ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΜΟΝΑΔΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ Πτυγιακη Εργασία ΘΕΜΑ: «Το έργο και η δράση των Γιατρών Χωρίς Σύνορα - Η σχέση με το σύστημα υγείας» ΓΙΑΤΡΟΙ ΧΩΡΙΣ ΣΥΝΟΡΑ Υπεύθυνος Καθηγητής: Δρ. Μαγριπλής Δημήτριος Σπουδάστρια: Μουζάκη Σταυρούλα - ΚΑΛΑΜΑΤΑ 2003 -
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Τ Ε I ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΚΔΟΣΕΩΝ &ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΑΦΙΕΡΩΣΕΙΣ...σελ.3 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ...σελ.4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ...σελ.5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ Γ.Χ.Σ. 1.1.Ιστορικό ίδρυσης των Γ.Χ.Σ... σελ.9 1.2. Το ελληνικό τμήμα των Γ.Χ.Σ... σελ.10 1.3. Το αντικείμενο των Γ.Χ.Σ...σελ. 14 1.4.0 καταστατικός τους χάρτης... σελ. 16 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΡΑΣΗΣ ΤΩΝ Γ.Χ.Σ. ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ 2.1.ΑΡΜΕΝΙΑ-Πρόγραμμα για τις Σεξουαλικά Μεταδιδόμενες Λοιμώξεις...σελ. 19 2.2. ΓΕΩΡΓΙΑ-Πρόγραμμα μέριμνας για την Υγεία στην Αναπαραγωγική Ηλικία...σελ.20 2.3. ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ-Πρόγραμμα προοπτικής για άτομα με ιδιαίτερες ανάγκες... σελ.22 2.4. ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΗΣ ΣΕΡΒΙΑΣ- Πρόγραμμα παροχής αγωγής στους διαβητικούς σελ.23 2.5. ΜΑΛΑΟΥΙ-Πρόγραμμα πρόληψης και ενημέρωσης για τον ιό του AIDS...σελ.25 2.6. ΖΑΜΠΙΑ-Πρόγραμμα ελέγχου και πρόληψης των ΣΜΛ και βελτίωσης φροντίδας υγείας των εγκύων και των παιδιών... σελ.28 2.7. ΑΙΘΙΟΠΙΑ-Πρόγραμμα για την καταπολέμηση της ελονοσίας...σελ.30 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3:ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΡΑΣΗΣ ΤΩΝ Γ.Χ.Σ. ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΧΩΡΟ 3.1. Προγράμματα Διπλανής Πόρτας...σελ.33 3.1.1.Πολυιατρείο Αθήνας...σελ.34 3.1.2.Πολυιατρείο Θεσσαλονίκης... σελ.39 3.2. Πρόγραμμα για τα Παιδιά του Δρόμου...σελ.40 3.3. Πρόγραμμα Δημόσιας Υγείας...σελ.43 3.3.1.Πιλοτικό πρόγραμμα Διαβητικών... σελ.44 3.4. Κέντρο Πληροφόρησης και Υποστήριξης Μεταναστών και Προσφύγων (Κ.Ε.Π.Υ.Μ.)...σελ.4 5 3.5. Πρόγραμμα παρέμβασης στις Δικαστικές Φυλακές...σελ.47 3.6. Πρόγραμμα Κοινοτικής Πρωτοβουλίας EQUAL...σελ.48 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΠΗΓΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ ΤΩΝ Γ.Χ.Σ.- ΚΑΤΑΜΕΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΕΞΟΔΩΝ 4.1.Οι κυριότερες πηγές χρηματοδότησης των Γ.Χ.Σ... σελ.50 4.2.0 καταμερισμός των εξόδων τους...σελ.52
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΟΙ ΑΠΟΣΤΟΛΕΣ ΤΩΝ Γ.Χ.Σ. 5.1.Πως ξεκινά μια αποστολή...σελ.5 8 5.2. Τα είδη των αποστολών... σελ.58 5.3. Η οργάνωση των αποστολών... σελ.59 5.4. Αποστολές - σταθμοί στην πορεία των Γ.Χ.Σ. Ελλάδος...σελ.62 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: Ο ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ ΜΕ ΤΟΥΣ Γ.Χ.Σ. 6.1. Γενικά...σελ.65 6.2. Τα απαιτούμενα προσόντα για τους εθελοντές...σελ.66 6.2.1.Γ ιατροί... σελ.66 6.2.2. Νοσηλευτές/τριες...σελ.67 6.2.3. Εκπαιδευμένο προσωπικό χειρουργείου...σελ.68 6.2.4. Διοικητικοί...σελ.69 6.2.5. Τεχνικοί...σελ.69 6.2.6. Ψυχολόγοι και Κοινωνικοί Λειτουργοί...σελ.71 6.3.Δήλωση Διαθεσιμότητας - Υποψηφιότητας...σελ.72 6.4. Επιδόματα που παρέχονται στους εθελοντές...σελ.73 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: Η ΣΧΕΣΗ ΤΩΝ Γ.Χ.Σ. ΜΕ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΓΕΙΑΣ...σελ.75 ΕΠΙΛΟΓΟΣ...σελ.79 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ σελ.82
Η παρούσα εργασία αφιερώνεται στους γονείς μου για την αμέριστη και ηθική συμπαράσταση που μου έδειξαν κατά την διάρκεια των σπουδών μου.!!! - 3 -
ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ Γ.Χ.Σ. Δ.Φ.Κ. Ε.Ε. Ε.Σ.Υ. Κ.Ε.Π.Υ. Κ.Υ. Μ.Κ.Ο. Ο.Η.Ε. Ο.Θ.Π.Π. Ο.Τ.Α. Π.Ο.Υ. Π.Φ.Υ. Σ.Μ.Λ. Υ.Δ.Α.Σ. ΥΠ.ΕΞ. Γιατροί Χωρίς Σύνορα Δικαστική Φυλακή Κορυδαλλού Ευρωπαϊκή Ένωση Εθνικό Σύστημα Υγείας Κέντρο Πληροφόρησης και Υποστήριξης Μεταναστών και Προσφύγων Κέντρο Υγείας Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών Οργανισμός Θεσσαλονίκης Πολιτιστικής Πρωτεύουσας Οργανισμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας Σεξουαλικά Μεταδιδόμενες Λοιμώξεις Υπηρεσία Διεθνούς Αναπτυξιακής Συνεργασίας Υπουργείο Εξωτερικών
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στο τελευταίο εξάμηνο των Ακαδημαϊκών μου σπουδών στο Τμήμα Διοίκησης Μονάδων Υγείας και Πρόνοιας, της Σχολής Διοίκησης και Οικονομίας του Τ Ε I Καλαμάτας, επέλεξα να παρουσιάσω ένα θέμα πτυχιακής εργασίας το οποίο αναφέρεται στο έργο και την δράση των Γιατρών Χωρίς Σύνορα (Γ.Χ.Σ) και ειδικότερα στην ιατρική βοήθεια των ανθρώπων εκείνων που υποφέρουν. Και τούτο γιατί η περίοδος την οποία διανύουμε έχει σημαδευτεί από γεγονότα, που δεν επιτρέπουν σε καμιά συνείδηση να παραμένει αδρανής. Μόνο που γι' άλλη μια φορά το τίμημα το πληρώνουν αθώοι πολίτες, μικρά παιδιά και μητέρες, που βλέπουν το δικαίωμα να οργανώσουν έστω και υποτυπωδώς την προσωπική τους ζωή, να χάνεται. Όμως, σε όλο τον κόσμο υπάρχουν άνθρωποι που στερούνται τα δικαιώματα τους τα οποία θα τους έδιναν την δυνατότητα να ζήσουν, να εξελιχθούν και να συμμετάσχουν ενεργά στα κοινά. Σε άλλες χώρες όμως οι άνθρωποι υποφέρουν από σεξουαλικές ασθένειες, φυσικές καταστροφές, εχθροπραξίες και εμφύλιους πολέμους. Οι σημερινές συνθήκες στον κόσμο επιβάλλουν δεσμεύσεις από όλους μας για να μην αμβλυνθούν οι αντιθέσεις. Γιατί, κάθε 8 δευτερόλεπτα πεθαίνει ένα παιδί από πείνα, πάνω από 130 εκατομμύρια παιδιά υποσιτίζονται στην Αφρική και τέλος ο μισός πληθυσμού του πλανήτη ζει με λιγότερα από δύο δολάρια καθημερινά. Γ ιατί ακόμα, και μέσα στις πλούσιες κοινωνίες του δυτικού κόσμου, όπου τα ποσοστά του πληθυσμού που ζουν κάτω από τα όρια της φτώχειας αυξάνονται και το μεταναστευτικό ζήτημα με τις καραβιές των απελπισμένων ολοένα και διογκώνονται, οι αντιθέσεις μπορεί να αφορούν τη διπλανή μας πόρτα. Τα ζητήματα που αφορούν τις υγιείς και ολοκληρωμένες συνθήκες ζωής των συνανθρώπων μας, αγγίζουν την ζωή όλων μας, έμμεσα ή άμεσα. Για χάρη λοιπόν της παγκόσμιας προόδου, οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (Μ.Κ.Ο) και συγκεκριμένα οι Γ. X. Σ, έχουν ξεκινήσει τα δικά τους προγράμματα. Η ενημέρωση για αυτούς που χρήζουν άμεσης ιατρικής φροντίδας και το ενδιαφέρον για τη διαβίωση τους, ήταν τα κίνητρα με βάση τα οποία επέλεξα αυτό το θέμα. Σύμφωνα λοιπόν με τα παραπάνω, θέλησα να αναλάβω το θέμα αυτό για να - 5 -
δείξω στους αναγνώστες κάθε ηλικίας τις ενέργειες των Γ. X. Σ που παρέχουν ιατρική βοήθεια. Ειδικότερα αυτή η εργασία επιδιώκει να δείξει ότι οι Γ. X. Σ παρέχουν ανθρωπιστική βοήθεια σε όποιον την χρειάζεται στον κόσμο. Μέσα από την εργασία αυτή θα προσπαθήσω να δείξω στους αναγνώστες μου τις παροχές που προσφέρουν οι Γ. X. Σ σε όλους εκείνους που ζουν κάτω τις άθλιες συνθήκες της πείνας, της φτώχειας, της εκμετάλλευσης και άλλων συγκυριών που τους καθιστούν ευάλωτους μέσα στην κοινωνία που ζουν. Η εργασία αυτή χωρίζεται σε 7 Κεφάλαια. Στο 1 Κεφ γίνεται μία αναφορά στην ίδρυση των Γ. X. Σ, στο αντικείμενο τους και γενικότερα σε κάποια γενικά στοιχεία που αφορούν την οργάνωση ειδικότερα. Ειδικός στόχος του κεφαλαίου αυτού είναι η διερεύνηση της αιτίας ίδρυσης της Μ. Κ. Ο αυτής. Η ενότητα αυτή αποτελεί αφετηρία για την ομαλή μετάβαση στα επόμενα κεφάλαια. Στο 2 Κεφ αναφέρονται τα προγράμματα και οι δραστηριότητες τους που πραγματοποιούνται σε άλλες χώρες με ειδικό σκοπό να πληροφορηθούν οι αναγνώστες για προγράμματα όπως την μείωση της νοσηρότητας, την ασφαλή μητρότητα κτλ. Επίσης, στο 3 Κεφ αναφέρονται τα προγράμματα και οι δραστηριότητες που εφαρμόζουν οι Γ. X. Σ στην χώρα μας έτσι ώστε να ευαισθητοποιούν οι αναγνώστες και ταυτόχρονα να κάνουν σύγκριση της δικής τους ζωής με αυτή των μεταναστών και των προσφύγων. Στο 4 Κεφ γίνεται μία αναφορά στις πηγές χρηματοδότησης, στους οικονομικούς πόρους και ειδικότερα στον τρόπο με τον οποίο καταμερίζονται τα έσοδα και οι δαπάνες τους. Στο 5 Κεφ αναφέρονται στοιχεία που αφορούν τις αποστολές και ειδικότερα πως οργανώνεται μία αποστολή των Γ. X Σ. Στο 6 Κεφ γίνεται μία αναφορά στον εθελοντισμό με τους Γ. X. Σ και συγκεκριμένα στα προσόντα που απαιτούνται για τους εθελοντές και στα επιδόματα που τους παρέχονται από τους Γ. X. Σ. Στο 7 Κεφ αναφέρεται η σχέση - συνεργασία των Γ. X. Σ με τις υπηρεσίες του συστήματος υγείας της χώρας μας καθώς και με άλλους φορείς. Τέλος, ακολουθεί ο Επίλογος όπου αναφέρονται τα συμπεράσματα και οι προτάσεις που απορρέουν από την συγκεκριμένη εργασία. - 6 -
Το υλικό και οι πηγές που χρησιμοποιήθηκαν ήταν από αρθρογραφία σύγχρονων δημοσιεύσεων για τους Γ. X. Σ καθώς και διάφορες πηγές του Ιηίετηεί. Τελειώνοντας στην προσπάθεια μου αυτή είχα ιδιαίτερη συμπαράσταση από τον υπεύθυνο καθηγητή μου Μαγριπλή Δημήτριο, τον οποίο και θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά. Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους τους ανθρώπους του γραφείου των Γ. X. Σ στην Αθήνα, Ξενίας 15, για τα κείμενα και τις πληροφορίες που μου έδωσαν και όλους εκείνους που με στήριξαν στην προσπάθεια αυτή. - 7 -
------- - 8 -
1.1 Ιστορικό ίδρυσης των Γ.Χ.Σ. Οι Γ. X. Σ δημιουργήθηκαν το 1971 από δύο ομάδες διεθνών γιατρών υποστήριξης. Και οι δυο ομάδες αυτές τότε είχαν καταλήξει στο ίδιο συμπέρασμα, ότι οι διαφορές μεταξύ των κρατών παρεμπόδιζαν τις προσπάθειές τους να παρέχουν ιατρική βοήθεια οπουδήποτε υπάρχει ανάγκη, ανεξάρτητα από φυλετικές, θρησκευτικές, πολιτικές ή άλλες διακρίσεις, γρήγορα και αποτελεσματικά. Η πρώτη ομάδα των γιατρών είχε ξεκινήσει να γίνεται γνωστή για την βοήθεια που παρείχε στην Μπιάφρα, μια περιοχή της Νιγηρίας, η οποία είχε αποκοπεί από ένα σκληρό πολιτικό πόλεμο. Η ομάδα αυτή έδρασε από το 1968 έως και το 1970 εκ μέρους του Γαλλικού Ερυθρού Σταυρού. Η δεύτερη όμως ομάδα είχε γίνει γνωστή για την εθελοντική της προσφορά το 1970 απέναντι στα θύματα ενός παλιρροιακού κύματος στο Ανατολικό Πακιστάν ( γνωστό σήμερα ως Μπαγκλαντές)1. Ανεξάρτητα και οι δύο αυτές ομάδες, η πρώτη κατά τη διάρκεια του πολέμου και η δεύτερη κατά τη διάρκεια της φυσικής καταστροφής, διαπίστωσαν τη βραδύτητα της ανταπόκρισης των μεγάλων οργανισμών βοήθειας. Οι Γ. X. Σ λοιπόν δημιουργήθηκαν από τη συνένωση των δύο αυτών ομάδων στις 20 Δεκεμβρίου του 1971. Αυτός ο σχηματισμός είχε σαν στόχο να αλλάξει τον υπάρχων τρόπο που προσφερόταν η ανθρωπιστική βοήθεια. Σκοπός τους ήταν η παροχή άμεσης ιατρικής βοήθειας οπουδήποτε και σε οποιονδήποτε την χρειαζόταν, ανεξάρτητα από εθνικά σύνορα, φυλή, θρησκεία και πολιτικό σύστημα. Η δημιουργία της οργάνωσης των Γ. X. Σ ήταν στην πραγματικότητα το αποκορύφωμα μιας στάσης, η οποία ξεκίνησε 10 χρόνια νωρίτερα από τη Διεθνή Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού2. 1 Α. Χρήστου-Β. Βαρουξή, «Οι μη κυβερνητικές οργανώσεις και η σχέση τους με την υγεία», Πτυχιακή Εργασία, Καλαμάτα 2001, σ.76 2 Στο ίδιο, σ.77-9 -
Στη συνέχεια μερικοί από τους μελλοντικούς ιδρυτές των Γ. X. Σ αντιτέθηκαν στους κανονισμούς του Ερυθρού Σταυρού που απαγόρευε στο προσωπικό του να κάνει δημόσιες δηλώσεις σχετικά με τη παραβίαση των ανθρώπινων δικαιωμάτων αλλά και τη γενοκτονία. Επιπλέον ο Ερυθρός Σταυρός δεν είχε το δικαίωμα να επεμβαίνει σε μια χώρα χωρίς την έγκριση της χώρας αυτής. Επίσης έπρεπε να αποδεχτεί την Εθνική Κυριαρχία κάθε πολιτείας που αποδεχόταν την βοήθειά του, γι αυτό το λόγο το προσωπικό έπρεπε να κρατά επιφυλακτική στάση απέναντι στα γεγονότα εκείνα που ήταν μάρτυρες κατά την διάρκεια μιας αποστολής. Αντίθετα οι Γ. X. Σ πέρα από την υποχρέωση τους για παροχή βοήθειας, έχουν και μια δεύτερη υποχρέωση που δεν είναι άλλη από την ΜΑΡΤΥΡΙΑ. (Η μαρτυρία βασίζεται στην άμεση παρουσία των εθελοντών σε μεγάλες ή σιωπηρές κρίσεις και συσχετίζεσαι άμεσα με τη δράση γιατί δεν υπάρχει δράση χωρίς μαρτυρία και μαρτυρία χωρίς δράση). Από τις αρχές της δεκαετίας του 80, οι Γ. X. Σ μετατρέπονται σε μία διεθνή οργάνωση, η οποία σήμερα είναι εγκατεστημένη σε 20 χώρες (Γαλλία, Βέλγιο, Ολλανδία, Ισπανία, Ελβετία, Λουξεμβούργο, Ελλάδα, Ιταλία, Σουηδία, Δανία, Γερμανία, Αυστρία, Αγγλία, Νορβηγία, ΗΠΑ, Χονγκ- Κονγκ, Ενωμένα Αραβικά Εμιράτα, Καναδά, Ιαπωνία και Αυστραλία) και στέλνει περισσότερους από 2.000 εθελοντές σε περισσότερες από 45 Εθνικότητες, σε παραπάνω από 80 χώρες ετησίως. 1.2 Το ελληνικό τμήμα των Γ. X. Σ Το ελληνικό τμήμα των Γ.Χ.Σ. ιδρύθηκε το 1990 από Έλληνες εθελοντές που είχαν επιστρέφει από αποστολές και συγκεκριμένα από τον γιατρό τον Σ.Παπασπηλιόπουλο, ο οποίος είχε πάρει μέρος σε μια αποστολή με Γάλλους γιατρούς και πίστεψε ότι το ίδιο θα μπορούσε να συμβεί και στην Ελλάδα. Έτσι κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1990, οι Γ. X. Σ Ελλάδας εξελίχθηκαν σε μία οργάνωση με δυνατότητα άμεσης παρέμβασης στις μεγάλες αλλά και στις σιωπηρές κρίσεις κερδίζοντας το σεβασμό της παγκόσμιας κοινής γνώμης για το έργο τους. - 1 0 -
Έκτοτε, η οργάνωση έχει συνεργαστεί και με υπόλοιπα τμήματα των Γ.Χ.Σ. που υπάρχουν σε άλλες χώρες αλλά και δρώντας ανεξάρτητα, προσέφερε και συνεχίζει να προσφέρει ιατρική βοήθεια σε περισσότερες από 40 χώρες με τη συμμετοχή 250 εθελοντών3. Το ελληνικό τμήμα των Γ.Χ.Σ. διοικείται από ένα επταμελές Διοικητικό Συμβούλιο το οποίο εκλέγεται στην Ετήσια Γενική Συνέλευση και ανανεώνει κάθε χρόνο τα 3/7 των μελών του. Το Διοικητικό Συμβούλιο αποτελείται από εθελοντές που έχουν εμπειρία από αποστολές και φροντίζει για την εφαρμογή των γενικών προσανατολισμών και για την γενική πολιτική της οργάνωσης, όπως αυτή ορίζεται από την Γενική Συνέλευση. Το Διοικητικό Συμβούλιο διορίζει ένα Γενικό Διευθυντή, ο οποίος είναι υπεύθυνος για το καθημερινό πρόγραμμα της οργάνωσης και απασχολείται όλες τις ώρες μέσα σ αυτήν. Επιπλέον η οργάνωση αποτελείται και από κάποια Διοικητικά Τμήματα με διαφορετικές λειτουργίες. Η Διοικητική Δομή των Γ. X. Σ παρουσιάζεται αναλυτικά στην επόμενη σελίδα (Σχήμα 1). 3 http://www.msf.gr/info.html, σ.2-11-
Σ/ημα ι. Η ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΔΟΜΗ ΤΩΝ ΓΙΑΤΡΩΝ ΧΩΡΙΣ ΣΥΝΟΡΑ Πηγή: Γιατροί Χωρίς Σύνορα
Το Διοικητικό Συμβούλιο όπως εξελέγη από την 12η Ετήσια Τακτική Γενική Συνέλευση των Γ. X. Σ Ελλάδας στις 15 Ιουνίου 2002 αποτελείται από τους: Κώστας Παπαιωάννου, Πρόεδρος του ΔΣ Αντώνης Μίχας, Αντιπρόεδρος ΔΣ Θανάσης Παπαμίχος, Γεν. Γραμματέας ΔΣ Νίκος Κέμος, Ταμίας ΔΣ Ηλίας Παυλόπουλος, Μέλος ΔΣ Σταύρος Μπουφίδης, Μέλος ΔΣ Μαριάνα Θεοδωρά, Μέλος ΔΣ Επίσης αποτελείται και από δύο αναπληρωματικά μέλη που είναι: Πάνος Κοκκέας, Αν. Μέλος ΔΣ Ιωάννα Μπουλντούμη, Αν. Μέλος ΔΣ Στην Ελλάδα οι Γ. X. Σ είναι αναγνωρισμένοι ως ένα μη - κερδοσκοπικό σωματείο από το Δεκέμβριο του 1990 (αρ. αποφ. Πρωτοδικείου Αθηνών 3780/1990). Η έδρα της οργάνωσης είναι η Αθήνα και υπάρχει ένα γραφείο αντιπροσώπευσης για τη Βόρεια Ελλάδα στην Θεσσαλονίκη4. Σήμερα το τμήμα των Γ. X. Σ της χώρας μας αποτελεί τη μεγαλύτερη Μ. Κ. Ο παροχής ιατρικής βοήθειας σε πληθυσμούς που βρίσκονται σε κίνδυνο γιατί αριθμεί πάνω από 120.000 υποστηρικτές σε μόλις 12 χρόνια παρουσίας τους. Οι Γ. X. Σ της Ελλάδας σε σχέση με τα άλλα τμήματα των Γ. X. Σ έχουν μία δική τους πλατφόρμα ιδιωτικής αλλά και θεσμικής χρηματοδότησης, η οποία στηρίζεται στο ότι η θεσμική χρηματοδότηση πρέπει να κατέχει ένα πολύ μικρό ποσοστό στον προϋπολογισμό της οργάνωσης. Αυτό είναι μια πολιτική του Ελληνικού τμήματος των Γ. X. Σ που τους καθιστά ως την μόνη Μ. Κ. Ο στον κόσμο που οι ιδιωτικοί της πόροι ανέρχονται στο 82.50% του προϋπολογισμού. Αυτός βέβαια είναι και ο λόγος της απομπής του Ελληνικού Τμήματος από την διεθνή οργάνωση των Γ. X. Σ. Από τότε που ιδρύθηκαν αποτελούσαν το αγκάθι για το 4 Α. Μίχας «Προγραμματισμός και δράση για το 2003», περ. Γ ιατροί Χωρίς Σύνορα, τεύχος 47, Ιούλιος- Αύγουστος- Σεπτέμβριος 2002, σ.14-1 3 -
συντονιστικό όργανο γιατί η αυτονομία και ανεξαρτησία που τους χαρακτήριζε αποτέλεσε το κακό παράδειγμα για τα υπόλοιπα τμήματα των Γ. X. Σ. Οι Έλληνες Γ. X. Σ διαγράφηκαν από την οργάνωση με το πρόσχημα ότι πήγαν στο Κόσσοβο το 1999 επιλέγοντας να προσφέρουν βοήθεια στους τραυματίες και των δύο πλευρών με αποτέλεσμα να κατηγορηθούν γι αυτό που το ίδιο το καταστατικό της οργάνωσης ορίζει. Δηλαδή οι Γ. X. Σ πρέπει να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους όχι μόνο με ουδετερότητα αλλά και με αμεροληψία προς τα θύματα των φυσικών καταστροφών και των πολέμων. Ουσιαστικός λόγος όμως της διαγραφής ήταν ότι ορισμένοι υπεύθυνοι των μεγάλων τμημάτων καλλιεργούσαν εδώ και χρόνια μια τάση συγκεντρωτισμού, έτσι ώστε όλες οι αποφάσεις να παίρνονται αποκλειστικά και μόνο από αυτούς. Σύμφωνα με αυτούς, λίγα μεγάλα τμήματα πρέπει να αποφασίσουν για όλες τις αποστολές και τα υπόλοιπα μόνο να χρηματοδοτούν. Όμως οι Γ. X. Σ Ελλάδας συνεχίζουν να θεωρούν αυτή τη διαγραφή αδικαιολόγητη γι αυτό και συνεχίζουν να ανήκουν και στο διεθνές κίνημα των Γ. X. Σ. Επίσης συνεχίζουν να φέρουν την ονομασία Γ. X. Σ Ελλάδας αφενός διότι αυτή είναι η νομική τους ονομασία και αφετέρου διότι αυτό είναι το όνομα που αντιστοιχεί στις αρχές που συνιστούν τη βαθύτερη ταυτότητά τους. 1.3 Το αντικείμενο των Γ. X. Σ Από την αρχή της δημιουργίας τους, οι Γ. X. Σ είχαν σαν αντικείμενο την άμεση και αποτελεσματική παροχή ιατρικής βοήθειας σε καταστάσεις κρίσεων. Με το πέρασμα των χρόνων, οι δραστηριότητες και η εξειδίκευση των Γ. X. Σ διευρύνθηκαν και σε άλλες καταστάσεις που απαιτούν την ανάληψη της άμεσης δράσης με την παροχή αποτελεσματικής ιατρικής και τεχνικής βοήθειας. Σήμερα, κατά κύριο λόγο, οι Γ. X. Σ προσφέρουν ανθρωπιστική βοήθεια σε περιοχές που έχουν πληγεί από: - 14-
1. Φυσικέ Καταστροφές: Αυτές δημιουργούν μια ξαφνική, απρόοπτη αλλά και τραγική ανισορροπία ανάμεσα στις ανάγκες και τα μέσα που προσφέρονται σε μία κοινωνία και αποδιοργανώνουν τις δημόσιες δομές. Σε αυτές τις περιπτώσεις η τεχνική υποστήριξη παίζει σημαντικό ρόλο. Η αποθήκευση βασικού υλικού της οργάνωσης για επείγουσες ανάγκες στις περιοχές του πλανήτη που έχουν ορισθεί ως «υψηλού κινδύνου» είναι εκείνο που συντομεύει το χρόνο που χρειάζονται οι Γ. X. Σ για να φτάσουν εκεί και να προσφέρουν την βοήθεια τους. 2. Ένοπλες συγκρούσεις: Σε τέτοιες καταστάσεις, ομάδες που αποτελούνται από γιατρούς, χειρούργους, αναισθησιολόγους, νοσηλευτές και έμπειρους τεχνικούς παρεμβαίνουν για την άμεση αντιμετώπιση των προβλημάτων που έχουν προκύψει. 3. Προσφυγικές μετακινήσεις: Η πείνα ή οι πολεμικές συγκρούσεις αναγκάζουν πολλές φορές χιλιάδες ή και εκατομμύρια ανθρώπους να εξοριστούν σε μία νέα, γειτονική «πατρίδα». Σήμερα υπάρχουν πάνω από 20 εκατομμύρια πρόσφυγες στον πλανήτη. Οι περισσότεροι από αυτούς είναι σε κακή φυσική κατάσταση, εξαρτώμενοι από την συνδρομή της διεθνούς κοινότητας, φυλακισμένοι πίσω από τα συρματοπλέγματα που «αγκαλιάζουν» τους προσφυγικούς καταυλισμούς5. Οι Γ. X. Σ δραστηριοποιούνται από το 1976 στους προσφυγικούς καταυλισμούς με προγράμματα και ιδιαίτερες τεχνικές επεμβάσεις όπως Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (Π.Φ.Υ.), εμβολιασμοί, εξυγίανση του νερού, κατασκευή πρόχειρων Κέντρων Υγείας (Κ.Υ.), κατασκευή αποχετευτικών συστημάτων κ.ά. 4. Τεγνικιί Υποστήριξη Υγειονομικών Αοιιων και Χρόνιες Καταστάσεις Οι Γ. X. Σ αναπτύσσουν μακροχρόνια προγράμματα σε χώρες όπου οι υγειονομικές δομές κρίνονται ανεπαρκείς για το πληθυσμό που ζει εκεί. Οι αποστολές αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν την κτιριακή αποκατάσταση νοσοκομείων και Κ.Υ., την εγκατάσταση κέντρων πρωτοβάθμιας περίθαλψης, προγράμματα εμβολιασμών, 5 Μ. Νομικού, «Με μια ματιά οι πληγές του πλανήτη», περ. Γ ιατροί Χωρίς Σύνορα, τεύχος 42, Απρίλιος- Μάιος - Ιούνιος 2001,σ.6-15-
Πτυχιακή? Εργασία εκστρατείες καταπολέμησης ενδημικών νόσων, οργάνωση των τοπικών υπηρεσιών υγείας και την εκπαίδευση του ντόπιου προσωπικού (ιατρικό, παραϊατρικό, τεχνικό κ.λ.π). Τα προγράμματα αυτά πραγματοποιούνται σε συνεργασία με τις τοπικές υγειονομικές αρχές της κάθε περιοχής αλλά και με άλλες διεθνείς ανθρωπιστικές οργανώσεις. Η δράση των Γ. X. Σ συνοψίζεται στα ακόλουθα: Παροχή έκτακτης ιατρικής περίθαλψης Πραγματοποίηση εκστρατειών μαζικών εμβολιασμών Εξασφάλιση θεραπευτικής και συμπληρωματικής διατροφής Φροντίδα για τη διανομή φαρμάκων και προμηθειών Ενημέρωση και εκπαίδευση του ντόπιου πληθυσμού σε θέματα υγιεινής Βοήθεια στη βελτίωση των υπαρχόντων υγειονομικών δομών Προώθηση σύγχρονων ιατρικών πρωτοκόλλων 1.4 Ο Καταστατικός τους Χάρτης Οι καθοδηγητικές αρχές των Γ. X. Σ είναι γραμμένες σε έναν καταστατικό χάρτη, όπου όλα τα μέλη της οργάνωσης υπογράφουν. Ο χάρτης αυτός αναφέρει τα εξής: 1. Οι Γ. X. Σ προσφέρουν την βοήθεια τους σε πληθυσμούς που υποφέρουν, στα θύματα των καταστροφών που προκαλούνται από φυσικούς ή ανθρώπινους παράγοντες, στα θύματα εχθροπραξιών, χωρίς καμία φυλετική, θρησκευτική, φιλοσοφική ή πολιτική διάκριση. 2. Εργάζονται μέσα σε αυστηρή ουδετερότητα και με πλήρη αμεροληψία, οι Γ. X. Σ διεκδικούν, στο όνομα της οικουμενικής ιατρικής ηθικής και του δικαιώματος στην ανθρωπιστική προσφορά υπηρεσιών, την πλήρη και απόλυτη ελευθερία στην άσκηση των δραστηριοτήτων τους.
3. Οι Γ. X. Σ είναι υποχρεωμένοι να σέβονται τις δεοντολογικές αρχές του επαγγέλματος τους και να διατηρούν την πλήρη ανεξαρτησία τους απέναντι σε οποιαδήποτε εξουσία, ή σε οποιαδήποτε θρησκευτική, πολιτική ή οικονομική δύναμη. 4. Εθελοντές οι ίδιοι, μετρούν τους κίνδυνους των αποστολών που θα φέρουν εις πέρας και δεν διεκδικούν για τους εαυτούς τους καμία άλλη ανταμοιβή πέραν αυτής που η οργάνωση είναι σε θέση να τους προσφέρει6. 6 http://www.msf.gr/info.html,σ.ι - 17-
-18 Πτυχιακή Εργασία
Τα προγράμματα που εφαρμόζουν οι Γ. X. Σ Ελλάδας στον κόσμο είναι αυτόνομα και μακροχρόνια. Στη συνέχεια θα αναφερθούν, αναλυτικά τα προγράμματα των Γ. X. Σ που υπάρχουν σε διάφορες χώρες, οι δραστηριότητες των Γ.X. Σ καθώς επίσης και το κόστος του κάθε προγράμματος ξεχωριστά. 2.1 ΑΡΜΕΝΙΑ - Πρόγραμμα για τις Σεξουαλικά Μεταδιδόμενες Λοιμώξεις (Σ.Μ.Λ.) Το 1993 η περιοχή του Σιράκ βίωσε έναν πολύ ισχυρό σεισμό που κατέστρεψε ολοσχερώς την πόλη του Γκιούμρι η οποία δεν κατάφερε ποτέ να αναδομηθεί. Το πρόγραμμα που εφαρμόζουν οι Γ. X. Σ στην περιφέρεια αυτή, στοχεύει στη μείωση της νοσηρότητας εξαιτίας των Σ.Μ.Λ. καθώς και, στη βελτίωση της διάγνωσης και θεραπείας για τους ασθενείς με την εφαρμογή των πρωτοκόλλων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ). Οι δραστηριότητες του προγράμματος αυτού απευθύνονται σε 310.000 κατοίκους του Σιράκ, στο υγειονομικό προσωπικό της η περιφέρειας καθώς και στις ομάδες υψηλού κινδύνου. Η παρέμβαση των Γ. X. Σ Ελλάδας έχει δύο βασικούς άξονες: τον ιατρικό και τον κοινωνικό. Το ιατρικό μέρος του προγράμματος περιλαμβάνει την παρέμβαση σε υγειονομικές δομές, όπως: εξωτερικά γυναικολογικά ιατρεία, κέντρο αιμοδοσίας, νοσοκομείο αφροδισιακών και δερματικών νοσημάτων, αλλά και εξωτερικό ιατρείο για τη διάγνωση και τη θεραπεία των Σ. Μ. Λ. Η παρέμβαση των Γ. X. Σ συμπεριλαμβάνει την εφαρμογή και την παρακολούθηση των πρωτοκόλλων του Π. Ο. Υ., με παράλληλη δωρεάν διανομή φαρμάκων και εργαστηριακών τεστ που αφορούν τις Σ. Μ. Λ. Το κοινωνικό μέρος του προγράμματος επιχειρεί να προσεγγίσει άτομα με Σ. Μ. Λ, αλλά και, να λειτουργήσει προληπτικά σε ομάδες υψηλού κινδύνου. 7 7 Μ. Νομικού, «Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα στον κόσμο», περ. Γ ιατροί Χωρίς Σύνορα, τεύχος 46, Απρίλιος Μάιος - Ιούνιος, 2002, σ.6-19-
Έτσι έχει αναπτυχθεί ένα Κέντρο Πληροφόρησης (Κ.Π) στο οποίο κοινωνικοί λειτουργοί και ψυχολόγοι προσπαθούν να περάσουν μηνύματα πρόληψης. Ένας από τους πιο σημαντικούς στόχους του προγράμματος είναι η προστασία και η ενίσχυση των δικαιωμάτων των ασθενών. Στο πλαίσιο αυτό πραγματοποιήθηκε καμπάνια ενημέρωσης για την από - τραυματοποίηση των Σ. Μ. Λ ανάμεσα στον πληθυσμό. Δημιουργήθηκε και λειτουργεί ανώνυμη, εμπιστευτική τηλεφωνική γραμμή με σκοπό την παροχή πληροφοριών για τις Σ. Μ. Λ., καθώς και για τις μεθόδους πρόληψης τους. Το παραπάνω πρόγραμμα αποτελείται από 5 εθελοντές και 24 άτομα ντόπιου προσωπικού. Στους εθελοντές υπάρχει 1 γιατρός, 2 κοινωνικοί λειτουργοί και 2 διοικητικοί. Αντίστοιχα το ντόπιο προσωπικό αποτελείται 5 γιατρούς, 4 σύμβουλους υγείας, 2 διοικητικούς, 1 κοινωνικό λειτουργό και 12 άτομα γενικού προσωπικού. Επίσης το κόστος του προγράμματος είναι κυρίως από ιδιωτικούς πόρους που ανέρχεται στο ποσό των 281.873 Ευρώ αλλά και από θεσμικούς πόρους. Οι θεσμικοί πόροι αυτοί πηγάζουν από το Υπουργείο Εξωτερικών (ΥΠ.ΕΞ.) και από την Υπηρεσία Διεθνούς Αναπτυξιακής Συνεργασίας (Υ.Δ.Α.Σ) / Hellenic Aid και ο ανέρχεται στο πόσο των 146.735 Ευρώ. 2.2 ΓΕΩΡΓΙΑ - Πρόγραμμα μέριμνας για την Υγεία στην Αναπαραγωγική Ηλικία. Οι Γ. X. Σ Ελλάδας παρεμβαίνουν σταθερά στη Γεωργία από το 1997 και έως το 2002 έχουν ολοκληρώσει την εφαρμογή ιατρικού προγράμματος που αφορά την Υγεία στην Αναπαραγωγική Ηλικία στην πόλη της Τιφλίδας. Οι Γ. X. Σ βοήθησαν στην ομαλή συνέχιση αυτού του προγράμματος από την τοπική κοινωνία καθώς και από το Υπουργείο Υγείας της χώρας. Σήμερα αυτό το 8 8, Μ. Νομικού, «Δράσεις και Προγράμματα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στον κόσμο», περ. Γιατροί Χωρίς Σύνορα, τεύχος 49, Ιανουάριος - Φεβρουάριος - Μάρτιος 2003, σ.6. - 2 0 -
πρόγραμμα το έχει αναλάβει τοπικός φορέας ο οποίος συνεχίζει αλλά και επεκτείνει τις δραστηριότητές του και στα άλλα σημεία της χώρας. Οι Γ. X. Σ. Ελλάδας συνέβαλαν καθοριστικά στη δημιουργία μίας τοπικής Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης, το Tanadgoma Center, (Ανοικτό Κέντρο), το οποίο ανέλαβε και τη συνέχιση της δράσης του. Παρά το γεγονός ότι οι Γ. X. Σ Ελλάδας ολοκλήρωσαν την παρέμβαση τους στη χώρα αυτή και εξακολουθούν να συνδέονται με τους ντόπιους εθελοντές του προγράμματος με στόχο την περιοδική αξιολόγηση των αποτελεσμάτων της δράσης τους αλλά και τη συνδρομή τους με παροχή τεχνικών και ιατρικών γνώσεων στις νέες δραστηριότητες που αναλαμβάνονται. Σημαντική συμβολή στο πρόγραμμα αποτελεί και η βοήθεια στον τομέα της αναζήτησης πόρων (ιδιωτικών και θεσμικών). Το ΥΠ.ΕΞ. της Ελλάδας ήταν εκείνο που χρηματοδότησε το συγκεκριμένο πρόγραμμα κατά το έτος 2002. Οι ομάδες στόχου του προγράμματος είναι γυναίκες σε ηλικία αναπαραγωγής, δηλαδή από 15 έως 45 ετών, και έφηβοι από 15-19 ετών και αποσκοπεί σε: Προώθηση πληροφοριών σχετικά με τα ασφαλή μέσα προστασίας και πρόληψης των Σ. Μ. Λ και του HIV/AIDS Δωρεάν παροχή πληροφοριών μέσω ειδικής τηλεφωνικής γραμμής Παροχή άμεσης συμβουλευτικής υποστήριξης μέσω ατομικών συνεντεύξεων Προσέγγιση ομάδων υψηλού κινδύνου Το πρόγραμμα αυτό αποτελείται από 3 εθελοντές και από 16 άτομα ντόπιου προσωπικού. Στους εθελοντές υπάρχουν 2 διοικητικοί και 1 γιατρός. Αντίστοιχα το ντόπιο προσωπικό αποτελείται από 2 γιατρούς, 5 ειδικούς συμβούλους, 4 κοινωνικούς λειτουργούς, 1 οικονομικό - διοικητικό υπεύθυνο, 1 ψυχολόγος και 3 άτομα γενικού προσωπικού. Το κόστος του από ιδιωτικούς πόρους ανέρχεται σε 67.512 Ευρώ και σε 30.000 Ευρώ από τους θεσμικούς πόρους του ΥΠ.ΕΞ. και της Υ. Δ. Α. Σ / Hellenic Aid. - 2 1 -
2.3 ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ - Πρόγραμμα προοπτικής για άτομα με ιδιαίτερες ανάγκες. Η λωρίδα της Γάζας είναι ένα από τα αυτόνομα εδάφη της Παλαιστίνης, όπου ζουν 1,2 εκατομμύρια κάτοικοι. Περίπου το 70% του πληθυσμού της είναι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες από τους πολέμους του 1948 και του 1967. Η πολιτική πίεση των Ισραηλινών από το 1996, είχε ως συνέπεια να υπάρχουν συγκρούσεις και οδομαχίες καθημερινά ανάμεσα στους κατοίκους αυτής της περιοχής. Το ποσοστό των ατόμων με αναπηρίες στη Λωρίδα της Γάζας, ειδικά μετά την έναρξη της δεύτερης Ιντιφάντα το Σεπτέμβριο του 2000, είναι ένα από τα μεγαλύτερα σε παγκόσμιο επίπεδο. Πάνω από το 20%, δηλαδή περίπου 3.000 άνθρωποι, θα μείνουν ανάπηροι για το υπόλοιπο της ζωής τους. Οι Γ. X. Σ Ελλάδας εφαρμόζουν από το 1996 δύο προγράμματα κοινωνικής αποκατάστασης (Community Based Rehabilitation, C. B. R) σε συνεργασία με την Παλαιστινιακή U. Ρ. Μ. R. C (Union of Palestinian Medical Relief Committee). Έτσι δίνουν μία αξιοπρεπή απάντηση στις ανάγκες ενός μεγάλου αριθμού ατόμων με ειδικές ανάγκες. Αποδέκτες αυτής της βοήθειας είναι συνολικά 234.000 άτομα δηλαδή το 22% του πληθυσμού της Λωρίδας της Γάζας. Μέχρι το 2002 είχαν καταγραφεί και ενταχθεί στα δύο αυτά προγράμματα κοινωνικής αποκατάστασης 7.554 άτομα με κινητικές μειονεξίες από τις περιοχές του Καν Γιούνις και τον καταυλισμό της Τζαμπάλια. Βασικός στόχος των προγραμμάτων αυτών είναι να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής των ανθρώπων με ειδικές ανάγκες έτσι ώστε να φθάσουν σε ένα καλύτερο επίπεδο φυσικής, διανοητικής και κοινωνικής απόδοσης μέσω μίας προσέγγισης κοινωνικής αποκατάστασης. Κατά την διάρκεια του 2002 συνεχίστηκε η κάλυψη των επειγουσών αναγκών που δημιουργήθηκαν εξαιτίας της κλιμάκωσης των συγκρούσεων με την κινητή μονάδα για την Π.Φ.Υ. στους απομακρυσμένους πληθυσμούς. Η ομάδα των γιατρών του προγράμματος αντιμετώπισε 23.311 περιπτώσεις ατόμων και επιπλέον χορήγησε θεραπεία σε 19.532 άτομα. - 2 2 -
Το πρόγραμμα αυτό αποτελείται από 8 εθελοντές και 31 άτομα ντόπιου προσωπικού. Στους εθελοντές υπάρχει 1 παθολόγος, 1 χειρούργος, 1 γυναικολόγος, 1 μαία, 1 τεχνικός, 2 διοικητικοί και 1 κοινωνικός λειτουργός. Αντίστοιχα στο ντόπιο προσωπικό υπάρχει 1 γιατρός, 3 συντονιστές, 1 τεχνικός εργαστηρίων, 18 εκπαιδευτές ατόμων με ειδικές ανάγκες, 1 φυσιοθεραπευτής και 7 άτομα γενικού προσωπικού. Το κόστος και αυτού του προγράμματος είναι 383.048 Ευρώ που πηγάζουν από ιδιωτικούς πόρους και 123.256 Ευρώ από τους θεσμικούς πόρους του ΥΠ.ΕΞ. και της Υ. Δ. Α. Σ / Hellenic Aid. Όμως το 2002 δημιουργήθηκε ανάγκη άμεσης παρέμβασης στην περιοχή της Δυτικής Όχθης εξαιτίας της κλιμάκωσης των συγκρούσεων που υπήρχαν ανάμεσα στις Ισραηλινές δυνάμεις και την Παλαιστινιακή αρχή. Η αποτίμηση των αναγκών στην περιοχή και κυρίως, οι αποκλεισμοί των Παλαιστινιακών χωριών οδήγησαν στην επέκταση του παραπάνω προγράμματος της Κινητής Μονάδας για την παροχή Π.Φ.Υ. στους αποκλεισμένους πληθυσμούς της Βηθλεέμ και των χωριών της Ραμάλα9. Το πρόγραμμα αυτό συγκροτήθηκε από 8 εθελοντές στους οποίους υπήρχαν 1 γιατρός, 1 μαία, 1 νοσηλεύτρια και τέλος 1 διοικητικός. Επίσης υπήρχαν ακόμη 7 άτομα ντόπιου προσωπικού. Το κόστος του ήταν 113.733 Ευρώ από τους ιδιωτικούς πόρους και 113.600 Ευρώ από τους θεσμικούς πόρους. 2.4 ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΗΣ ΣΕΡΒΙΑΣ - Πρόγραμμα παροχής αγωγής στους διαβητικούς. Η Σερβία τα τελευταία χρόνια έχει υποστεί συνεχείς αναταραχές σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο με αποτέλεσμα να έχει επιβαρυνθεί με τη φιλοξενία ενός μεγάλου αριθμού προσφύγων. Ο συνολικός αριθμός των εσωτερικά εκτοπισμένων ατόμων υπολογίζεται σε 170.000 περίπου, από τους οποίους οι 550.000 πρόσφυγες από τη Βοσνία και την 9 Μ. Νομικού, «Δράσεις και Προγράμματα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στον Κόσμο», περ. Γιατροί Χωρίς Σύνορα, τεύχος 48, Οκτώβριος - Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2002, σ.7. - 2 3 -
Κροατία και 1.200.000 πρόσφυγες είναι κοινωνικά ευπαθή άτομα με αποτέλεσμα να αυξάνουν το ποσοστό της ανεργίας της χώρας το οποίο ξεπερνά το 40%10. Το σύστημα υγείας της χώρας έχει επηρεαστεί άμεσα και δραστικά από τις εξελίξεις και αδυνατεί να καλύψει τις αυξημένες ανάγκες του πληθυσμού. Το Φεβρουάριο του 2001, μετά από διαπιστωμένες ιατρικές ανάγκες, ξεκίνησε ένα πρόγραμμα υποστήριξης ινσουλο - εξαρτώμενων ατόμων. Το πρόγραμμα αυτό στοχεύει στην ενίσχυση των χρόνιων ασθενών με την παροχή ινσουλίνης, αλλά και στην παροχή ενημέρωσης για τη φύση και τις επιπλοκές της ασθένειας βοηθώντας τους έτσι να βελτιώσουν την ποιότητα της ζωής τους. Οι χρόνιοι ασθενείς επηρεάζονται άμεσα από κάθε είδους αστάθεια που μπορεί να δυσκολέψει την πρόσβαση τους στα φάρμακα και να εμποδίσει τη συνέχιση της θεραπείας τους. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Ινστιτούτου Δημόσιας Υγείας της Σερβίας, περίπου το 6% του πληθυσμού, δηλαδή 480.000 άτομα, πάσχει από σακχαρώδη διαβήτη. Στην αρχή το πρόγραμμα εφαρμόστηκε στο Νις, σε συνεργασία με τους ενδοκρινολόγους του τοπικού νοσοκομείου και επεκτάθηκε στη συνέχεια σε δύο ακόμη νομούς της νότιας Σερβίας. Επίσης αξιοσημείωτη υπήρξε η μεγάλη ανταπόκριση των ινσουλο - εξαρτώμενων ατόμων που συμμετείχαν στο πρόγραμμα καθώς και των τοπικών υγειονομικών δομών. Συγκεκριμένα οι δραστηριότητες του προγράμματος περιλαμβάνουν: 1. την δημιουργία "εκπαιδευτικού πυρήνα" για το συντονισμό εκπαιδευτικών προγραμμάτων 2. εκπαιδευτικά προγράμματα σε χρόνιους διαβητικούς ασθενείς για τη φύση και τις επιπλοκές της ασθένειας με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους 3. παροχή ινσουλίνης στους ασθενείς που συμμετέχουν στα εκπαιδευτικά προγράμματα 4. και τέλος την υποστήριξη του «Κέντρου Αναφοράς για το Διαβήτη» στο Νοσοκομείο του Νις 10 Στο ίδιο, σ.7-2 4 -
Τα αποτελέσματα του προγράμματος, το οποίο έχει ολοκληρωθεί από τον Οκτώβριο του 2002, παρουσιάστηκαν στο συνέδριο που οργανώθηκε από τους Γ. X. Σ Ελλάδας και πραγματοποιήθηκε την Παγκόσμια Ημέρα για το Διαβήτη. Στο συνέδριο αυτό συμμετείχαν ενδοκρινολόγοι από όλη τη Σερβία, εκπρόσωποι άλλων Διεθνών Μ. Κ. Ο αλλά και των τοπικών υγειονομικών αρχών, οι οποίοι εξέφρασαν τη διάθεση τους να συμπεριλάβουν το πρότυπο του προγράμματος στη μεταρρύθμιση του εθνικού συστήματος της περιοχής. Τα ινσουλο - εξαρτώμενα άτομα που συμμετείχαν στο πρόγραμμα αυτό πήραν την πρωτοβουλία και δημιούργησαν μία Μ.Κ.Ο. με το όνομα «Ruka Ruci», δηλαδή Χέρι με Χέρι, με στόχο να συνεχίσουν τις δραστηριότητες του προγράμματος. Οι Γ. X. Σ στηρίζουν αυτή τους την προσπάθεια οικονομικά αλλά με την παροχή τεχνογνωσίας, σχεδιάζοντας μια σειρά από εκπαιδευτικά σεμινάρια σχετικά με την οργάνωση, διαχείριση και ανάπτυξη μίας Μ. Κ Ο. Το πρόγραμμα αυτό αποτελείται από 10 εθελοντές (4 γιατρούς, 1 ψυχολόγο, 4 διοικητικούς και 1 κοινωνικό λειτουργό) και 10 άτομα ντόπιου προσωπικού (1 συντονιστή, 2 γιατρούς, 1 φαρμακοποιό, 1 διοικητικό και 5 άτομα γενικού προσωπικού). Ακόμη, το κόστος του ανέρχεται στο ποσό των 218.690 Ευρώ από ιδιωτικούς πόρους και στις 167.446 Ευρώ από τους θεσμικούς πόρους του ΥΠ.ΕΞ. και Υ. Δ. Α. Σ / Hellenic Aid. 2.5 ΜΑΛΑΟΥΙ - Πρόγραμμα πρόληψης και ενημέρωσης για τον ιό του AIDS. Από την εικόνα που παρουσιάζει η υψηλή βρεφική και μητρική θνησιμότητα στην περιοχή αυτή, μέχρι τα ποσοστά πρόσβασης σε ασφαλές πόσιμο νερό, τα ποσοστά των θανάτων από ασθένειες που θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν, τα ποσοστά υποσιτισμού και τροπικών επιδημιών - και τα τελευταία χρόνια και τα αυξανόμενα ποσοστά του HIV/AIDS- η υποσαχάρια Αφρική κατατάσσεται σε εκείνη - 2 5 -
τη γεωγραφική ζώνη του πλανήτη η οποία παρουσιάζει τα σοβαρότερα προβλήματα στον τομέα της υγείας, παγκοσμίως. Το Μαλάουι νοσεί βαρύτατα από την ασθένεια του AIDS. Σύμφωνα με την ετήσια αναφορά για το 2002 του Κέντρου Επιδημιολογικής Επιτήρησης του Εθνικού Προγράμματος Ελέγχου του AIDS, το 16,4% του πληθυσμού μεταξύ 19 και 49 ετών, είναι ήδη θετικά στον ιό HIV11. Περίπου 460.000 παιδιά έχουν χάσει τη μητέρα τους ή και τους δύο γονείς τους απ όταν εντοπίστηκε ο ιός στη χώρα ενώ υπολογίζεται ότι περίπου 70.000 παιδιά μένουν ορφανά κάθε χρόνο. Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού - πάνω από 60% - ζει με λιγότερο από 1 δολάριο την ημέρα, ενώ περίπου 53%, κυρίως γυναίκες, είναι αναλφάβητοι. Οι Γ.Χ.Σ. Ελλάδας παρεμβαίνουν με ιατρικό πρόγραμμα στην περιοχή της Ντοούα - με πληθυσμό 410.000 άτομα - υποστηρίζοντας όλες τις δομές υγείας της περιοχής σε ό,τι αφορά στην ποιότητα της περίθαλψης, τη διαθεσιμότητα απαραίτητων βασικών υλικών, την αποδοχή των διεθνών μέτρων προφύλαξης (Π.Ο.Υ) και τη διαχείριση των καταστάσεων που σχετίζονται με τις Σ.Μ.Λ. και το HIV/AIDS. Βασικοί στόχοι του προγράμματος είναι να μειωθούν η νοσηρότητα και η θνησιμότητα που σχετίζονται με τις Σ. Μ. Λ και το HIV/AIDS αλλά και, να ενισχυθεί η πρόληψη σε συνεργασία με τις τοπικές Υγειονομικές Αρχές. Κατά την διάρκεια του έτους 2002 πραγματοποιήθηκαν οι ακόλουθες δραστηριότητες: Εκπαίδευση υγειονομικού προσωπικού στο νοσοκομείο της Ντόουα και στα Κ.Υ. της περιοχής στις Σ. Μ. Λ, ευκαιριακές λοιμώξεις, τεχνικές επίδεσης και αντισηψίας τραυμάτων, αποστείρωσης και απολύμανσης Παροχή απαραίτητων φαρμάκων για τη θεραπεία των Σ. Μ. Λ και τεχνικού εξοπλισμού 11 http://www.msf.gr/missions/world.html, σ.1-2 6 -
Κατασκευές δεξαμενών νερού και χώρων υγιεινής στο Κ.Υ. και αποτεφρωτήρων για την ασφαλή διάθεση των αποβλήτων Εκπαίδευση ανθρώπων σε θέσεις " κλειδιά" στις τοπικές κοινότητες Προσέγγιση ομάδων υψηλού κινδύνου με την ενίσχυση των anti- AIDS clubs, τη διοργάνωση εκπαιδευτικών θεατρικών δρώμενων Το πρόγραμμα αυτό αποτελείται από 14 εθελοντές (1 χειρουργό, 2 γιατρούς, 2 νοσηλευτές, 3 κοινωνικούς λειτουργούς, 1 τεχνικό εργαστηρίων, 3 διοικητικούς και 2 τεχνικούς) και 22 άτομα ντόπιου προσωπικού (1 ιατρικό συντονιστή για το AIDS, 1 σύμβουλο, 1 νοσηλεύτρια, 1 τεχνικό, 1 διοικητικό, 1 γραμματέα, 2 οδηγούς και 14 γενικού προσωπικού). Το κόστος αυτού του προγράμματος ανέρχεται στο ποσό των 459.244 Ευρώ από ιδιωτικούς πόρους και στο ποσό των 33.560 Ευρώ από θεσμικούς πόρους. Κατά τον μήνα Ιανουάριο έως το μήνα Απρίλιο του 2002 κρίθηκε ανάγκη επείγουσας παρέμβασης από τους Γ. X. Σ για την επιδημία της χολέρας που ξέσπασε στην περιοχή του Μαλάουι. Η χολέρα σήμερα ενδημεί στο Μαλάουι και εμφανίζεται συνήθως μετά την αρχή της περιόδου των βροχών. Η απουσία των απαραίτητων γνώσεων του ιατρικού προσωπικού για τη θεραπεία των ασθενών, η έλλειψη φαρμάκων και οι υποβαθμισμένες συνθήκες υγιεινής συνεπάγονται τη χαμηλή ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών. Οι Γ. X. Σ Ελλάδας υποστήριξαν δύο από τις κεντρικές περιοχές, το Λιλόννγκουε και τη Ντόουα, προκειμένου να μειωθεί το ποσοστό της θνησιμότητας που υπάρχει σ αυτές τις περιοχές. Οι εθελοντές υποστήριξαν συνολικά 32 Κέντρα Χολέρας και ανέλαβαν τις ακόλουθες δράσεις: Ι.Την κατάρτιση του υγειονομικού προσωπικού στην αντιμετώπιση των ασθενών με χολέρα, την υγιεινή και τις διεθνείς προφυλάξεις 2. την παροχή ιατρικού και τεχνικού εξοπλισμού 3. την επιδημιολογική παρακολούθηση της επιδημίας με συλλογή και καταγραφή δεδομένων - 2 7 -
Μέχρι το τέλος του Απριλίου, οι Γ. X. Σ αντιμετώπισαν σε όλη τη χώρα 33.148 περιστατικά χολέρας και 981 θανάτους. Την ίδια περίοδο στην περιοχή του Λιλόνγκουε, καταγράφηκαν από τους εθελοντές 5.109 περιπτώσεις χολέρας και 124 θάνατοι ενώ στην περιοχή της Ντόουα κατέγραψαν 2.319 περιπτώσεις χολέρας και 101 θανάτους. Το πρόγραμμα αυτό περιλαμβάνει 4 εθελοντές στους οποίους υπάρχουν 1 γιατρός, 2 τεχνικοί και τέλος 1 διοικητικός. 2.6 ΖΑΜΠΙΑ - Πρόγραμμα ελέγχου και πρόληψης των Σ. Μ. Λ και βελτίωσης φροντίδας υγείας των εγκύων και των παιδιών. Η Αφρική σήμερα αντιμετωπίζει μία διπλή «επίθεση» από των ιό HIV και τη φυματίωση με αποτέλεσμα η περιοχή της Ζάμπιας να βρίσκεται στην «πρώτη γραμμή» των χωρών που έχουν πληγεί περισσότερο, σε παγκόσμια κλίμακα. Ένας στους πέντε ενήλικες έχει προσβληθεί από τον ιό και εκτιμάται ότι 90.000 εκδηλώνουν τη νόσο κάθε χρόνο. Στις κλινικές προγεννητικού ελέγχου σύμφωνα με επίσημα στοιχεία 20-30 / 100 γυναίκες έχουν προσβληθεί από τον ιό. Υπολογίζεται ότι, τουλάχιστον το 30% - 40% των νεογέννητων από θετικές μητέρες στον ιό, θα γεννηθούν κι αυτά με τον ιό. Αυτό σημαίνει πως περίπου 80.000 βρέφη θα μολυνθούν από τη μητέρα τους ενώ, αυτά που δε θα μολυνθούν θα συμβάλλουν στην αύξηση του αριθμού των παιδιών του δρόμου. Το ποσοστό των ατόμων που προσβάλλονται από τον ιό του HIV/AIDS εκτιμάται σε 400-500 ημερησίως. Σε ετήσια βάση ο αριθμός των κρουσμάτων ξεπερνά τις 180.000. Οι ηλικίες των ασθενών είναι μεταξύ 15-26 ετών. Από την άλλη πλευρά, οι καινούργιες περιπτώσεις Σ. Μ. Λ που καταγράφονται κάθε χρόνο φθάνουν τις 300.000. 12 12 Μ. Νομικού, «Δράσεις και προγράμματα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα», περ. Γ ιατροί Χωρίς Σύνορα, τεύχος 48, Οκτώβριος- Νοέμβριος- Δεκέμβριος 2002, σ.7-2 8 -
Έτσι οι Γ. X. Σ Ελλάδας εφαρμόζουν από το 2000 στην περιφέρεια του Καμπίρι Μ Πόσι πρόγραμμα ελέγχου και πρόληψης των Σ. Μ. Λ και του HIV/AIDS αλλά και βελτίωση της φροντίδας για τις έγκυες και τα παιδιά κάτω των 5 ετών. Παράλληλα, με τις δραστηριότητες τους υποστηρίζουν το εθνικό πρόγραμμα υγείας για την καταπολέμηση του HIV/AIDS και των Σ. Μ. Λ. Βασικοί στόχοι του προγράμματος που εφαρμόζεται στο κεντρικό νοσοκομείο του Καπίρι και σε 12 ακόμη αγροτικά Κέντρα Υγείας συνοψίζονται στα παρακάτω: μείωση της περιγεννητικής νοσηρότητας και θνησιμότητας με τη βελτίωση της ασφαλούς μητρότητας μείωση της μετάδοσης των Σ. Μ. Λ και του AIDS προαγωγή της βελτίωσης της υγείας των παιδιών κάτω των 5 ετών εκπαίδευση παραδοσιακών μαιών στην παρακολούθηση της εγκυμοσύνης, την υγιεινή της εγκύου και την ασφαλή γέννα Προαγωγή της ενημέρωσης για το HIV/AIDS Επίσης, κατά το έτος 2002 οι εθελοντές του συγκεκριμένου προγράμματος ανέλαβαν και πραγματοποίησαν τις ακόλουθες δραστηριότητες : εκπαίδευση ντόπιου υγειονομικού προσωπικού σε μεθόδους υγιεινής, αποστείρωσης και επίδεσης Σ. Μ. Λ και ευκαιριακών λοιμώξεων, εκπαίδευση εργαστηριακών τεχνικών για το HIV και τη φυματίωση, εκπαίδευση παραδοσιακών μαιών σε θέματα εγκυμοσύνης, υγιεινής και τοκετού στο σπίτι. εκπαίδευση ειδικών συμβούλων σε θέματα εθελοντικής συμβουλευτικής και ιατρικών εξετάσεων σε ό,τι αφορά στις Σ. Μ. Λ και το HIV/AIDS. παροχή απαραίτητων φαρμάκων για τη θεραπεία των Σ. Μ. Λ και των ευκαιριακών λοιμώξεων, εμβολίων και τεχνικού εξοπλισμού 13 13 Γιατροί Χωρίς Σύνορα, Ετήσια Αναφορά Δράσης 2002, σ.22-2 9 -
κατασκευή αποτεφρωτήρων, χώρων υγιεινής και παροχή νερού στα Κ.Υ. και τέλος προσέγγιση των επικεφαλής των κοινοτήτων: τοπικοί αρχηγοί, θρησκευτικοί ηγέτες κ.λ.π. Το πρόγραμμα αυτό αποτελείται από 12 εθελοντές (1 χειρουργό, 4 γιατρούς, 2 κοινωνικούς λειτουργούς, 3 διοικητικούς και 2 τεχνικούς) και 20 άτομα ντόπιου προσωπικού (1 φαρμακοποιό, 1 νοσηλεύτρια, 1 ειδικό υγιεινής / αποστείρωσης, 1 κοινωνικό λειτουργό, 1 διοικητικό, 1 τεχνικό, 3 οδηγούς και 11 άτομα γενικού προσωπικού). Το κόστος αυτού του προγράμματος ανέρχεται στο ποσό των 356.738 Ευρώ μόνο από ιδιωτικούς πόρους. 2.7 ΑΙΘΙΟΠΙΑ - Πρόγραμμα για την καταπολέμηση της ελονοσίας Στην Αιθιοπία, το 20% του πληθυσμού ζει σε απόσταση 2 ωρών από το κοντινότερο κέντρο υγειονομικής περίθαλψης. Το 45% του πληθυσμού δεν έχει πρόσβαση σε υγειονομικές υπηρεσίες. Το 1/5 των παιδιών πεθαίνουν πριν ακόμη συμπληρώσουν το 5 έτος της ηλικίας τους, συχνά από διάρροια, ιλαρά, λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος, ελονοσία και άλλα νοσήματα που θα μπορούσαν να είχαν προληφθεί. Υπολογίζεται ότι έχουμε στην περιοχή αυτή 7-10 μητρικούς θανάτους σε κάθε 1.000 γεννήσεις. Σύμφωνα με τα επιδημιολογικά στοιχεία που κατέγραψαν οι εθελοντές στην περιφέρεια της Φογκέρα, μία από τις βασικές αιτίες θανάτου στην περιοχή της Αιθιοπίας είναι η ελονοσία. Βασικός στόχος του προγράμματος αυτού το οποίο αναπτύσσουν οι Γ. X. Σ Ελλάδας είναι η αναβάθμιση των υπηρεσιών υγείας για τον έλεγχο και την πρόληψη από επιδημίες της ελονοσίας. Οι αποδέκτες του προγράμματος είναι περίπου 222.000 κάτοικοι της Φογκέρας. - 3 0 -
Κάθε Κ.Υ. καλείται να εξυπηρετήσει, κατά μέσο όρο, 25.000 ανθρώπους. Την ίδια στιγμή, στη Φογκέρα, κάθε Κ.Υ. εξυπηρετεί 222.000 κατοίκους. Αντίστοιχα, κάθε υγειονομικός σταθμός προορίζεται να καλύψει υγειονομικά περίπου 5.000 ενώ στη συγκεκριμένη περιοχή, καλύπτει 15.000-35.000 άτομα. Το πρόγραμμα των Γ. X. Σ υποστηρίζει ένα Νοσοκομείο, ένα Κ.Υ. και 6 υγειονομικούς σταθμούς. Οι βασικοί στόχοι του προγράμματος αυτού είναι οι ακόλουθοι: ν' ν' μείωση των κρουσμάτων ελονοσίας στην περιφέρεια της Αμάρα και αναβάθμιση της υγειονομικής περίθαλψης των ασθενών στους υγειονομικούς σταθμούς, τα Κ.Υ. και τα ιατρεία. Οι δραστηριότητες που ανέλαβαν το έτος 2002 οι εθελοντές των Γ. X. Σ Ελλάδας αφορούσαν τα παρακάτω14: ν' την εκπαίδευση υγειονομικού προσωπικού στη θεραπεία και πρόληψη της ελονοσίας ν' παροχή φαρμάκων για θεραπεία της ελονοσίας στο Κ.Υ., ιατρικού εξοπλισμού για επείγουσες καταστάσεις στη χειρουργική πτέρυγα του Νοσοκομείου και τους υγειονομικούς σταθμούς ^ παροχή εξοπλισμού για εξυγίανση του νερού ν' ανοικοδόμηση και προέκταση 4 υγειονομικών κλινικών ν' κατασκευή αποτεφρωτήρων και χώρων υγιεινής για 4 υγειονομικές κλινικές ν' παροχή τεχνικού εξοπλισμού δύο ιατρικών εργαστηρίων Το πρόγραμμα αυτό αποτελείται από 8 εθελοντές (1 γιατρό, 1 διοικητικό και 1 τεχνικό) και 24 άτομα ντόπιου προσωπικού (1 γιατρό, 1 φαρμακοποιό, 1 γραμματέα, 1 τεχνικό, 1 οδηγό και 13 γενικού προσωπικού). Το κόστος αυτού του προγράμματος ανέρχεται στο ποσό των 256.677 Ευρώ μόνο από ιδιωτικούς πόρους της οργάνωσης. 14 Γ ιατροί Χωρίς Σύνορα Ελλάδας, Ετήσια Αναφορά Δράσης 2002, σ.23-31 -
- 3 2 - Πτυχιακή Εργασία
Οι Γ. X. Σ Ελλάδας εκτός από τα προγράμματα που εφαρμόζουν σε άλλες χώρες εφαρμόζουν και κάποια αξιόλογα προγράμματα στην χώρα μας με σκοπό να παρέχουν ιατρική βοήθεια αλλά και απλή ενημέρωση σε θέματα υγιεινής. Τα προγράμματα αυτά αναλύονται στη συνέχεια 3.1 Προγράμματα Διπλανής Πόρτας Η Ελλάδα από τις αρχές της δεκαετίας του 90 αποτέλεσε χώρα υποδοχής χιλιάδων λαθρομεταναστών και προσφύγων που αναζητούσαν μια δεύτερη ευκαιρία στη ζωή τους ή που λόγω συνθηκών αναγκάστηκαν να φύγουν από τη χώρα τους. Τα προγράμματα εντός συνόρων ονομαζόμενα και ως προγράμματα της διπλανής πόρτας, λειτουργούν 7 έτη, δηλαδή απ τον Νοέμβριο του 1996 και συνίστανται στην λειτουργία δύο (2) Πολυϊατρείων στην Αθήνα και στην Θεσσαλονίκη, εκεί όπου χτυπάει η καρδιά του προσφυγικού και μεταναστευτικού προβλήματος της χώρας.. Με τη δημιουργία και λειτουργία των προγραμμάτων των Πολυϊατρείων Αθήνας και Θεσσαλονίκης, έγινε προσπάθεια δημιουργίας μιας γέφυρας επικοινωνίας σε έναν πληθυσμό που κρίναμε ότι βρίσκεται «σε κίνδυνο». Σκοπός των προγραμμάτων αυτών είναι η παροχή δωρεάν ιατροφαρμακευτικής και κοινωνικής υποστήριξης σε πρόσφυγες, μετανάστες, παλιννοστούντες αλλά και γηγενείς άπορους και ανασφάλιστους. Τα προγράμματα αυτά έχουν συμπληρώσει μέχρι σήμερα 6 χρόνια αξιοσημείωτης δράσης και κατά την διάρκεια των χρόνων αυτών οι εθελοντές έχουν προσφέρει τις υπηρεσίες τους με αποτέλεσμα να ανακουφιστούν περισσότεροι από 150.000 άνθρωποι. Βασικοί στόχοι των προγραμμάτων αυτών, των οποίων οι αποδέκτες αγγίζουν συνολικά τους 1.200.000 (σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη), μπορούν να συνοψιστούν στους ακόλουθους: παροχή δωρεάν Π.Φ.Υ. διασύνδεση του ασθενούς με τις υπάρχουσες υπηρεσίες του Εθνικού Συστήματος Υγείας - (Ε.Σ.Υ.) - 3 3 -
μεταφορά στην ελληνική κοινωνία ενός διαφορετικού μηνύματος καταδεικνύοντας ότι, οι " Ξένοι ", " οι Άλλοι ", δεν είναι εχθροί ούτε εγκληματίες και αντί του φόβου, δικαιούνται βοήθεια και συμπαράσταση. Βασικό επιχείρημα αυτών των προγραμμάτων είναι ότι η φροντίδα για τους μεταναστατευτικούς πληθυσμούς είναι ουσιαστικά, ταυτόσημη με τη μέριμνα για τη Δημόσια Υγεία του ευρύτερου πληθυσμού. 3.1.1 Πολυϊατρείο Αθήνας Το Πολυϊατρείο στην Αθήνα λειτουργεί από το 1996 με μία διαρκή δράση, με την πολύτιμη βοήθεια των εθελοντών αλλά και την αρωγή ιατρικών φορέων που καταστούν δυνατή την παροχή ιατροφαρμακευτικής και κοινωνικής υποστήριξης, σε ανθρώπους κοινωνικά και οικονομικά ανασφάλιστους Το Πολυϊατρείο της Αθήνας εδρεύει στην οδό Παιωνίου αρ. 5, στο ύψος της Πλατείας Βικτωρίας. Το πολυϊατρείο αυτό αποτελείται από 6 γιατρούς ( παθολόγους, μικροβιολόγους κ.λ.π), 1 νοσηλεύτρια, 1 γυναικολόγο, 3 οδοντιάτρους, 2 διοικητικούς, 1 ψυχολόγο, 1 γραμματέα και 8 κοινωνικούς λειτουργούς οι οποίοι λειτουργούν σε επίπεδο πρωτοβάθμιας φροντίδας. Για σοβαρά περιστατικά οι Γ. X. Σ έχουν δημιουργήσει ένα δίκτυο συνεργασίας με δημόσια και ιδιωτικά Νοσοκομεία τα οποία αναλαμβάνουν τη περαιτέρω φροντίδα των ασθενών. Ένα απ 4 αυτά είναι το νοσοκομείο Ωνάσειο15. Το πολυϊατρείο αυτό αποτελείται και από κάποια επιμέρους τμήματα. Τα τμήματα αυτά είναι το γενικό ιατρείο, το γυναικολογικό τμήμα, το οδοντιατρικό τμήμα, το φαρμακείο και τέλος η κοινωνική υπηρεσία. Στη συνέχεια θα εξετάσουμε αναλυτικά κάθε ένα τμήμα του Πολυϊατρείου αυτού ξεχωριστά. Ένα από τα πιο σημαντικά τμήματα του Πολυϊατρείου αποτελεί το Γενικό Ιατρείο. Ο ρόλος του είναι η παροχή πρωτοβάθμιας ιατρικής περίθαλψης σε ανθρώπους που δεν έχουν πρόσβαση στις ιατρικές υπηρεσίες της χώρας οι οποίοι αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος των οικονομικών μεταναστών και πολιτικών 15 http://www.msf.gr/missions/grece.html, σ.1-3 4 -
προσφύγων / αιτούντων άσυλο, στην Αθήνα και στις περιοχές γύρω από αυτήν. Επίσης, το γενικό ιατρείο αποτελεί βοηθητικό άξονα για τη διασύνδεση των ασθενών με ειδικευμένους γιατρούς, νοσοκομεία, διαγνωστικά εργαστήρια κ,λ.π. Το Γενικό Ιατρείο μέσα στο έτος 2002 ( Ιανουάριος- Δεκέμβριος ) εξυπηρέτησε 9257 ασθενείς από τους οποίους οι 2267 (περίπου το 24,5%) είναι νεοεισερχόμενοι στο Πολυϊατρείο. Στο παρακάτω σχήμα φαίνεται ο αριθμός των ασθενών που επισκέφθηκαν το Γενικό Ιατρείο κατά την διάρκεια του 2002. ( Σχήμα 2). Σχήμα 2. ΜΗΝΙΑΙΑ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ σύνολο ασθενών ϋ νεοεισερχόμενοι ασθενείς Πτιτή:Γιατροί Χωρίο Σύνορα ( Α πό το παραπάνω σχήμα παρατηρούμε ότι ο αριθμός των ασθενών που εξετάσθηκαν από το Γ ενικό Ιατρείο τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο είναι κατά μέσο όρο 770 ασθενείς ανά μήνα. Ο αριθμός των περιστατικών είναι περίπου σταθερός κάθε μήνα και παρατηρείται μικρή αύξηση κυρίως «νεοεισερχομένων», τους καλοκαιρινούς μήνες ). Στη συνέχεια. στην βλέπουμε σχηματικά τις κύριες χώρες από τις οποίες προέρχονται οι ασθενείς του Γενικό Ιατρείο του Πολυϊατρείου (Σχήμα 3). - 3 5 -
Σχήμα 3. ΠΟΣΟΣΤΙΑΙΑ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΑΝΑ ΧΩΡΑ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ Χώρες Νοτιοαν Αο 17, Αλβανία 7,3% 1 Αλλες χώρες 1,4% Αφγανιστάν 15,2% Χώρες Ανατολικής Ευρώπης 17,4% Ελλάδα 0,9% ΠηγτκΓιατροί Χωρίς Σύνορα ( Από το παραπάνω σχήμα παρατηρούμε ότι οι κυριότερες χώρες προέλευσης των ασθενών είναι οι πληθυσμοί των Αφγανών, των Ιρακινών, των Μπαγκλαντεσιανών και των Αφρικανικών Χωρών ). Το Γυναικολογικό-Μαιευτικό Ιατρείο του Πολυϊατρείου Αθήνας, λειτουργεί από τον Απρίλιο του 1997. Σ αυτό απασχολείται ένας μαιευτήρας-γυναικολόγος ο οποίος είναι υπεύθυνος τόσο για τα γυναικολογικά περιστατικά, όσο και για το πρόγραμμα παρακολούθησης εγκύων. Οι έγκυες μετανάστριες - πρόσφυγες / αιτούντων άσυλο αποτελούν μια ομάδα πληθυσμού που βρίσκεται σε μια ευαίσθητη φάση της ζωής του, αδύναμες στην πρόσβαση συνήθως αξιόπιστης γυναικολογικής παρακολούθησης. Αν αυτό συνδυαστεί με τις πολιτισμικές ιδιαιτερότητες των γυναικών αυτών, διαπιστώνουμε άμεσα την ανάγκη συνεχούς και ασφαλούς ιατρικής παρακολούθησης. Κατά το χρονικό έτος 2002 εξετάστηκαν στο γυναικολογικό-μαιευτικό ιατρείο 2.893 γυναίκες συνολικά. - 3 6 -
Η κύρια αιτία προσέλευσης στο ιατρείο σχετίζεται με γυναικολογικά προβλήματα (2.172 άτομα). Οι κυήσεις που παρακολουθούνταν απ το γυναικολόγο ανέρχονταν στις 672 και οι γυναίκες που παραπέμφθηκαν για διακοπή κύησης στις 49 γυναίκες16. Οι κύριες χώρες προέλευσης των ασθενών είναι οι Βαλκανικές χώρες και οι χώρες πρώην μέλη της Σοβιετικής Ένωσης. Κάποιες απ τις ασθενείς προσέρχονται για απλό έλεγχο και test Παπανικολάου. To test Παπανικολάου διενεργείται σ όλες τις ασθενείς για την εξέταση της μορφολογίας του τραχήλου και τη διαπίστωση λοίμωξης (και για λοίμωξη από ιό HPV). Στις ασθενείς αυτές τονίζεται η ανάγκη τακτικού προληπτικού ελέγχου με το test Παπανικολάου. Στις επισκέπτριες του γυναικολογικού ιατρείου (σε συνεργασία με μια μαία) τονίζεται επίσης η ασφαλής προφύλαξη απ τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα και οι ασφαλείς τρόποι αντισύλληψης γενικότερα. Ο σκοπός του Γυναικολογικού-Μαιευτικού Ιατρείου είναι και παραμένει η εξασφάλιση υγείας των γυναικών και η εκτεταμένη ενημέρωση για την αναγκαιότητα τακτικών προληπτικών εξετάσεων, έτσι ώστε το τμήμα αυτό ενός γενικότερου ευαίσθητου πληθυσμού να έχει πρόσβαση σε ιατρικές υπηρεσίες. Στο οδοντιατρικό τμήμα αντιμετωπίζονται όλα σχεδόν τα στοματολογικά προβλήματα των ασθενών με εξαίρεση αυτά που είναι προσθετικής φύσεως. Το χρονικό έτος 2002 στο οδοντιατρείο πραγματοποιήθηκαν 2.125 επισκέψεις ασθενών, εκ των οποίων οι 718 ήταν ασθενείς που προσέρχονταν για πρώτη φορά. Κύριες χώρες προέλευσης ήταν: η Βουλγαρία (20%), το Ιράν (15%), το Ιράκ (11%) και το Αφγανιστάν (13%). Συνολικά. διενεργήθηκαν στο οδοντιατρείο του Πολυιατρείου της Αθήνας 3.225 πράξεις σε 2.613 συνεδρίες. Το 40% των οδοντιατρικών πράξεων αφορούσε σε σφραγίσματα, το 20% σε απονευρώσεις και τέλος το 12% σε εξαγωγές17. 16 http://www.msf.gr/missions/grece.html, σ.1 17 Στο ίδιο, σ.2-3 7 -
Αρκετές φορές η αντιμετώπιση περιλαμβάνει και συνεργασία με νοσοκομεία όπως το νοσοκομείο Α. Συγγρός και το νοσοκομείο Ατυχημάτων Κ. Α. Τ ή την οδοντιατρική σχολή Αθηνών. Στο χρονικό διάστημα Απριλίου - Μαΐου του έτους 2002 παραπέμφθηκαν σε γναθοχειρουργικά τμήματα νοσοκομείων, την οδοντιατρική σχολή και ιδιώτες 64 περιστατικά ασθενών, ενώ 43 ασθενείς απερρίφθησαν. Επιπλέον στο χώρο του Πολυϊατρείου λειτουργεί από το 1997 και φαρμακείο με σκοπό τη δωρεάν χορήγηση φαρμάκων στους εξυπηρετούμενους πληθυσμούς. Κατά το έτος του 2002, εξυπηρετήθηκαν 3.500 ασθενείς, ενώ τα 15.200 τεμάχια φαρμάκων που τους χορηγήθηκαν ήταν συνολικής αξίας 100.700,32 Ευρώ. Η κύρια πηγή εξεύρεσης φαρμακευτικών σκευασμάτων ήταν ιδιώτες, φαρμακεία καθώς επίσης και φαρμακευτικές εταιρείες. Η κοινωνική υπηρεσία από την έναρξη του προγράμματος η «Διπλανή Πόρτα» αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της όλης λειτουργίας του Πολυϊατρείου και συνάμα το συνδετικό κρίκο με τα υπόλοιπα τμήματα. Η υποδοχή του εξυπηρετούμενου πληθυσμού πραγματοποιείται αποκλειστικά από τους εθελοντές της Κοινωνικής Υπηρεσίας, οι οποίοι προβαίνουν στην αρχική καταγραφή των νέοεισερχόμενων και σε μια πρώτη διερεύνηση της περίπτωσης τους. Ο βασικός σκοπός της κοινωνικής υπηρεσίας είναι η παροχή ψυχολογικής και συμβουλευτικής υποστήριξης στους ασθενείς του Πολυϊατρείου και στους εξυπηρετούμενους της Κοινωνικής Υπηρεσίας, η στήριξη των ατόμων που αποκλείονται από το Ε.Σ.Υ. και το ευρύτερο Προνοιακό και Κοινωνικό Σύστημα και τέλος η διασύνδεση τους με υπηρεσίες του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Αναλυτικά: Στη διάρκεια του 2002 παραπέμφθηκαν συνολικά 3.013 μετανάστες και πρόσφυγες σε ιατρικούς και κοινωνικούς φορείς. Οι παραπομπές απευθύνονταν σε Νοσηλευτικά Ιδρύματα του δημοσίου τομέα (77%), σε υπηρεσίες του Οργανισμού Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο. Τ. Α) (12%), σε άλλες Μ. Κ. Ο και σε ιδιώτες γιατρούς (6%). - 3 8 -
Το μεγαλύτερο ποσοστό των εξυπηρετούμενών ήταν από 26 ετών μέχρι 45 ετών σε ποσοστό 58% (σύνολο εξυπηρετού μενών 1.691) και από 15 έως 25 ετών σε ποσοστό 23% (σύνολο εξυπηρετούμενων 685)18. 3.1.2 Πολυϊατρείο Θεσσαλονίκης Το Πολυϊατρείο Θεσσαλονίκης άρχισε να δρα τον Μάιο του 1997 και εδρεύει επί της οδού Αγ. Δημητρίου και Αρκαδιουπόλεως αρ.1. Αποτελείται από 23 εθελοντές δηλαδή από 2 παθολόγους, 1 γυναικολόγο, 1 νοσηλεύτρια, 1 οδοντίατρο, 3 καρδιολόγους, 1 οφθαλμίατρο, 1 χειρουργό, 2 ψυχίατρους, 1 ενδοκρινολόγο, 1 ακτινολόγο, 1 υγιεινολόγο, 1 νευρολόγο, 2 κοινωνικούς λειτουργούς και 1 ψυχολόγο. Αναλυτικά : Το Γενικό Ιατρείο υποδέχθηκε και εξυπηρέτησε 2.561 ασθενείς. Οι ασθενείς που επισκέφθηκαν για πρώτη φορά την υπηρεσία αυτού του Πολυϊατρείου το 2002, έφθασε το 17%. Οι κύριες χώρες προέλευσης των ασθενών ήταν η Αλβανία, η Γεωργία και η Ρωσία. Στο οδοντιατρικό τμήμα του Πολυϊατρείο Θεσσαλονίκης εξετάσθηκαν σε 1.242 συνεδρίες με συνολικά 1.405 πράξεις. Οι νεοεισερχόμενοι ασθενείς ήταν 158 άτομα. Ο αριθμός των ασθενών που παρακολουθήθηκε στο γυναικολογικό - μαιευτικό ανήλθε στους 1.854. Η κύρια αιτία προσέλευσης των γυναικών στο ιατρείο αφορούσε την παρακολούθηση κύησης και συγκεκριμένα είχαμε 1.387 επισκέψεις. Το φαρμακείο χορήγησε σε ασθενείς των ιατρείων 4.472 τεμάχια φαρμάκων. Η αξία των χορηγουμένων φαρμάκων ανήλθε σε 29.639 Ευρώ ενώ συνολικά αγοράστηκαν φάρμακα αξίας 1.179,76 Ευρώ. Η κοινωνική υπηρεσία δέχτηκε συνολικά 1.305 επισκέψεις από τις οποίες οι 977 ήταν επισκέψεις μεταναστών και προσφύγων. Οι βασικές χώρες προέλευσης ήταν οι ακόλουθες: 18 Γ ιατροί Χωρίς Σύνορα, Ετήσια Αναφορά Δράσης 2002, σ.27-3 9 -
Αλβανία ( 40,76% ), Γεωργία ( 26,36% ), Ρωσία ( 11,03% ), Αρμενία ( 4,44%), Ελλάδα ( 4,59% ), και Αφγανιστάν ( 1,91% ). Από το σύνολο των περιστατικών που εξυπηρετήθηκαν παραπέμφθηκαν σε άλλες υπηρεσίες τα 568 άτομα19 20. 3.2 Πρόγραμμα για τα Παιδιά του Δρόμου Το 1999 μετά από την παρατήρηση της έξαρσης του φαινομένου της παιδικής εργασίας-επαιτείας στους δρόμους της Θεσσαλονίκης (600 καταγραμμένα παιδιά σύμφωνα με την αστυνομία), εθελοντές των Γ. X. Σ πραγματοποίησαν διερευνητική έρευνα κατά την οποία κατέγραψαν το φαινόμενο. Η έρευνα αφορούσε την ποσοτική καταγραφή των παιδιών, τις δραστηριότητες τους που είχαν σκοπό το οικονομικό όφελος για τις οικογένειες τους ή για τρίτους και την πιθανή παροχή υπηρεσιών από την πλευρά κρατικών ή ιδιωτικών φορέων για την εξάλειψη του φαινομένου. Τον Σεπτέμβριο του 2001, μία δεύτερη διερευνητική αποστολή που έγινε στην πόλη της Θεσσαλονίκης, από 60 εθελοντές των Γ. X. Σ (μία κοινωνική λειτουργό του Πολυϊατρείου και εθελοντές που εκπαιδεύτηκαν και δραστηριοποιήθηκαν για την έρευνα) αποδεικνύει την ανάγκη δράσης και παρέμβασης. Το φαινόμενο της παρουσίας παιδιών που επαιτούν ή εργάζονται στον δρόμο, παραμένει οξυμένο ενώ παρά την παρέλευση τριών ετών από την προηγούμενη διερευνητική, η εξέλιξή του οδηγεί στο συμπέρασμα, αδιαφορίας και αδυναμίας της κρατικής μηχανής και των τοπικών φορέων να παρέχουν λύσεις αποκατάστασης και προστασίας των παιδιών. Η έρευνα κυρίως κατέδειξε πως τα παιδιά αυτά όχι μόνο βρίσκονται εκτεθειμένα σε κινδύνους αλλά επιπλέον στερούνται βασικές δομές για την υγιή ανάπτυξη τους όπως οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον, ιατρική κάλυψη, εκπαίδευση και ψυχαγωγία. Με βασικό επιχείρημα ότι, κάθε παιδί έχει αναφαίρετο δικαίωμα σε μια ομαλή παιδική ηλικία, οι Γ. X. Σ αναπτύσσουν δράση για τα Παιδιά του Δρόμου με ομάδα στόχου τα συγκεκριμένα παιδιά και τις οικογένειες τους. 19 http://www.msf.gr/missions/grece.html, σ.2 20 Στο ίδιο, σ.3-4 0 -
Δημιουργείται ειδικός χώρος για την υποδοχή και ημερήσια φιλοξενία των παιδιών που προτρέπονται από την οικογένεια ή τρίτους στην εργασία και επαιτεία. Ο χώρος επιλέχθηκε καταρχάς γιατί βρίσκεται σε κεντρικό σημείο της πόλης, εύκολα προσβάσιμος από τα παιδιά. Τα περισσότερα από αυτά εργάζονται και διαμένουν γύρω από αυτό το σημείο. Η λειτουργία του Πολυϊατρείου στον επάνω όροφο βοηθά στην άμεση συνεργασία των εθελοντών του με το πρόγραμμα, αφού βάσει των επιμέρους στόχων του προγράμματος παρέχουν ιατρικές και νομικές υπηρεσίες στα παιδιά. Καθημερινά εκπαιδευμένοι εθελοντές παρέχουν ψυχοκοινωνικές, ιατρικές, παιδαγωγικές και ψυχαγωγικές υπηρεσίες προσανατολίζοντας τη δράση του προγράμματος στην αποκατάσταση των παιδιών και την εμπλοκή της πολιτείας για την αποτροπή του φαινομένου. Το πρόγραμμα υποστήριξης των Παιδιών του Δρόμου ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2001 με την έναρξη εργασιών για την διαμόρφωση του χώρου που θα το φιλοξενούσε. Πρακτικά και με πλήρεις δραστηριότητες το πρόγραμμα λειτουργεί από τον Αύγουστο του 2002. Βασικός στόχος του προγράμματος αυτού είναι τα παιδιά και οι έφηβοι (προεφηβεία) ηλικίας έως 14 ετών που εργάζονται ή επαιτούν στους δρόμους της Θεσσαλονίκης και οι οικογένειες τους. Το πρόγραμμα σχεδιάστηκε με στόχο την παροχή πολλαπλών υπηρεσιών όπως ιατρική, ψυχολογική, νομική, κοινωνική και παιδαγωγική στήριξη, προσανατολίζοντας την δράση του στην πολύπλευρη αποκατάσταση των παιδιών και των οικογενειών τους αλλά και στην ευαισθητοποίηση, κινητοποίηση της κοινωνίας. Για την προσέγγιση των παιδιών πραγματοποιούνται street work συναντήσεις με τα παιδιά στο χώρο εργασίας τους, ενώ οι εθελοντές που είναι εκπαιδευμένοι δεν παύουν να εφαρμόζουν αυτού του είδους την ενημέρωση σε καθημερινή βάση δίνοντας πάντα στα παιδιά την ειδική κάρτα - χάρτη για την εύκολη πρόσβαση των παιδιών στο Κέντρο Υποστήριξης (Κ.Υ). - 4 1 -
Από την πρώτη επαφή το παιδί στο Κέντρο αποτελεί μία μονάδα που εξετάζεται ατομικά. Σταδιακά αρχίζει η προσπάθεια προσέγγισης της οικογένειας του για να εντοπιστούν τα προβλήματα και να υποστηριχτεί η οικογένεια. Παράλληλα το πρόγραμμα έρχεται σε επαφή με φορείς γνωστοποιώντας το πρόβλημα και ανοίγοντας δρόμους για συνεργασίες ώστε να επιλύονται επιμέρους προβλήματα των παιδιών (σχολεία, στέγαση, σίτιση, υλικά αγαθά). Σε περίπτωση παραπομπών των περιστατικών παρακολουθείται η σωστή κάλυψη τους. Το ανθρώπινο δυναμικό που δραστηριοποιείται στο πρόγραμμα είναι μία κοινωνική λειτουργός full time, ένας ψυχολόγος part time και 22 άλλοι εθελοντές που έρχονται στο Κ.Υ. και είναι ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, φοιτητές σε διάφορους κλάδους, ή ακόμη απλές μητέρες που θέλουν να προσφέρουν εθελοντική εργασία. Οι εθελοντές παρακολουθούν εκπαιδευτικά προγράμματα-σεμινάρια που οργανώνονται από εξειδικευμένη ομάδα του προγράμματος για την καλύτερη λειτουργία μέσα στο Κέντρο ή και από άλλους φορείς έτσι ώστε να ελαχιστοποιούνται και να αποφεύγονται τα λάθη στην καθημερινή δράση με τα παιδιά. Συμμετέχουν σε τακτικά meeting του προγράμματος για την ανταλλαγή σκέψεων και παρατηρήσεων. Οι εθελοντές δραστηριοποιούνται σταδιακά και σύμφωνα με τις δυνατότητες τους σε όλες τις διαδικασίες και κυρίως στα εκπαιδευτικά προγράμματα. Στα προγράμματα αυτά δίνεται έμφαση στην δημιουργική απασχόληση και τον εντοπισμό εκπαιδευτικών αναγκών με στόχο την ένταξη τους σε σχολικό περιβάλλον. Η εκπαίδευση σε υπολογιστές και σε μουσικά όργανα στοχεύει και στην ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων τους. Το πρόγραμμα για τα Παιδιά του Δρόμου ξεκίνησε να δέχεται παιδιά τον Αύγουστο του 2002. Από 27-8-2002 έως την 1-9-2002 και μετά από ειδική εκπαίδευση 18 εθελοντές σε οργανωμένο street work με συνεχή παρουσία από τις 12 το μεσημέρι μέχρι τις 12 το βράδυ μίλησαν και ενημέρωσαν 49 διαφορετικά παιδιά που εργάζονταν ή επαιτούσαν στο κέντρο της πόλης. Η προσέλευση των παιδιών αυτών στο Κέντρο ήταν άμεση. - 42-
Πτυχιακι; Εργασία Τελικά καταγράφηκε στο τέλος του 2002 ο αριθμός 85 διαφορετικών παιδιών που επισκέφτηκαν το Κέντρο. Από τα παιδιά που επισκέφθηκαν το Κέντρο ένα 25% εργάζεται περιστασιακά, είναι παιδιά μεταναστών και τα έσοδα από την εργασία τους προορίζονται για προσωπική χρήση. Το φαινόμενο προσέλευσης ενός τέτοιου πληθυσμού προβλημάτισε τους εθελοντές γιατί αφενός δεν πρόκειται για παιδιά της ομάδας στόχου αφετέρου όμως πρόκειται για αποκλεισμένους πληθυσμούς. Η κοινωνική υπηρεσία εξετάζει αυτά τα περιστατικά και τα παραπέμπει σε προγράμματα των Δήμων όπου ανήκουν, εφόσον οι οικογένειες τους είναι σε θέση να ικανοποιούν τις ανάγκες των παιδιών για την ομαλή ανάπτυξη τους. Μέχρι το τέλος του χρόνου οι συνολικές επισκέψεις των παιδιών έφτασαν τις 985. Από τα 49 παιδιά που προσεγγίστηκαν στους δρόμους μόνο τα 25 παρακολουθούσαν την α' βάθμια εκπαίδευση και κατόπιν ενεργειών του Κ. Υ των Παιδιών του Δρόμου άλλα 7 παιδιά έκαναν εγγραφή στα δημοτικά σχολεία της περιοχής όπου διέμεναν. Τα υπόλοιπα παιδιά δεν επιθυμούσαν την εγγραφή τους ή δεν διατήρησαν την επαφή τους με το πρόγραμμα. 3.3 Πρόγραμμα Δημόσιας Υγείας Το πρόγραμμα της Δημόσιας Υγείας των Γ. X. Σ Ελλάδας ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 1999.Από τη εμπειρία ενασχόλησης με τον μεταναστευτικό πληθυσμό, διαπιστώθηκαν ανάγκες και ελλείψεις ως προς την ενημέρωσή τους και την πρόληψη σε θέματα δημόσιας αλλά και ατομικής υγιεινής21. Οι βασικοί στόχοι της παρέμβασης αυτής συνοψίζονται στην πρόληψη σε θέματα υγείας, στον περιορισμό της μετάδοσης λοιμωδών νοσημάτων και κατ επέκταση, στην προστασία της Δημόσιας Υγείας. Στην διάρκεια του 2002 η ομάδα των εθελοντών δραστηριοποιήθηκε στο Πεδίο του Άρεως για την παρακολούθηση των «άτυπων καταυλισμών» των Αφγανών πολιτικών προσφύγων με παράλληλη ενημέρωση και κινητοποίηση των κρατικών φορέων. 21 Γιατροί Χωρίς Σύνορα, Ετήσια Αναφορά Δράσης, σ.29-4 3 -
Επίσης, πραγματοποίησε επισκέψεις στην ευρύτερη περιοχή της Πλατείας Θεάτρου, σε εγκαταλελειμμένα σπίτια της Αθήνας και τέλος στα Μεσόγεια της Αττικής, με στόχο να «χαρτογραφήσε» τις συνθήκες διαβίωσης του μεταναστευτικού πληθυσμού. Αλλά και να τους ενημερώσει και να τους κινητοποιήσει για την προσέλευση τους στο Πολυϊατρείο των Γ. X. Σ για την παροχή πρωτοβάθμιας περίθαλψης. Άλλες δραστηριότητες που ανέλαβαν οι εθελοντές το 2002 είναι η αγωγή υγείας σε χώρους λατρείας και παιδικούς σταθμούς. Εκείνη όμως που είναι πιο σημαντική είναι η δημιουργία πιλοτικού προγράμματος για τους διαβητικούς. 3.3.1 Πιλοτικό πρόγραμμα Διαβητικών Το Νοέμβριο του 2001 διαπιστώθηκε από τους Γ. X. Σ μία αύξηση του ποσοστού προσέλευσης των ασθενών στο Πολυϊατρείο με Σακχαρώδη Διαβήτη όμως η συστηματική παρακολούθηση των μεταναστών που προσέρχονταν στο Γενικό Ιατρείο με αυτή την ασθένεια οδήγησε τους Γ. X. Σ σε προβληματισμό. Κύρια διαπίστωση ήταν, ότι η απλή λήψη φαρμακευτικής αγωγής μετά την εξέταση τους από τον Ιατρό του Ε. Σ. Υ, δε βοηθούσε τους ασθενείς μετανάστες - πρόσφυγες, αυτή την πληθυσμιακή ομάδα, στη ρύθμιση του σακχάρου τους. Αυτό φαντάζει μάλλον φυσιολογικό αν αναλογιστεί κανείς τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της συγκεκριμένης κοινωνικής ομάδας. Ετσι οι Γ. X. Σ οδηγήθηκαν στο συμπέρασμα ότι υπάρχει ανάγκη δημιουργίας ειδικού προγράμματος παρακολούθησης και εκπαίδευσης των διαβητικών. Κύριος σκοπός αυτής της παρέμβασης τους ήταν η εκπαίδευση μίας ομάδας διαβητικών ασθενών πάνω στη φύση και τη διαχείριση της ασθένειάς τους, τη διαιτητική και φαρμακευτική αγωγή, καθώς και την πρόληψη των επιπλοκών, τόσο των άμεσα όσο και των απώτερων. Παράλληλα, επειδή η διαχείριση της ασθένειας αυτής συνδέεται άμεσα με την αποφυγή στρεσογόνων καταστάσεων, τόσο για τη σταθεροποίηση του σακχάρου του αίματός τους όσο και για τη γενικότερη υγεία τους, αποφασίστηκε να παρέχονται 2 22 Στο ίδιο, σ.30-4 4 -
ταυτόχρονα ορισμένες συνοδευτικές και υποστηρικτικές υπηρεσίες, όπως συμβουλευτική και ψυχοκοινωνική υποστήριξη των ασθενών και των μελών της οικογένειας τους, αλλά και πληροφόρηση για θεσμικά, εργασιακά, καθώς και νομικής μορφής θέματα, όπως ζητήματα που αφορούν τη διοικητική τους κατάσταση, την κοινωνική τους ασφάλιση, την ενημέρωση και τη διευκόλυνση της πρόσβασής τους σε υπηρεσίες υγείας και πρόνοιας23. Για την επίτευξη του βασικού αυτού σκοπού και των λοιπών ενεργειών το εθελοντικό - επιστημονικό προσωπικό απαρτίζεται από 1 ιατρό, 1 υγειονομικό και 1 κοινωνικό λειτουργό. Επιπλέον, το πρόγραμμα Δημόσιας Υγείας κατάφερε να κάνει τα πρώτα του βήματα και στο Πολυϊατρείο της Θεσσαλονίκης και έτσι να εδραιώσει κάποιες δραστηριότητες δίνοντας βάση τόσο στην ενημέρωση των πληθυσμών όσο και, στη διερεύνηση των αναγκών τους. Απώτερος στόχος είναι να μεταφέρει γνώσεις στο μεταναστευτικό πληθυσμό και να κινήσει το ενδιαφέρον σε θέματα υγείας, όπως για τις Σ. Μ. Λ, για τους κανόνες υγιεινής κ.ά. Στη διάρκεια του 2002, δημιουργήθηκε ένα δίκτυο επαφών και συνεργασίας με συλλόγους μεταναστών με πολλούς από τους οποίους έχει ήδη ξεκινήσει αποδοτική συνεργασία. Η ομάδα Δημόσιας Υγείας της Θεσσαλονίκης έχει καταφέρει να αποκτήσει δωρεάν υλικά, απαραίτητα για τις ενημερώσεις, όπως προφυλακτικά και ενημερωτικά φυλλάδια, καθώς επίσης και, φάρμακα και δωρεάν αιματολογικές εξετάσεις για την ομάδα των διαβητικών. 3.4 Κέντρο Πληροφόρησης και Υποστήριξης Μεταναστών και Προσφύγων ( Κ. Ε. Π. Υ. Μ ) Το Κ. Ε. Π. Υ. Μ είναι ένα πρόγραμμα δορυφόρος των Γ. X. Σ το οποίο ξεκίνησε το Μάιο του 1998 με αφορμή τις νομοθετικές μεταρρυθμίσεις περί της νομιμοποίησης των μεταναστών που υπάρχουν στην χώρα μας. 23 Α. Τζανέτος, «Εντός και Επί ταυτά Με Αριθμούς»,περ. Προγράμματα «Εντός Συνόρων» των Γιατρών Χωρίς Σύνορα Ελλάδας, τεύχος 15, Μάρτιος - Απρίλιος 2002, σ.2-45-
Οι εθελοντές, αντιμετωπίζοντας στα Πολυϊατρεία πολλά ιατρικά περιστατικά μεταναστών, διέκριναν την ταυτόχρονη έλλειψη ενημέρωσης και τη δυσκολία κατανόησης ή δυσκολία εφαρμογής της νομικής διαδικασίας που αφορούσε τη νομιμοποίηση τους. Έτσι, έκριναν απαραίτητη τη δημιουργία ενός προγράμματος το οποίο και ονόμασαν : «Κέντρο Πληροφόρησης - Υποστήριξης Μεταναστών» / «Legal Information Center» ( L. I. C). Σκοπός του προγράμματος αυτού είναι να βοηθήσει συμβουλευτικά, ενημερωτικά αλλά και με άμεση πρακτική συνδρομή όλους τους αλλοδαπούς που προσέρχονται «χαμένοι» μέσα στον κυκεώνα των νέων ρυθμίσεων. Ειδικότερα, το Κ.Ε.Π.Υ.Μ υποστηρίζει αιτήματα αδειών παραμονής για ανθρωπιστικούς λόγους, ακροάσεις αιτούντων άσυλο ενώ ασχολείται με θέματα αστικού και ποινικού δικαίου που αφορούν ήδη νομιμοποιημένους μετανάστες24. Το 2002 επισκέφθηκαν το Κ. Ε. Π. Υ. Μ Αθήνας συνολικά 3.899 άτομα εκ των οποίων, το 54,1% ήταν νόμιμοι (κατείχαν άδεια παραμονής), ενώ το υπόλοιπο 45,9% δεν είχαν στην κατοχή τους νομιμοποιητικά έγγραφα. Το 48,3% των προσερχόμενων ήταν μετανάστες ενώ το 51,7% είχαν προσφυγικό καθεστώς. Οι οικονομικοί μετανάστες που προσήλθαν επιδιώκοντας τη νομιμοποίηση τους προέρχονταν κυρίως από το Μπαγκλαντές και τα Βαλκάνια ενώ οι πρόσφυγες (με ή χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα) ήταν κυρίως Αφγανοί και Ιρακινοί. Το Κ. Ε. Π. Υ. Μ της Αθήνας απαρτίζεται από 4 εθελοντές από τους οποίους 2 είναι κοινωνικοί λειτουργοί, 1 ψυχολόγος και 1 δικηγόρος. Αυτή η συνεχής αύξηση όμως γέννησε την ανάγκη να δημιουργηθεί και στο Πολυϊατρείο της Θεσσαλονίκης αντίστοιχο νομικό τμήμα. Η λειτουργία του στη Θεσσαλονίκη ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 1999 και ασχολήθηκε με προβλήματα νομικής φύσεως που αντιμετωπίζουν οι μετανάστες στη χώρα μας. Κατά το έτος 2002, το Κ. Ε. Π. Υ. Μ εξυπηρέτησε 223 περιστατικά. Ειδικότερα, ενημέρωσε και υποστήριξε αιτήματα αδειών παραμονής και αιτήματα κτήσης ιθαγένειας. Επίσης, ασχολήθηκε και με προβλήματα νομικής φύσης που αντιμετωπίζουν οι ήδη νομιμοποιημένοι μετανάστες στην ελληνική αγορά 24 http://www.msf.gr/missions/grece.html, σ.3-4 6 -
εργασίας, υποστηρίζοντας στην Επιθεώρηση Εργασίας καταγγελίες μεταναστών για μη καταβολή δεδουλευμένων από Έλληνες εργοδότες. Το Κ. Ε. Π. Υ. Μ της συμπρωτεύουσας απαρτίζεται από 1 εθελοντή δικηγόρο. 3.5 Πρόγραμμα παρέμβασης στις Δικαστικές Φυλακές. Το πρόγραμμα παρέμβασης στη Δικαστική Φυλακή του Κορυδαλλού (Δ.Φ.Κ) ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2001 και έως το Σεπτέμβριο του 2002 το μεγαλύτερο και σημαντικότερο κομμάτι του προτεινόμενου προγράμματος έχει ήδη πραγματοποιηθεί. Κατά τη διάρκεια του 2002 τέθηκαν οι ακόλουθοι στόχοι: 1. διανομή στους εργαζόμενους και τους κρατούμενους της Δ.Φ.Κ φυλλαδίων με θέμα: «Η υγεία του κρατούμενου» και «Πρώτες Βοήθειες» 2. διανομή εγχειριδίου με τίτλο: «Σεμινάρια εργαζόμενων στο ιατρείο της Δ.Φ.Κ» 3. δωρεά χειρουργικών εργαλείων από το «Ωνάσειο» Καρδιοχειρουργικό Κέντρο 4. συναντήσεις με τους εκπροσώπους άλλων φορέων και οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στη Δ. Φ. Κ25. 5. πραγματοποίηση ενημερωτικών ομιλιών στους κρατουμένους με θέματα: πρώτες βοήθειες, μεταδοτικά νοσήματα, μείωση βλάβης από τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών και επανένταξη ό.διεκπεραίωση ιατροκοινωνικών αιτημάτων Το τμήμα αυτού του προγράμματος της Αθήνας απαρτίζεται από 3 εθελοντές εκ των οποίων 1 είναι γιατρός, 1 κοινωνικός λειτουργός και 1 νοσηλευτής. Επίσης, το Μάρτιο του 2001, οι Γ. X. Σ Ελλάδας ξεκίνησαν παρέμβαση σε σωφρονιστικά ιδρύματα της Θεσσαλονίκης με στόχο την προαγωγή υγείας των φυλακισμένων αλλά και των αποφυλακισμένων. Στο πλαίσιο της παρέμβασης, στη 25 Μ. Νομικού, «Οι Γ. X. Σ με μια ματιά», περ. Γιατροί Χωρίς Σύνορα, τεύχος 43, Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2001, σ.8. - 4 7 -
διάρκεια του 2002, οι εθελοντές απευθύνθηκαν σε μέλη που παρακολουθούσαν το πρόγραμμα του Κέντρου Υποστήριξης Φυλακισμένων και Αποφυλακισμένων Χρηστών του Θεραπευτικού Προγράμματος ΙΘΑΚΗ. Το πρόγραμμα αυτό απαρτίζεται από 4 εθελοντές εκ των οποίων 1 είναι γιατρός, ι οδοντίατρος, 1 νοσηλεύτρια και 1 κοινωνική λειτουργός. 3.6 Πρόγραμμα Κοινοτικής Πρωτοβουλίας EQUAL Οι Γ. X. Σ τον Ιούνιο του 2002 συμμετείχαν μαζί με άλλους 23 φορείς στην ίδρυση της «Αναπτυξιακής Σύμπραξης για την ισότητα και την Κοινωνική Συνοχή». Η δράση αυτή αναλήφθηκε στο πλαίσιο της κοινοτικής πρωτοβουλίας EQUAL για την καταπολέμηση του ρατσισμού και της ξενοφοβίας σε σχέση με την αγορά εργασίας. Το έργο αυτό ονομάζεται Φόρουμ για την Κοινωνική Συνοχή και οι Γ. X. Σ λειτουργούν το Γραφείο Υποδοχής και Ενημέρωσης Μεταναστών και Προσφύγων στο Πολυϊατρείο της Αθήνας.Το πρόγραμμα αυτό απαρτίζεται από 1 κοινωνιολόγο, 2 κοινωνικούς λειτουργούς και 1 διοικητικό. Στο πλαίσιο των προγραμμάτων EQUAL, οι Γ. X. Σ συμμετέχουν στη σύμπραξη: «Ανάδραση - Ιστός», στο έργο με τίτλο: «Εθνικό Δίκτυο Συνεργασίας για την Υποστήριξη των Αιτούντων Άσυλο», με στόχο την υποστήριξη της κοινωνικής και επαγγελματικής ένταξης των αιτούντων άσυλο. Επίσης αυτό το πρόγραμμα αποτελείται από 1 οδοντίατρο, 3 κοινωνικούς λειτουργούς και 1 διοικητικό. Επιπλέον, οι Γ. X. Σ συμμετέχουν μαζί με 13 ακόμη φορείς και με συντονιστή το Δικηγορικό Σύλλογο Αθήνας, στην Αναπτυξιακή Σύμπραξη ΝΕΜΕΣΙΣ, στο πλαίσιο της Κοινοτικής Πρωτοβουλίας EQUAL για τη «Διευκόλυνση της πρόσβασης της επιστροφής στην αγορά εργασίας ομάδων που υφίστανται διακρίσεις (γυναίκες και άντρες αποφυλακισμένοι)». Το πρόγραμμα αυτό απαρτίζεται από 1 νοσηλεύτρια, 3 κοινωνικούς λειτουργούς, 1 ψυχολόγο και τέλος από 1 διοικητικό. 26 26 Γ ιατροί Χωρίς Σύνορα, Ετήσια Αναφορά Δράσης 2002, σ.31-4 8 -
- 4 9 - Πτυχιακή Εργασία
Κύρια πηγή χρηματοδότησης των Γ. X. Σ είναι οι απλοί συνδρομητές. Το Ελληνικό Τμήμα είναι η μοναδική Μ. Κ Ο στον κόσμο, της οποίας το 82,50% του προϋπολογισμού αποτελείται από ιδιωτικούς πόρους. Στους Γ. X. Σ υπάρχει μία «πλατφόρμα» θα λέγαμε ιδιωτικής και τεχνικής χρηματοδότησης, η οποία ορίζει, ότι για να εξασφαλίσει την ανεξαρτησία της μία Μ. Κ. Ο θα πρέπει κατά κύριο λόγο να εξασφαλίσει την οικονομική της ανεξαρτησία. Αυτό γίνεται μόνο όταν η οργάνωση έχει ιδιωτικούς πόρους που προέρχονται από συνδρομητές, οι οποίοι δεν την δεσμεύουν απέναντι σε κανέναν. Επίσης ορίζει ότι η ιδιωτική χρηματοδότηση θα πρέπει να είναι πάνω από το 50%. Και τούτο γιατί όταν μία Μ. Κ. Ο δέχεται χρηματοδότηση 100% από την Ευρωπαϊκή Ένωση ή από το Υπουργείο Εξωτερικών μιας χώρας τίθεται το ερώτημα του πόσο ανεξάρτητη είναι, όταν όλοι οι πόροι της οργάνωσης εξαρτώνται από θεσμικούς πόρους. Έτσι οι Γ. X. Σ είναι αυτοί που θέτουν ένα όριο στο ποσοστό των θεσμικών πόρων. 4.1 Οι κυριότερες πηγές χρηματοδότησης των Γ. X. Σ Οι κύριες λοιπόν πηγές χρηματοδότησης των Γ. X. Σ Ελλάδας είναι οι ακόλουθες: Ι.Εισφορές Συvδpo^ητάv:Aυτέc καλύπτουν το 82,50% του προϋπολογισμού των Γ. X. Σ και προέρχονται από απλούς ανθρώπους, οι οποίοι δεν είναι απαραίτητο να είναι πάντοτε ενεργοί προς την οργάνωση.η συνδρομή κατά μέσο όρο είναι της τάξεως του 40-45 Ευρώ. 2.Θεσιιική Χρηματοδότηση:Αυτή μπορεί να προέρχεται είτε από το ΥΠ.ΕΞ. της χώρας είτε από άλλους θεσμικούς φορείς, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε), μέσω θεσμών και ειδικών ταμείων (η Ε. Ε είναι ο υπ αριθμόν ένα στον κόσμο χρηματοδότης της ανθρωπιστικής βοήθειας). 27 27 * Α. Χρήστου - Β. Βαρουξής, «Οι μη κυβερνητικές οργανώσεις κ' η σχέση τους με την υγεία», Πτυχιακή Εργασία, Καλαμάτα 2001, σ.83-5 0 -
Επίσης το ΥΠ.ΕΞ. καλύπτει το 3% του Budget των Γ. X. Σ ενώ επιβάλλεται η υποβολή λεπτομερών απολογιστικών εκθέσεων στην Υ. Δ. Α. Σ, που στην περίπτωση του Ελληνικού Κράτους έχουν κύριο χαρακτήρα βεβαίωσης και όχι ουσιαστικού ελέγχου. Στην περίπτωση της Ε. Ε, οι Γ. X. Σ χρηματοδοτούνται από ένα Ανθρωπιστικό Γραφείο της European Community Humanitarian Office (E.C.H.O) με μια συνεισφορά της τάξεως περίπου του 5%. 3. Ιδιωτικοί πόροι, δηλαδή δωρεές και χορηγίες. Αυτές μπορούν να προέρχονται από ιδιωτικές εταιρείες, οι οποίες θέλουν να ενισχύσουν το έργο των Γ.Χ.Σ. αλλά και να προβληθούν και να δείξουν ένα κοινωνικό πρόσωπο. Η πολιτική των Γ. X. Σ απέναντι στις δωρεές ή χορηγίες διαφόρων επιχειρήσεων είναι η ανταπόδοση που μπορούν να προσφέρουν και η οποία είναι πολύ μικρή σε σχέση με εκείνη των δωρητών, προστατεύοντας έτσι το όνομα τους και περιορίζοντας τη συμμετοχή τους στην αύξηση των κερδών της εταιρείας. Από την άλλη πλευρά δε δέχονται προαιρετική διαφήμιση, δηλαδή δέχονται τη χορηγία των εταιρειών και όχι των προϊόντων τους. Ακόμη οι Γ. X. Σ δε δέχονται δωρεές από εταιρείες που παράγουν τσιγάρα, αλκοολούχα ποτά και γενικότερα από επιχειρήσεις που τα προϊόντα τους προκαλούν προβλήματα υγείας. Τέλος οι Γ. X. Σ δε δέχονται προσφορές σε είδος παρά μόνο σε χρήμα. Οι ιδιωτικοί πόροι ( δωρεές, χορηγίες ) καθώς και οι συνδρομητές αποτελούν την κινητήριο δύναμη και το μέσο ύπαρξης των Γ. X. Σ. Αυτή η οικονομική ανεξαρτησία είναι και η εγγύηση της ανεξαρτησίας των αποφάσεων και της αυτονομίας του έργου των Ελλήνων Γ. X. Σ. Για την ανεύρεση ιδιωτικών πόρων, κάθε χρόνο πραγματοποιούνται εκστρατείες ενημέρωσης πάνω στο έργο της οργάνωσης αλλά σε συγκεκριμένα προβλήματα που απειλούν τους πληθυσμούς της κάθε χώρας. Καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, εκθέσεις φωτογραφίας αλλά και άλλες που πραγματοποιούνται από τους Γ. X. Σ αποτελούν επίσης μορφές ανεύρεσης ιδιωτικών πόρων. * 28 Στο ίδιο, σ.85
4.2 Ο καταμερισμός των εξόδων τους Όπως σε κάθε οργάνωση, έτσι και στους Γ. X. Σ ο καταμερισμός των εξόδων είναι ένα από τα σημαντικότερα επίπεδα για την πραγματοποίηση των στόχων τους. Ο καταμερισμός των εξόδων για τη χρονική περίοδο 2002, σύμφωνα με το παρακάτω σχήμα είχε ως εξής (Σχήμα 4): Σχήμ.α.4, 2002/ΚΑΤΑΜΕΡΙΣΜΟΣ ΕΞΟΔΩΝ Πηγή: Γ ιατροί Χωρίς Σύνορα. ( Από το παραπάνω σχήμα βλέπουμε ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των εξόδων των Γ. X. Σ αφορά τις αποστολές και τις μαρτυρίες των εθελοντών της οργάνωσης). Αναλυτικότερα, σύμφωνα με την έκθεση του Διοικητικού Συμβουλίου του έτους 2002, το σύνολο των λειτουργικών εξόδων των Γ. X. Σ έφθασε το ποσό των 3.709.657,35 Ευρώ. Από αυτά το ποσό 3.033.436,91 Ευρώ ( ποσοστό 81,77% επί του συνόλου των εξόδων ) αφορά τις αποστολές και την μαρτυρία. Έχει δε, το ποσό αυτό χρηματοδοτηθεί κατά 77,32% από ιδιωτικούς πόρους και κατά 22,68% από θεσμικούς29. Τα έξοδα για την ανεύρεση πόρων το 2002 έφθασαν τα 444.535,63 Ευρώ, ποσοστό 11,98% στο σύνολο των εξόδων και έτσι συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι για κάθε 100,00 Ευρώ που δαπανούν οι Γ. X. Σ για το σκοπό αυτό τους 29 Γιατροί Χωρίς Σύνορα, Ετήσια Αναφορά Δράσης, σ.37-5 2 -
επιστρέφονται περίπου 73,00 Ευρώ, τονίζοντας ότι αυτά τα έσοδα τους επιτρέπουν να διατηρούν την οικονομική τους ανεξαρτησία, και να τους δίνουν την δυνατότητα να πραγματοποιούν ανεξάρτητες παρεμβάσεις. Επιπλέον, τα διοικητικά έξοδα την ίδια χρονική περίοδο έφθασαν τα 231.684,81 Ευρώ, ένα ποσοστό της τάξεως του 6,25% επί του συνόλου των εξόδων. Περιγραφικά μπορούμε να σημειώσουμε ότι για κάθε 100,00 Ευρώ εξόδων τα 82,00 Ευρώ αφορούν αποστολές των Γ. X. Σ, τα 6,00 σε διοικητικά έξοδα και τέλος τα 12,00 Ευρώ σε ανεύρεση πόρων της οργάνωσης. Στη συνέχεια, η αναλογία των θεσμικών και ιδιωτικών πόρων κατά το 2002 είχε ως εξής σύμφωνα με το παρακάτω σχήμα (Σχήμα 5): Σγιίιια 5. ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΘΕΣΜΙΚΩΝ - ΙΔΙΩΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΘΕΣΜΙΚΩΝ - ΙΔΙΩΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ 17,50% 82,50% ΘΕΣΜΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ Β ΙΔΙΩΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ Πτιυτι: Γ ιατροί Χωρίο Σύνορα. ( Από το παραπάνω σχήμα είναι ξεκάθαρο ότι το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων της οργάνωσης των Γ. X. Σ προέρχεται από ιδιωτικούς πόρους είτε αυτοί είναι απλοί συνδρομητές είτε χορηγίες - δωρεές ). Αναλυτικότερα για τη διαχειριστική περίοδο του 2002, ο ισολογισμός των Γ. X. Σ παρουσιάζεται στον παρακάτω πίνακα ( Σχήμα 6 ): - 5 3 -
Σγτίιια 6. Μίνιντιχα ϊ3ρ ΓΖΛΤΒΟΙ ΧΩΡΪΣ\ΣΤΝΟΡλ ΖΛΛΑΑΛΣ ΧΟ ΜΙ Κ *?Δ θ σ» Π Χ» > Λ^βΡΟΠΧΓΤΙΚΟΤ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ) ΙΕΟΛΟΓΧΟββ Τ Β Ι^ Ιη λ Δ Χ Κ Μ Ρ Γ Ο Τ 2002 12η ΛΙΑΧΣΙΡΤΓΓΙΧΛ ΠΒΡΖοώέ Ν ξ -2 0 Ο 2 05 31-12-2 3 0» (Οοβχ α ζπαι Μία Χτήνης λ«μφ4ο«ισ Αναα.Λξ< λΐμα.λέΐα Γ.ΠΑΠΟ«βΡΠΓΤΧΚΟ Α.ΖΑΖΑΧΚΑΑΑΑΖΛ ΙΖ.Μνα α κ«ακινη«αο *ήα ις ΙΖΧ.Ιαιχβρηγήα ς «ν*ά«μνν I. Γήπεία-Ο.κόπεδα 69.49«,70 0.00 69.494,70 69.496,79 3. Επιχορηγ. παγίου ενεργητικού 489.999,51 ίρ.ιί 3. Κτίοια 6Τεχνικό Εργο 399.{«4,64 0.00 399.464,64 412.061,09 4. Αξία κτ.οίυν παραχυοηά.δρρεάν 13.525.-5 16.25 5. Μειαββριχάμέσα 15t.2iQ.54 158.240,52 3,22 3,02 3^3.*3«.;4»4 6. Επιπλα4λοιπός εξοπλισμός 209.412,0«293.416,2«2.70 :.ΐ9 7. λκινηιοποιήπεις οπόεχτέλχση 1Γ8*.022.46 ΛΠΛ 1-125.252.46 *57.150.*1 Ζν.ΑαοΟκρατικάΧκαάλαια»» 3. Ε.δικά αηοθιματικά 5-22 2αΐ 1ΖΖ. νμρ < χές I Ααιοέ«*12-7*5--4 8*3.Ρ 1. Ιυμιιεταχές οε σννόεδεμένες μηχερόοσκοαικές επιχειρήσεις 14.673,51 14.673,51 7. Λοιπές μοκροαο.απαιτήσεις 4πιε»» «-137.4«Τ.,Ιατελέααατα ις νέα 57-71 «9 ΤΓ_*ΙΓ 2. Πλεόνασμαπραηγ* χρήοεβν 3.146.996.78 2.999.42 Α.Κ7ΧΑΟΦΟΡΟΤΜΧηΡΓΒΤΙΚΟ 2. Πλεόνασμαχρήσευς 71-4.253.26 153.57 Ι.Α ΘΙραεα 4. Αναλώσιμαυλικά ΧΖ-Αβοι τήακις 11. Χρεώστες διάοορο. 199.363,04 196.228,34 12. Λ/σμοί ά.αχ/σεςς Γ.τηαχηηπιτ ηοοκαιαβολών4πιατώσεαν αποστολών 157.614.53 334.653.43 ΓΙ.Βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις 197.477-5* 93«. 4«77 1. Προμηθευτές 129.474.67 ΠΖ.Χρεάγραοα 5. ΤΡοχρεύσεις αηόρόοους-τέλη 18.737,95 3. Λο.πάχρεόγοβφα ιητ.,» 140,«3«.^4 6. Ασφαλιστικοί Οργανισμοί 19.816,17 11. αιστυιές διόφβροι -ε >17«>. ΙΥ.4ι εί«ΐφ 13Τ36.Μ 1. Ταμείο 17.610,16 23.870,03 2. Καταθέσεις άφευς 4προθεσμίας 21*ί1715.71 Τ.4«? ΛΤΓ,ιη Γ,ΓΑ3Α5.ϋ ΐ I β*ΐί ι 7*(ι ι ΐΐ Α.ηΤΑΑΑΠΚΟΙ Α/ηεοζ πμβπχοτ Κ.ΜΤΧΑΒΑΖΙΧΟΧΛ/ΓΜΟΙ ΖΜΧΡΠΠΓΖΧΟΤ 1. Εαοδαεηομένυυχρήσεον 75.007,17 2. Εξοδαχρήσευς βουλευμένα».. 2^1 1. Εξοδαεπομένυν χρήσεαν 36.965,11 28.339,11 94.61Τ.. 2. Εσοδοχρήσευς εισπρακτέα 59.9(7,58 2.641,23 3. Λοιποί μετα3ατΐκοί λ/σμοί ενεργητιχού 1.135..: 3 6.0846? Ι?4-917.37 36.04«.71 -- < ^<31 ΟΑΜ ίοβεχ οι κτροι γχπικο εποω οχγγβπκοτ 1.351.31ί 18 1082.213. η ΓΧΜΧΧΟΠΤΜΟΑΟΠΑΘβΠΚΟΤ 1.331.353412 Ι^ΙΜ Ζημείνοη: 0λογαριασμός Ιδίαν Κεααλαίυν "Επιχοβηγήσεις παγίουενεργητικού" με υπόλοιπαενοό.589.899,51αροράσυνδοομές για τηστέγημέρος τσόδανκΐφαλαϊυν και έσοδαπώλησης παραχυοηβένταν απόδυρητές διαμερισμάτων, ιβν χρήσευν 1990έ*ς 2002για κάλυϊη κατασκευαστικού κόστους τουκηρίου (λογοοιασμός 'Λχινητοποι.ήσεις νηό εκτέλεση" έυρα. 1.299.082,4«)και θαμπαγεββεί σταδιακάσταέσοδαουγχρόνος με τις αντίστοιχες σπααοέσεις. υιιά τηναλοκλήρσσητης κατασκευής και ιην έναρξηλειτουργίας τον χτιρίου. ΑΟΟΤΧΜΓΜλΤΑ Τ Π Ο ύ Γ ζ ρ ή α η 2 0 0 1 λ Μ» 31 ΜΑΡΤΖΟΤ 2003 *ΟθΑΑ» ι. Ε ν ^ δ ρ ο μ έ ς - Δ υ ο ε έ ς 3. 1 8 1. 9 6 3. 8 6 3. 3 7 8. 9 3 4, 1 3 2. θ ε σ μ ι κ ο ί π ό ρ ο. - τ π ι χ ο ρ η γ ή σ ε ι ς 6 8 8. 1 0 9, 9 8 4 5 9.2 9 1.0 0 3. Α λ λα έ σ ο δ α 5 5. 6 1 4. 7 6 9.6 7 4. 4 7 4. Ε σ ο δ α κ ε ρ α λ α ί υ ν 4 2. 7 1 4. 2 1 5 *. 6 ^ 4. 0 6 ια τ ζ α ά * 1» «* * 1. Ε ξ ς ύ α Δ ι ο ι κ η τ ι κ ή ς Λ ε ι τ ο υ ρ γ ί α ς 2 3 1. 6 8 4, 8 1 2 0 7.6 0 4,5 4 2. Ε ξ ο δ α Π ρ ο ώ θ η σ η ς Ε τ ό χ υ ν 4 4 4. 5 3 5, 6 3 4 5 0.0 9 0.5 9 3. Ε ξ ο δ α Α π ο σ το λ ώ ν 3. 0 3 3. 4 3 6. 9 1 3. 0 3 3. 8 7 4. 0 2 4. Π ρ ό θ λ κ φ η υ η ο ι ί μ η ο η ς χ ρ ε ο γ ρ ά α υ ν 1 5.1 3 9. 4 6 4»» 8?.3 6,Τ. 7 5?. ^ 4 1 - ϋ [τ λ κ γ κ κ γ κ α ι ν κ Ε χ α α 3 1 4. 0 3 8.» «1 5 «.9 7 9.0 «ΠΜΑΓΛΧΙΙΑ ΑΓΤ σ ι ε τ α η ο ί Μ η» κ α μ γ χ ο υ ο ρ β η χ σ τ Χ Α Κ τ χ π - Λ ο η χ η Πρ-ς τα μέλη ιομ Εαματ«ίου Μ»» ν ρ α ια τ ι ο * χαραατήρα ΓΖΑ790Χ ΧΠΡΙΓ ΠΥ»0*Α ΙΑΑΑΑΑΒ" Ελέγξαμε τ ι ς α ν υ ιέευ Ο ικονομ ικές Καταστδσεις τον Πομοτείου μη κερδοσκοπικού και ανβροπιστικοό χαρακτήρα ΓΙΑΤΡΟΙ ΧΟΡΙΖ ΣΥΝΟΡΑ" της χ ρ ή σ η ς πον έληξε την 31η άεκ εμ ίρίο ν 2002. 0 έλεγχός μας. έ γ.ν ε σύμρυνα με τ ι ς ελεγκτικ ό ς δ ια δ ικ α ο ίις που κρίναμε κατάλληλες. 3όσει τον αρχών και κανόναν ελεγκτικής πον ακολουθεί το Ζώυα Ορχυτών Ελεγκτών Λογιστών και που είν α ι σύνοικοι με τ ι ς βασικές α ρ χές Τυν Λιε5νών Ελεγκτικών Προτύπον. Τί3ηκαν στην διάθεσή μας τα βιβλία και σ το ιχ εία πον τήρησε το Ζυματείο και μας δόθηκαν ο ι αναγκαίες γ ια τον έλεγχο πληροφορίες «*ι επεξηγήσ εις πον ζητήσαμε. Λεν τροποποιήθηκε η νέβαδος απογραεής σε σχέση με την προηγούμενη χρήση. Επαληθεύσομε τη αυμφβνία τον πεβ.εχομ ένον της Εκβέαεας ό ια ιε ιο ίο ε ν ς τον Δ ιοικ ητικοί) ΖνιιΟονλίον ποογ την Τακτικό Γ ενική ΙννΙλευσ η τυν μελών, με Ι ι β ο χ ε τ ικ έ ς Οικονονικέε καταστάσεις. Οι α νυιέυ υ Ο ικονομικέσ χα τα ο τά ο εις προκύπτουν αηό ισ β ιβ λ ία και σ τ ο ιχ ε ία του Λύματείου και α π εικ ο ν ίζο υ ν δώσει τον σχετικών διατάξευν πον ισχύουν και Λογιστικών αρχών, οι ο π ο ίες έχουν γ ί ν ε ι γ ενικ ό παραδεκτές και 5ε διαφέρουν από εκ είν ες που το Γ μιιοιείο ενάρυοοε στην προηγούμενη χρήση, αοού ληαθεί νπόάη η ανοτέρυ σημείυση παρά οόδας του ισολογισμού, την περιουσιακή διάρθουαη και τη χρηματοοικονομική θέοπ ("Ο ιχονομική Κατάσταση") τον Ζυματείον κατά την 31η Λεκεμβρίοιι 2902, καβύς και τα ααοτελέσματα τη ς χρήσευς που έληξε αυτήν την ημερομηνία. Αθήνα 31 Μ ορ τίο α 2003 I ΟΜβΤΟΕ χ Α Κ Γ Κ Τ Β Ε -νο π ετβ ΜΑΡΙΑ Γ.ΚΟΓΤΤΑΚσΤ Α.Μ.Β01Α134«! Β.Χ.Χ ίικ ΙΤΤΠΟΡ Χ Α Κ Π Α Α. Ι - 5 4 -
Διαπιστώνουμε λοιπόν, από τα σχήματα που προηγήθηκαν αλλά και από τον Ισολογισμό των Γ. X. Σ, ότι η ουσιαστική στήριξη των μελών των Γ. X. Σ για την πραγματοποίηση των προγραμμάτων τους ανήλθε κατά το έτος 2002 στο 82,50% των συνολικών πόρων της οργάνωσης. Όσον αφορά τους θεσμικούς πόρους, οι οποίοι όπως αναφέρθηκε και παραπάνω προέρχονται είτε από το ΥΠ.ΕΞ., είτε από την Ύπατη Αρμοστεία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (Ο.Η.Ε) για τους πρόσφυγες και τον Οργανισμό Θεσσαλονίκης Πολιτιστικής Πρωτεύουσας (Ο.Θ.Π.Π) δεν αντιπροσωπεύουν παρά μόνο το 17,50% των εσόδων τους. Δηλαδή, από το σύνολο των εσόδων, ποσό ύψους 3.243.578,62 Ευρώ αφορούσε Ιδιωτικούς Πόρους (ποσοστό 82,50% επί του συνόλου των εσόδων), ενώ ποσό ύψους 688.109, 98 Ευρώ αφορούσε Θεσμικούς Πόρους (ποσοστό 17,50%). Επίσης, ένα μεγάλο ποσό των θεσμικών πόρων προέρχεται και από το Υπουργείο Εργασίας30, ένα ποσό που φθάνει τις 17.512,78 Ευρώ. Από πληροφορίες των Γ. X. Σ αλλά και από την Ετήσια Έκθεση του Διοικητικού Συμβουλίου των Γ. X. Σ Ελλάδας οι εισφορές τους έχουν ως εξής: ΥΠ.ΕΞ. (30 εκατ.δρχ), Ύπατη Αρμοστεία του Ο. Η. Ε (8,9 εκατ. δρχ ) και Ο.Θ.Π.Π (2 εκατ. δρχ). Είναι λοιπόν προφανής η προσπάθεια των Γ. X. Σ Ελλάδας για την εξασφάλιση των ιδιωτικών της πόρων, που την καταστούν ανεξάρτητη απέναντι σε οποιονδήποτε θεσμικό φορέα. Όσον αφορά τα συνολικά έξοδα της οργάνωσης για το 2002 ανήλθαν στα 3.931.686,60 Ευρώ, ενώ η πλειοψηφία των πόρων διατέθηκε για τις αποστολές τους ( 3.033.436,91 Ευρώ ή 81,77% των συνολικών εξόδων ). Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2002 υπήρξε μία μείωση του προϋπολογισμού σε σύγκριση με τον προϋπολογισμό του έτους 2001. Αυτή η μείωση του προϋπολογισμού καθώς και η αναλογία των εσόδων - εξόδων φαίνονται στο παρακάτω σχήμα ( Σχήμα 7 ). 30 Θ. Παπαμίχος, «Οι θεσμικοί πόροι και η υποχρέωση τους στη διαφάνεια»,περ. Γιατροί Χωρίς Σύνορα, τεύχος 41, Ιανουάριος - Φεβρουάριος - Μάρτιος 2001, σ. 14-5 5 -
Σχήμα 7. ΜΕΙΩΣΗ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ- ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΕΣΟΔΩΝ - ΕΞΟΔΩΝ 2001-2002. Μ Ε ΙΩ Σ Η Π Ρ Ο Ϋ Π Ο Λ Ο Γ ΙΣ Μ Ο Υ - Α Ν Α Λ Ο Γ ΊΑ Ε Σ Ο Δ Ω Ν -Ε Ξ Ο Δ Ω Ν 2001-2002 300.000 250.000 200.000 150.000 100.000 50.000 0 280.713 223.918 217.983 213.481 προνποαογΐ ΣΑΛΟΣ 2001 ΕΞΟΔΑ 2001 προϋγΐολοπ ΣΑΛΟΣ 2002 ΕΞΟΔΑ 2002 ΠπύικΓιατροί Χωρίο Σύνορα ( Από το παραπάνω σχήμα παρατηρούμε μία μικρή μείωση στο προϋπολογισμό του 2002 αλλά και στα έξοδα του ίδιου έτους ). Κατά το έτος 2002 παρά την μείωση του προϋπολογισμού υπήρξε μία μικρή αύξηση στα έσοδα για την πραγματοποίηση του σκοπού του Σωματείου. Η μικρή αυτή αύξηση οφείλεται αποκλειστικά στην αύξηση των θεσμικών πόρων και μόνο31. Τέλος ύστερα από κάποιες ομιλίες που είχα με μέλη των Γ. X. Σ μου ανέφεραν ότι προσπαθούν να προωθήσουν τους πόρους απευθείας στις αποστολές δαπανώντας όσο το δυνατόν λιγότερα για τα λειτουργικά τους έξοδα 31 Στο ίδιο. - 5 6 -
-57 Πτυχιακή Εργασία
5.1 Πως ξεκινά μια αποστολή Οι αποστολές των Γ. X. Σ αφορούν στην παροχή βοήθειας σε καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης. Εκεί όπου οι ιατρικές δομές είναι ελλιπείς ή δεν υπάρχουν, αναλαμβάνουν δράση. Στις περισσότερες περιπτώσεις, το υγειονομικό πρόγραμμα εξελίσσεται σε πρόγραμμα αποκατάστασης που μπορεί να διαρκέσει αρκετά χρόνια μετά την ικανοποίηση των πρώτων επειγουσών αναγκών. Τρόπο δράσης των Γ. X. Σ αποτελούν οι αποστολές τους, οι οποίες συνήθως ξεκινάνε από πληροφορίες που μπορεί να προέρχονται είτε απευθείας από την πηγή είτε έμμεσα από κάποιον άλλον οργανισμό είτε από δικό τους άνθρωπο που τυγχάνει να βρίσκεται σε αποστολή σε άλλη χώρα. Μόλις ξεσπάσει μία κρίση οι Γ. X. Σ στέλνουν μία έμπειρη ομάδα για διερευνητική αποστολή στην εν λόγω περιοχή. Η εκτίμηση αυτή θα κρατήσει από μερικές μέρες μέχρι κάποιες εβδομάδες32. Η αποστολή αυτή διαπιστώνει επί τόπου τις πραγματικές συνθήκες της περιοχής και στη συνέχεια οι εθελοντές καταγράφουν με ακρίβεια τις ιατρικές και υγειονομικές ανάγκες, την τεχνική υποστήριξη, τις δραστηριότητες μεταφοράς και αποθήκευσης του ιατροφαρμακευτικού και λοιπού υλικού. Ακόμη θα καταγράψουν τους φυσικούς παράγοντες ( πολιτικούς, γεωγραφικούς, κλιματολογικούς κ.λ.π ) και θα ενημερώσουν τα κεντρικά γραφεία σχετικά με τα αποτελέσματα και τις εκτιμήσεις για το αν θα πρέπει να πράξουν τις κατάλληλες ενέργειες τους. 5.2 Τα είδη των αποστολών Η διερευνητική αποστολή αφού διαπιστώσει - εκτιμήσει τις ανάγκες και καταγράψει τους φυσικούς παράγοντες, ενημερώνει τα κεντρικά γραφεία για το αν θα πρέπει να ακολουθήσουν τα εξής: 1.Επείγουσα Αποστολή Άιιεστκ Επέιιβαστκ: όπου είναι οι αποστολές, που διοργανώνονται μέσα σε λίγα εικοσιτετράωρα από την ανακοίνωση της διερευνητικής 32 http://www.msf.gr/missions/world.html, σ. 1-5 8 -
αποστολής. Οι Γ. X. Σ διατηρούν μια ιατρική ομάδα σε ετοιμότητα για τέτοιες περιπτώσεις αλλά και μια αποθήκη που περιέχει ιατρικό υλικό έτοιμο να επανδρώσει ένα κέντρο ιατρικών υπηρεσιών33. 2.Αποστολή Μακοά Αιάρκεια ή Αποστολή Ανάπτυξης: Αυτές είναι αναμφισβήτητα οι αποστολές με το μεγαλύτερο βάρος, γιατί δεν στοχεύουν απλά σε μια ευκαιριακή ανακούφιση των ευπαθών ομάδων και πληθυσμών αλλά αντιθέτως σε μία μονιμότερη υποστήριξη τους σε εγκατάσταση εξοπλισμού, σε μετάδοση γνώσεων και εκπαίδευσης, σε δημιουργία μονάδων που θα είναι αυτάρκεις και μετά την αποχώρηση των Γ. X. Σ από την περιοχή τους. Σε αυτό το είδος αποστολής οι Γ. X. Σ πρέπει να ενημερωθούν για τα τοπικά συστήματα υγείας και να αποφύγουν τη δημιουργία ενός παράλληλου συστήματος υγείας. 5.3 Η οργάνωση των αποστολών Καταρχήν για να οργανωθεί μία αποστολή, πρέπει πρώτα να αποφασισθεί το είδος της αποστολής και αφού αποφασισθεί, μία συντονιστική ομάδα καθορίζει τον προϋπολογισμό που θα δαπανηθεί για τα έξοδα της αποστολής, τον αριθμό των εθελοντών που θα συμμετάσχουν στο πρόγραμμα καθώς και τις ειδικότητες τους, τις προτεραιότητες τους τόσο στον ιατρικό όσο και στο τεχνικό τομέα αλλά και το είδος και την ποσότητα του εξοπλισμού που θα χρειαστούν οι ομάδες των εθελοντών. Αναλυτικότερα, οι Γ. X. Σ αποτελούνται από το Τμήμα Αποστολών, το οποίο συντονίζει όλες τις ενέργειες για την διεξαγωγή των προγραμμάτων, και από τις Διερευνητικές Αποστολές σε οποιαδήποτε περιοχή υπάρχει κρίση. Το Τμήμα Αποστολών καθώς και οι Διερευνητικές Αποστολές ενημερώνονται για το ξέσπασμα μιας κρίσης από ομάδες των ίδιων των Γ. X. Σ που 33 Στο ίδιο, ο.2-5 9 -
βρίσκονται στην περιοχή που έχει υποστεί την κρίση, από διεθνείς οργανώσεις, από Υπουργεία Υγείας και τέλος από τα ειδησεογραφικά πρακτορεία. Το Τμήμα Αποστολών αποτελείται και από κάποια επιμέρους τμήματα που είναι τα εξής34: 1. Τιιήιια Παρακολούθησης Αποστολών, αυτό αποτελείται από μία ομάδα με επικεφαλή τον Διευθυντή των Αποστολών. Η ομάδα αυτή είναι υπεύθυνη για το σχεδίασμά, την υλοποίηση, την αξιολόγηση και τέλος την οικονομική διαχείριση των αποστολών εντός και εκτός Ελλάδος. 2. Τιιήιια Ανεύρεσης Εθελοντών Αποστολών, αυτό το τμήμα είναι για την ανεύρεση των εθελοντών που θέλουν να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα και επίσης διαθέτει τις λίστες με τις διαθεσιμότητες των εθελοντών. Επιπλέον, αυτό το τμήμα διοργανώνει και ενημερωτικές συναντήσεις για την ανεύρεση έμπειρου εθελοντικού προσωπικού. 3. Ιατρικό Τιιήιια, το οποίο σχεδιάζει τα ιατρικά προγράμματα, καθορίζει την ιατρική παρέμβαση, επεξεργάζεται τα ιατρικά στοιχεία που συγκεντρώνονται από τους εθελοντές Γ. X. Σ και κυρίως υποστηρίζει και συμβουλεύει τους εθελοντές. 4. Τιιύιια Τετνικής Υποστήριξης αυτό είναι υπεύθυνο για την τεχνική υποστήριξη των προγραμμάτων, την αγορά του ιατροφαρμακευτικού υλικού και τεχνικού εξοπλισμού και ακόμη συντονίζει την μεταφορά της ανθρωπιστικής βοήθειας. Η Διερευνητική Αποστολή, που στέλνουν οι Γ. X. Σ στην περιοχή που έχει υποστεί κρίση, αποτελείται από 2-3 άτομα και μπορεί να διαρκέσει από 2 έως 10 ημέρες. Η αποστολή αυτή είναι εξοπλισμένη με δορυφορικά τηλέφωνα, κιτ επείγουσας βοήθειας και κυρίως από είδη πρώτης ανάγκης. Επίσης, αποτελείται και αυτή από: 34 Γιατροί Χωρίς Σύνορα, Ετήσια Αναφορά Δράσης 2002,σ.8-6 0 -
Ι.Έμπειροτκ Τεγνικού^ οι οποίοι καταγράφουν στοιχεία του πληθυσμού της περιοχής, εξασφαλίζουν την εξυγίανση και την παροχή νερού και ακόμη συντονίζουν και τις μεταφορές. 2.1ατρικό Προσωπικό Αποστολικ. αυτό διερευνά την κατάσταση της δημόσιας υγείας αλλά και τις υπάρχουσες υγειονομικές δομές. Επίσης, σχεδιάζει την ανάπτυξη των προγραμμάτων, τους στόχους και τη στρατηγική τους. Όλα τα παραπάνω τμήματα, τα οποία είναι και εξαρτώμενα μεταξύ τους, εκτιμούν την κατάσταση της εν λόγω περιοχής, δηλαδή αποφασίζουν αν χρειάζεται να ξεκινήσουν οι Γ. X. Σ ένα πρόγραμμα επείγουσας ανθρωπιστικής βοήθειας ή όχι35. Αν αποφασισθεί ότι χρειάζεται να ξεκινήσει από τους Γ. X. Σ ένα πρόγραμμα ανθρωπιστικής βοήθειας τότε μέσα σε λιγότερο από 24 ώρες οι εθελοντές βρίσκονται στην περιοχή της κρίσης και αποστέλλεται η απαραίτητη ανθρωπιστική βοήθεια. Αυτή η βοήθεια που αποστέλλεται περιλαμβάνει: Τον συντονιστή του προγράμματος, ο οποίος είναι υπεύθυνος για όλες τις επιτόπου ενέργειες. Αυτός καθορίζει τις προτεραιότητες σε ανθρώπινο δυναμικό και ιατροφαρμακευτικό εξοπλισμό, φροντίζει για την ασφάλεια του προγράμματος και κυρίως βρίσκεται σε συνεχή επικοινωνία με τις τοπικές αρχές. Ιατρική βοήθεια, αυτή περιλαμβάνει κάποια επισιτιστικά κέντρα, προγράμματα για τη μητέρα και το παιδί, την βελτίωση των υγειονομικών δομών και τέλος την εκπαίδευση του ντόπιου υγειονομικού προσωπικού. Τεχνική Υποστήριξη, αυτή συντονίζει την αγορά και την μεταφορά της βοήθειας, κατασκευάζει συστήματα υγ\εινής, φροντίζει για την εξυγίανση του νερού της περιοχής και επιπλέον εξασφαλίζει τα συστήματα επικοινωνίας με τον εκεί πληθυσμό και τις αρχές. 35 Στο ίδιο, σ.9-6 1 -
Ντόπιο Προσωπικό, αυτό αποτελείται από υγειονομικό προσωπικό, διάφορες ειδικότητες (όπως μεταφραστές) και τέλος από οδηγούς, φύλακες κ.α 5.4 Αποστολές - Σταθμοί στην πορεία των Γ. X. Σ Ελλάδας. Από το 1990 που ιδρύθηκαν οι Γ. X. Σ στην χώρα μας μέχρι σήμερα έχουν συμπληρώσει 12 χρόνια επιτυχημένης δράσης σε θέματα ιατρικής και τεχνικής βοήθειας. Όλα αυτά τα χρόνια έχουν προσφέρει πάρα πολλά όχι μόνο στην χώρα μας αλλά και σε άλλες χώρες του κόσμου. 1991: Οι Γ. X. Σ παρευρέθηκαν στην Λέρο και εφάρμοσαν προγράμματα αποασυλοποίησης και εκμάθησης των βασικών δεξιοτήτων στους ψυχικά ασθενείς του Ψυχιατρείου της Λέρου, στην Σομαλία εφάρμοσαν ορθοπεδικό χειρουργικό πρόγραμμα και παρείχαν ιατροφαρμακευτικό υλικό και υποστήριξη υγειονομικών δομών της χώρας και τέλος στην Γιουγκοσλαβία όπου παρείχαν 900 τόνους ιατροφαρμακευτικού υλικού. Τον επόμενο χρόνο παρείχαν ιατρικές υπηρεσίες σε προσφυγικό πληθυσμό στο Ιράκ και πρόγραμμα καταπολέμησης της ελονοσίας στην Μοζαμβίκη. Ακόμη την ίδια χρονιά λειτούργησαν προσφυγικά στρατόπεδα στο Κιμπόγιο και στο Ίφο της Κένυας. 1993: Το έτος αυτό εφάρμοσαν πρόγραμμα στη Ζάμπια για την ανακατασκευή και αναδιοργάνωση του περιφερειακού νοσοκομείου στην περιοχή Μ Κούσι, πρόγραμμα επισκευής του Ιδρύματος των Παιδιών με ειδικές ανάγκες στην Αρμενία και τέλος ξεκίνησαν επείγουσα χειρουργική αποστολή στην Γιουγκοσλαβία. 1994: Ξεκίνησαν με πρόγραμμα παροχής ιατρικών υπηρεσιών σε Επισιτιστικά Κέντρα της Αιθιοπίας για παιδιά Σομαλών προσφύγων, επαναλειτούργησαν νοσοκομείο στο Μπουρούντι, στην Γεωργία ξεκίνησαν ακόμη ένα πρόγραμμα κάλυψης ιατροφαρμακευτικού υλικού, στη Γιουγκοσλαβία μετέφεραν φάρμακα στο - 6 2 -
Βελιγράδι και τέλος έστειλαν στην περιοχή του Ζαΐρ κάργκο με τρόφιμα υψηλής θερμιδικής αξίας για τους πρόσφυγες της Ρουάντα. 1996: Οι Γ. X. Σ παρείχαν Π.Φ.Υ. σε δύο νομούς της Γεωργίας, στην Αρμενία εφάρμοσαν πρόγραμμα τεχνικής υποστήριξης ψυχιατρικού ιδρύματος, στην Παλαιστίνη πρόγραμμα αποκατάστασης και κοινωνικής επανένταξης ατόμων με ειδικές ανάγκες στη Λωρίδα της Γάζας, στην Τανζανία έγιναν μάρτυρες στο βίαιο επαναπατρισμό 500.000 Ρουντέζων προσφύγων και στην Ελλάδα δημιούργησαν το Πολυιατρείο στην Αθήνα για δωρεάν κάλυψη βασικών ιατρικών αναγκών των κοινωνικά και οικονομικά αποκλεισμένων μεταναστών και προσφύγων. 1998: Την χρονιά αυτή δημιούργησαν στην Γεωργία το Κέντρο Πληροφόρησης για την Υγεία στην Αναπαραγωγική Ηλικία και εκπαίδευση για πρόληψη από τον ιό του AIDS και των Σ. Μ. Λ. Την ίδια χρονιά ξεκίνησε να λειτουργεί και στην Ελλάδα το Κ.Ε.Π.Υ.Μ. και το πρόγραμμα Δημόσιας Υγείας. 2000: Τότε ενίσχυσαν τα προγράμματα στην Παλαιστίνη της οργάνωσης μετά την κλιμάκωση των συγκρούσεων και στην Ζάμπια πραγματοποίησαν μαζικό εμβολιασμό κατά της επιδημία της ιλαράς που είχε ξεσπάσει στο Καπίρι Μ Πόσι. 2001: Οι Γ. X. Σ επενέβησαν στην Ινδία με επείγον πρόγραμμα ανθρωπιστικής βοήθειας λόγω του σεισμού των 7,9 Ρίχτερ που έπληξε τη περιοχή, στο Πακιστάν έστειλαν διερευνητική αποστολή μετά τους σφοδρούς βομβαρδισμούς του Αφγανιστάν και ακόμη παρείχαν άμεση ιατροφαρμακευτική υποστήριξη στους μετανάστες και πρόσφυγες στο Μαντούδι της Εύβοιας και στη Ζάκυνθο3637. Τέλος το έτος 2002 παρενέβησαν στη Παλαιστίνη με κινητή Ιατρική Μονάδα και παρείχαν ιατρική περίθαλψη σε περίπου 5.500 αποκλεισμένους κατοίκους της Βηθλεέμ και της Ραμάλα και παρενέβησαν επίσης στο Μαλάουι για να αντιμετωπίσουν της επιδημία της χολέρας. 36 Τ. Αντύπας, «Στιγμές Αποστολής...», περ. Γιατροί Χωρίς Σύνορα, τεύχος 49, Ιανουάριος - Φεβρουάριος - Μάρτιος 2003, σ.13 37 Ε. Καλογήρου, «Στιγμές Αποστολής...», περ. Γ ιατροί Χωρίς Σύνορα, τεύχος 48, Οκτώβριος - Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2002, σ.12-6 3 -
- 6 4 - Πτυχιακή Εργασία
6.1 Γενικά Ο εθελοντισμός με τους Γ. X. Σ είναι μια υπόθεση δύσκολη και τελικά απαιτητική. Όμως προσφέρει μια εμπειρία εντελώς ξεχωριστή. Οι εθελοντές είναι άνθρωποι όλων των ηλικιών, οι οποίοι δεσμεύονται να παρέχουν ιατρική και ανθρωπιστική βοήθεια στους πληθυσμούς εκείνους που κινδυνεύουν. Επιπλέον, δεσμεύονται να υπερασπίζονται τους ανθρώπους αυτούς και, εάν παρίσταται ανάγκη, να δρουν ως μάρτυρες για τυχόν παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Καθώς οι Γ. X. Σ είναι ιατρική οργάνωση, για την εκτέλεση των προγραμμάτων της χρειάζεται κυρίως έμπειρο προσωπικό όπως γιατρούς ( γενικούς και ειδικευμένους ), γενικούς χειρούργους, αναισθησιολόγους, νοσηλευτές / τριες και μαίες. Επίσης για ένα μικρό αριθμό προγραμμάτων χρειάζεται ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς, φυσιοθεραπευτές και εργοθεραπευτές, καθώς και έμπειρο μη - ιατρικό προσωπικό όπως διοικητικά στελέχη και τεχνικούς. Οι δραστηριότητες των εθελοντών ποικίλλουν από πρόγραμμα σε πρόγραμμα, αλλά σε γενικές γραμμές, εργάζονται σε δύσκολες καταστάσεις, κάτω από σκληρές συνθήκες, όπου η φυσική και η ψυχική αντοχή, η ευελιξία, η επιμονή και η υπομονή αποτελούν απαραίτητα εφόδια. Εργάζονται σε ένα διαφορετικό κοινωνικό και πολιτισμικό περιβάλλον, όπου καλούνται να αντιμετωπίσουν κρίσιμα ιατρικά προβλήματα με περιορισμένα μέσα και ανεπαρκή υποδομή. Για το λόγο αυτό, η ικανότητα τους, να συνεργάζονται αποτελεσματικά με τα υπόλοιπα μέλη μιας ομάδας, τους ντόπιους συναδέλφους και το υπόλοιπο ντόπιο προσωπικό, είναι ζωτικής σημασίας για την επιτυχία του προγράμματος. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να λαμβάνουν πρωτοβουλίες και να είναι υπεύθυνοι μιας σειράς δραστηριοτήτων Ωστόσο, η ικανοποίηση και τα οφέλη που μπορούν να αποκομίσουν οι εθελοντές από μια τέτοια εμπειρία είναι μοναδικά. - 6 5 -
Πτυχιακι; Εργασία 6.2 Απαιτούμενα προσόντα για τους εθελοντές Οι Γ. X. Σ ενδιαφέρονται για εθελοντές με δυνατότητες προσαρμοστικότητας και ευελιξίας γιατί η ποιότητα των προγραμμάτων εξαρτάται άμεσα από την ποιότητα των ατόμων που δραστηριοποιούνται σ αυτά. Καθώς οι Γ.X. Σ δραστηριοποιούνται κυρίως σε αναπτυσσόμενες χώρες, προηγούμενη επαγγελματική εμπειρία στην Αφρική, την Ασία, την Κεντρική και Λατινική Αμερική είναι επιθυμητή. Η ικανότητα να εκπαιδεύουν τρίτους, να δρουν αυτόνομα, να οργανώνουν ή να λειτουργούν κάτω από έντονη πίεση είναι απαραίτητα προσόντα για την ικανοποιητική συμμετοχή τους κατά την διάρκεια ενός προγράμματος38. Η γλώσσα που χρησιμοποιείται, ως επί το πλείστον είναι η Αγγλική και για το λόγο αυτό απαιτείται η καλά γνώση της. Η γνώση άλλων, επιπλέον γλωσσών είναι επιθυμητή (Γαλλικά, Ισπανικά κ.λ.π). Όλοι οι εθελοντές πρέπει να έχουν διαθεσιμότητα παραμονής στον τόπο της αποστολής για περίοδο τουλάχιστον 6 μηνών, με εξαίρεση τους χειρουργούς και τους αναισθησιολόγους που είναι δυνατόν να δραστηριοποιηθούν για μικρότερο χρονικό διάστημα. Έτσι λόγω του υγειονομικού χαρακτήρα της, η οργάνωση χρειάζεται κυρίως επαγγελματίες από το χώρο της υγείας: 6.2.1 Γιατροί Οι γιατροί πρέπει να έχουν, τουλάχιστον, ένα χρόνο επαγγελματικής εμπειρίας (π.χ ως νοσοκομειακοί ιατροί). Το «αγροτικό» για τους ιατρούς θεωρείται εμπειρία που τους δίνει την δυνατότητα να δραστηριοποιηθούν σε αποστολές. Στα προγράμματα που οι Γ. X. Σ παρέχουν ιατρική περίθαλψη στον πληθυσμό (π.χ σε προσφυγικούς καταυλισμούς ή σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης), μεγάλο μέρος του ιατρικού έργου αποτελεί η κλινική θεραπευτική περίθαλψη. 38 Η. Παυλόπουλος, «Εθελοντές και όχι μόνο...», περ. Γιατροί Χωρίς Σύνορα, τεύχος 43, Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2001, σ.14-66-
Πιο συχνά, ωστόσο, η κύρια ευθύνη είναι η υποστήριξη του ντόπιου προσωπικού μέσω της επίβλεψης και εκπαίδευσης των ντόπιων νοσηλευτών, διαχείριση των απαιτούμενων αποθεμάτων φαρμάκων και ιατρικών προμηθειών, η υποστήριξη του υπάρχοντος συστήματος υγείας. Οι γιατροί με εξειδικευμένη γνώση σε θέματα οικογενειακού προγραμματισμού και αναπαραγωγής, επιδημιολογίας και δημόσιας υγείας είναι ιδιαιτέρως χρήσιμοι για τις ανάγκες των προγραμμάτων των Γ. X. Σ. Επίσης, διοικητικές και οργανωτικές ικανότητες είναι επιθυμητά 2 0 χαρακτηριστικά για τους γιατρούς που βρίσκονται σε αποστολές. Οι γιατροί ακόμη πρέπει να έχουν και τα παρακάτω απαραίτητα προσόντα: > Πτυχίο ιατρικής αναγνωρισμένο από το Ελληνικό Κράτος > Αδεια άσκησης ιατρικού επαγγέλματος αναγνωρισμένη επίσης από το Ελληνικό Κράτος > Αποδεικτικά ειδικότητας (για τους ειδικευμένους γιατρούς) η 6.2.2 Νοσηλευτές / τριες Οι νοσηλευτές / τριες πρέπει να είναι διπλωματούχοι με δύο χρόνια σχετικής επαγγελματικής εμπειρίας στην Ελλάδα ή το εξωτερικό. Σημαντικά προσόντα επίσης θεωρούνται και η μεταπτυχιακή εκπαίδευση στη μαιευτική, την παιδιατρική, τη δημόσια υγεία, τη χειρουργική και τη ψυχιατρική σε επείγοντα περιστατικά. Το μεγαλύτερο μέρος της εργασίας αφορά στην παροχή βασικής ιατρικής περίθαλψης, στην δημιουργία υγειονομικών Κέντρων και την υλοποίηση συγκεκριμένων προγραμμάτων, όπως ο εμβολιασμός και η περίθαλψη μητέρας και παιδιού, διανομή φαρμάκων και υλικών καθώς και εκπαίδευση του ντόπιου υγειονομικού προσωπικού σε θέματα όπως τεχνικές αποστείρωσης. Αυτό μπορεί να γίνεται είτε σε ένα προσφυγικό καταυλισμό όπου οι Γ. X. Σ παρέχουν ιατρική περίθαλψη, είτε ως μέρος ενός ήδη υπάρχοντος προγράμματος ιατρικής περίθαλψης. Οι νοσηλευτές εργάζονται επίσης, σε επισιτιστικά Κέντρα υποστηρίζοντας την ιατρική και διατροφική φροντίδα των παιδιών. * 39 Στο ίδιο, σ. 15-6 7 -
Γενικά, οι ευθύνες ενός νοσηλευτή σε αποστολή έχουν να κάνουν με τον υγειονομικό συντονισμό. Το τοπικό προσωπικό συνήθως εφαρμόζει ένα πρόγραμμα και ο νοσηλευτής εποπτεύει, εκπαιδεύει, διαχειρίζεται τους πόρους και το ανθρώπινο δυναμικό και θέτει τις κατευθυντήριες γραμμές. Οι νοσηλευτές παρέχουν πρακτική ιατρική περίθαλψη μόνο σε μεγάλες κρίσεις Γ Γ Γ 40 που απαιτούν απαραίτητα και χειρουργείο. Τέλος, οι νοσηλευτές / τριες πρέπει να έχουν και τα ακόλουθα προσόντα: > Πτυχίο Νοσηλευτικής (ΑΕΙ, ΤΕΙ)αναγνωρισμένο από το Ελληνικό Κράτος > Νοσηλευτές / τριες με πτυχίο 2ετούς φοίτησης μπορούν να δραστηριοποιηθούν επίσης, σε συγκεκριμένες αποστολές. 6.2.3 Εκπαιδευμένο προσωπικό χειρουργείου Οι Γ. X. Σ χρειάζονται γενικούς χειρούργους, αναισθησιολόγους και νοσηλευτές χειρουργείου. Ενίοτε, για ορισμένα προγράμματα χρειάζονται χειρουργοί με εμπειρία στην ορθοπεδική, την πλαστική χειρουργική και τη γυναικολογία. Όλοι οι ειδικοί χειρουργοί πρέπει να έχουν πραγματοποιήσει πρακτική εξάσκηση στο πλαίσιο ενός νοσοκομειακού προγράμματος και να έχουν την ευελιξία να εργαστούν με περιορισμένα τεχνικά μέσα. Οι νοσηλευτές χειρουργείου πρέπει να έχουν επαγγελματική πείρα σε χειρουργείο τουλάχιστον 2 ετών. Το προσωπικό χειρουργείου χρειάζεται συνήθως σε επείγουσες καταστάσεις, όπως σε φυσικές καταστροφές, περιοχές συγκρούσεων και σε απομακρυσμένες περιοχές4041. Ανάλογα με την κατάσταση, μπορεί να χρειαστεί να κάνουν χειρουργείο, να εκτιμήσουν / αξιολογήσουν τις ανάγκες ή ακόμη και να εκπαιδεύσουν το ντόπιο υγειονομικό προσωπικό. Οι χειρουργικές ομάδες πρέπει να είναι σε θέση να 40 Ιιΐίρ: www.msf.gr /πιίεβίοηβ/γεοηώ.ιιΐιηι, σ.1 41 Στο ίδιο, σ.2-68-
ανταποκριθούν άμεσα όταν κληθούν, για διάστημα τουλάχιστον 4 εβδομάδων. Δεν είναι όμως μόνο οι επαγγελματίες του υγειονομικού χώρου που μπορούν να δηλώσουν συμμετοχή στα προγράμματα των Γ. X. Σ αλλά και οι διοικητικοί και οι τεχνικοί που συνδράμουν για την επιτυχία των προγραμμάτων των Γ. X. Σ. 6.2.4 Διοικητικοί Αυτοί πρέπει να έχουν ικανότητες και εμπειρία σε διοικητικά θέματα, κατά προτίμηση με εμπειρία σε αποστολές ή και σχετική ταξιδιωτική εμπειρία. Ικανότητες οργάνωσης, δημοσίων σχέσεων, επικοινωνίας και ευελιξίας αποτελούν σημαντικά προσόντα για τους εθελοντές διοικητικούς. Επίσης, οι διοικητικοί των αποστολών καλούνται συχνά να συνεργάζονται με τις τοπικές αρχές για την απόκτηση αδειών και άλλων σχετικών εγγράφων. Η ικανότητα προσαρμογής στο εκάστοτε κοινωνικό και πολίτικο - οικονομικό περιβάλλον, είναι εξίσου σημαντική. Οι αρμοδιότητες των διοικητικών μπορούν να συνοψιστούν στις ακόλουθες: Τήρηση βιβλίων Έλεγχος προϋπολογισμού Σύνταξη χρηματοοικονομικών αναφορών Τα καθήκοντα τους περιλαμβάνουν εκτός των άλλων και επίβλεψη και διοίκηση του ντόπιου προσωπικού, σύνταξη συμβάσεων / συμβολαίων, εξασφάλιση σχετικών αδειών και εξουσιοδοτήσεων, καθώς και την τήρηση των αρχείων μισθοδοσίας. 6.2.5 Τεχνικοί Έχοντας αποκτήσει τη φήμη του «πολυτεχνίτη», ο τεχνικός είναι επιφορτισμένος με την τεχνική και λειτουργική υποστήριξη των ιατρικών δραστηριοτήτων, η οποία συχνά περιλαμβάνει την επεξεργασία παραγγελιών, την τήρηση βιβλίων, την αγορά προμηθειών από την τοπική αγορά, την αποθήκευση - 69-
τους, την εξασφάλιση αδειών, την επίβλεψη του τοπικού προσωπικού, καθώς και την ευθύνη για τις μεταφορές, την ασφάλεια, τις επικοινωνίες και τη σύνταξη αναφορών42. Οι τεχνικοί προσπαθούν να διασφαλίζουν ότι οι ιατρικές ομάδες διαθέτουν όλα τα απαιτούμενα για την καθημερινή τους εργασία, σε ένα περιβάλλον όπου τα μέσα είναι συνήθως πενιχρά. Όταν οι ανάγκες των προγραμμάτων το απαιτούν, οι τεχνικοί είναι υπεύθυνοι για το στήσιμο καταυλισμού, την επίβλεψη έργων ανακατασκευής κτιριακών δομών, την εξυγίανση νερού και τη διασφάλιση εύκολης πρόσβασης των πληθυσμών σε αυτό. Στις παραπάνω αρμοδιότητες περιλαμβάνονται επίσης, συνεργασία με το τοπικό προσωπικό, τις τοπικές αρχές καθώς και τις λοιπές ανθρωπιστικές οργανώσεις, γεγονός που προϋποθέτει ικανότητες επικοινωνίας. Οι τεχνικοί πρέπει να διαθέτουν επαγγελματική πείρα. Επίσης, πρέπει να διαθέτουν τεχνικές και οι διοικητικές ικανότητες καθώς και πρακτική εμπειρία στους περισσότερους από τους ακόλουθους τομείς: ν' Συντήρηση αντλιών και γεννητριών 'λ Συντήρηση οχημάτων ν' Γνώση βασικών συστημάτων υδροδότησης και αποχέτευσης ν' Συντήρηση κατασκευών και κτιρίων ν' Λειτουργία βασικού ηλεκτρολογικού και τηλεπικοινωνιακού εξοπλισμού ν' Σε περιπτώσεις προσφυγικών καταυλισμών, απαραίτητες είναι οι γνώσεις στην εξυγίανση νερού. Ακόμη οι τεχνικοί πρέπει να έχουν και τις παρακάτω διοικητικές ικανότητες: ν' Επίβλεψη προσωπικού ν' Γνώσεις χρήσης υπολογιστών ν' Βασικές γνώσεις τήρησης βιβλίων ν' Οργανωτικές και διοικητικές ικανότητες. 42 Η. Παυλόπουλου, «Εθελοντές και όχι μόνο...», περ. Γιατροί Χωρίς Σύνορα, τεύχος 43, Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2001, σ. 15-7 0 -
Εκτός όμως από τους απλούς τεχνικούς οι Γ. X. Σ χρειάζονται και κάποιους εξειδικευμένους τεχνικούς. Οι εξειδικευμένοι τεχνικοί πρέπει να έχουν κατάρτιση και εμπειρία σε τομείς όπως, τα έργα πολιτικών μηχανικών, τα συστήματα υδροδότησης και αποχέτευσης, τη διαχείριση «αλυσίδας κρύου» και τις τηλεπικοινωνίες. Αυτοί ασχολούνται κυρίως, με περιπτώσεις φυσικών καταστροφών και έργων αποκατάστασης κτιρίων. Οι ευθύνες τους συνδέονται άμεσα με την ειδικότητα τους και περιλαμβάνουν την εκτίμηση, το σχεδιασμό και την επίβλεψη των έργων. 6.2.6 Ψυχολόγοι και Κοινωνικοί Λειτουργοί Αυτοί πρέπει να έχουν εμπειρία στην ομαδική θεραπεία, στη συμβουλευτική ομάδων και τέλος στην κατάρτιση. Σημαντικά πλεονεκτήματα αποτελούν η ικανότητα προσαρμογής στο κοινωνικό πλαίσιο και η ευκολία επικοινωνίας σε ένα διαφορετικό πολιτισμικό περιβάλλον43. Οι κοινωνικοί λειτουργοί και οι ψυχολόγοι επιστρατεύονται σε καταστάσεις επείγουσας ανάγκης με σκοπό την παροχή ψυχολογικής και κοινωνικής υποστήριξης σε θύματα φυσικών καταστροφών και συρράξεων Ενδέχεται να εργασθούν επίσης σε μακροπρόθεσμα προγράμματα (π.χ. προγράμματα της υγείας στην αναπαραγωγική ηλικία, προγράμματα πρόληψης AIDS και Σεξουαλικών Μεταδιδόμενων Νοσημάτων), καθώς και προγράμματα ψυχικής υγείας. Στις αρμοδιότητες τους περιλαμβάνονται, η εκτίμηση των αναγκών του ντόπιου πληθυσμού, ο προσδιορισμός των ομάδων υψηλού κινδύνου και η ενασχόληση με αυτές, η οργάνωση ομάδων ψυχολογικής και κοινωνικής υποστήριξης, η κατάρτιση και επίβλεψη του ντόπιου προσωπικού. Οι ψυχολόγοι πρέπει να έχουν πτυχίο κλινικού ψυχολόγου κρατικού Ελληνικού Πανεπιστημίου και άδεια εξασκήσεως επαγγέλματος από το Ελληνικό Κράτος. Ακόμη πρέπει να έχουν διετή εμπειρία στην ομαδική συμβουλευτική, κατάρτιση και εποπτεία44. 43 Η. Παυλόπουλου, «Εθελοντές και όχι μόνο...», περ. Γιατροί Χωρίς Σύνορα, τεύχος 43, Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2001, σ. 16 44 http://www.msf.gr/missions/recruit.html, σ.1-7 1 -
Επίσης, κλινικοί ψυχολόγοι με σπουδές σε αναγνωρισμένο Πανεπιστήμιο, μπορούν να συμμετέχουν στα προγράμματά των Γ. X. Σ. Οι κοινωνικοί λειτουργοί τέλος, πρέπει να είναι κάτοχοι πτυχίου κρατικής Ελληνικής σχολής κοινωνικών λειτουργών αλλά και κάτοχοι τίτλου σπουδών κοινωνικού λειτουργού από αναγνωρισμένο Πανεπιστήμιο του εξωτερικού. 6.3 Δήλωση Διαθεσιμότητας - Υποψηφιότητας Όσοι ενδιαφέρονται να φύγουν σε αποστολή οι Γ. X. Σ προτείνουν μία πρώτη επικοινωνία με το γραφείο τους στην Αθήνα, για να μάθουν πότε πραγματοποιείται η επόμενη ενημερωτική τους συνάντηση. Οι ενημερωτικές συναντήσεις λαμβάνουν χώρα σε τακτά χρονικά διαστήματα τόσο στην Αθήνα όσο και, στην Θεσσαλονίκη. Ο υποψήφιος πρέπει να έχει μαζί του45: ένα αναλυτικό β ιογρ α φ ικ ό σημείω μα (στα ελληνικά και στα αγγλικά) 4 φ ω τογραφίες ταυτότητας α ν τ ίγ ρ α φ ο π τυχίου (και τίτλου ειδικότητας όταν πρόκειται για ειδικευμένο γιατρό) και α δειώ ν εξα σκήσεω ς επαγγέλματος φ ω τοα ντίγρα φ ο διαβατηρίου Σ τη σ υνέχεια, το τμήμα Ανθρώπινου Δυναμικού, θα αξιολογήσει τα προσόντα τους καθενός και, σε περίπτωση που ανταποκρίνονται στις προϋποθέσεις θα τους καλέσει για μια προσωπική συνέντευξη. Η προσωπική συνέντευξη με τον υπεύθυνο του Ανθρώπινου Δυναμικού αποτελεί αναγκαίο στάδιο της διαδικασίας επιλογής. Μετά την προσωπική συνέντευξη, οι εθελοντές που πληρούν τις προϋποθέσεις καταχωρούνται στο αρχείο της οργάνωσης και ενημερώνονται ανά τακτά διαστήματα για αποστολές που θα μπορούσαν να πάρουν μέρος. Δεδομένης της φύσης της εργασίας, δεν είναι δυνατό να προβλεφθεί το διάστημα που πρέπει να περιμένει κάποιος εθελοντής πριν αναχωρήσει σε αποστολή. 45 http://www.msf.gr/missions/recruit.ht3nl, σ.2-7 2 -
6.4 Επιδόματα που παρέχονται στους εθελοντές Κάθε χρόνο, 2.500 εθελοντές συμμετέχουν σε προγράμματα των Γ. X. Σ σε 80 περίπου χώρες του κόσμου. Οι περισσότεροι είναι νέοι μεταξύ 25-35 ετών. Δουλεύουν σε εθελοντική βάση και η οργάνωση καλύπτει όλα τα έξοδα (μεταφορές, διαμονή, διατροφή, ασφάλειες), όσο χρόνο θα βρίσκονται στην αποστολή. Σ υγκ εκ ρ ιμ ένα, τα επιδόματα που παρέχουν οι Γ. X. Σ στο προσωπικό είναι τα εξής46: Ο δ οιπ ορικ ά έξοδα από και προς τον τόπο αποστολής Έ ξοδα δ ια βίω σ η ς κατά τη διάρκεια της αποστολής Επιπλέον, οι Γ. X. Σ καλύπτουν τους εθελοντές και μία σειρά ασφαλειών όσο θα διαρκέσει η αποστολή: Ιατροφ αρμακευτική περίθαλψ η και κάλυψη επείγοντος επαναπατρισμού Μ η νια ία αποζημίω ση που κατατίθεται στον τραπεζικό λογαριασμό των εθελοντών στη χώρα καταγωγής τους Τέλος, οι Γ. X. Σ αποζημιώνουν κι όλας τους εθελοντές. Οι βασικές αυτές αποζημιώσεις κυμαίνονται από 500 Ευρώ έως 800 Ευρώ το μήνα. Αυτές κατατίθενται σε ένα λογαριασμό τραπέζης που αφήνει ο εθελοντής στην Ελλάδα και έχουν σαν σκοπό να καλύψουν έξοδα κατά την απουσία του εθελοντή. Επίσης τους δίνεται ένα μηνιαίο επίδομα το οποίο υπολογίζεται βάσει του κόστους ζωής στη χώρα της αποστολής για να καλύπτουν κάποια απαραίτητα προσωπικά τους έξοδα. 46 http://www.msf.gr/missions/recruit.html, σ.3-73-
- 7 4 - Πτυχιακή Εργασία
Οι Γ. X. Σ αν και είναι ένας ανεξάρτητος ανθρωπιστικός οργανισμός που έχει ως στόχο του την παροχή ιατρικής βοήθειας οπουδήποτε και σε οποιονδήποτε την έχει ανάγκη παρ' όλα αυτά όμως συνεργάζεται και με δημόσια νοσοκομεία, ιδιωτικά νοσοκομεία και γενικά με όλες τις μονάδες υγείας που παρέχουν ιατρική βοήθεια. Οι Γ. X. Σ σχετίζονται με τους φορείς παροχής ιατρικών υπηρεσιών του συστήματος υγείας της χώρας μας. Εκεί όπου αδυνατεί το κράτος να παρέμβει και να φέρει αποτελέσματα βρίσκονται οι Γ. X. Σ για να επιλύσουν και πάνω απ' όλα προσφέρουν τις υπηρεσίες στον πληθυσμό εκείνον που υποφέρει. Οι εθελοντές της οργάνωσης παρέχουν ιατρική βοήθεια σε όποιον επισκεφτεί το Πολυϊατρείο των Γ. X. Σ και εάν κριθεί πως χρήζει επείγουσας νοσοκομειακής φροντίδας τότε τους παραπέμπουν σε δημόσια νοσοκομεία ή σε άλλους φορείς του συστήματος υγείας της χώρας. Έτσι λοιπόν οι Γ. X. Σ παρέχουν Π.Φ.Υ. στις ομάδες εκείνες του πληθυσμού που δεν έχουν πρόσβαση στο σύστημα υγείας47. Ένα μεγάλο μέρος των ατόμων που επισκέπτονται το Πολυϊατρείο είναι μετανάστες, πρόσφυγες, άποροι και γενικά εκείνοι των οποίων τα ασφαλιστικά και τα οικονομικά τους δεδομένα είναι ανύπαρκτα. Σχετικά με τις παραπομπές της Κοινωνικής Υπηρεσίας του Πολυϊατρείου ανά μήνα του έτους 2002, παρατηρούνται τα εξής: Οι περισσότερες παραπομπές πραγματοποιήθηκαν τους μήνες Απρίλιο και Ιούλιο (322 και 355 παραπομπές αντίστοιχα). Στο παρακάτω σχήμα (σχήμα 8) βλέπουμε αναλυτικά πόσα από τα άτομα που επισκέφτηκαν το Πολυϊατρείο παραπέμφθηκαν σε άλλους φορείς 47 Κ.Φωτιάδου, Το πρόβλημα της πρόσβασης των μεταναστών στο Ελληνικό Σύστημα Υγείας, περ. Προγράμματα «Εντός Συνόρων» των Γ ιατρών Χωρίς Σύνορα Ελλάδας, τεύχος 20, Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2003, σ.2-7 5 -
Σ/ ήμα 8. ΟΙ ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΑΝΑ ΜΗΝΑ ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΑΝΑ ΜΗΝΑ Πυγιί:Γιατροί Χωρίο Σύνορα ( Α πό το παραπάνω σχήμα παρατηρούμε μία κάμψη τους μήνες του καλοκαιριού, συγκροτώντας όμω ς σ ε υψ ηλά ποσοστά τις παραπομπές φτάνοντας τα 241 τον Αύγουστο, με μία απότομη αύξηση τω ν περιστατικών κατά το μήνα Σεπτέμβριο). Επιπλέον, οι παραπομπές της κοινωνικής υπηρεσίας απευθύνονται σε φορείς του Ε. Σ. Υ (κυρίως Νοσηλευτικά Ιδρύματα του Δημοσίου Τομέα) σε Υπηρεσίες του Δημοσίου όπως η Διεύθυνση Υγιεινής της Νομαρχίας Αθηνών, σε άλλες μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και Ιδιώτες για ενίσχυση και δωρεάν παροχή υπηρεσιών (π.χ Ιδιωτικά Κέντρα) σε υπηρεσίες που υπάγονται στην Τοπική Αυτοδιοίκηση και κυρίως στους Δήμους (π.χ Δημοτικά Ιατρεία) και σε άλλες πηγές της Κοινότητας48. Στο επόμενο σχήμα (Σχήμα 9) φαίνεται η ποσοστιαία κίνηση των ασθενών σε υπηρεσίες των Γ. X. Σ και η μετέπειτα παραπομπή τους σε άλλους φορείς για την περαιτέρω φροντίδα τους. 48 Στο ίδιο, - 7 6 -
Πτυχιακή Εργασία Σχήμα 9. ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΩΝ Γ. X. Σ ΣΕ ΑΛΛΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ Πηγή: Γιατροί Χωρίς Σύνορα ( Α π ό τα συγκεντρω τικά π ο σ ο σ τά του παραπάνω σχήματος διαπιστώνεται η διασύνδεση των Γ. X. Σ κυρίω ς μ ε τα Ν ο σ ο κ ο μ εία του Δ ημοσίου - ο ι παραπομπές αφ ορούν τακτικά και έκτακτα περιστατικά, εξετά σ εις απ ό ειδικούς ιατρούς ή για υποβολή σε ιατρικές εξετάσεις (ακτινολογικές, βιοχημικές, αιματολογικές, ορμονολογικές, υπ ερήχους κλπ) - με π οσοστό 77 %. Α κολουθούν οι π αραπομ πές σ ε Δ ημ οτικ ές Υ πηρεσίες με π οσοστό 12 %, οι παραπομπές στη Δ ιεύθυνση Υ γιεινής με π ο σ ο σ τό 6 % και ο ι επ αφ ές με άλλες Μ. Κ. Ο και ιδιώτες με ποσοστό επίσης 5% ). Αξίζει να σημειωθεί ότι, οι Γ. X. Σ είναι εγγεγραμμένοι στο ειδικό μητρώο των Μ.Κ.Ο του Υπουργείου Υγείας - Πρόνοιας της χώρας μας πράγμα που φανερώνει την συνεργασία των Γ. X. Σ και του συστήματος υγείας και γενικά την σχέση μεταξύ των φορέων παροχής ιατρικών υπηρεσιών. - 77 -
Επιπλέον, η σχέση - συνεργασία των Γ. X.Σ με το σύστημα υγείας φαίνεται και από τα προγράμματα που εφαρμόζουν οι Γ. X. Σ στο εξωτερικό. Σε κάποια από τα προγράμματα αυτά οι εθελοντές των Γ. X. Σ έρχονται και σε επικοινωνία με τις εκεί τοπικές αρχές για καλύτερα αποτελέσματα. Πολλές φορές όμως λόγω του γεγονότος ότι οι περισσότεροι ασθενείς που επισκέπτονται το Πολυϊατρείου είναι μετανάστες και πρόσφυγες (όπως προαναφέρθηκε) υπάρχει πρόβλημα στην παραπομπή τους σε δημόσια νοσοκομεία λόγω της έλλειψης ασφαλιστικής κάλυψης. Για την παροχή φροντίδας σ ' αυτούς σε κάποιο νοσοκομείο πρέπει να παρέμβει κάποιος από τους Γ. X. Σ προσωπικά και να μιλήσει με τους αρμόδιους του νοσοκομείου και πάνω απ ' όλα να εγγυηθεί για την καταβολή των νοσηλίων τους. Τέλος, οι Γ. X. Σ συνεργάζονται γενικά με το σύστημα υγείας αν και τις περισσότερες φορές έρχονται αντιμέτωποι με κάποιες δυσκολίες όσο αφορά την αποδοχή των ασθενών. Ακόμη, συνεργάζονται και με τις υπόλοιπες Μ. Κ. Ο που υπάρχουν έτσι ώστε να παρέχουν άμεση ιατρική βοήθεια όπου υπάρχει ανάγκη. - 78-
ΕΠΙΛΟΓΟΣ Βάσει όλων των στοιχείων, που παρατέθηκαν όσον αφορά το έργο και τη δράση των Γ. X. Σ στη χώρα μας αλλά και σε άλλες χώρες, αντιλαμβανόμαστε τη γιγαντιαία προσπάθεια που καταβάλλουν αυτοί οι άνθρωποι και την αξία της αποστολής που επιτελεί αυτή η οργάνωση. Από το 1971, όταν οι Γ. X. Σ ιδρύθηκαν για να προσφέρουν ανθρωπιστική βοήθεια οπουδήποτε και σε οποιονδήποτε την χρειαζόταν, μέχρι τις μέρες μας που δραστηριοποιούνται απέναντι σε εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες, θύματα πολέμου, διάρροιες και ασιτία, οι Γ. X. Σ αποτελούν τον πλέον δραστήριο και αποτελεσματικό σύνδεσμο για την πρόοδο, την ειρήνη και την υγεία όλων των ανθρώπων του πλανήτη. Δεν νοείται να περηφανευόμαστε για την πρόοδο της ανθρωπότητας, αν δεν είμαστε σε θέση έμπρακτα να εξασφαλίσουμε την υγεία των συνανθρώπων μας όποιοι κι αν είναι αυτοί. Οι Γ. X. Σ, πιστοί στον όρκο του Ιπποκράτη, είναι μία οργάνωση μη κερδοσκοπική με διεθνή δράση και κυρίως μία ομάδα θαρραλέων ανθρώπων (γιατροί, νοσηλευτές, τεχνικοί, διοικητικοί και ψυχολόγοι - κοινωνικοί λειτουργοί), που προσφέρουν εδώ και 22 χρόνια εθελοντικά και με ανιδιοτελή κίνητρα τις υπηρεσίες τους, δημιουργώντας παράλληλα την απαραίτητη υγειονομική υποδομή σε πληθυσμούς με επείγουσα ανάγκη σε μεμονωμένες περιπτώσεις ανθρώπων που έγιναν άθελά τους θύματα από φυσικούς και άλλους παράγοντες και σε όλους όσους υποφέρουν εξαιτίας εξεγέρσεων, χωρίς καμιά φυλετική, θρησκευτική ή πολιτική διάκριση. Αν και ο σκοπός τους δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί, αξίζει να επισημάνουμε ότι οι Γ, X. Σ Ελλάδας έχουν αναπτύξει ένα κέντρο πληροφόρησης όπου προωθούν πληροφορίες σχετικά με τα ασφαλή μέσα πρόληψης και προστασίας από τις Σ. Μ. Λ, παρέχουν δωρεάν πληροφορίες μέσω μίας ειδικής τηλεφωνικής γραμμής, μεριμνούν για την Υγεία των γυναικών που βρίσκονται στην αναπαραγωγική ηλικία, εφαρμόζουν προγράμματα για την κοινωνική αποκατάσταση των ατόμων με ειδικές ανάγκες, παρέχουν Π. Φ. Υ στους απομακρυσμένους πληθυσμούς, δημιουργούν εκπαιδευτικά προγράμματα για χρόνιους διαβητικούς ασθενείς, εφαρμόζουν προγράμματα - 79-
ενημέρωσης για τον ιό του AIDS, παρέχουν δωρεάν φάρμακα για τις Σ. Μ. Λ, κατασκευάζουν δεξαμενές νερού, πραγματοποιούν μαζικούς εμβολιασμούς, προστατεύουν τα παιδιά που εργάζονται, προωθούν προγράμματα εκπαίδευσης των παιδιών, διασυνδέουν τους ασθενείς με τις υπάρχουσες υπηρεσίες του Ε. Σ. Υ, ενημερώνουν τις γυναίκες για την αναγκαιότητα των τακτικών προληπτικών εξετάσεων και ενημερώνει για θέματα δημόσιας υγείας αλλά και ατομικής υγιεινής. Το έργο, όπως αντιλαμβανόμαστε, είναι τιτάνιο και έχει κερδίσει το ενδιαφέρον αλλά και την ενεργό συμπαράσταση χιλιάδων εθελοντών, πολλών Μ. Κ. Ο, προσωπικοτήτων από το χώρο του πνεύματος και της τέχνης, απλών πολιτικών, όπως επίσης έχει κινητοποιήσει και την πολιτική θέληση σε πολλές περιπτώσεις, συλλέγοντας τους πόρους της οργάνωσης μέσω των εθελοντικών εισφορών κρατών και τω δωρεών ή πώληση προϊόντων Η δράση των Γ. X. Σ στους τομείς υγείας, της κοινωνικής υποστήριξης και πρόνοιας εκτείνεται σε ευρύ φάσμα. Σε χώρες όπως η Αρμενία, η Γεωργία, η Παλαιστίνη, το Μαλάουι, η Δημοκρατία της Σερβίας, η Αιθιοπία και η Ζάμπια, οι Γ. X. Σ εργάζονται εντατικά για την εξασφάλιση καλύτερης διαβίωσης των ανθρώπων που υποφέρουν από λοιμώδη και σεξουαλικά νοσήματα, ψυχικά τραύματα, υποσιτισμό, ασθένειες και τέλος από εγκατάλειψη. Βρίσκονται παντού επίσης όπου υπάρχουν πρόσφυγες, σεισμόπληκτοι, παιδιά και θύματα πολέμου. Συγκινητικά επίσης, κατορθώνουν την επανένωση παιδιών με τις οικογένειες ανάμεσα σε καταυλισμούς τους προσφύγων, εργάζονται για την ψυχολογική υποστήριξη των παιδιών, μεταναστών και θυμάτων πολέμου και τέλος παλεύουν για την εξάλειψη της φτώχειας και της αδικίας. Παράλληλα απαιτούν την δημιουργία ζωνών ειρήνης σε περιοχές που πλήττονται από πολεμικές η εμφύλιες συρράξεις. Μεγάλο εξάλλου ενδιαφέρον παρουσιάζει η δράση των Γ. X. Σ για την ενημέρωση και πρόληψη όλων μας από τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα, τις χρόνιες ασθένειες και την κοινωνική υποστήριξη των μεταναστών - προσφύγων. Γι ' αυτό άλλωστε σκοπός των Γ. X. Σ είναι η ανθρωπιστική αλληλεγγύη και συγκεκριμένα, η παροχή ιατρικής βοήθειας οπουδήποτε υπάρχει ανάγκη, ανεξάρτητα από φυλή, θρησκεία, πολιτικές πεποιθήσεις ή φύλο. Επίσης, σκοπός τους είναι η - 8 0 -
ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης για τους πληθυσμούς που βρίσκονται σε κίνδυνο. Ανάγκη λοιπόν είναι όχι να συνεχίσουν οι Γ. X. Σ το έργο τους, αλλά να δημιουργηθούν εκείνες οι προϋποθέσεις χάρη στις οποίες οι Γ. X. Σ θα καταστούν περιττοί. Είναι απαραίτητο όλοι μας να εκπαιδευτούμε στους τρόπους εξασφάλισης υγιεινών συνθηκών ζωής, πρόληψης μεταδοτικών ασθενειών και αντιμετώπισης της ελλιπούς ή επικίνδυνης διατροφής. Απλοί τρόποι αποδεικνύονται αποτελεσματικοί για την αποτροπή θανατηφόρων ασθενειών. Απαιτείται λοιπόν ουσιαστική εκπαίδευση των αναξιοπαθούντων καθώς βέβαια και συνεχής πίεση των κρατών και κυβερνήσεων ώστε να εφαρμόσουν την πολιτική βούληση που θα εξασφαλίσει στους ανθρώπους των χωρών τους καλύτερη και αξιοπρεπέστερη ζωή. Οι Γ. X. Σ πιστεύουν ότι οι κοινωνίες μας, βαθιά ευρωπαϊκές στη συνείδηση και μέσω της ιστορικής αναδρομής πρέπει να αντιτάξουν λόγο σώφρονα και ειρηνικό. Γιατί μόνο έτσι θα μπορέσουμε να κάνουμε κτήμα μας μία κοινωνία ισορροπημένη, που να σέβεται την ιστορική της διαδρομή. Οι ανθρωπιστικές οργανώσεις έχουν χρέος να καταθέτουν τη μαρτυρία τους, για τα εκατοντάδες χιλιάδες θύματα που περιθάλπουν μέσα από τις ατέλειωτες λίστες προσφύγων και εκτοπισμένων πληθυσμών, που πολλές φορές εν αγνοία τους ακολουθούν τη μοίρα που άλλοι χαράζουν γι ' αυτούς. Οι Γ. X. Σ ακολουθούν πιστά αυτό το σκοπό και αντλούν τη δύναμη για τη συνέχεια της δράσης τους μέσα από τη διαρκή αρωγό συμμετοχή. Καθώς η εργασία αυτή ολοκληρώνεται, αισθάνομαι βαθιά δικαιωμένη για την επιλογή ανάληψης της και νιώθω πως με τον τρόπο αυτό συμμετέχω κι εγώ στην προσπάθεια των Γ. X. Σ για την παροχή βοήθειας σε όποιον υποφέρει. Χιλιάδες αθώα θύματα προσθέτονται στους αναίτιους θανάτους που συνθέτουν την παράνοια του κόσμου μας. Ενός κόσμου, που τρέχει με διαφορετικές ταχύτητες και που θα δημιουργεί συνεχώς ανάλογες φρικαλεότητες αν δεν συνειδητοποιήσει ότι η λύση σε παγκόσμια προβλήματα είναι η προσέγγιση των πολιτισμών. Όμως οι άνθρωποι με τα λευκά μπλουζάκια και το κόκκινο ανθρωπάκι στο μέρος της καρδιάς είναι σανίδα σωτηρίας και δείχνουν στην πράξη την αγάπη τους για τον καλύτερο κόσμο που όλοι μας ονειρευόμαστε!!!!!!!!!!! - 8 1 -
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Α) Έντυπο υλικό που αφορά τους Γ. X. Σ ΓΙΑΤΡΟΙ ΧΩΡΙΣ ΣΥΝΟΡΑ, Ετήσια Α να φ ορά Δ ρά σ ης 2000, σσ 1-42. ΓΙΑΤΡΟΙ ΧΩΡΙΣ ΣΥΝΟΡΑ, Ετήσια Α να φ ορά Δ ράσης 2002, σσ. 1-40. ΚΑΛΟΓΗΡΟΥ, Ε., «Στιγμές Αποστολής...», περ. Γ ια τρ ο ί Χ ω ρ ίς Σ ύνορα, τεύχος 48, Οκτώβριος - Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2002, σσ. 12-14. ΜΙΧΑΣ, Α., «Προγραμματισμός και δράση για το 2003», περ. Γ ια τρ ο ί Χ ω ρ ίς Σ ύ νο ρ α, τεύχος 47, Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2002, σσ. 12-16. ΜΠΟΥΛΝΤΟΥΜΗ, I., «Προγραμματισμός, απολογισμός και δράση», περ. Γ ια τρ ο ί Χ ω ρ ίς Σ ύ νο ρ α, τεύχος 42, Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2001, σσ. 14-16. ΝΟΜΙΚΟΥ, Μ., «Με μια ματιά οι πληγές του πλανήτη», περ. Γ ια τρ ο ί Χ ω ρ ίς Σ ύ ν ο ρ α, τεύχος 42, Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2001, σσ. 6-13. ΝΟΜΙΚΟΥ, Μ., «Οι Γ ιατροί Χωρίς Σύνορα στον κόσμο», περ. Γ ια τρ ο ί Χ ω ρ ίς Σ ύ ν ο ρ α, τεύχος 46, Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2002, σσ. 6-8. ΝΟΜΙΚΟΥ, Μ., «Δράσεις και Προγράμματα των Γ ιατρών Χωρίς Σύνορα», περ. Γ ια τ ρ ο ί Χ ω ρ ίς Σ ύνορα, τεύχος 47, Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2002, σσ. 6-8. ΝΟΜΙΚΟΥ, Μ., «Δράσεις και Προγράμματα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα», περ. Γ ια τ ρ ο ί Χ ω ρ ίς Σ ύνορα, τεύχος 48, Οκτώβριος - Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2002, σσ. 6-7. ΝΟΜΙΚΟΥ, Μ., «Δράσεις και Προγράμματα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στον κόσμο», περ. Γ ια τρ οί Χ ω ρ ίς Σ ύ νο ρ α, τεύχος 49, Ιανουάριος - Φεβρουάριος - Μάρτιος 2003, σσ. 6-8. ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΣ, Η., «Εθελοντές και όχι μόνο...», περ. Γ ια τρ ο ί Χ ω ρ ίς Σ ύ ν ο ρ α, Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2001, σσ. 14-16. ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΥ, Κ., «Προστασία χωρίς διακρίσεις», περ. Γ ια τρ ο ί Χ ω ρίς Σ ύ ν ο ρ α, τεύχος 46 Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2002, σσ. 1-15. - 82-
ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΥ, Κ., «Η σιωπή δεν είναι...χρυσός», περ. Γ ια τρ ο ί Χ ω ρ ίς Σ ύ ν ο ρ α, τεύχος 47, Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2002, σσ. 3-6. ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΥ, Κ., «Ο χαμένος δρόμος της Ανθρωπότητας», περ. Γ ια τροί Χ ω ρ ίς Σ ύ νο ρ α, τεύχος 48, Οκτώβριος - Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2002, σσ.1-10. ΠΑΠΑΜΙΧΟΣ, Θ., περ. MEDECINS SANS FRONTIERE - (Γιατροί Χωρίς Σύνορα), τεύχος 25, Αλφάβητο, Ιανουάριος - Φεβρουάριος - Μάρτιος 1997, σσ. 1-15. ΠΑΠΑΜΙΧΟΣ, Θ., «Οι θεσμικοί πόροι και η υποχρέωση στη διαφάνεια», περ. Γ ια τ ρ ο ί Χ ω ρ ίς Σ ύ νο ρ α, τεύχος 41, Ιανουάριος - Φεβρουάριος - Μάρτιος 2001, σσ. 14-16. ΠΕΡΣΑΝΗ, Μ., «Πόλεμος...αθώα θύματα», περ. Γ ια τρ ο ί Χ ω ρ ίς Σ ύνορα, τεύχος 49, Ιανουάριος - Φεβρουάριος - Μάρτιος 2003, σσ. 10-12. ΡΑΝΤΣΙΟΥ, Φ., «Στιγμές Αποστολής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα», περ. Γ ια τρ ο ί Χ ω ρ ίς Σ ύ νο ρ α, τεύχος 46, Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2002, σσ. 12-14. ΣΙΑΦΛΑΝΗ, Ρ., «Εντός και Επί τ ' αυτά Με Αριθμούς», περ. Π ρογράμματα Ε ντό ς Σ υ ν ό ρ ω ν τω ν Γ ια τρώ ν Χ ω ρ ίς Σ ύ νο ρ α Ε λλάδας, τεύχος 17, Ιούλιος - Αύγουστος 2002, σσ. 1-11. ΣΤΡΑΤΗΛΑΤΗΣ, Ν., «Παιδιά από την Παλαιστίνη ή Παιδιά σε Διακοπές από την κόλαση;», περ. Π ρογράμματα Ε ντός Σ υ νό ρ ω ν τω ν Γ ια τρώ ν Χ ω ρ ίς Σ ύνορα Ε λλά δα ς, τεύχος 18, Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2002, σσ. 1-4. ΤΖΑΝΕΤΟΣ, Α., «Στιγμές Αποστολής...», περ. Γιατροί Χωρίς Σύνορα, τεύχος 49, Ιανουάριος - Φεβρουάριος - Μάρτιος 2003, σσ. 12-14. ΤΖΑΝΕΤΟΣ, Α., «Εντός και Επί τ ' αυτά Με Αριθμούς», περ. Π ρογράμματα Ε ντό ς Σ υ ν ό ρ ω ν τω ν Γ ια τρώ ν Χ ω ρ ίς Σ ύνορα Ε λλάδας, τεύχος 15, Μάρτιος - Απρίλιος 2002, σσ. 1-4. ΤΖΑΝΕΤΟΣ, Α., «Εντός και Επί τ ' αυτά Με Αριθμούς», περ. Π ρογράμματα Ε ντό ς Σ υ ν ό ρ ω ν τω ν Γ ια τρώ ν Χ ω ρ ίς Σ ύνορα Ε λλά δα ς, τεύχος 17, Ιούλιος - Αύγουστος 2002, σσ. 2-5. - 83-
ΧΡΗΣΤΟΥ, X., «Ποιότητα ζωής ευπαθών ομάδων πληθυσμού», περ. Π ρογρά μματα Ε ντός Σ υ ν ό ρ ω ν τω ν Γ ιατρώ ν Χ ω ρ ίς Σ ύ νο ρ α Ε λλά δα ς, τεύχος 20, Ιανουάριος - Φεβρουάριος, σσ. 2-4. ΧΡΗΣΤΟΥ, Α., ΚΑΙ ΒΑΡΟΥΞΗΣ, Β., «Οι μη κυβερνητικές οργανώσεις και η σχέση τους με την υγεία», Π τυχιακή Ε ργασία, Καλαμάτα 2001, σσ. 76-136. Β) Ηλεκτρονικό Υλικό http://www.apn.gr/msf.htm http://www.anhtropos.gr http://www.google.com http://www.in.gr http://www.iatronet.gr/htmlpages/iatrikos_typos/246/246_arthro2.asp http://www.msf.gr http://www.msf.gr/contents.html http://www.msf.gr/hellenesabroad/index.html http://www.msf.gr/info.html http://www.msf.gr/library/books.html http ://www.msf. gr/library/editions.html http://www.msf.gr/index.html http ://www.msf. gr/missions/grece.html http://www.msf.gr/missions/index.html http://www.msf.gr/missions/kosovo.html http://www.msf.gr/missions/recruit.html http ://www.msf. gr/missions/world.html http://www.msf.gr/news/index.html http ://www.msf. gr/news/1 Oyears.html http://www.msf.gr/spot.html - 8 4 -
http ://users.forthnet.gr/dra/tel2/efimerida/giatroi.html Γ) Λοιπή Βιβλιογραφία ΑΝΘΟΠΟΥΛΟΣ, X., Ε θελοντισμός, α λληλεγγύη και δημοκρατία, Οξύ, Αθήνα 2000. ΓΙΑΤΡΟΙ ΧΩΡΙΣ ΣΥΝΟΡΑ, Π λη θ υσ μ οί σε κ ίνδυνο, εκδ. Νέα Σύνορα - A. Α. Λιβάνη, Αθήνα 1993, σσ. 1-231. RONY BRAYMAN, Σ ο μ α λία το ανθρω πιστικό έγκλημα, εκδ. ΓΝΩΣΗ, Αθήνα 1996,σ.σ. 1-52. - 85-