τις δράσεις που περιγράφονται στο Σχέδιο Δράσης... 108 Πίνακας 17: Συνολική μείωση εκπομπών στο Δήμο Λέρου από το Σχέδιο Δράσης για την Αειφόρο Ενέργεια... 109 Πίνακας 18: Δείκτες παρακολούθησης Σχεδίου Δράσης για την Αειφόρο Ενέργεια... 115 Δήμος Λέρου Σελίδα 9
1. ΣΥΝΟΨΗ Ανταποκρινόμενος στο κάλεσμα των Δημάρχων της Ευρώπης να υπερβούν τον στόχο μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO 2 ) κατά 20% έως το 2020, ο Δήμος Λέρου υπέγραψε το Σύμφωνο των Δημάρχων στις 20 Νοεμβρίου 2011 και ξεκίνησε να υλοποιεί τις δεσμεύσεις που απορρέουν από αυτό. Εντός του Δήμου Λέρου, οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα υπολογίζονται σε 46.390 τόνους CO 2 ετησίως, με έτος αναφοράς το 2009. Ο στόχος που θέτει ο Δήμος είναι η μείωση αυτών των εκπομπών κατά 20,25% (9.395 τόνοι CO 2 ) μέχρι το έτος 2020. Δημοτικά οχήματα (βενζίνη) 0,01% Ιδιωτικά οχήματα (πετρέλαιο) 1,59% Δημοτικά οχήματα (πετρέλαιο) 0,13% Τριτογενής τομέας (πετρέλαιο) 1,39% Τριτογενής τομέας (LPG) 0,2% Ιδιωτικά οχήματα (βενζίνη) 12,7% Οικιακός τομέας (LPG) 0,1% Δημοτικά κτίρια (η/ε) 0,75% Δημοτικές εγκαταστάσεις (η/ε) 0,7% Δημοτικός φωτισμός (η/ε) 6,7% Οικιακός τομέας (η/ε) 23,8% Οικιακός τομέας (πετρέλαιο) 7,39% Δημοτικά κτίρια (πετρέλαιο) 0,1% Τριτογενής τομέας (η/ε) 44,38% Εικόνα 1: Ποσοστό συμμετοχής ανά τομέα στις συνολικές εκπομπές CO 2 Ο στόχος μείωσης των εκπομπών CO 2 αναμένεται να επιτευχθεί από τον συνδυασμό εξοικονόμησης ενέργειας και εγκατάστασης συστημάτων ΑΠΕ εντός των ορίων του Δήμου. Το Σχέδιο Δράσης που καταρτίστηκε προβλέπει ενδεικτικά μέτρα μείωσης της κατανάλωσης ενέργειας από τους παρακάτω τομείς: Δημόσια κτίρια: Ενεργειακή αναβάθμιση και πιστοποίηση των κτιρίων του Δήμου, Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των χρηστών των δημοσίων κτιρίων Δημοτικός φωτισμός: Χρήση λαμπτήρων χαμηλής κατανάλωσης για κάλυψη των αναγκών σε δημοτικό φωτισμό, Εκπόνηση μελέτης φωτισμού για το σύνολο του Δήμου Λέρου Οικιακός & τριτογενής τομέας: Ενημέρωση/ ευαισθητοποίηση του κοινού, Ενημέρωση για τα προγράμματα «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ ΚΑΤ ΟΙΚΟΝ» και «ΧΤΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ», μελέτη των δυνατοτήτων δημοτικής επιβράβευσης των ιδιωτικών πρωτοβουλιών στα πλαίσια του παρόντος εθνικού θεσμικού πλαισίου Σελίδα 10
Οχήματα & μεταφορές: Ολοκληρωμένη μελέτη κινητικότητας στο νησί, Προώθηση Ecodriving, Βελτίωση απόδοσης δημοτικού στόλου οχημάτων, Εκστρατεία ενημέρωσης των πολιτών του Δήμου για την μειωμένη χρήση των ΙΧΕ, Προώθηση της χρήσης βιοκαυσίμων στους πολίτες Άλλα μέτρα: Προώθηση των ΑΠΕ στον δημόσιο αλλά και ιδιωτικό τομέα, Προώθηση των «Πράσινων Δημοσίων Συμβάσεων» στην λειτουργία του Δήμου Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι οι μεγαλύτερες μειώσεις αναμένονται από τομείς στους οποίους ο Δήμος δεν μπορεί να ασκήσει άμεση επίδραση (ιδιωτικές μεταφορές, οικιακός και τριτογενής τομέας). Για το λόγο αυτό, η επίτευξη του στόχου του 20,25% θα πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο στενής παρακολούθησης μέχρι την επόμενη αναφορά προς το Σύμφωνο των Δημάρχων σε δύο χρόνια οπότε και θα μπορούν να προταθούν νέα ή διορθωμένα μέτρα και δράσεις. Σε κάθε περίπτωση, ο Δήμος σε συνδυασμό με τους εμπλεκόμενους φορείς της πόλης θα εξετάζει διαρκώς την εφαρμογή νέων μέτρων, πέραν αυτών που αναφέρονται στο παρόν σχέδιο δράσης, στους διάφορους τομείς και θα εντατικοποιήσει την προσπάθειά του για μείωση των καταναλώσεων στον οικιακό και τριτογενή τομέα. Παράλληλα, θα εφαρμόζει σταδιακά τα μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας στους τομείς άμεσης αρμοδιότητάς του (δημοτικά κτίρια, στόλος οχημάτων, δημοτικός φωτισμός) ώστε να αποτελέσει πρότυπο τόσο για τους δημότες του όσο και για τον τριτογενή τομέα. Δήμος Λέρου Συνοψίζοντας, ο Δήμος υιοθετεί πλήρως το παρόν Σχέδιο Δράσης και δεσμεύεται για την υλοποίηση του με στόχο να φτάσει τον στόχο μείωσης των εκπομπών. Σελίδα 11
2. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Ε.Ε. το 2008 ενέκρινε τη δέσμη μέτρων για την ενέργεια και το κλίμα 1, θέτοντας ως βασικό στόχο τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 20% έως το 2020 και την αύξηση του μεριδίου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο 20% της συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης της ΕΕ έως το 2020. Επιπλέον, το 2011, η ΕΕ υιοθέτησε τον «Οδικό Χάρτη 2050» με τον οποίο η Κοινότητα δεσμεύεται, έως το 2050, να μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά 80 90% σε σχέση με το 1990. Στο ευρύτερο αυτό πλαίσιο, η ΕΕ ανέπτυξε την πρωτοβουλία του «Συμφώνου των Δημάρχων» 2 προκειμένου να ενθαρρύνει και να υποστηρίξει τις προσπάθειες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην υλοποίηση αειφόρων ενεργειακών πολιτικών. Οι Τοπικές Αρχές θεωρείται ότι μπορούν να διαδραματίσουν έναν κρίσιμο ρόλο στην μείωση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής δεδομένου ότι το 80% της ενεργειακής κατανάλωσης και εκπομπών CO 2 στην Ευρώπη σχετίζονται με αστικές δραστηριότητες. Επιπλέον, τον Μάρτιο του 2011, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε ένα Νέο Σχέδιο για την Ενεργειακή Απόδοση 3 καθώς εκτιμάται ότι ο στόχος της Ε.Ε. για εξοικονόμηση ενέργειας κατά 20% έως το 2020 δεν θα επιτευχθεί. Έτσι, εκφράζεται η ανάγκη να γίνουν εντατικότερες οι προσπάθειες για εξοικονόμηση, ενώ επιβεβαιώνεται ο σημαντικός ρόλος του δημόσιου τομέα ως «παράδειγμα εξοικονόμησης» για τους πολίτες και τους επαγγελματίες. Σε αυτό το Σχέδιο αναφέρεται ρητά η σημασία που έχει αποκτήσει για την εφαρμογή των πολιτικών εξοικονόμησης ενέργειας το Σύμφωνο των Δημάρχων και προαναγγέλλεται η επέκταση των πρωτοβουλιών της Ε.Ε., σε επίπεδο Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ώστε να επιτευχθούν πρακτικά αποτελέσματα στην εξοικονόμηση ενέργειας αλλά και πέρα από αυτήν (ειδικά στην δημιουργία τοπικών και εξειδικευμένων θέσεων απασχόλησης). Στο πλαίσιο αυτό, οι Δήμαρχοι της Ευρώπης, κατά την υπογραφή του Συμφώνου εκτιμούν ότι: οι τοπικές και περιφερειακές αρχές μοιράζονται την ευθύνη για την καταπολέμηση της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη με τις εθνικές κυβερνήσεις και ότι οφείλουν να αναλάβουν τη δέσμευση αυτή ανεξαρτήτως των δεσμεύσεων άλλων ενδιαφερομένων φορέων τα αστικά κέντρα και οι πόλεις ευθύνονται άμεσα και έμμεσα (μέσω των προϊόντων και των υπηρεσιών που χρησιμοποιούνται από τους πολίτες) για περισσότερο από το ήμισυ των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου που προκύπτουν από τη χρήση ενέργειας σχετιζόμενης με την ανθρώπινη δραστηριότητα 1 Βλ. σχετικά COM(2008) 30 τελικό, Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών, «Δύο φορές το 20 έως το 2020: Η κλιματική αλλαγή και η ευκαιρία της Ευρώπης» 2 www.eumayors.eu 3 COM(2011) 109 τελικό, Σχέδιο για την ενεργειακή απόδοση, 2011, 08/03/2011 Σελίδα 12
η δέσμευση της Ε.Ε. για τη μείωση των εκπομπών θα μπορέσει να υλοποιηθεί μόνον με τη συνδρομή των τοπικών φορέων, των πολιτών και των ενώσεών τους ότι οι τοπικές και περιφερειακές αρχές οφείλουν να πρωτοστατήσουν στην ανάληψη δράσης και να δώσουν το καλό παράδειγμα, δεδομένου ότι αποτελούν το επίπεδο διακυβέρνησης που βρίσκεται πλησιέστερα στους πολίτες Έτσι, οι Δήμαρχοι της Ευρώπης συμφώνησαν να υπερβούν τους στόχους που έθεσε η Ε.Ε. για το 2020, μειώνοντας τις εκπομπές CO 2 στις επικράτειες τους κατά τουλάχιστον 20%, μέσω της εφαρμογής ενός «Σχεδίου Δράσης για τη Αειφόρο Ενέργεια» στους τομείς δραστηριοτήτων που σχετίζονται με την εντολή τους. Ο Δήμος Λέρου, σε συνέχεια των αποφάσεων και δράσεων που έχει υιοθετήσει για την εξοικονόμηση ενέργειας και αειφόρο ανάπτυξη υπέγραψε το Σύμφωνο των Δημάρχων στις 20 Νοεμβρίου 2011 και ξεκίνησε να υλοποιεί τις δεσμεύσεις που απορρέουν από αυτό. Στο Σύμφωνο, μέχρι στιγμής (Σεπτέμβριος 2012) συμμετέχουν πάνω από 4.200 Δήμοι από την Ευρώπη, μεταξύ των οποίων 97 Δήμοι από όλη την Ελλάδα. Οι ουσιαστικές δεσμεύσεις ενός Δήμου που συμμετέχει στο Σύμφωνο είναι η: Δήμος Λέρου Προετοιμασία μιας Βασικής Απογραφής Εκπομπών CO 2 με καταγραφή των ενεργειακών καταναλώσεων τόσο των δημοτικών όσο και των ιδιωτικών κτιρίων Προετοιμασία του Σχεδίου Δράσης για τη Αειφόρο Ενέργεια, το οποίο πρέπει να υποβληθεί εντός ενός έτους από την επίσημη υπογραφή του Συμφώνου των Δημάρχων Υλοποίηση των προτεινόμενων μέτρων για την μείωση των εκπομπών CO 2, ειδικά στους τομείς ευθύνης του Δήμου (δημοτικά κτίρια, φωτισμός, οχήματα, δημοτικές προμήθειες, κτλ) Ανάληψη των απαραίτητων δράσεων για την κινητοποίηση της κοινωνίας των πολιτών στο Δήμο Υποβολή έκθεσης αξιολόγησης τουλάχιστον ανά διετία μετά την υποβολή του Σχεδίου Δράσης για τη Αειφόρο Ενέργεια για αξιολόγηση, παρακολούθηση και εξακρίβωση των αποτελεσμάτων Η πρωτοβουλία του Συμφώνου των Δημάρχων αποτελεί την ευκαιρία να συνδυαστούν όλες οι προσπάθειες και επιδιώξεις του Δήμου Λέρου κάτω από ένα κοινό πρόγραμμα δράσης, και μάλιστα σε συνεργασία με αντίστοιχους Οργανισμούς από όλη την Ευρώπη, υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο στόχος που θέτει το παρόν Σχέδιο Δράσης είναι η μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO 2 ) από τις δραστηριότητες εντός των ορίων του Δήμου κατά 20,25% από τα επίπεδα του 2009 έως το 2020. Σελίδα 13
Η μείωση των εκπομπών θα επιτευχθεί με δράσεις σε δύο άξονες: Εξοικονόμηση ενέργειας σε όλες τις δημοτικές δραστηριότητες, κτίρια και οχήματα, οικιακό και τριτογενή τομέα, δημόσιες και ιδιωτικές μεταφορές Παραγωγή ποσοστού της ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώνεται εντός του Δήμου από ΑΠΕ Στο πρώτο μέρος του παρόντος Σχεδίου Δράσης για την Αειφόρο Ενέργεια περιγράφεται η υφιστάμενη κατάσταση στον Δήμο Λέρου και στο δεύτερο τα μέτρα και πρωτοβουλίες που θα υλοποιηθούν μέχρι το 2020 ώστε ο Δήμος να επιτύχει τον στόχο μείωσης των εκπομπών CO 2 που έθεσε. Καθώς το έχει την μορφή ενός ολοκληρωμένου έργου, εκτός των στόχων και των τεχνικών μέσων για την επίτευξή τους, περιλαμβάνει και: Τις υπηρεσίες που αναμένεται να αναλάβουν τον σχεδιασμό, υλοποίηση και παρακολούθηση κάθε δράσης Την πιθανή πηγή χρηματοδότησης Το αναμενόμενο χρονοδιάγραμμα υλοποίησης Τους δείκτες παρακολούθησης της προόδου και επαλήθευσης των επιθυμητών αποτελεσμάτων Τις δράσεις ενημέρωσης, κινητοποίησης και δικτύωσης όλων των εμπλεκομένων μερών του Δήμου προς την υλοποίηση των στόχων του Σχεδίου Δράσης και του Συμφώνου των Δημάρχων Σελίδα 14
ΜΕΡΟΣ Α : Η ΛΕΡΟΣ ΘΕΤΕΙ ΣΤΟΧΟΥΣ ΓΙΑ ΤΟ 2020 Σελίδα 15
3. Ο ΔΗΜΟΣ ΛΕΡΟΥ 3.1. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΔΗΜΟΥ Ο Δήμος Λέρου είναι Δήμος της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου και εντάσσεται διοικητικά στην Επαρχία της Καλύμνου του Νομού Δωδεκανήσων. Αποτελείται από ένα Δημοτικό Διαμέρισμα, που περιλαμβάνει, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ε.Σ.Υ.Ε.: τη Νήσο Λέρο τις Νησίδες Λέβιθα και Φαρμακονήσι, που έχουν μόνιμο πληθυσμό. τις νησίδες Αρχάγγελος, Βελόνα, Γλάρος, Μαύρα, Μεγάλο Λιβάδι, Πηγανούσα, Πλάκα, Στρογγυλή και Τρυπητή, που δεν έχουν μόνιμο πληθυσμό. Η Λέρος είναι το ένατο σε έκταση νησί του Νομού Δωδεκανήσου (έκταση 53 τ. χλμ. και μήκος ακτών 71 χλμ.). Είναι βραχώδες νησί με μικρές πεδινές εκτάσεις ανάμεσα στα διάφορα υψώματα. Οι ακτές του νησιού παρουσιάζουν έντονο διαμελισμό και σχηματίζουν ασφαλείς κόλπους. Το νησί διαθέτει δύο λιμάνια, νοτιοδυτικά το Λακκί, ένα από τα μεγαλύτερα φυσικά λιμάνια της Μεσογείου, και βορειοανατολικά την Αγία Μαρίνα. Στο νησί υπάρχουν 11 οικισμοί με συνολικό πληθυσμό 8.130 κατοίκους (απογραφή ΕΛ.ΣΤΑΤ. 2011). Μεγαλύτεροι είναι η πρωτεύουσα του νησιού Αγία Μαρίνα, η οποία σύμφωνα με τα στοιχεία της απογραφής του 2001 έχει πληθυσμό 2.672 κατοίκους, και το Λακκί με πληθυσμό 1.990 κατοίκους. Αξιοσημείωτη ήταν η αύξηση του πληθυσμού (+1,8%) που παρατηρήθηκε τη δεκαετία 1991 2001, ύστερα από συνεχή μείωση κατά τη διάρκεια των προηγούμενων δεκαετιών, εξέλιξη η οποία φάνηκε να ανακόπτει την πληθυσμιακή συρρίκνωση, η οποία όμως δεν συνεχίστηκε τη δεκαετία 2001 2011. Εικόνα 2: Πανοραμική άποψη του Οικισμού της Αγίας Μαρίνας Σελίδα 16
ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΔΗΜΟΥ ΛΕΡΟΥ Έτος Πληθυσμός Μεταβολή Πυκνότητα 1971 8.512 160,6/km 2 1981 8.136 4,4% 153,5/km 2 1991 8.061 0,9% 152,1/km 2 2001 8.207 +1,8% 154,9/km 2 2011 8.130 0,94% 153,4/km 2 Δήμος Λέρου Εικόνα 3: Θέση του Δήμου Λέρου Σελίδα 17
Εικόνα 4: Απόψεις του νησιού της Λέρου Σελίδα 18
4. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΙ ΣΚΟΠΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΟ ΣΥΜΦΩΝΟ ΤΩΝ ΔΗΜΑΡΧΩΝ Ο Δήμος Λέρου έχει θέσει ως όραμα της πολιτικής του για την μείωση της κλιματικής αλλαγής «την μείωση των εκπομπών CO 2 εντός των ορίων του Δήμου κατά 20,25% από τα επίπεδα του 2009 έως το 2020» Τα τελευταία χρόνια, ο Δήμος Λέρου έχει εντάξει πρωτοβουλίες και έργα πράσινης ανάπτυξης στο πρόγραμμά του σε πολλά επίπεδα. Με την υπογραφή του Συμφώνου των Δημάρχων και την εκπόνηση και υλοποίηση του παρόντος Σχεδίου Δράσης για την Αειφόρο Ενέργεια ο Δήμος επιδιώκει συνολικά να: Συνεισφέρει στην προσπάθεια για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής μέσω της μείωσης των εκπομπών CO 2 εντός των ορίων του Επιδείξει την προσήλωσή του στην προστασία του περιβάλλοντος και την ορθολογική χρήση των πόρων Ενθαρρύνει την συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών Βελτιώσει την εικόνα του Δήμου Δήμος Λέρου Δημιουργήσει συνθήκες πολιτικής συμμετοχής και συσπείρωσης γύρω από ένα κοινό σκοπό στους πολίτες και τους επαγγελματίες του δήμου Αποκομίσει (και εξασφαλίσει για τους πολίτες) οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη από την Εξοικονόμηση Ενέργειας και την χρήση ΑΠΕ Αποκτήσει πρόσβαση σε εθνικές και ευρωπαϊκές πηγές χρηματοδότησης Βελτιώσει τις συνθήκες διαβίωσης, μετακίνησης και εργασίας εντός του Δήμου Προσαρμοστεί πιο εύκολα και αποτελεσματικά με το συνεχώς ανανεούμενο εθνικό και ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο που δίνει αυξημένη βαρύτητα σε θέματα ενέργειας και περιβάλλοντος Αποκομίσει οφέλη από την συνεργασία με άλλους Δήμους που συμμετέχουν στο Σύμφωνο των Δημάρχων ή τους φορείς που το στηρίζουν Ο στόχος που θέτει το παρόν Σχέδιο Δράσης αναμένεται να επιμεριστεί σε κάθε τομέα του Σχεδίου, ώστε να οριστούν οι επιμέρους στόχοι του Σχεδίου Δράσης: 45% μείωση των εκπομπών CO 2 από μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας σε όλες τις δημοτικές δραστηριότητες, κτίρια και οχήματα έως το 2020 9% μείωση των εκπομπών CO 2 από μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας στον οικιακό και τριτογενή τομέα έως το 2020 2,2% μείωση των εκπομπών CO 2 από μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας στις μεταφορές έως το 2020 Κάλυψη του περιθωρίου παραγόμενης ισχύος ηλεκτρικού ρεύματος των 1.155 kw που δίνεται από την ΡΑΕ εντός του Δήμου από ΑΠΕ έως το 2020 Σελίδα 19
ΜΕΡΟΣ Β : ΒΑΣΙΚΗ ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΕΚΠΟΜΠΩΝ Η ΛΕΡΟΣ ΣΗΜΕΡΑ Σελίδα 20
5. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΒΑΣΙΚΗΣ ΑΠΟΓΡΑΦΗΣ ΕΚΠΟΜΠΩΝ Στην εκπόνηση του παρόντος Σχεδίου Δράσης, χρησιμοποιήθηκαν οι τυπικοί συντελεστές εκπομπών (IPCC) που αφορούν εκπομπές λόγω της κατανάλωσης ενέργειας εντός των ορίων του Δήμου, είτε άμεσης, με τη χρήση καυσίμων εντός του Δήμου, ή έμμεσης, με την κατανάλωση ηλεκτρισμού που παράγεται εκτός του Δήμου. Οι τυπικοί συντελεστές ακολουθούν την μεθοδολογία για τον υπολογισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στα πλαίσια της UNFCCC και του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Σημειώνεται ότι στο παρόν Σχέδιο Δράσης έχουν υπολογιστεί μόνο οι εκπομπές CO 2 εντός των ορίων του Δήμου. Οι τυπικοί συντελεστές εκπομπών του παρόντος Σχεδίου Δράσης έχουν βασιστεί στις Οδηγίες IPCC 2006 ενώ για τον υπολογισμό των εκπομπών από την κατανάλωση πετρελαίου κίνησης θα χρησιμοποιηθεί ο διορθωμένος συντελεστής στον οποίο θα συνυπολογιστεί το ποσοστό βιοντίζελ κατά το έτος αναφοράς: F diesel new = PCD * F diesel + PBD * 0 όπου: F diesel new : διορθωμένος συντελεστής, PCD: ποσοστό συμβατικού πετρελαίου κίνησης, F diesel : τυπικός συντελεστής εκπομπών πετρελαίου κίνησης και PBD: ποσοστό βιοντίζελ. Δήμος Λέρου Σύμφωνα με τα διαθέσιμα εθνικά στοιχεία, οι μεταβλητές παίρνουν τις τιμές: PCD = 97,04%, F diesel = 0,267, PBD = 2,96%. Τελικά, για τον υπολογισμό των εκπομπών CO 2 του Δήμου Λέρου θα χρησιμοποιηθούν οι συντελεστές: Καύσιμη ύλη Τυπικός συντελεστής εκπομπών (t CO2 /MWh) Ηλεκτρισμός 1,149 Βενζίνη 0,249 Πετρέλαιο 0,259 Υγραέριο 0,227 Πίνακας 1: Τυπικοί συντελεστές εκπομπών Ως έτος αναφοράς για τον υπολογισμό των εκπομπών και τη σύνταξη του Σχεδίου Δράσης για την Αειφόρο Ενέργεια του Δήμου Λέρου, ελλείψει πληρότητας στοιχείων για προηγούμενα έτη, επιλέχθηκε το 2009. Σελίδα 21
6. ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ ΚΑΙ ΦΩΤΙΣΜΟΣ Στο παρόν κεφάλαιο εξετάζεται η κατανάλωση ενέργειας από τα δημοτικά κτίρια του Δήμου Λέρου. Η κατανάλωση ενέργειας περιλαμβάνει την ηλεκτρική ενέργεια και το πετρέλαιο στους εξής τομείς: Δημοτικά κτίρια, σχολικά κτίρια και αθλητικές εγκαταστάσεις Δημοτικές εγκαταστάσεις υποδομής Δημοτικός φωτισμός 6.1. ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ 6.1.1. ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ Ο Δήμος Λέρου είναι υπεύθυνος για την διαχείριση 14 σχολικών κτιρίων και 23 κτιρίων εκτός σχολείων (διοίκησης, υπηρεσιών, αθλητικών εγκαταστάσεων, τεχνικών υπηρεσιών κτλ) εντός των ορίων του. Στον πίνακα που ακολουθεί αναγράφεται η συνολική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας για το έτος 2009, σύμφωνα με τα τιμολόγια ηλεκτρικής ενέργειας: Δημοτικά κτίρια Κατανάλωση (kwh) Σχολικά Κτίρια (14) 66.135 Άλλα κτίρια (23) 154.682 Σύνολο 2009 220.817 Πίνακας 2: Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας σε δημοτικά κτίρια 6.1.2. ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΥΠΟΔΟΜΗΣ Ο Δήμος Λέρου είναι υπεύθυνος για τη λειτουργία και διαχείριση των απαραιτήτων εγκαταστάσεων υποδομής για την κάλυψη των αναγκών του εντός της διοικητικής του εμβέλειας. Αυτές οι εγκαταστάσεις περιλαμβάνουν αντλιοστάσια ύδρευσης, γεωτρήσεις μονάδες βιολογικού καθαρισμού κλπ. Εκτιμάται ότι για την λειτουργία των εγκαταστάσεων αυτών η συνολική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας για το έτος 2009 είναι: 437.500kWh. 6.1.3. ΔΗΜΟΤΙΚΟΣ ΦΩΤΙΣΜΟΣ Οι υπηρεσίες του Δήμου Λέρου εκτιμούν ότι, επί του παρόντος, χρησιμοποιούνται (στην συντριπτική πλειοψηφία) τρεις τύποι λαμπτήρων (ατμών Na, ατμών Hg και συμπαγείς φθορισμού) σε διάφορα μεγέθη για δημοτικό φωτισμό. Το, κατά προσέγγιση, πλήθος του κάθε τύπου λαμπτήρα, η παραδοχή ότι ο δημοτικός φωτισμός λειτουργεί για 4015 ώρες Σελίδα 22
ετησίως (σύμφωνα με την ΔΕΗ, κατά μέσο όρο, 11 ώρες καθημερινά) και η εκτίμηση ότι η ισχύς των λαμπτήρων προσαυξάνεται κατά 10% ώστε να συνυπολογιστούν τα κυκλώματα μετασχηματισμού και έναυσης, οδηγούν στα παρακάτω αποτελέσματα: Τύπος Ισχύς (W) Αριθμός Ισχύς (+10% kw) Ενέργεια (kwh) Na 70 1.930 77 596.669 Na 250 140 275 156.786 Hg 125 4.240 138 2,340.745 CFL 32 44 5.653 CFL 55 4.000 883.300 Σύνολο 3.983.153 Πίνακας 3: Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας για δημοτικό φωτισμό 6.2. ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ Δήμος Λέρου 6.2.1. ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ Ο Δήμος Λέρου είναι υπεύθυνος για την διαχείριση 14 σχολικών κτιρίων και 23 κτιρίων εκτός σχολείων (διοίκησης, υπηρεσιών, αθλητικών εγκαταστάσεων, τεχνικών υπηρεσιών κτλ) εντός των ορίων του. Το 2009 όλα τα σχολικά κτίρια χρησιμοποιούσαν ως καύσιμο πετρέλαιο για το σύστημα κεντρικής θέρμανσης ενώ τα λοιπά δημοτικά κτίρια χρησιμοποιούσαν ηλεκτρικό ρεύμα. Στον πίνακα που ακολουθεί αναγράφονται οι συνολικές καταναλώσεις πετρελαίου για το έτος 2009 στο σύνολο των σχολικών κτιρίων. Βάσει των οδηγιών του Συμφώνου των Δημάρχων γίνεται η παραδοχή ότι στο τέλος κάθε περιόδου θέρμανσης (Μάιος) οι ετήσιες παραδόσεις πετρελαίου ισούνται με την ετήσια κατανάλωση πετρελαίου. Για την μετατροπή του όγκου καυσίμου σε ενέργεια θα χρησιμοποιηθεί ο συντελεστής μετατροπής των Οδηγιών του Συμφώνου των Δημάρχων (EMEP/EEA 2009, IPCC 2006): Καύσιμο Συντελεστής μετατροπής (kwh/lt) Πετρέλαιο 10,0 Πίνακας 4: Συντελεστής μετατροπής όγκου πετρελαίου σε ενέργεια Δημοτικά κτίρια Κατανάλωση (lt) Κατανάλωση (kwh) Σχολικά Κτίρια (14) 15.877 158.770 Σύνολο 2009 15.877 158.770 Πίνακας 5: Κατανάλωση πετρελαίου σε δημοτικά κτίρια Σελίδα 23
7. ΟΙΚΙΑΚΟΣ & ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Ο οικιακός τομέας καθώς και ο τριτογενής τομέας (πλην βιομηχανίας) αποτελούν την σημαντικότερη πηγή εκπομπών CO 2 αλλά ταυτόχρονα και τους πλέον υποσχόμενους τομείς για την μείωση των εκπομπών στο Δήμο. Για την εκτίμηση των εκπομπών από τους δύο αυτούς τομείς εντός του Δήμου χρησιμοποιήθηκαν, κατά περίπτωση, στοιχεία από τους κύριους παρόχους ενέργειας (ΔΕΗ), στοιχεία του Δήμου και στοιχεία ή στατιστικά από άλλες πηγές (Νομαρχία, Ελληνική Κυβέρνηση, Ε.Ε.). 7.1. ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ 7.1.1. ΟΙΚΙΑΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ Για τον υπολογισμό της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας του οικιακού τομέα του Δήμου Λέρου, ελλείψει ακριβέστερων στοιχείων, χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία από την Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία για το σύνολο των καταναλώσεων εντός του Νομού Δωδεκανήσων και στη συνέχεια έγινε αναγωγή αυτών βάσει πληθυσμιακών κριτηρίων στο Δήμο Λέρου. Έτσι, προκύπτει ότι η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας στον οικιακό τομέα το έτος 2009 ήταν 14.089.390kWh. 7.1.2. ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Για τον υπολογισμό της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας του τριτογενή τομέα (πλην βιομηχανίας) του Δήμου Λέρου, ελλείψει ακριβέστερων στοιχείων, χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία από την Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία για το σύνολο των καταναλώσεων εντός του Νομού Δωδεκανήσων και στη συνέχεια έγινε αναγωγή αυτών βάσει πληθυσμιακών κριτηρίων στο Δήμο Λέρου. Έτσι, προκύπτει ότι η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας στον τριτογενή τομέα το έτος 2009 ήταν 26.308.085 kwh. 7.2. ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ ΚΑΙ ΥΓΡΑΕΡΙΟ 7.2.1. ΟΙΚΙΑΚΟΣ ΚΑΙ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Για τον υπολογισμό της κατανάλωσης πετρελαίου του οικιακού και τριτογενή (πλην βιομηχανίας) τομέα χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία από τα Εθνικά Ενεργειακά Ισοζύγια των ετών 2004 2009, σε συνδυασμό με τη μελέτη που εκπονήθηκε στο πλαίσιο του έργου GRIP και αφορά το σύνολο της Ελλάδας καθώς και στοιχεία περιφερειακής εμβέλειας για τα Δωδεκάνησα. Οι καταναλώσεις για τον Δήμο Λέρου υπολογίζονται αναλογικά σε σχέση με το σύνολο των Δωδεκανήσων (κριτήριο πληθυσμού βάσει ΕΣΥΕ). Από τα παραπάνω Σελίδα 24
προκύπτει ότι για τη Λέρο η κατανάλωση πετρελαίου στον οικιακό τομέα το έτος 2009 ήταν 19.439.563 kwh και για τον τριτογενή 3.667.656 kwh. Για τον υπολογισμό της κατανάλωσης υγραερίου (LPG) του οικιακού και τριτογενή (πλην βιομηχανίας) τομέα χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία από τα Εθνικά Ενεργειακά Ισοζύγια των ετών 2004 2009, σε συνδυασμό με τη μελέτη που εκπονήθηκε στο πλαίσιο του έργου GRIP και αφορά το σύνολο της Ελλάδας καθώς και στοιχεία περιφερειακής εμβέλειας για τα Δωδεκάνησα. Οι καταναλώσεις για τον Δήμο Λέρου υπολογίζονται αναλογικά σε σχέση με το σύνολο των Δωδεκανήσων (κριτήριο πληθυσμού βάσει ΕΣΥΕ). Από τα παραπάνω προκύπτει ότι για τη Λέρο η κατανάλωση υγραερίου στον οικιακό τομέα το έτος 2009 ήταν 370.536 kwh και για τον τριτογενή 649.964 kwh. Δήμος Λέρου Σελίδα 25
8. ΟΔΙΚΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ Οι μεταφορές εντός του Δήμου Λέρου θα χωριστούν σε δύο κατηγορίες: τα δημοτικά οχήματα και τα ιδιωτικά οχήματα κατοίκων και επισκεπτών του Δήμου. Για την εκτίμηση των εκπομπών από τις μεταφορές εντός του Δήμου θα χρησιμοποιηθούν, κατά περίπτωση, στοιχεία του Δήμου και στοιχεία ή στατιστικά από άλλες πηγές (περιφερειακές, εθνικές ή ευρωπαϊκές). 8.1. ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΟΧΗΜΑΤΑ Ο Δήμος Λέρου διατηρεί στόλο οχημάτων για τις υπηρεσίες του τα οποία διανύουν εντός των ορίων του Δήμου το σύνολο των χιλιομέτρων τους. Στον ακόλουθο πίνακα καταγράφονται οι κατηγορίες οχημάτων του Δήμου και οι υπολογιζόμενες καταναλώσεις καυσίμου για το έτος αναφοράς. Για την μετατροπή του όγκου καυσίμου σε ενέργεια θα χρησιμοποιηθούν οι συντελεστές μετατροπής των Οδηγιών του Συμφώνου των Δημάρχων (EMEP/EEA 2009, IPCC 2006): Καύσιμο Συντελεστής μετατροπής (kwh/lt) Βενζίνη 9,2 Πετρέλαιο 10,0 Πίνακας 6: Συντελεστής μετατροπής όγκου καυσίμων σε ενέργεια Αριθμός οχημάτων Τύπος Καύσιμο Συνολική κατανάλωση (lt) Συνολική κατανάλωση (kwh) 2 Δίκυκλα 1 Αυτοκίνητο Βενζίνη 982 9.034 8 10 Ελαφρού Βενζίνη 1.109 10.203 τύπου Πετρέλαιο 2.273 22.730 Βαρέος Βενζίνη 793 7.296 Τύπου Πετρέλαιο 32.102 321.020 Πίνακας 7: Κατανάλωση καυσίμου από δημοτικά οχήματα (2009) 8.2. ΙΔΙΩΤΙΚΑ ΟΧΗΜΑΤΑ Για τον υπολογισμό των εκπομπών CO 2 από τις μεταφορές (πλην δημοτικών οχημάτων) χρησιμοποιήθηκε η μεθοδολογία που προκύπτει από τις οδηγίες του EMEP/EEA με εθνικά Σελίδα 26
και περιφερειακά στοιχεία για τον τύπο και τον αριθμό των οχημάτων που κυκλοφορούν, το καύσιμο που χρησιμοποιούν ανά τύπο, την μέση απόσταση που διανύουν ετησίως καθώς και το ποσοστό μέσης απόστασης ανά τύπο οδικού δικτύου και τύπο οχήματος. Από τα στοιχεία εκτιμάται ότι, κατά το έτος αναφοράς, στον Δήμο Λέρου καταναλώθηκαν 34.813.691 kwh βενζίνης και 4.168.380 kwh πετρελαίου. Δήμος Λέρου Σελίδα 27
9. ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Η Ε.Ε., εκτός της εξοικονόμησης ενέργειας, έχει θέσει στόχο και για την παραγωγή ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας ώστε αυτή να καλύπτει το 20% της καταναλισκόμενης ενέργειας έως το 2020. Στη Λέρο, στην περιοχή Καμάρας λειτουργεί από το 2002 ιδιωτικό αιολικό πάρκο επτά ανεμογεννητριών συνολικής ονομαστικής ισχύς 4,2MW διασυνδεδεμένες με το δίκτυο της ΔΕΗ. Έτσι, θεωρώντας ότι, η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανεμογεννήτριες φθάνει τις 4.500 kwh/kwp/έτος, υπολογίζεται ότι το έτος 2009 η παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια ήταν 18.900.000kWh. Σελίδα 28
10. ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΣΥΝΟΛΙΚΩΝ ΕΚΠΟΜΠΩΝ CO 2 ΣΤΟ ΕΤΟΣ ΑΝΑΦΟΡΑΣ Μετά τον υπολογισμό των ενεργειακών καταναλώσεων ανά τομέα που έχει συμπεριληφθεί στο, οι εκπομπές CO 2 θα αθροιστούν για να υπολογιστεί η συνολική Βασική Απογραφή Εκπομπών του Δήμου Λέρου. Για τον υπολογισμό θα χρησιμοποιηθούν οι τυπικοί μέσοι εθνικοί συντελεστές εκπομπών CO 2 όπως αυτοί υπολογίζονται από το IPCC (2006) και την Eurelectric (2005) και περιέχονται στις οδηγίες του Συμφώνου των Δημάρχων. Για τις πηγές τελικής κατανάλωσης ενέργειας που αναγνωρίστηκαν, οι συντελεστές είναι: Μορφή ενέργειας Συντελεστής εκπομπών (tco 2 /MWh) Ηλεκτρική ενέργεια 1,149 Πετρέλαιο 0,259 Βενζίνη 0,249 Υγραέριο 0,227 Δήμος Λέρου Πίνακας 8: Τυπικοί συντελεστές εκπομπών CO 2 Η συνολική κατανάλωση ενέργειας ανά τύπο τελικής ενέργειας και οι εκπομπές CO 2 που αντιστοιχούν σε αυτήν, σύμφωνα με τις προηγούμενες παραγράφους είναι: Τομέας κατανάλωσης Ποσότητα ενέργειας Εκπομπές CO 2 (kwh) (tco 2 ) Ηλεκτρική ενέργεια Δημοτικά κτίρια 441.634 507 Δημοτικές εγκαταστάσεις 437.500 503 Δημοτικός φωτισμός 3.983.153 4.577 Οικιακός τομέας 14.089.390 16.189 Τριτογενής τομέας 26.308.085 30.228 Πετρέλαιο Δημοτικά κτίρια 158.770 41 Οικιακός τομέας 19.439.562 5.035 Τριτογενής τομέας 3.667.656 950 Δημοτικά οχήματα 346.700 90 Ιδιωτικά οχήματα 4.168.380 1.080 Βενζίνη Δημοτικά οχήματα 30.075 7 Ιδιωτικά οχήματα 34.813.415 8.669 Σελίδα 29
Υγραέριο ΑΠΕ Τομέας κατανάλωσης Ποσότητα ενέργειας (kwh) Εκπομπές CO 2 (tco 2 ) Οικιακός τομέας 370.536 84 Τριτογενής τομέας 649.964 148 Ιδιωτικά Έργα ΑΠΕ 18.900.000 21.716 Σύνολο 46.390 Πίνακας 9: Συνολική κατανάλωση τελικής ενέργειας και Βασική Απογραφή Εκπομπών Η σχετική συνεισφορά κάθε τομέα στις συνολικές εκπομπές της Βασικής Απογραφής Εκπομπών φαίνεται στο επόμενο διάγραμμα: Δημοτικά οχήματα (βενζίνη) 0,01% Ιδιωτικά οχήματα (πετρέλαιο) 1,59% Δημοτικά οχήματα (πετρέλαιο) 0,13% Τριτογενής τομέας (πετρέλαιο) 1,39% Τριτογενής τομέας (LPG) 0,2% Ιδιωτικά οχήματα (βενζίνη) 12,7% Οικιακός τομέας (LPG) 0,1% Δημοτικά κτίρια (η/ε) 0,75% Δημοτικές εγκαταστάσεις (η/ε) 0,7% Δημοτικός φωτισμός (η/ε) 6,7% Οικιακός τομέας (η/ε) 23,8% Οικιακός τομέας (πετρέλαιο) 7,39% Δημοτικά κτίρια (πετρέλαιο) 0,1% Τριτογενής τομέας (η/ε) 44,38% Εικόνα 5: Εκπομπές CO 2 στον Δήμο Λέρου ανά τομέα δραστηριότητας Ειδικά για τις δημοτικές καταναλώσεις, η συνεισφορά κάθε τομέα στις συνολικές δημοτικές εκπομπές αναλύεται ως εξής: Σελίδα 30
Δημοτικά οχήματα (πετρέλαιο) 1,6% Δημοτικά κτίρια (πετρέλαιο) 0,7% Δημοτικά οχήματα (βενζίνη) 0,1% Δημοτικές εγκαταστάσεις (η/ε) 8,8% Δημοτικός φωτισμός (η/ε) 79,9% Δημοτικά κτίρια (η/ε) 8,9% Εικόνα 6: Εκπομπές CO2 Δήμου Λέρου ανά δημοτικό τομέα δραστηριότητας ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΣΥΝΟΛΙΚΩΝ ΕΚΠΟΜΠΩΝ CO 2 ΣΤΟ ΕΤΟΣ ΑΝΑΦΟΡΑΣ Δήμος Λέρου Σελίδα 31
11. ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ & ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΤΗΣ ΛΕΡΟΥ Στα πλαίσια της σύνταξης του Σχεδίου Δράσης για την Αειφόρο Ενέργεια, ο Δήμος πραγματοποίησε έρευνα της ενεργειακής συμπεριφοράς των κατοίκων και επαγγελματιών της Λέρου προκειμένου να: Ξεκινήσει έναν διάλογο με τους δημότες και τους επαγγελματίες της περιοχής για τα θέματα ενεργειακής και κλιματικής πολιτικής σε επίπεδο Τοπικής Αυτοδιοίκησης Αποκτήσει καλύτερη εικόνα του βαθμού ευαισθητοποίησης των πολιτών στα θέματα εξοικονόμησης ενέργειας Προσαρμόσει καλύτερα μελλοντικές δράσεις ενημέρωσης και εξοικονόμησης ενέργειας, ειδικά στον τομέα της κατανάλωσης ενέργειας στα κτίρια Η έρευνα πραγματοποιήθηκε μέσω ερωτηματολογίων τον Οκτώβριο του 2012. Για την έρευνα ετοιμάστηκαν δύο διαφορετικά ερωτηματολόγια (ένα για τον οικιακό και ένα για τον τριτογενή τομέα) τα οποία μοιράστηκαν σε μεγάλο αριθμό πολιτών και επαγγελματιών με την διαβεβαίωση ότι τα στοιχεία που ζητήθηκαν είναι ανώνυμα και παραμένουν εμπιστευτικά ενώ η συμπλήρωσή τους ήταν προαιρετική και μόνο για τον σκοπό που ζητήθηκε. Τελικά, συγκεντρώθηκαν 108 συμπληρωμένα ερωτηματολόγια για τον οικιακό τομέα και 23 ερωτηματολόγια για ιδιωτικούς επαγγελματικούς χώρους (καταστήματα και επιχειρήσεις) που εδρεύουν στο νησί. Σημειώνεται ότι, αφενός οι πολίτες/ επαγγελματίες του Δήμου κλήθηκαν να απαντήσουν με ειλικρίνεια και στο μέτρο του εφικτού και αφετέρου η στατιστική επεξεργασία των ερωτηματολογίων έγινε χωρίς να αμφισβητείται αυτό το γεγονός. Στην συνέχεια παρουσιάζονται τα δύο ερωτηματολόγια που χρησιμοποιήθηκαν, στα πλαίσια της σύνταξης του Σχεδίου Δράσης για την Αειφόρο Ενέργεια: Σελίδα 32
Εικόνα 7: Ερωτηματολόγιο για τον οικιακό τομέα (σ. 1) Σελίδα 33
Εικόνα 8: Ερωτηματολόγιο για τον οικιακό τομέα (σ. 2) Σελίδα 34
Εικόνα 9: Ερωτηματολόγιο για τον τριτογενή τομέα (σ.1) Σελίδα 35
Εικόνα 10: Ερωτηματολόγιο για τον τριτογενή τομέα (σ.2) Σελίδα 36
Εικόνα 11: Ερωτηματολόγιο για τον τριτογενή τομέα (σ.3) Σελίδα 37
11.1. ΟΙΚΙΑΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ Η επεξεργασία των ερωτηματολογίων που συγκεντρώθηκαν έδωσε τα εξής αποτελέσματα: 11.1.1. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΔΕΙΓΜΑ ΠΟΛΙΤΩΝ ΠΟΥ ΣΥΜΜΕΤΕΙΧΕ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ Η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών που συμμετείχε στην έρευνα (προφίλ πολίτη που συμπλήρωσε το ερωτηματολόγιο στις δύο πρώτες ερωτήσεις) ανήκει στις ηλικιακές ομάδες 25 39 και 40 54, με επίπεδο εκπαίδευσης απολυτηρίου Δημοτικού, Γυμνασίου ή Λυκείου. Εικόνα 12: Ηλικία πολιτών που συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο Εικόνα 13: Εκπαίδευση πολιτών που συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο 11.1.2. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΤΙΡΙΩΝ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΕΩΝ Όσον αφορά τις κατοικίες (χαρακτηριστικά κτιρίων) των πολιτών που συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο αυτά έχουν τα εξής χαρακτηριστικά: Σελίδα 38
Εικόνα 14: Τύπος κατοικίας Δήμος Λέρου Εικόνα 15: Όροφοι κτιρίου Εικόνα 16: Αριθμός ατόμων ανά νοικοκυριό Στον επόμενο πίνακα συγκεντρώνονται τα, κατά μέσο όρο, στοιχεία για το μέγεθος και τις καταναλώσεις των κατοικιών που συμμετείχαν στην έρευνα: Σελίδα 39
Μέγεθος Αριθμός ερωτηματολογίων με συμπληρωμένο το αντίστοιχο πεδίο Τιμή (Μ.Ο.) Επιφάνεια κατοικίας 103 (95% 4 ) 96,4 m 2 Αριθμός δωματίων κατοικίας 105 (97%) 4,3 δωμάτια Έτος κατασκευής 72 (66%) 1979 Ετήσια κατανάλωση ηλεκτρισμού kwh Ετήσιο κόστος ηλεκτρισμού 5 60 (55%) 1.395 Ετήσια κατανάλωση πετρελαίου 3 6 567 lt Ετήσιο κόστος πετρελαίου 33 834 Ετήσια κατανάλωση υγραερίου 6 78 lt Ετήσιο κόστος υγραερίου 16 207 Ετήσιο κόστος άλλου καυσίμου (ξύλο) 23 482 Πίνακας 10: Ενεργειακές καταναλώσεις κατοικιών Δήμου Λέρου Σημειώνεται γενικά ότι οι απαντήσεις για τις ποσότητες της καταναλισκόμενης ενέργειας στις διάφορες μορφές της (kwh ρεύματος, lt πετρελαίου κτλ) ήταν πολύ περιορισμένες έως μηδενικές. Αιτία είναι η δυσκολίας των πολιτών να δώσουν αυτά τα στοιχεία λόγω έλλειψης εξοικείωσης τους με αυτά. Αντίθετα όπου δόθηκαν απαντήσεις αφορούσαν το κόστος αυτών. Ποσότητα που τους είναι πολύ πιο άμεση και κατανοητή. 11.1.3. ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΠΟΛΙΤΩΝ Το τρίτο κομμάτι των ερωτήσεων που απευθύνθηκαν στους πολίτες του Δήμου αφορά την ενεργειακή συμπεριφορά τους, ώστε να φανεί ο βαθμός που οι πολιτικές ενημέρωσης/ ευαισθητοποίησης για την εξοικονόμηση ενέργειας έχουν αποδώσει ή, ενδεικτικά, ο βαθμός στον οποίο πρέπει ο Δήμος να επέμβει ώστε οι πολίτες να ενημερωθούν: 4 Ποσοστό συμπλήρωσης ως προς το δείγμα των συμπληρωμένων ερωτηματολογίων που συλλέχθηκαν 5 Σημειώνεται ότι κάποια ερωτηματολόγια είχαν συμπληρωμένο μόνο το κόστος ενέργειας (ηλεκτρική ενέργεια, πετρέλαιο), κάποια άλλα μόνο την ποσότητα (kwh, lt, kg) ενώ σε κάποια ήταν συμπληρωμένα και τα δύο πεδία. Έτσι, για πηγή ενέργειας, το κόστος (σε επίπεδο ερωτηματολογίου ή μικρού δείγματος) δεν σχετίζεται απαραίτητα με την ποσότητα. 6 Για τα καύσιμα πετρέλαιο και άλλο καύσιμο (ξύλο) δεν παρατίθενται ποσοστά συμπλήρωσης καθώς κάθε ένα από αυτά τα καύσιμα χρησιμοποιείται σε υποσύνολο του δείγματος που ρωτήθηκε Σελίδα 40
Αριθμός ερώτησης Φωτισμός Ερώτηση 1 Κλείνετε τα φώτα όταν εγκαταλείπετε το δωμάτιο για περισσότερο από δύο λεπτά; 2 Χρησιμοποιείτε λαμπτήρες φωτισμού χαμηλής κατανάλωσης στο σπίτι; 3 4 Θέρμανση Κλιματισμός Αν ναι, ποιο είναι (περίπου) το ποσοστό τους σε σχέση με το σύνολο των λαμπτήρων που χρησιμοποιείτε; Χρησιμοποιείτε τεχνητό φωτισμό ακόμη και αν υπάρχει η δυνατότητα για επαρκή φυσικό φωτισμό; 5 Κλείνετε τα παράθυρα, όταν λειτουργεί η θέρμανση; 6 Φροντίζετε για την ετήσια τακτική συντήρηση του συστήματος λέβητα καυστήρα; 7 Σε τι θερμοκρασία ρυθμίζετε το θερμοστάτη για τη θέρμανση; 8 Κλείνετε τα παράθυρα, όταν λειτουργεί ο κλιματισμός; 9 Ρυθμίζετε τη θερμοκρασία του κλιματιστικού, πάνω από τους 25 βαθμούς, το καλοκαίρι; Δήμος Λέρου 10 Κλείνετε τον κλιματισμό στα δωμάτια όπου δεν υπάρχουν άνθρωποι; 11 12 Κλείνετε τα παραθυρόφυλλα, τα σκίαστρα και τις κουρτίνες για να εμποδίσετε το φως του ήλιου το καλοκαίρι; Ανοίγετε τα παραθυρόφυλλα, τα σκίαστρα και τις κουρτίνες για να διευκολύνετε το φως του ήλιου το χειμώνα; Ηλεκτρικές συσκευές 13 Λαμβάνετε υπόψη την ενεργειακή σήμανση/ κλάση συσκευών κατά την αγορά ηλεκτρικών/ ηλεκτρονικών ειδών; 14 Αν αγοράσατε πρόσφατα μία συσκευή τι ενεργειακής κλάσης ήταν; 15 Κλείνετε από το κουμπί την τηλεόραση, την οθόνη του υπολογιστή και τις ηλεκτρονικές συσκευές (και δεν την αφήνετε σε κατάσταση αναμονής); 16 Φροντίζετε να κλείνετε εγκαίρως τον ηλεκτρικό θερμοσίφωνα; 17 Έχετε ηλιακό θερμοσίφωνα; 18 19 Ελέγχετε αν η κατσαρόλα που μαγειρεύετε, είναι ίδιου μεγέθους με το μάτι της ηλεκτρικής κουζίνας που χρησιμοποιείται; Όταν γίνεται χρήση του πλυντηρίου στο σπίτι σας, είναι καλά γεμάτο, πριν αρχίσει η λειτουργία του; 20 Σε τι θερμοκρασία ρυθμίζετε τη λειτουργία του πλυντηρίου σας; Πίνακας 11: Ερωτήσεις ενεργειακής συμπεριφοράς οικιακού τομέα Σελίδα 41
Εικόνα 17: Κλείνετε τα φώτα όταν εγκαταλείπετε το δωμάτιο για περισσότερο από δύο λεπτά; Εικόνα 18: Χρησιμοποιείτε λαμπτήρες φωτισμού χαμηλής κατανάλωσης στο σπίτι; Εικόνα 19: Αν ναι, ποιο είναι (περίπου) το ποσοστό τους σε σχέση με το σύνολο των λαμπτήρων που χρησιμοποιείτε; Σελίδα 42
Εικόνα 20: Χρησιμοποιείτε τεχνητό φωτισμό ακόμη και αν υπάρχει η δυνατότητα για επαρκή φυσικό φωτισμό; Δήμος Λέρου Εικόνα 21: Κλείνετε τα παράθυρα, όταν λειτουργεί η θέρμανση; Εικόνα 22: Φροντίζετε για την ετήσια τακτική συντήρηση του συστήματος λέβητα καυστήρα; Σελίδα 43
Εικόνα 23: Σε τι θερμοκρασία ρυθμίζετε το θερμοστάτη για τη θέρμανση; Εικόνα 24: Κλείνετε τα παράθυρα, όταν λειτουργεί ο κλιματισμός; Εικόνα 25: Ρυθμίζετε τη θερμοκρασία του κλιματιστικού, πάνω από τους 25 βαθμούς, το καλοκαίρι; Σελίδα 44
Εικόνα 26: Κλείνετε τον κλιματισμό στα δωμάτια όπου δεν υπάρχουν άνθρωποι; Δήμος Λέρου Εικόνα 27: Κλείνετε τα παραθυρόφυλλα, τα σκίαστρα και τις κουρτίνες για να εμποδίσετε το φως του ήλιου το καλοκαίρι; Εικόνα 28: Ανοίγετε τα παραθυρόφυλλα, τα σκίαστρα και τις κουρτίνες για να διευκολύνετε το φως του ήλιου το χειμώνα; Σελίδα 45
Εικόνα 29: Λαμβάνετε υπόψη την ενεργειακή σήμανση/ κλάση συσκευών κατά την αγορά ηλεκτρικών/ ηλεκτρονικών ειδών; Εικόνα 30: Αν αγοράσατε πρόσφατα μία συσκευή τι ενεργειακής κλάσης ήταν; Εικόνα 31: Κλείνετε από το κουμπί την τηλεόραση, την οθόνη του υπολογιστή και τις ηλεκτρονικές συσκευές (και δεν την αφήνετε σε κατάσταση αναμονής); Σελίδα 46
Εικόνα 32: Φροντίζετε να κλείνετε εγκαίρως τον ηλεκτρικό θερμοσίφωνα; Δήμος Λέρου Εικόνα 33: Έχετε ηλιακό θερμοσίφωνα; Εικόνα 34: Ελέγχετε αν η κατσαρόλα που μαγειρεύετε, είναι ίδιου μεγέθους με το μάτι της ηλεκτρικής κουζίνας που χρησιμοποιείται; Σελίδα 47
Εικόνα 35: Όταν γίνεται χρήση του πλυντηρίου στο σπίτι σας, είναι καλά γεμάτο, πριν αρχίσει η λειτουργία του; Εικόνα 36: Σε τι θερμοκρασία ρυθμίζετε τη λειτουργία του πλυντηρίου σας; Όπως φαίνεται από τις απαντήσεις που συγκεντρώθηκαν, οι πολίτες του Δήμου Λέρου είναι σε μεγάλο βαθμό ενημερωμένοι για την εξοικονόμηση ενέργειας και τα μέτρα μηδενικού κόστους (ενεργειακή συμπεριφορά) που μπορούν να επιφέρουν μία σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας και μία αντίστοιχη εξοικονόμηση χρημάτων από τους λογαριασμούς ενέργειας. Εντούτοις υπάρχουν ακόμη σημαντικά περιθώρια, τα οποία ο Δήμος μπορεί να χρησιμοποιήσει ως αφετηρία για να οργανώσει δράσεις ενημέρωσης/ εκπαίδευσης, πιλοτικές εφαρμογές και χρηματοδοτήσεις προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι της εξοικονόμησης ενέργειας και της μείωσης των εκπομπών CO 2 που έχουν τεθεί. Έτσι, για παράδειγμα και σύμφωνα με το στατιστικό δείγμα που αντλήθηκε: 1 στους 6 πολίτες αφήνει τα φώτα ανοιχτά σε δωμάτια που δεν χρησιμοποιεί Περίπου το 70% των πολιτών χρησιμοποιεί από καθόλου έως 50% λαμπτήρες εξοικονόμησης και μόλις περίπου το 15% των πολιτών δηλώνει ότι έχει Σελίδα 48
αντικαταστήσει (σχεδόν ή) πλήρως τους παλαιούς λαμπτήρες με νέους εξοικονόμησης ενέργειας 3 στους 5 πολίτες δηλώνουν ότι τον χειμώνα ρυθμίζουν τον θερμοστάτη σε θερμοκρασία ίση ή μεγαλύτερη των 22 ο C (ιδανική ρύθμιση 20 ο C) Υπάρχει σημαντικό περιθώριο βελτίωσης της εμπέδωσης των οφελών από την αγορά συσκευών ενεργειακής κλάσης Α/Α+ Μπορεί να επιτευχθεί σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας από την σωστή χρήση των ηλεκτρικών συσκευών γενικά (π.χ. κατάσταση αναμονής συσκευών ερώτηση 15) και ειδικά (π.χ. θερμοκρασία χρήσης πλυντηρίου ή σωστή χρήση ηλεκτρικής κουζίνας) 11.2. ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Η επεξεργασία των ερωτηματολογίων που συγκεντρώθηκαν έδωσε τα εξής αποτελέσματα: 11.2.1. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΠΟΥ ΣΥΜΜΕΤΕΙΧΑΝ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ Δήμος Λέρου Οι εγκαταστάσεις που ως επί το πλείστον συμμετείχαν στην έρευνα είναι εμπορικές επιχειρήσεις και χώροι εστίασης. Η μεγάλη πλειοψηφία (1 στις 2) από τις επιχειρήσεις αξιοποιεί αυτοτελή κτίρια ενώ ένα μικρότερο ποσοστό στεγάζονται σε καταστήματα: Εικόνα 37: Κατηγορία εγκατάστασης τριτογενή τομέα που συμμετείχε στην έρευνα Σελίδα 49
Εικόνα 38: Κτίριο εγκατάστασης τριτογενή τομέα που συμμετείχε στην έρευνα Στον επόμενο πίνακα συγκεντρώνονται τα, κατά μέσο όρο, στοιχεία για το μέγεθος του κτιρίου και την λειτουργία των επιχειρήσεων που συμμετείχαν στην έρευνα: Μέγεθος Αριθμός ερωτηματολογίων με συμπληρωμένο το αντίστοιχο πεδίο Τιμή (Μ.Ο.) Έτη λειτουργίας 20 (86%) 7 13,1 έτη Μέσο εμβαδόν εγκατάστασης 23 (100%) 187,1 m 2 Αριθμός εργαζομένων/ υπαλλήλων 22 (96%) 3,5 Αριθμός πελατών 22 (96%) 66,0 Μέσο ετήσιο ωράριο 21 (91%) 4672 ώρες Πίνακας 12: Μέγεθος και λειτουργία επιχειρήσεων της έρευνας 11.2.2. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΕΩΝ Στον επόμενο πίνακα συγκεντρώνονται τα, κατά μέσο όρο, στοιχεία για τις καταναλώσεις των επιχειρήσεων που συμμετείχαν στην έρευνα: Μέγεθος Αριθμός ερωτηματολογίων με συμπληρωμένο το αντίστοιχο πεδίο Τιμή (Μ.Ο.) Ετήσια κατανάλωση ηλεκτρισμού kwh Ετήσιο κόστος ηλεκτρισμού 8 23 (100%) 5.639 7 Ποσοστό συμπλήρωσης ως προς το δείγμα των συμπληρωμένων ερωτηματολογίων που συλλέχθηκαν Σελίδα 50
Μέγεθος Αριθμός ερωτηματολογίων με συμπληρωμένο το αντίστοιχο πεδίο Τιμή (Μ.Ο.) Ετήσια κατανάλωση πετρελαίου 9 lt Ετήσιο κόστος πετρελαίου 3 (13%) 10.733 Ετήσια κατανάλωση υγραερίου lt Ετήσιο κόστος υγραερίου 4 (17%) 4.200 Πίνακας 13: Ενεργειακές καταναλώσεις επιχειρήσεων Δήμου Λέρου 11.2.3. ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Το τρίτο κομμάτι των ερωτήσεων που απευθύνθηκαν στους πολίτες του Δήμου αφορά την ενεργειακή συμπεριφορά τους, ώστε να φανεί ο βαθμός που οι πολιτικές ενημέρωσης/ ευαισθητοποίησης για την εξοικονόμηση ενέργειας έχουν αποδώσει ή, ενδεικτικά, ο βαθμός στον οποίο πρέπει ο Δήμος να επέμβει ώστε οι πολίτες να ενημερωθούν: Δήμος Λέρου Αριθμός ερώτησης Ερώτηση Φωτισμός 1 Κλείνετε τα φώτα σε χώρους που δεν χρησιμοποιούνται; 2 Χρησιμοποιείτε λαμπτήρες χαμηλής κατανάλωσης; 3 4 Αν ναι, ποιο είναι (περίπου) το ποσοστό τους σε σχέση με το σύνολο των λαμπτήρων που χρησιμοποιείτε; Χρησιμοποιείτε τεχνητό φωτισμό ακόμη και αν υπάρχει η δυνατότητα για επαρκή φυσικό φωτισμό; Θέρμανση Κλιματισμός 5 Κλείνετε τα παράθυρα, όταν λειτουργεί η θέρμανση; 6 Φροντίζετε για την ετήσια τακτική συντήρηση του συστήματος θέρμανσης; 7 Σε τι θερμοκρασία ρυθμίζετε το θερμοστάτη για τη θέρμανση; 8 Κλείνετε τα παράθυρα, όταν λειτουργεί ο κλιματισμός; 9 Ρυθμίζετε τη θερμοκρασία του κλιματιστικού, πάνω από τους 25 βαθμούς, το καλοκαίρι; 8 Σημειώνεται ότι κάποια ερωτηματολόγια είχαν συμπληρωμένο μόνο το κόστος ενέργειας (ηλεκτρική ενέργεια, πετρέλαιο, φυσικό αέριο), κάποια άλλα μόνο την ποσότητα (kwh, lt, kg) ενώ σε κάποια ήταν συμπληρωμένα και τα δύο πεδία. Έτσι, για πηγή ενέργειας, το κόστος (σε επίπεδο ερωτηματολογίου ή μικρού δείγματος) δεν σχετίζεται απαραίτητα με την ποσότητα. 9 Για τα καύσιμα πετρέλαιο, φυσικό αέριο και άλλο καύσιμο (ξύλο) δεν παρατίθενται ποσοστά συμπλήρωσης καθώς κάθε ένα από αυτά τα καύσιμα χρησιμοποιείται σε υποσύνολο του δείγματος που ρωτήθηκε Σελίδα 51