ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ
ΠΡΟΕ ΡΟΙ ΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ 1945-2003 Ελληνικό Υδροβιολογικό Ινστιτούτο Ακαδημίας Αθηνών (1945-1965) Ακαδ. Καθ. Κ. Ζέγγελης Ακαδ. Καθ. Κ. Βέης Καθ. Γ. Πανταζής Καθ. Χ. ιαπούλης Καθ. Ι. Ξανθάκης Καθ. Κ. Μητράκος Καθ. Β. Κιόρτσης Καθ. Λ. Καραπιπέρης Ινστιτούτο Ωκεανογραφικών και Αλιευτικών Ερευνών (Ι.ΩΚ.Α.Ε.) (1965-1985) Ναυαρχ. Κ. Σκιαδόπουλος Καθ. Β. Κιόρτσης Καθ.. Παπαηλιού Εθνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (Ε.Κ.Θ.Ε.) (1985-2001) Καθ.. Παπαηλιού Καθ. Κ. Κριμπάς Καθ. Σ. Παπουτσόγλου Καθ.. Παπανικολάου Καθ. Γ. Θ. Χρόνης Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας Κρήτης (Ι.ΘΑ.ΒΙ.Κ.) (1987-2001) Καθ. Α. Ελευθερίου Καθ. Ε. Ζούρος Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.) (2001 - σήμερα) Καθ. Γ. Θ. Χρόνης
ΙΣΤΟΡΙΚΟ Το ενδιαφέρον για τη θάλασσα ανιχνεύεται στην Ελλάδα από τους Μινωικούς Χρόνους. Οι τοιχογραφίες της Κνωσσού και της Σαντορίνης, οι διδασκαλίες των Ιώνων φιλοσόφων και τα κείμενα του Αριστοτέλη, μαρτυρούν το ενδιαφέρον αυτό, το οποίο συνεχίζεται από τότε μέχρι σήμερα. Το 1912 η Ελληνική Κυβέρνηση αποφάσισε να προχωρήσει στη διερεύνηση της δημιουργίας ενός Ινστιτούτου, προσκαλώντας ως σύμβουλο τον Ιταλό καθηγητή D. Vinciguerra, πρότεινε τη δημιουργία ενός Θαλάσσιου Υδροβιολογικού Σταθμού ο οποίος ιδρύθηκε το 1914. Ο Θαλάσσιος Υδροβιολογικός Σταθμός, που είχε έδρα το Παλαιό Φάληρο, ξεκίνησε το 1915 μελέτες αλιείας και θαλάσσιας βιολογίας. Ο σταθμός αυτός μετονομάστηκε σε Εργαστήριο Αλιευτικών Ερευνών το 1948 και τέθηκε υπό την Εποπτεία του Υπουργείου Γεωργίας. Μετά τον β παγκόσμιο πόλεμο και συγκεκριμένα το 1945, ιδρύθηκε το Ελληνικό Υδροβιολογικό Ινστιτούτο της Ακαδημίας Αθηνών, με έδρα τον Πειραιά, στο οποίο ενσωματώθηκε το 1947 ο Υδροβιολογικός Σταθμός Ρόδου, που είχε ιδρυθεί από τους Ιταλούς κατά τη διάρκεια της κατοχής των ωδεκανήσων (Reale Instituto di Ricerche Biologiche). Συγχρόνως ένα μικρό σκάφος με το όνομα ΓΛΑΥΚΗ, μετασκευάστηκε σε ερευνητικό και πραγματοποίησε το 1946 τους τρεις πρώτους Ελληνικούς ωκεανογραφικούς πλόες. Το ΓΛΑΥΚΗ αντικαταστάθηκε το 1948 από το ερευνητικό σκάφος ΑΛΚΥΟΝΗ. Το 1965 το Υδροβιολογικό Ινστιτούτο της Ακαδημίας Αθηνών, μαζί με το Εργαστήριο Αλιευτικών Ερευνών ενώθηκαν στο νεοσυσταθέν Ινστιτούτο Ωκεανογραφικών και Αλιευτικών Ερευνών (Ι.ΩΚ.Α.Ε.), που άρχισε να λειτουργεί από το 1970. Το 1985 με το νόμο 1514 της Ερευνας, ιδρύθηκε το Εθνικό Κέντρο Θαάσσίων Ερευνών (Ε.Κ.Θ.Ε.), που αποτέλεσε τη μετεξέλιξη του Ι.ΩΚ.Α.Ε. και ήταν ΝΠ εποπτευόμενο από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας του Υπουργείου Βιομηχανίας Ενέργειας και Τεχνολογίας, του μετέπειτα Υπουργείου Ανάπτυξης. Το 1985 ναυπηγήθηκε στα ναυπηγεία Χαλκίδας και υο Ωκεανογραφικό σκάφος ΑΙΓΑΙΟ. Το ΕΚΘΕ αποτέλεσε τον κύριο ερευνητικό φορέα θαλάσσιων επιστημών στην Ελλάδα. Το 1987 ιδρύθηκε το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας Κρήτης (Ι.ΘΑ.ΒΙ.Κ.) με έδρα το Ηράκλειο. Το Ι.ΘΑ.ΒΙ.Κ. αναπτύχθηκε με γρήγορους ρυθμούς και με το ερευνητικό σκάφος ΦΙΛΙΑ έπαιξε τα τελευταία χρόνια σημαντικό ρόλο στους τομείς της θαλάσσιας βιολογίας, της αλιείας και των υδατοκαλλιεργειών. Τέλος με το Νόμο 2919/25.6.2001 Σύνδεση Έρευνας και Τεχνολογίας με την παραγωγή αποφασίστηκε η ίδρυση ΝΠ με την επωνυμία Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛ. ΚΕ.Θ.Ε.), με την ενοποίηση του Εθνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (Ε.Κ.Θ.Ε.) και του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Βιολογίας Κρήτης (Ι.ΘΑ.ΒΙ.Κ.).
ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ 4 ΣΤΑΘΜΟΙ ΕΝΥ ΡΕΙΑ Ρόδος Ηράκλειο ΓΡΑΦΕΙΑ Θεσσαλονίκη, Καλαμάτα, Λέσβος, Χανιά ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ Υ ΑΤΩΝ ΘΑΛΑΣΣΙΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ & ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ Υ ΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ Υ ΡΟΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ & ΕΝΥ ΡΕΙΟ ΡΟ ΟΥ ΘΑΛΑΣΣΟΚΟΣΜΟΣ ΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Καθ. Γ. Θ. Χρόνης, /ντής ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. Πρόεδρος.Σ. ρ. Ε. Παπαθανασίου Αντιπρόεδρος.Σ. ρ. Κ. Παπακωνσταντίνου Μέλος.Σ. ρ. Α. Μαγουλάς Μέλος.Σ. ρ. P. Divanach Μέλος.Σ. ρ.. Σακελλαρίου, εκπρόσωπος Ερευνητών Μέλος.Σ. κ. Π. Γεωργίου, εκπρόσωπος Τεχν. & ιοικ. Υπαλ. Μέλος.Σ. Γραμματέας : κ. Ρ. Ψυλλίδου-Γκιουράνοβιτς ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΙΑΡΘΡΩΣΗ ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΑ ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. ιευθυντής ρ. Ευάγγελος Παπαθανασίου ιευθυντής ρ. Κωνσταντίνος Παπακωνσταντίνου ιευθυντής ρ. Αντώνιος Μαγουλάς ιευθυντής Dr. Pascal Divanach ιευθυντής ρ. Ανδρέας Σιούλας Υπεύθυνος Μιχάλης Παπαδάκης ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. Μόνιμοι Συμβασιούχοι Επιστημονικό Προσωπικό (Ερευνητές, Ειδικοί Λειτουργικοί Επιστήμονες) 67 Τεχνικοί Επιστήμονες 87 39 ιοικητικοί Οικονομικοί 64 19 Τεχνικοί 30 30 Προσωπικό Ναυτικής Υπηρεσίας (Πλήρωμα Ω/Κ Αιγαίου, Ε/Α Φιλία, Β/Θ 32 4 Θέτις, ύτες) Σύνολο 280 92
ΚΤΙΡΙΑΚΟ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ ΤΡΙΤΩΝ Το νέο υπερσύγχρονο κτιριακό συγκρότημα ΤΡΙΤΩΝ που στεγάζεται το ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. βρίσκεται στο 47 ο χιλ. της λεωφόρου Αθηνών-Σουνίου στην περιοχή Μαύρο Λιθάρι της Αναβύσσου. Το τριώροφο κτίριο συνολικού εμβαδού 6.500 τ.μ. είναι κτισμένο μέσα σε μία έκταση 15 στρεμμάτων και περιλαμβάνει 34 εργαστηριακούς χώρους πλήρως εξοπλισμένους, 65 χώρους γραφείων, πληρέστατη βιβλιοθήκη, μεγάλη αίθουσα συνεδρίων 200 ατόμων, που διαθέτει υπερσύγχρονο οπτικοακουστικό εξοπλισμό και δυνατότητα τηλεδιάσκεψης, 2 μικρότερες αίθουσες συναντήσεων 30-40 ατόμων και σύγχρονο κέντρο πληροφορικής που υποστηρίζει όλες τις νεώτερες τεχνολογικές εξελίξεις στον τομέα της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών. Η βιβλιοθήκη του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε., μοναδική στην Ελλάδα για τις θαλάσσιες επιστήμες, λειτουργεί στο κτίριο ΤΡΙΤΩΝ ως ένα σύγχρονο Κέντρο πληροφόρησης καλύπτοντας όλα τα θέματα που σχετίζονται με το θαλάσσιο περιβάλλον και παρέχει τρέχουσα και αναδρομική ενημέρωση στους επιστήμονες του κέντρου και τους εξωτερικούς χρήστες. ΚΤΙΡΙΑΚΟ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ ΓΟΥΡΝΩΝ Το ΕΛ. ΚΕ. Θ. Ε. Κρήτης στεγάζεται στο νέο κτιριακό συγκρότημα ΘΑΛΑΣΣΟΚΟΣΜΟΣ, ένα υπερσύγχρονο σύμπλεγμα κτιρίων για τις θαλάσσιες επιστήμες, το οποίο βρίσκεται στις Γούρνες, 15ο χιλ. από την πόλη του Ηρακλείου. Τα κτίρια του ΘΑΛΑΣΣΟΚΟΣΜΟΥ στεγάζουν ερευνητικά εργαστήρια και διοικητικές υπηρεσίες, υπερσύγχρονες εγκαταστάσεις ιχθυοκαλλιεργειών καθώς και το Ενυδρείο Κρήτης, η ανέγερση του οποίου σύντομα ολοκληρώνεται. H συνολική έκταση του ΘΑΛΑΣΣΟΚΟΣΜΟΥ είναι 58.000 τ.μ. Οι ερευνητικές εγκαταστάσεις και τα εργαστήρια καλύπτουν έκταση 3.185 τ.μ., οι χώροι της διοίκησης καλύπτουν 985 τ.μ. και οι αποθηκευτικοί χώροι συνολικά 1.260 τ.μ. Στην κτιριακή υποδομή περιλαμβάνεται επίσης ένα αμφιθέατρο χωρητικότητας 150 ατόμων, δύο μικρότερες αίθουσες σεμιναρίων με δυνατότητα μετατροπής τους σε ένα μεγάλο ενιαίο χώρο συναντήσεων, καθώς και ο ειδικά διαμορφωμένος χώρος της βιβλιοθήκης που καλύπτει έκταση 170 τ.μ. Το ΕΛ. ΚΕ. Θ. Ε. Κρήτης διαθέτει σύγχρονο εξοπλισμό ανάλυσης εικόνας, G. I. S. και επίσης ένα ολοκληρωμένο κέντρο λήψης και επεξεργασίας επαγγελματικού video, Betacam, δυνατότητα επεξεργασίας ψηφιακού video καθώς και σύγχρονο εξοπλισμό παρουσιάσεων και προβολών.
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΣΚΑΦΟΣ ΑΙΓΑΙΟ Oνομα: AIΓAIO Eτος κατασκευής: 1985 Kλάση: +H100 A1 R Tύπος: Θαλάσσιο Eρευνητικό Σκάφος Mήκος: 61.51 μ Πλάτος: 9.60 μ Bύθισμα: 2.9 μ GRT: 778 τόννοι Xωρητικότητα δεξαμενών καυσίμων: 80 τόννοι Kατανάλωση καυσίμων: 6 τόννοι /μέρα Yπηρεσιακή ταχύτητα: 12 ναυτικά μίλια/ώρα Aυτονομία: (μέγιστη διάρκεια παραμονής στη θάλασσα): 20 μέρες Kύριες μηχανές: 2 X 950 BHP MAN B & W 20/27 VO Πρωραίος πλαγιοωθητήρας: (bow thruster): Schottel ski-87 unit, 2knots/h Προπέλες: (propellers): 2 twin Γεννήτριες: (generators): 2 Γεννήτρια ανάγκης: (emergency generator): 1 Π-Πλαίσια x2: Πλαίσιο-Π πρύμνης (υδραυλικό) SWL 10 τ. & 7.3 μ. υψος, πλευρικό πλαίσιο-π SWL 1 τ. Γερανοί/Bίντζια: 1 κεντρικό γερανό 3.5 τόννοι, Kεντρικά τηλεχειριζόμενα βιντζια x2, 2500 μ. 10 τ., Ωκεανογραφικό βίντζι, x 6000 μέτρα, x 2000 μέτρα 6 Eργαστήριο H/Y: 6 τ.μ. Eργαστήρια x5: χημείας-βιολογίας: 29 τ.μ., υγρό εργαστήριο 10 τ.μ., πρωτογενούς παραγωγής: 6 τ.μ., γεωλογίας & CTD: 32 τ.μ., multibeam: 6 τ.μ., H/Y: 6 τ.μ. Kινητά εργαστήρια x1: προσδιορισμού διαλυτών Μετάλλων 12 τ.μ. Kαταψύκτες: 3 (-20 deg.c) Πλήρωμα: 22 μέλη πληρώματος Eπιστήμονες: 21 επιστήμονες-τεχνικοί
Το Ερευνητικό Σκάφος ΑΙΓΑΙΟ, μήκους 62 μέτρων, αναβαθμίστηκε το 1997 και αποτελεί σήμερα ένα μοντέρνο πλωτό εργαστήριο. Είναι εξοπλισμένο με όλα τα τελευταίας τεχνολογίας όργανα, απαραίτητα για την πολύτιμη ερευνητική δραστηριότητα του Ε. Κ. Θ. Ε. η οποία ποικίλει από γεωφυσικές μελέτες βυθού μέχρι την παρακολούθηση περιβαλλοντικών συνθηκών. Πρόσθετες πληροφορίες 1. Eπιστημονικός εξοπλισμός: 2 MULTIBEAM sonars (SEABEAM 2120 & 1180), Side Scan Sonar, σύστημα σεισμικής ανάλυσης τύπου Air-gun (5-40 inch3) & sparker system (3-9 KJ). Eπανδρωμένο βαθυσκάφος ΘETIΣ (610 μέτρα), υποβρύχιο τηλεκατευθυνόμενο όχημα SUPER ACHILE ROV (1000 μέτρα). Pοζέττα δειγματοληπτών νερού, διάφοροι δειγματολήπτες νερού και πλαγκτού. ιάφορα Seabird CTD. Iζηματοπαγίδες. Pευματογράφοι Aanderaa RC7. ιάφοροι βενθικοί δειγματολήπτες για πανίδα και ιζήματα. 2. Εξοπλισμός πλοήγησης: Aυτόματος πιλότος A/P NECO 728, D-GPS TRIMPLE, GPS NORTH STAR 941X, γυροπυξίδα SPERRY 1 μαγνητική πυξίδα SH- 165-A, 1 Furuno 96 mil. και 1 RACAL DECCA 96 mil.. radar, σύστημα ηλεκτρονικών χαρτών TELECHART 2026, Hχοβολιστικά sonar: OCEAN DATA BATHY 1000 & FURUNO FE824ET, log Doppler SIMRAD NL, INMARSAT-C, NAVTEX NMR 108.
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΣΚΑΦΟΣ ΦΙΛΙΑ Oνομα: ΦIΛIA Eτος κατασκευής: 1986 Kλάση: +H100 A1 R Tύπος: Θαλάσσιο Eρευνητικό Σκάφος Mήκος: 26.10 μ Πλάτος: 7.25 μ Yψος καταστρώματος: 3.20 μ Bύθισμα: 2.6 μ DWT: 45.70 M/T GRT: 143 t Kαύσιμα: 22 τόννοι Kατανάλωση καυσίμων: 1600 λίτρα/μέρα Yπηρεσιακή ταχύτητα: 10 ναυτικά μίλια/ώρα Aυτονομία: (μέγιστη διάρκεια παραμονής στη θάλασσα): 10 μέρες Πόσιμο Nερό: 6 τόννοι συν παραγωγή νερού γενικής χρήσης με οσμωτή γλυκού νερού 64 λίτρα/ώρα Kύριες μηχανές: 2 x 350 hp Πρωραίος πλαγιοωθητήρας (bow thruster): 1 x 25 hp tunnel bow thruster Προπέλες (propellers): 2 αξονικά και 2 προπέλες μεταβλητού βήματος (2x twin variable pitch propellers) Γεννήτριες (generators): 2 κύριες γεννήτριες ηλεκτροπαραγωγής x 85 Kw Γεννήτρια ανάγκης (emergency generator): 1 x 38 Kw Kατάστρωμα: 35 τ.μ. Γερανοί/Bίντζια: 1XHiab γερανό, 1.2 τόννοι στα 8 μέτρα 2x net drums, 2x αλιευτικά βίντζια, 12 χιλ. x 2000 μέτρα 1 διπλό υδρογραφικό βίντζι, 4 χιλ. x 2000 μέτρα, 6 χιλ. x 1300 μέτρα 8 Eργαστήριο H/Y & οπτικών-ακουστικών μέσων: 15 τ.μ. Eργαστήρια: υγρό εργαστήριο 9 τ.μ., ξηρό εργαστήριο 9 τ.μ. Kαταψύκτες: 3 (-20 deg.c) Kαμπίνες πληρώματος: 4 για 7 μέλη πληρώματος Καμπίνες επιστημόνων: 3 για 6 επιστήμονες
Tο ερευνητικό σκάφος ΦIΛIA, που ναυπηγήθηκε στον Πειραιά το 1985, με βάση το λιμάνι του Hρακλείου Kρήτης εργάζεται όχι μόνο στο θαλάσσιο χώρο της Kρήτης αλλά στο σύνολο των Eλληνικών θαλασσών. Tο μεγαλύτερο πλεονέκτημα του ΦIΛIA είναι η ευελιξία του: λόγω μεγέθους μπορεί να εργαστεί τόσο στην ανοιχτή θάλασσα όσο και σε αβαθή παράκτια νερά λόγω του μικρού του βυθίσματος. Eχει διανύσει χιλιάδες ναυτικά μίλια διεκπεραιώνοντας ερευνητικές ωκεανογραφικές και αλιευτικές αποστολές και με τη μετασκευή του 1997, δείγμα της δέσμευσης της Eλληνικής Kυβέρνησης στα θέματα της θαλάσσιας έρευνας, εφοδιάστηκε με υπερσύγχρονο εξοπλησμό. Πρόσθετες πληροφορίες: 1. Eπιστημονικός εξοπλισμός: Hχοβολιστικό sonar Simrad EK 500 split beam 38 και 120 khz. Hχοβολιστικό sonar Simrad EK 400 single beam 120 khz. Hχοβολιστικό sonar Biosonics dual beam 120 khz V-Fin. RoxAnn & Side Scan Sonars. SCANMAR net recorder. Υποβρύχια τηλεκατευθυνόμενα οχήματα (ROV): Benthos Mini Rover (300 μέτρα), DSSI Max Rover Mk II (2000 μέτρα). ιάφορες υποβρύχιες κάμερες Osprey και υποβρύχιο έλκηθρο. 3 Seabird CTD. 7 Pευματογράφοι Aanderaa RC7. ιάφοροι δειγματολήπτες νερού και πλαγκτού. Iζηματοπαγίδες. ιάφοροι βενθικοί δειγματολήπτες (grabs, box και multi-corers) και δράγες. Πελαγικές τράτες και βενθικές τράτες και δοκότρατες (otter & beam trawls). 2. Εξοπλισμός πλοήγησης: Aυτόματος πιλότος, D-GPS, γυροπυξίδα, 1 ARPA και 1 EPA radar 100 nm, σύστημα ηλεκτρονικών χαρτών MaxSea, Hχοβολιστικά sonar: Simrad EK 400, Furuno 15 & 50 khz, Furuno 28 & 200 khz, forward looking sonar 400 khz, INMARSAT-C, Mετερεολογικό σταθμό Aanderaa NAVTEXT& Meteostar 2000.
ΥΠΟΒΡΥΧΙΕΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Το ΕΛΚΕΘΕ διαθέτει έναν σύγχρονο εξοπλισμό υποθαλάσσιας υποβρύχιας τεχνολογίας ο οποίος είναι διαθέσιμος όχι μόνο στην επιστημονική κοινότητα αλλά και σε ιδιώτες, ΝΠΙ, ΝΠ. ΟΜΗ - ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ Οι Υποβρύχιες ραστηριότητες αποτελούνται από την ομάδα Β/Θ ΘΕΤΙΣ, την ομάδα ROVs και την ομάδα δυτών. Ο διατιθέμενος εξοπλισμός περιλαμβάνει υλικά καταδύσεων (SCUBA και hard hat), υποβρύχια οχήματα (1 επανδρωμένο και 3 τηλεκατευθυνόμενα). Για την υποστήριξη των οποίων υπάρχουν στην Ανάβυσσο και στο Ηράκλειο πλήρως εξοπλισμένα εργαστήρια (συμπιεστές, μείκτες αερίων, θάλαμος αποσυμπίεσης, ηλεκτρονικά όργανα, κλπ) καθώς και κατάλληλοι αποθηκευτικοί χώροι. Υπάρχει όλος ο απαιτούμενος εξοπλισμός για τον έλεγχο, συντήρηση και επισκευή των συσκευών και συστημάτων. Οι υποβρύχιες δραστηριότητες υποστηρίζονται στην δράση τους στο πεδίο, από τα ερευνητικά σκάφη (Ω/Κ ΑΙΓΑΙΟ και Ω/Κ ΦΙΛΙΑ) του ΕΛΚΕΘΕ ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΟΜΕΝΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ - ΕΡΓΑΣΙΕΣ Συνδρομή σε επιστημονικές εργασίες όπως, γεωλογικές και βιολογικές μελέτες, παρατηρήσεις, δειγματοληψίες, κινηματογραφήσεις, φωτογραφήσεις Εκτέλεση τεχνικών εργασιών στα πλαίσια επιστημονικών προγραμμάτων ή αμιγώς τεχνικών έργων, όπως τοποθέτηση καλωδίων, επισκόπηση ζημιών υποθαλάσσιων εγκαταστάσεων, εντοπισμός αντικειμένων, ναυαγίων και εναλίων αρχαιοτήτων, μελέτες λιμενικών εγκαταστάσεων, τοποθέτηση επιστημονικών οργάνων και εξοπλισμού ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ ΣΕ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΑΝΑΓΚΗΣ Το προσωπικό και το υλικό των Υποβρυχίων ραστηριοτήτων βρίσκεται σε υψηλό επιχειρησιακό επίπεδο και ανταποκρίνεται σε μικρό χρόνο σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. 10 Η ομάδα έχει συμμετάσχει ενεργά και έχει διεκπεραιώσει με επιτυχία καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Συγκεκριμένα έχουν αναληφθεί τα τελευταία 4 χρόνια επιχειρήσεις εντοπισμού και ανέλκυσης 3 ελικοπτέρων και ενός μαχητικού αεροσκάφους σε βάθη από 70 εως 870 m. Η εμπειρία αυτή έχει οδηγήσει στην ανάπτυξη διαδικασιών και πρωτότυπων τεχνικών για την διεξαγωγή τέτοιου είδους επιχειρήσεων.
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΥΠΟΒΡΥΧΙΩΝ ΟΧΗΜΑΤΩΝ Β/Θ Θέτις Το Β/Θ ΘΕΤΙΣ κατασκευάστηκε το 1999 στη Γαλλία από την εταιρεία COMEX SA. Είναι ένα επιστημονικό, ερευνητικό, αυτόνομο, επανδρωμένο υποβρύχιο όχημα. Υποστηρίζεται για τις εργασίες πεδίου από το μητρικό του πλοίο το Ω/Κ ΑΙΓΑΙΟ Τεχνικά Χαρακτηριστικά Μήκος 3,4 μ, Πλάτος 2,4 μ Ύψος 2,5 μ, Βάρος 5,5 tn. Πλήρωμα 2 άτομα, Επιχειρησιακό βάθος 610 μ, ταχύτης 2,5 Knots. Για την πρόωση του διαθέτει 5 υδραυλικούς κινητήρες 11KW. Πηγή ενέργειας Μία ηλεκτρική συστοιχία υγρού τύπου μολύβδου τάσεως 160Volts. Εξοπλισμός Είναι εφοδιασμένο με σύγχρονο sonar υψηλής ευκρίνειας, συσκευές επικοινωνιών (UHF, VHF, υποβρύχιο τηλέφωνο), σύστημα εύρεσης και ανταλλαγής της θέσης του με το Ω/Κ ΑΙΓΑΙΟ, όργανα πλοήγησης, διαθέτει κάμερες και ισχυρό φωτισμό για εικονοληψίες. Είναι εξοπλισμένο με 2 ισχυρούς ρομποτικούς βραχίονες (5 και 3 βαθμών ελευθερίας). Για τον έλεγχο της εσωτερικής ατμόσφαιρας διαθέτει κατάλληλες συσκευές μέτρησης αερίων (O2, CO2). ιαθέτει επίσης μία σειρά εργαλείων για ειδικές χρήσεις όπως κοπτικά εργαλεία, υδραυλικό έμβολο, αντλία κενού, κλπ ΕΡΓΑΣΙΕΣ - ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ Υποστήριξη σε εθνικά προγράμματα Έρευνα, Εντοπισμός και Ανέλκυση ναυαγίων και απολεσθέντων αντικειμένων Επιθεωρήσεις αγωγών, καλωδίων. Έρευνα υποθαλάσσιας περιοχής Υποστήριξη σε Ευρωπαϊκά και ιεθνή επιστημονικά προγράμματα Υποστήριξη Υποθαλάσσιων Αρχαιολογικών Ερευνών OXHMA ΘΕΤΙΣ Max Rover Achilles Mini Rover Τύπος Β/Θ ROV ROV ROV Πηγή ηλ. Ισχ. Battery Cable Cable Cable Βάθος (m) 610 2000 1000 300 Ισχύς (hp) 24 12 3.5 1.8 Βάρος (Kg) 5300 800 120 30 Φορτίο (Kg) 120 100 10 3 Βραχίονες 2 1 1 1 Cameras 1 4 2 1 Sonars 1 2 1 -
ΥΠΟΒΡΥΧΙΕΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Max Rover ROV Είναι ένα τηλεκατευθυνόμενο υποβρύχιο όχημα με δυνατότητα κατάδυσης μέχρι 2000μ. Το σύστημα περιλαμβάνει το υποβρύχιο, βαρούλκο με καλώδιο και κονσόλες ελέγχου. Υποστηρίζεται από προσωπικό 3 ατόμων (χειριστές και μηχανικοί) και επιχειρεί από τα Ω/Κ πλοία του ΕΛΚΕΘΕ (ΑΙΓΑΙΟ και ΦΙΛΙΑ). Περιοχή ράσης Το ΜΑΧ ROVER παραλήφθηκε στην Ελλάδα το 1999 και έχει χρησιμοποιηθεί σε όλο το Αιγαίο Πέλαγος. Κατά τη διάρκεια των δοκιμών αποδοχής καταδύθηκε σε μέγιστο βάθος 1854μ μεταξύ των νήσων Κρήτης και Θήρας. ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΕΘΝΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Έρευνα και ανέλκυση απολεσθέντων αντικειμένων Επιθεώρηση υποθαλάσσιων περιοχών και αντικειμένων Επιθεώρηση αγωγών και καλωδίων ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ 3 Video cameras & digital still camera Scanning & side scan sonar Πυξίδα, αισθητήρες βάθους και ύψους Σύστημα σήμανσης θέσεως USBL Βραχίονας 5 βαθμών ελευθερίας ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΏΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΕΕ Έρευνα για την επίδραση των αλιευτικών εργαλείων στον πυθμένα Ανάπτυξη χρήσης νέων οργάνων και εργαλείων αυτόματης ανάλυσης για την υποθαλάσσια έρευνα ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ Έρευνα για τον βυθισμένο περσικό στόλο του αρείου (492 B.C.) Εντοπισμός αρχαιολογικών ευρημάτων Μικρός αδελφός: ROV Mini Rover Υποστηρίζει έρευνες σε ρηχά νερά (μέχρι 300μ) 12
Super Achille ROV Είναι ένα τηλεκατευθυνόμενο υποβρύχιο όχημα με δυνατότητα κατάδυσης μέχρι 1000μ. Είναι κατασκευασμένο από τον Γαλλική εταιρεία COMEX SA. Το σύστημα περιλαμβάνει το υποβρύχιο, βαρούλκο με καλώδιο και κονσόλες ελέγχου. επιχειρεί από τα Ω/Κ πλοία του ΕΛΚΕΘΕ (ΑΙΓΑΙΟ και ΦΙΛΙΑ). Περιοχή ράσης Το ROV SUPER ACILLE παραλήφθηκε στην Ελλάδα το 1999 και έχει χρησιμοποιηθεί σε πληθώρα αποστολών σε όλες τις ελληνικές θάλασσες. Έχει δυνατότητα απεριόριστης παραμονής στο βυθό. ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΕΘΝΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ειγματοληψίες και εικονοσκοπήσεις στα πλαίσια επιστημονικών προγραμμάτων Έρευνα και ανέλκυση απολεσθέντων αντικειμένων Επιθεώρηση υποθαλάσσιων περιοχών και αντικειμένων (αγωγών καλωδίων κλπ) Χρησιμοποιείται ως μέσο διάσωσης του Β/Θ ΘΕΤΙΣ. ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ 2 Video cameras Βασικό και ειδικό φωτισμό για κινηματογραφήσεις - φωτογραφήσεις Scanning sonar Πυξίδα, αισθητήρες βάθους και ύψους Σύστημα σήμανσης θέσεως USBL Βραχίονας 3 βαθμών ελευθερίας Κοπτικά εργαλεία, σημαντήρας με σκοινί, διασωστικά μέσα για την περισυλλογή αντικειμένων ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ Έχει λάβει μέρος σε όλες τις ερευνητικές αποστολές στα πλαίσια συνεργασίας με την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων Το ΕΛΚΕΘΕ υποστηρίζει αυτόνομες καταδύσεις μέχρι βάθους 100μ.
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ 14 Το Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας, το μεγαλύτερο από τα Iνστιτούτα του EΛ.KE.Θ.E., έχει ως επιστημονικό αντικείμενο την καταγραφή, μελέτη και έρευνα των φυσικών, χημικών, βιολογικών και γεωλογικών συνθηκών που επικρατούν στο θαλάσσιο οικοσύστημα και στα φυσικά του όρια με την ατμόσφαιρα, το βυθό και την ακτή. ιαρθρώνεται σε 4 επιστημονικούς Τομείς (Φυσικής, Xημικής, Bιολογικής Ωκεανογραφίας και Θαλάσσιας Γεωλογίας και Γεωφυσικής), ενώ 3 διατομεακές οριζόντιες και διεπιστημονικές δράσεις που δραστηριοποιούνται στην Ανοικτές Θάλασσες & Βαθιές Λεκάνες, την Παράκτια Έρευνα και την Επιχειρησιακή Ωκεανογραφία, συμπληρώνουν την ερευνητική του δραστηριότητα. Ο ρόλος και ο χαρακτήρας της έρευνας στις ανοικτές θάλασσες και βαθιές λεκάνες (open seas / deep basins) συμπυκνώνεται στην κατανόηση των χημικών, φυσικών, βιολογικών και γεωλογικών διαδικασιών με ιδιαίτερη έμφαση στην αλληλεπίδραση των διαδικασιών αυτών και το ρόλο τους στην παγκόσμια κλιματική αλλαγή. Η διεπιστημονική αυτή προσέγγιση είναι προϋπόθεση για την ολοκληρωμένη κατανόηση της λειτουργίας του θαλάσσιου οικοσυστήματος, των ανθρωπογενών αλλά και φυσικών διαταραχών στα πλαίσια της παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής όπως επίσης και στην εκτίμηση υποθαλάσσιων ενεργειακών πόρων. Η παράκτια έρευνα καλύπτει την έξοδο των λεκανών απορροής, τα δέλτα και τις παραλίες και την υφαλοκρηπίδα με στόχο τον προσδιορισμό του ρόλου της παράκτιας ζώνης, τη δημιουργία επιστημονικής υποδομής και συνεπώς την υποστήριξη πολιτικών με επιστημονικά δεδομένα με δεδομένη την αλλαγή κλίματος και τις επιπτώσεις στις παράκτιες περιοχές. Τέλος η επιχειρησιακή ωκεανογραφία καλύπτει ερευνητικά την καθημερινή πρόβλεψη της κατάστασης της θάλασσας, δίνει την ακριβέστερη δυνατή πληροφορία για την κατάσταση θάλασσας, συλλέγει και επεξεργάζεται ωκεανογραφικά δεδομένα, διαχέει την πληροφορία σε χρήστες σε πραγματικό χρόνο και αναπτύσσει την ωκεάνια τηλεπισκόπιση.
H ερευνητική δράση του Ινστιτούτου υποστηρίζεται από το Bιογεωχημικό εργαστήριο ενώ σημαντικό ρόλο κατέχει η Τεχνική Υποστήριξη και Ανάπτυξη Τεχνολογίας με την συντήρηση του εξοπλισμού πεδίου του Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας. Η ιατομεακή Ενότητα που αφορά τις «Εφαρμογές Πληροφορικής» (GIS και βάσης δεδομένων) αφορά στην δημιουργία βάσης δεδομένων του Ινστιτούτου και την ανάπτυξη χωρικών βάσεων δεδομένων (GeoDataBase) που αφορούν τόσο στο θαλάσσιο όσο και στο χερσαίο-παράκτιο χώρο. ιαφορετικών ειδών παράκτια και θαλάσσια δεδομένα (π.χ.. βαθυμετρία υψομετρία, γεωλογία, φυσικοί πόροι, χαρακτηριστικά θαλάσσιου πυθμένα, θαλάσσιοι παράκτιοι βιότοποι ) αντιμετωπίζονται και οργανώνονται σε χωρικά θεματικά επίπεδα, τα οποία στη συνέχεια επεξεργάζονται οπτικά και υπολογιστικά (χωρικοί συσχετισμοί - χωρική ανάλυση) με σκοπό την ολοκληρωμένη ανάπτυξη και διαχείριση των οικοσυστημάτων. Tο Bιογεωχημικό Εργαστήριο (ΒΓΧ) εξυπηρετεί εργαστηριακά τα προγράμματα και τις μελέτες που εκτελούνται από το Ινστιτούτο, τις παροχές υπηρεσιών προς τρίτους, και υποστηρίζει την ανάπτυξη και βελτίωση των αναλυτικών μεθοδολογιών διατίθεται για εκπαιδευτικούς σκοπούς (δαπάνη των ΑΕΙ, ΤΕΙ) και ενθαρρύνει την επιμόρφωση των Τεχνικών Επιστημόνων και των Τεχνικών. Πρόκειται για αυτοδιαχειριζόμενη ολοκληρωμένη μονάδα αναλύσεων με ιδίους πόρους. Το ΒΓΧ εργαστήριο λειτουργεί από το 1999 και απαρτίζεται από 20 Τεχνικούς Επιστήμονες, εκ των οποίων 14 είναι ιδάκτορες και 2 κατέχουν Msc, και 15 Τεχνικούς. Το ΒΓΧ καλύπτει όλους τους εργαστηριακούς τομείς με τη λειτουργία 9 Eργαστηριακών Mονάδων Aναλύσεων (Iζηματολογίας, Aνόργανης, Oργανικής Xημείας, Πλαγκτού, Bένθους, Tοξικολογίας, Iζηματοπαγίδων, Tεχνικής Γεωλογίας, Hλεκτρονικού Mικροσκοπίου). Το Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας είναι εξοπλισμένο άρτια, με τελευταίας τεχνολογίας εργαστηριακά όργανα, όπως π.χ. αυτόματους αναλυτές θρεπτικών αλάτων, διαλελυμένου διοξειδίου του άνθρακα και ολικού οργανικού άνθρακα, ατομικές απορροφήσεις, φασματοφωτόμετρα,
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ φασματογράφο μάζας, στοιχειακό αναλυτή, φθορισίμετρο, περιθλασίμετρο ακτίνων - X και χημικό αναλυτή φθορισμού ακτίνων - X., όργανο μέτρησης ισοτόπων μολύβδου, όργανο κοκκομετρίας Sedigraph, συσκευές coulter counter, microtox, συστήματα πολυκαναλικής ανάλυσης και ακτινογραφίας πυρήνων, ηλεκτρονικό μικροσκόπιο σάρωσης και πολλά άλλα μικρότερα εργαστηριακά όργανα. Τα παραπάνω συμπληρώνονται από όργανα πεδίου (δειγματολήπτες νερού, ιζημάτων και θαλάσσιων οργανισμών). Στο Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας εντάσσεται επίσης και ο σημαντικός εξοπλισμός του συστήματος ΠΟΣΕΙ ΩΝ. Σύμφωνα με τα παραπάνω το Ινστιτούτο διεξάγει έρευνα και προσφέρει υπηρεσίες, μεταξύ άλλων σε βιογεωχημεία, παράκτιο περιβάλλον, επιχειρησιακή ωκεανογραφία, ωκεανογραφία ανοικτών θαλασσών, θαλάσσια τεχνολογία και θαλάσσια μετεωρολογία, μέτρηση και πρόγνωση της κατάστασης των θαλασσών. Το ερευνητικό προσωπικό που διεξάγει την έρευνα αποτελείται από 66 επιστήμονες, εκ των οποίων οι 32 είναι Ερευνητές και Ειδικοί Λειτουργικοί Επιστήμονες (ΕΛΕ), ενώ το συνολικό προσωπικό (μόνιμο ή με σχέση εργασίας) σε Αθήνα και Κρήτη ανέρχεται σήμερα σε 121 άτομα. Την τελευταία πενταετία πραγματοποιήθηκαν 144 προγράμματα και μελέτες με χρηματοδότηση από την E.E., ημόσιους και Ιδιωτικούς φορείς. H συνολική χρηματοδότηση ήταν της τάξης των 18 εκ. ευρώ. Κατά το ίδιο χρονικό διάστημα τα αποτελέσματα των ερευνών έγιναν ευρύτατα γνωστά από το σύνολο 563 δημοσιεύσεων σε ιεθνή περιοδικά και Συνέδρια. Η υποθαλάσσια αρχαιολογία αποτελεί μία ακόμα επιστημονική δραστηριότητα του Ινστιτούτου και του ΕΛΚΕΘΕ σε συνεργασία με την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού. Η συνεργασία άρχισε τον Φεβρουάριο του 2000. Από τότε έχουν πραγματοποιηθεί περισσότεροι από 15 πλόες με το Ω/Κ 16 ΑΙΓΑΙΟ σε πολλές περιοχές του Αιγαίου Πελάγους και
έχουν εντοπισθεί περισσότερα από 30 ναυάγια της κλασικής, ελληνιστικής, ρωμαϊκής, βυζαντινής και μετα-βυζαντινής εποχής. Το Ινστιτούτο αποτελεί το κέντρο για την απασχόληση φοιτητών όλων των Πανεπιστημίων της χώρας. Οργανώνει Θερινά Σχολεία για φοιτητές με εκπαιδευτικές αρχές και εφαρμογές στην ωκεανογραφία και έχει φοιτητές μέσα από Ευρωπαϊκά προγράμματα από Ευρωπαϊκές και τρίτες χώρες, στα πλαίσια Ευρωπαϊκών και Εθνικών Προγραμμάτων (Πορτογαλία, Ιταλία, Ουκρανία) ενώ συμμετέχει στην αποκλειστική διδασκαλία σε φοιτητές, σε συνεργασία με τον Υδροβιολογικό Σταθμό Ρόδου μέσα από το Πρόγραμμα PAIDEIA, του Rhode Island University Η πολιτική έρευνας και ανάπτυξης του Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας βασίζεται σε 3 άξονες: Συνεργασίες με Ευρωπαϊκές χώρες στα πλαίσια Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων. Ανάπτυξη υποδομών για τη μελέτη των Πλανητικών αλλαγών και της λειτουργίας θαλασσίων οικοσυστημάτων (ΕΕ και ιεθνή Προγράμματα) και συμμετοχή σε ιεθνή Προγράμματα (π.χ. IGBP) Συνεργασία με τρίτες χώρες (κυρίως Μεσόγειος, Μαύρη Θάλασσα και Κασπία Θάλασσα) με στόχο να γίνει η Ελλάδα η «πύλη» της Ευρώπης για θέματα θαλάσσιας έρευνας προς την Ανατολική Μεσόγειο και τις χώρες της Μαύρης θάλασσας. Συνεργασία με Εργαστήρια και Πανεπιστήμια στη Βουλγαρία Ρουμανία, Τουρκία, Ρωσία/ Ουκρανία και Γεωργία. Ανάπτυξη Περιβαλλοντικής Πρόγνωσης και Οικολογικά μοντέλα (προσπάθεια μεταφοράς «know how» σε τρίτες χώρες (IASON, POSEIDOΝ-2) Συνεργασία με Πανεπιστήμια και Ερευνητικά Κέντρα στις ΗΠΑ (Un. Rhode Isl, Un Seattle (ONR), Woods Hole, Un Connecticut). Συνεργασία με το ΜΙΤ σε σχέση με νέες θαλάσσιες τεχνολογίες (AUV). Συνεργασία με NASA μέσω του POSEIDON-2 και την μέτρηση της βροχής.
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ Το Ινστιτούτο Θαλασσίων Βιολογικών Πόρων έχει ως επιστημονικό του αντικείμενο την εκτίμηση των αλιευτικών πόρων της χώρας, την αειφόρο διαχείρισή τους, καθώς επίσης και τη διαχείριση της παράκτιας ζώνης, όπου η αλιεία παίζει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξή της. Η αλιευτική έρευνα που διεξάγει το Ινστιτούτο σχετίζεται άμεσα με τη χάραξη της Εθνικής Αλιευτικής Πολιτικής, η οποία οφείλει, βάσει των κανονισμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να είναι εναρμονισμένη με την Κοινή Αλιευτική Πολιτική της Μεσογείου. Το Ινστιτούτο για την καλύτερη λειτουργία του διαρθρώνεται στις ακόλουθες διεπιστημονικές δράσεις: (α) ιαχείριση αλιευτικών αποθεμάτων, (β) Εντοπισμός νέων αλιευτικών πόρων, (γ) Μελέτη αλιευτικών εργαλείων και αλιευτικών τεχνικών, (δ) Αλληλοεπίδραση αλιείας και περιβάλλοντος, (ε) Ολοκληρωμένη διαχείριση παράκτιας ζώνης, και (στ) ιαχείριση αλιευτικών στοιχείων. Το Ινστιτούτο πρόσφατα και σε συνεργασία με το ΙΝΑΛΕ/ΕΘΙΑΓΕ, έχει αναλάβει την οργάνωση, συλλογή, επεξεργασία και διαχείριση των αλιευτικών στοιχείων της χώρας για την εκτίμηση της κατάστασης των αλιευτικών πόρων της, υλοποιώντας τους Κανονισμούς 1543/2000 και 1639/2001 της ΕΕ. 18
Οι ερευνητικοί στόχοι του Ινστιτούτο επικεντρώνονται στις παρακάτω προτεραιότητες, καλύπτοντας το σύνολο της αλιευτικής έρευνας σε μεσογειακό επίπεδο, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα την επιλογή του Ινστιτούτου ως το μοναδικό Ελληνικό Κέντρο Αριστείας Αλιείας και ιαχείρισης Παράκιας Ζώνης. Συμβολή στην αειφόρο διαχείριση των αλιευτικών πόρων (ψάρια, καρκινοειδή και κεφαλόποδα) σε εθνικό και διεθνές/μεσογειακό επίπεδο Μελέτη βιολογίας, οικολογίας και δυναμικής των βενθοπελαγικών και πελαγικών αποθεμάτων της χώρας Εντοπισμός νέων αλιευτικών πόρων και αλιευτικών πεδίων Μελέτη των επιπτώσεων της αλιείας στο θαλάσσιο οικοσύστημα Παρακολούθηση της αλιευτικής προσπάθειας των διαφόρων αλιευτικών εργαλείων στη χώρα Μελέτη της επιλεκτικότητας των σπουδαιότερων αλιευτικών εργαλείων που χρησιμοποιεί η ελληνική αλιεία Συμβολή στη μελέτη των κοινωνικο-οικονομικών επιδράσεων των αλιευτικών μέτρων Οργάνωση βάσεων αλιευτικών δεδομένων ιάχυση των αποτελεσμάτων της αλιευτικής έρευνας στους εμπλεκομένους φορείς από την αλιεία (ψαράδες, μεταποιητές κλπ) Συμμετοχή του ερευνητικού προσωπικού του Ινστιτούτου σε επιστημονικές ομάδες διεθνών οργανισμών (CIESM, ICCAT, FAO, EE κλπ) που ασχολούνται με την αλιεία
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ Το Ινστιτούτο Θαλασσίων Βιολογικών Πόρων είναι εξοπλισμένο με σύγχρονα επιστημονικά όργανα για να διευκολύνεται η έρευνα του τόσο στο πεδίο όσο και στο εργαστήριο. Στο εργαστήριο διαθέτει ηλεκτρονικό εξοπλισμό ανάλυσης εικόνας για την μελέτη των λεπιών, εξοπλισμό για τον εγκλωβισμό λεπιών και ωτολίθων, μηχανήματα κοπής και λείανσης ωτολίθων και προβολείς λεπιών, μικροσκόπια και στερεοσκόπια, εξοπλισμός ιστολογικής ανάλυσης (μικροτόμοι, ιστοκινέτες) και ανάλυσης λιπιδίων. Το υπολογιστικό κέντρο του ΙΘΑΒΙΠ είναι εξοπλισμένο με τελευταίας τεχνολογίας μηχανήματα και λογισμικό και είναι εξειδικευμένο στην ανάπτυξη εφαρμογών που αφορούν την αλιευτική έρευνα. Τα παραπάνω συμπληρώνονται από όργανα πεδίου όπως ηχοβολιστικά όργανα εκτίμησης των μικρών πελαγικών, ηλεκτρονικά όργανα παρακολούθησης της γεωμετρίας της τράτας, ROV και έλκηθρο, κάμερες υποθαλάσσιας παρακολούθησης, δειγματολήπτες νερού και πλαγκτού, CTD, δίχτυα και πόρτες αλιείας. 20
Το συνολικό προσωπικό (μόνικο ή με σχέση εργασίας) του Ινστιτούτου ανέρχεται σε 48 άτομα από τα οποία 12 είναι ερευνητές και ειδικοί λειτουργικοί επιστήμονες, 11 τεχνικοί επιστήμονες και 9 τεχνικοί. Ερευνητικό προσωπικό του Ινστιτούτου έχει διατελέσει σε προεδρεία Επιτροπών ιεθνών Οργανισμών, μέλη ιεθνών και Εθνικών Επιτροπών ή Ομάδων εργασίας που σχετίζονται με την αλιευτική έρευνα και διαχείριση στη Ευρώπη. Ομοίως έχουν συμμετάσχει στην οργάνωση εθνικών και διεθνών συνεδρίων. Την τελευταία πενταετία το Ινστιτούτο ολοκλήρωσε 128 ερευνητικά προγράμματα ή μελέτες, προϋπολογισμού 18,7 εκ., χρηματοδοτούμενα από την ΕΕ, ημοσίους φορείς, ενώ ελάχιστη είναι η συμμετοχή των ιδιωτικών φορέων. Ομοίως, κατά το παραπάνω χρονικό διάστημα το ερευνητικό προσωπικό του Ινστιτούτου δημοσίευσε τα αποτελέσματα των ερευνών του σε 439 διεθνή περιοδικά και συνέδρια, ενώ σημαντική ήταν και η συμβολή του σε εκλαϊκευμένα περιοδικά και εφημερίδες.
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ Υ ΑΤΩΝ Tα γνωστικά αντικείμενα του Iνστιτούτου Eσωτερικών Yδάτων αφορούν την περιβαλλοντική έρευνα στους υδατικούς πόρους της ενδοχώρας, δηλαδή στα επιφανειακά και στα υπόγεια νερά, είτε είναι φυσικά, ή τεχνητά, είτε ιδιαιτέρως τροποποιημένα υδάτινα συστήματα. Σκοπός του Iνστιτούτου είναι να συμβάλλει στην παραγωγή γνώσης, στην προώθηση, διάχυση και συνεισφορά στην έρευνα, στις πρακτικές τεχνογνωσίας, στην επίλυση προβλημάτων, στην αξιοποίηση και προστασία των υδατικών πόρων, αλλά και στη διασύνδεση των αποτελεσμάτων της έρευνας με την κοινωνία και στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής. Oι ερευνητικές δραστηριότητες που αναπτύσσει το Iνστιτούτο και η παροχή υπηρεσιών που προσφέρει, εστιάζονται μεταξύ των άλλων: στη διαχείριση των υδρολογικών λεκανών, στον κύκλο του νερού, στην προστασία και αποκατάσταση των υδάτινων οικοσυστημάτων, στην πρόληψη και στον περιορισμό της ρύπανσης, στην οικολογική ποιότητα των επιφανειακών νερών, στην ευρύτερη αξιοποίηση των υδατικών πόρων και χώρων. Oι πρόσφατες δραστηριότητες και οι προοπτικές έρευνας και τεχνολογίας του Iνστιτούτου καλύπτουν: Τη συμβατική και τηλεματική παρακαλούθηση του υδάτινου περιβάλλοντος Την ορθολογική διαχείριση του νερού σε ηπειρωτικές παράκτιες και νησιωτικές περιοχές Την επαναχρησιμοποίηση και πολλαπλή χρήση των νερών Τον περιορισμό - αποτροπή της ρύπανσης και την 22
αποκατάσταση ρυπασμένων περιοχών Τη διερεύνηση και ανάσχεση των προβλημάτων που προκαλούν οι κλιματικές αλλαγές και οι ανθρώπινες δραστηριότητες (ερημοποίηση και πλημμύρες, υφαλμύρωση, κ.α.) Την προστασία, διατήρηση, αποκατάσταση και ανάδειξη βιοτόπων, ενδημικών ειδών και βιολογικών πόρων Την εκτίμηση και αποκατάσταση της βιοποικιλότητας και της οικολογικής ποιότητας. H έρευνα του Iνστιτούτου υποστηρίζεται από τις εργαστηριακές μονάδες: Yδρολογίας και Yδρογεωχημείας, Oικολογικής ποιότητας, Yδροβιολογίας και Iχθυολογίας, ενώ ο βασικός εξοπλισμός του Iνστιτούτου περιλαμβάνει μεταξύ των άλλων: πολυπαραγοντικό σαρωτή ποιότητας νερού (CTD), φορητά όργανα ποιότητας νερού, συστήματα ανάλυσης ιόντων, φορητό χημικό εργαστήριο, μονάδα παραγωγής χημικώς καθαρού νερού, αναλυτή μικροϊόντων, βυθόμετρα, ζυγούς ακριβείας, συσκευές ηλεκτραλιείας, υπολογιστικό σύστημα ανάλυσης εικόνων, μικροσκόπια, στερεοσκόπια, ενυδρεία, δειγματολήπτες νερού, ιζήματος, πλαγκτού και ασπόνδυλης πανίδας, κ.α. Σημειώνεται ότι εξειδικευμένες αναλύσεις - μετρήσεις διεξάγονται στο βιογεωχημικό εργαστήριο του EΛ. KE. Θ. E. Στο Iνστιτούτο εργάζονται συνολικά 23 άτομα (μόνιμο προσωπικό, επί συμβάσει και επί έργω), εκ των οποίων οι 9 είναι Eρευνητές και Eιδικοί Λειτουργικοί Eπιστήμονες. Tην τελευταία πενταετία τα έσοδα από προγράμματα χρηματοδοτούμενα από την E. E., ημόσιους και Iδιωτικούς φορείς ήταν της τάξης των 3.5 εκ. ευρώ. Στο ίδιο χρονικό διάστημα τα αποτελέσματα των ερευνών έγιναν ευρύτερα γνωστά από ένα σύνολο 80 δημοσιεύσεων σε ιεθνή περιοδικά και Συνέδρια.
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΘΑΛΑΣΣΙΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ & ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ Το Ι. ΘΑ. ΒΙ. Γ. έχει ως επιστημονικό αντικείμενο την έρευνα της ποικιλότητας της θαλάσσιας ζωής σε όλα τα επίπεδα της βιολογικής οργάνωσης, καθώς και των αλληλεπιδράσεων αυτής με το θαλάσσιο περιβάλλον. Η πολυ-παραμετρική αυτή προσέγγιση της θαλάσσιας έρευνας έχει ως κύριους στόχους τη μελέτη των αλλαγών (φυσικών και ανθρωπογενών) στη θαλάσσια βιοποικιλότητα, τη μελέτη της δομής, της δυναμικής και της γενετικής ποικιλομορφίας του οικοσυστήματος, καθώς και την ορθολογική διαχείρισή του. Οι παραπάνω στόχοι οριοθετούν το κεντρικό πλαίσιο των ερευνητικών δραστηριοτήτων του ινστιτούτου το οποίο πρόσφατα επιλέχθηκε ως το μοναδικό Ελληνικό Κέντρο Αριστείας για την Θαλάσσια Βιοποικιλότητα. Γιά την πραγματοποίηση των ερευνητικών δραστηριοτήτων του το Ι. ΘΑ. ΒΙ. Γ. διαθέτει σύγχρονα εργαστήρια (γενετικής, μικροβιολογίας, χημείας και οικολογίας) για την διερεύνηση των παραγόντων που ευθύνονται για τις αλλαγές στη θαλάσσια βιοποικιλότητα, την έρευνα του οικοσυστήματος, την ορθολογική διαχείριση αλλά και την προστασία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων, τη μελέτη της γενετικής ποικιλομορφίας και δομής των αποθεμάτων των φυσικών πληθυσμών των εμπορικά σημαντικών ειδών ιχθύων και ασπονδύλων και τέλος την ολοκληρωμένη γονιδιωματική προσέγγιση με στόχο τη γενετική βελτίωση των καλλιεργούμενων ειδών. 24
Ο εξοπλισμός του ινστιτούτου περιλαμβάνει αυτόματους αναλυτές αλληλουχίας DNA, συσκευές αλυσιδωτής αντίδρασης πολυμεράσης, ρομποτικό μηχάνημα διαχείρισης υγρών δειγμάτων, φασματοφθοριόμετρα, μικροσκόπια, όργανα για μικροβιολογικές καλλιέργειες και χημικές αναλύσεις, κλπ. Το προσωπικό που διεξάγει την έρευνα αποτελείται από 20 άτομα εκ των οποίων οι 3 είναι ερευνητές και ειδικοί λειτουργικοί επιστήμονες. Την τελευταία πενταετία πραγματοποιήθηκαν 30 προγράμματα και μελέτες χρηματοδοτούμενα από την Ε. Ε., το Ελληνικό ημόσιο και ιδιωτικούς φορείς. Η συνολική χρηματοδότηση ήταν της τάξεως των 10 εκ. ευρώ. Κατά την ίδια χρονική περίοδο τα αποτελέσματα των ερευνών έγιναν ευρύτερα γνωστά από ένα σύνολο περίπου 150 δημοσιεύσεων σε διεθνή περιοδικά και συνέδρια, ενώ ταυτόχρονα δόθηκε μεγάλη δημοσιότητα από τα μέσα ενημέρωσης.
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ Υ ΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ Το αντικείμενο του Ινστιτούτου Υδατοκαλλιεργειών είναι η πραγματοποίηση πρωτότυπης έρευνας, η ανάπτυξη και η μεταφορά τεχνολογίας και τεχνογνωσίας και η επιμόρφωση νέου ανθρώπινου δυναμικού στον τομέα των υδατοκαλλιεργειών. Για το σκοπό αυτό η ερευνητική προσπάθεια του Ινστιτούτου εστιάζεται αφενός στην μελέτη της βιολογίας των ειδών και αφετέρου στις τεχνολογίες και στις τεχνικές της εκτροφής τους. Συγκεκριμένα, η υλοποίηση των ερευνητικών στόχων του Ινστιτούτου περιλαμβάνει και προϋποθέτει: Α) Βασική έρευνα εστιασμένη στον προσδιορισμό, την κατανόηση και τον έλεγχο των βιολογικών μηχανισμών που εμπλέκονται στην διαδικασία εκτροφής των ήδη εκτρεφόμενων ή δυνάμενων να εκτραφούν υδρόβιων οργανισμών, (φυσιολογία, παθολογία, ηθολογία, αναπτυξιακή βιολογία, ανοσολογία, μεταβολισμός, κλπ.). B) Εφαρμοσμένη έρευνα, προσανατολισμένη στην επίλυση προβλημάτων του κλάδου των υδατοκαλλιεργειών σε Εθνικό και Ευρωπαϊκό επίπεδο. Η έρευνα αυτή είναι πολυδιάστατη και περιλαμβάνει τον καθορισμό των Bιολογικών και Tεχνο-Oικονομικών Βάσεων της υδατοκαλλιέργειας με την επιλογή των καλύτερων και οικονομικά αποδοτικότερων τεχνολογιών, και την βελτίωση των συνθηκών παραγωγής. Αφορά στη βελτίωση της παραγωγής και ποιότητας των εκτρεφόμενων οργανισμών, στη σύνθεση και τεχνολογία παρασκευής ιχθυοτροφών, στην επιλογή και καλλιέργεια νέων ειδών, στην ανάπτυξη και βελτιστοποίηση συστημάτων παραγωγής και μεθοδολογιών διαχείρισης για όλα τα στάδια ανάπτυξης των εκτρεφόμενων οργανισμών. 26
Αντικείμενο του Ινστιτούτου επιπλέον είναι να ερευνά την αλληλεπίδραση υδατοκαλλιεργειών και περιβάλλοντος, να ελέγχει και να ενισχύει την φυσική παραγωγικότητα τον έλεγχο και την ενίσχυση της φυσικής παραγωγικότητας των υδατικών συστημάτων, καθώς και να αναπτύσσει μεθοδολογίες διαχείρισης ενυδρείων. Το προσωπικό του Ινστιτούτου είναι σήμερα 40 άτομα από τα οποία 7 ερευνητές και ειδικοί λειτουργικοί επιστήμονες, 10 τεχνικοί επιστήμονες και 15 τεχνικοί. Ο εξοπλισμός του Ινστιτούτου αποτελείται από πειραματικές και πιλοτικές εγκαταστάσεις εκτροφής αντίστοιχων μίας καθετοποιημένης μονάδας υδατοκαλλιέργειας (από τους γεννήτορες και τα εμβρυϊκά στάδια μέχρι το εμπορεύσιμο μέγεθος) ενώ διαθέτει και πιλοτική μονάδα κλωβών στον κόλπο της Σούδας. Στον εξοπλισμό του περιλαμβάνονται επίσης εξειδικευμένα εργαστήρια (παθολογίας, ιστολογίας, βιοχημείας, ορμονικών και αιματολογικών αναλύσεων, χρωματογραφίας, HPLC, κλπ) που επιτρέπουν την μελέτη σε όλα τα στάδια της ζωής του ψαριού. Οι εγκαταστάσεις του Ινστιτούτου πρόκειται να ανανεωθούν και να εμπλουτιστούν με τα νέα εργαστήρια που ήδη κατασκευάζονται (AQUA LABS). Το Ινστιτούτο Υδατοκαλλιεργειών είναι σήμερα ένα από τα σπουδαιότερα στη Μεσόγειο. Την τελευταία 5 ετία υλοποιήθηκαν 50 ερευνητικά και τεχνολογικά προγράμματα προϋπολογισμού 5 εκ. ευρώ. Τα αποτελέσματα που προέκυψαν οδήγησαν σε 95 δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά και σε 55 παρουσιάσεις σε συνέδρια.
Υ ΡΟΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ & ΕΝΥ ΡΕΙΟ ΡΟ ΟΥ Το 1934, κατά την ιταλική κατοχή της ωδεκανήσου (1912-1943), ξεκίνησε η κατασκευή του Reale Istituto di Ricerche Biologiche di Rodi (Βασιλικό Iνστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας Ρόδου), η οποία ολοκληρώθηκε το 1935. Το Ινστιτούτο άρχισε να λειτουργεί το 1937 ως ερευνητική μονάδα και από το 1963 με την ονομασία Υδροβιολογικός Σταθμός Ρόδου λειτουργεί ως Ενυδρείο - Μουσείο και ερευνητική μονάδα του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.). Το Υπουργείο Πολιτισμού έχει χαρακτηρίσει το κτίριο του Υ.Σ.Ρ. ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, διακεκριμένο δείγμα αρχιτεκτονικής του ιεθνούς Στυλ. Η Ερευνητική Μονάδα του Υδροβιολογικού Σταθμού Ρόδου έχει σαν πρωταρχικούς στόχους την εξέλιξη και διάδοση της επιστημονικής γνώσης, για το θαλάσσιο περιβάλλον καθώς και την προστασία του. Μέσα στις κύριες δραστηριότητές του περιλαμβάνονται: H έρευνα που καλύπτει ολόκληρο το φάσμα της ωκεανογραφικής επιστήμης στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο Θάλασσα. Η εξέλιξη της τεχνογνωσίας στον τομέα διαχείρισης οργανισμών σε εγκαταστάσεις ενυδρείων. Η μελέτη και προστασία υδρόβιων οργανισμών υπό συνεχή απειλή. Η περισυλλογή, περίθαλψη και επανένταξη στο φυσικό περιβάλλον υδρόβιων ζώων που κινδυνεύουν. 28
Η συνεργασία με άλλα ερευνητικά και εκπαιδευτικά ιδρύματα. Η εκπαίδευση και παροχή εξειδικευμένων συμβουλών, για την ορθολογική διαχείριση του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Η εξειδικευμένη εκπαίδευση φοιτητών. Οι εκπαιδευτικές δράσεις που στοχεύουν στην αφύπνιση της περιβαλλοντικής συνείδησης μαθητών της ευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Η μεταφορά της γνώσης για τη θάλασσα σε συγκεκριμένες ομάδες κοινού με τη διοργάνωση ειδικών διαλέξεων και σεμιναρίων, στις ειδικά διαμορφωμένες για το σκοπό αυτό αίθουσες του. Το Ενυδρείο - Μουσείο αποτελεί αναπόσπαστη μονάδα του Υ.Σ.Ρ. Μετά την τελευταία ανακαίνιση - αναβάθμιση του, αποτελεί σήμερα έναν πόλο έλξης στην ΝΑ Ελλάδα. Εκεί παρουσιάζεται ο θαλάσσιος πλούτος του Αιγαίου και της ανατολικής Μεσογείου, καθώς και εφαρμογές, με τη χρήση πολυμέσων της σύγχρονης ωκεανογραφικής τεχνολογίας. Το σύστημα κυκλοφορίας του νερού στο Ενυδρείο είναι "ανοικτού τύπου", δηλαδή το θαλασσινό νερό ανανεώνεται συνεχώς και υφίσταται ελάχιστη επεξεργασία, εξασφαλίζοντας τις καλύτερες συνθήκες διαβίωσης σε όλα τα είδη που φιλοξενούνται. Η λειτουργία των τεχνικών εγκαταστάσεων, καθώς και οι διακυμάνσεις των φυσικών και χημικών παραμέτρων του θαλασσινού νερού, παρακολουθούνται και ελέγχονται τηλεματικά.
ΘΑΛΑΣΣΟΚΟΣΜΟΣ H Μεσόγειος, ασφαλώς και δεν συρρικνούται, Και το ελάχιστο κύμα της έχει ιδιαίτερη χάρη και όψη. Άλλα μηνύματα εκπέμπει ο ορμητικός Βορράς, ο θυελλώδης και ύπουλος Νότος, ο βραχύβιος Aπηλιώτης. Άλλα, ονειρικά σκηνικά συνθέτουν τα αβαθή των ακτών του Αιγαίου, άλλα τα πελάγη και άλλα οι μακρινοί βυθοί των ρηγμάτων. Άλλες σκηνές σχηματίζουν οι δαιδαλώδεις σχισμές των υποθαλάσσιων βράχων, άλλες τα επιβλητικά θαλάσσια σπήλαια με το λιγοστό φως, και άλλες η χρυσίζουσα άμμος του βυθού. Άλλα σκηνικά άφησε ο άνθρωπος στο ιστορικό πέρασμά του όπως τα αρχαία ναυάγια, και τις πόλεις που βυθίστηκαν. ιαφορετική η συμπεριφορά του Κρητικού σκάρου, του πολύχρωμου γύλου, του τέλειου καρχαρία, των σιωπηλών μαλακίων, των σε συνεχές λίκνισμα υποθαλάσσιων φυτών. ιαφορετική η ζωή των ακίνητων κοραλλιών και των αεικίνητων τόνων, της ανεμώνης που πάλλεται και της γοργόνιας που αντιστέκεται, των σελαχιών που πετούν και της μέδουσας που παρασύρεται. Λεσσεψιανοί μετανάστες ονομάστηκαν οι νέοι κάτοικοι που πέρασαν στη Μεσόγειο όταν ο άνθρωπος άνοιξε τη διώρυγα στο Σουέζ. Νέοι για τη Μεσόγειο αλλά παλιοί κάτοικοι των θερμών τροπικών θαλασσών και των κοραλλιογενών υφάλων Ήρθαν και ευδοκίμησαν. Η Μεσόγειος γέμισε με νέα παράξενα τροπικά χρώματα και σχήματα και, όπως συμβαίνει με τους μετανάστες, η παλιά ζωή εμπλουτίστηκε με νέα. 30
«Θάλασσα λανθασμένη δεν γίνεται...» (Ο. Ελύτης) Το Ενυδρείο Κρήτης, CretAquarium, καρπός της επιστημονικής έρευνας έρχεται ν ανοίξει σε όλους ένα μικρό παράθυρο στη γνώση και στο βίωμα του μεσογειακού θαλάσσιου κόσμου. Μέρος του «Θαλασσόκοσμου», ενός θαλάσσιου πάρκου έρευνας, πολιτισμού, εκπαίδευσης και αναψυχής, στηρίζεται στη γνώση, στην εξειδίκευση και στην καινοτομία που παράχθηκε τα τελευταία 20 χρόνια από τους έλληνες θαλάσσιους επιστήμονες. Τι προσπαθούμε όμως να επιτύχουμε μέσω του Ενυδρείου Κρήτης, του πρώτου μεγάλου ενυδρείου της Ελλάδας και της Α. Μεσογείου; Καταρχήν, να αναδείξουμε τον παραδεισένιο κόσμο των 4000 θαλάσσιων φιλοξενούμενων οργανισμών Να υπενθυμίσουμε ότι η θαλάσσια ζωή της Μεσογείου είναι στενά δεμένη με αυτήν της στεριάς που την περιβάλει. Μια σχέση που έχει καθορίσει το παρελθόν και θα προσδιορίσει το μέλλον και των δύο αυτών κόσμων. Τέλος και ίσως το σπουδαιότερο, να φιλοξενήσουμε τα ερωτήματα της νέας γενιάς και να προσπαθήσουμε μαζί να τα μετατρέψουμε σε νέα βιωματική γνώση που να υπόσχεται μια αρμονικότερη συνύπαρξη του ανθρώπου με την θάλασσα. Στο CretAquarium του Θαλασσόκοσμου αλλάζοντας την κλίμακα της σχέσης ανθρώπου -θάλασσας το μεγαλείο γίνεται αντιληπτό ενώ η μαγεία διαρκεί.