ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 20-4-2017 ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Φαντάσου λοιπόν ανθρώπους κοντά (κατά μήκος) σ αυτόν το μικρό τοίχο να μεταφέρουν κάθε λογής αντικείμενα που προεξέχουν από το μικρό τοίχο και ομοιώματα ανθρώπων και άλλων ζώων, κατασκευασμένα και από πέτρα και από ξύλο και από κάθε είδους υλικά, από αυτούς που τα μεταφέρουν (κρατούν), όπως είναι φυσικό, άλλοι να μιλούν και άλλοι να μένουν σιωπηλοί (να σιωπούν). Αλλόκοτη (παράξενη), είπε, είναι η εικόνα για την οποία κάνεις λόγο (περιγράφεις) και αλλόκοτοι (παράξενοι) οι δεσμώτες. (Και όμως) είναι όμοιοι μ εμάς, είπα εγώ. Τι λοιπόν; Αυτό δεν είναι φυσικό, είπα εγώ, και δεν απορρέει αναγκαστικά από όσα έχουμε πει (έχουν λεχθεί) προηγουμένως, ότι δηλαδή ούτε οι απαίδευτοι και όσοι δεν έχουν γνωρίσει την αλήθεια θα μπορούσαν να κυβερνήσουν ποτέ ικανοποιητικά μια πόλη, ούτε αυτοί που αφήνονται να ασχολούνται ως το τέλος της ζωής τους με την παιδεία,, οι πρώτοι επειδή δεν έχουν ένα ορισμένο στόχο στη ζωή τους προς τον οποίο καταβάλλοντας προσπάθεια πρέπει να κάνουν όλες ανεξαιρέτως τις πράξεις, όσες τυχόν κάνουν (όλα ανεξαιρέτως όσα τυχόν κάνουν) και στην ιδιωτική και στη δημόσια ζωή (τους), και οι δεύτεροι (δηλ.αυτοί που ασχολούνται με την παιδεία) επειδή με τη θέλησή τους δε θα αναμειχθούν στην πρακτική ζωή, γιατί νομίζουν ότι έχουν εγκατασταθεί, αν και είναι ακόμη ζωντανοί, στα νησιά των μακάρων. Αλήθεια, είπε. Β1. Με το ρήμα «ἀπείκασον» ο Σωκράτης μάς εισάγει στην παρομοίωση ή μεταφορά του σπηλαίου: παρομοιάζει τον κόσμο με σπηλιά και τους ανθρώπους με δεσμώτες. Όταν, όμως, η παρομοίωση ή η μεταφορά δεν περιορίζεται σε μια έννοια ή φράση, αλλά εκτείνεται σε μεγαλύτερο τμήμα του κειμένου ή σε μια ενότητα ή και σε ολόκληρο το έργο, τότε ονομάζεται αλληγορία. Η αλληγορία, επομένως, είναι ένας εκφραστικός τρόπος με τον οποίο ο συγγραφέας άλλα λέει και άλλα εννοεί. Πρόκειται, συνεπώς, για συνεχή μεταφορά ή παρομοίωση. Ο Πλάτωνας τη χρησιμοποιεί για να κάνει πιο κατανοητές δύσκολες φιλοσοφικές έννοιες και για να κερδίσει την προσοχή και το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Επίσης, ο εκφραστικός αυτός τρόπος τού είναι χρήσιμος, όταν θέλει να θεμελιώσει απόψεις που δεν μπορούν να στηριχτούν με τη διαλεκτική ή για να ενισχύσει τη διαλεκτική. Η αξία της είναι διδακτική και όχι αποδεικτική. Τέλος, η αλληγορία είναι ένας αναλογικός συλλογισμός. (και σχολικό βιβλίο σελ 103) Η αλληγορία του σπηλαίου αναπτύσσεται σε δύο επίπεδα: α) αισθητός-υλικός κόσμος: ο χώρος στο εσωτερικό του σπηλαίου και β) νοητός κόσμος των ιδεών: ο χώρος έξω από το Φροντιστήρια ΣΥΣΤΗΜΑ Σελίδα 1
σπήλαιο. Ο ψεύτικος επίγειος κόσμος στον οποίο ζούμε παρομοιάζεται από τον Πλάτωνα με μια υπόγεια μισοσκότεινη σπηλιά και οι άνθρωποι με δεσμώτες. Β2. «Ἰδέ γάρ», «ἀνδριάντας»: σχολικό βιβλίο σελ 105-106 «ἐν μακάρων νήσοις»: σχολικό βιβλίο σελ 108 Β3. «ἐν παιδείᾳ»: σχολικό βιβλίο σελ 108 Κύριος σκοπός της αγωγής ήταν η εὐκοσμία τῶν παίδων, δηλαδή η διαμόρφωση ηθικής προσωπικότητας και όχι τόσο οι ειδικές γνώσεις. Η παιδεία στην Αθήνα ήταν σταθερά προσανατολισμένη σε ένα μοντέλο πολίτη, το οποίο υπηρετούσαν λίγο-πολύ όλοι οι φορείς της παιδευτικής ιεραρχίας: στη δημιουργία ελεύθερων και δημοκρατικών πολιτών που είχαν πλήρη συναίσθηση του προορισμού και τους χρέους τους, που γνώριζαν να άρχουν και να άρχονται, που αναγνώριζαν το νόμο ως ύψιστη αξία της πόλης και ως ρυθμιστή της εύρυθμης κοινωνικής ζωής, που διακρίνονταν για τον ακέραιο χαρακτήρα τους, το υψηλό τους φρόνημα και το ελεύθερο και ανώτερο ήθος τους. Το περιεχόμενο της εκπαίδευσης ήταν κυρίως ηθοπλαστικό, αφού αποσκοπούσε στο να διαμορφωθούν ηθικά ενάρετοι άνθρωποι. Αυτό υποδηλώνεται σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης. Συγκεκριμένα, στην πρώτη βαθμίδα οι φορείς αγωγής επιδίδονταν στη μετάδοση βασικών αρχών ηθικής συμπεριφοράς. Στη δεύτερη βαθμίδα, ο δάσκαλος φρόντιζε περισσότερο για την «εὐκοσμία», την ευπρεπή, δηλαδή, συμπεριφορά των παιδιών, και λιγότερο για τη μετάδοση γνώσεων. Η τρίτη απέβλεπε κυρίως στο αρμονικό δέσιμο της ψυχής και του σώματος. Τέλος, στην τελική βαθμίδα, η υπακοή στους νόμους είχε ως στόχο να ρυθμίσει τη συμπεριφορά των πολιτών, ώστε να αναπτυχθούν μεταξύ τους σχέσεις συνεργασίας, αλληλεγγύης και αλληλοσεβασμού. Χαρακτηριστικό είναι μάλιστα το γεγονός ότι οι νόμοι αναγράφονταν σε ξύλινες πινακίδες και τοποθετούνταν σε δημόσιο χώρο, για να μπορούν να τους διαβάζουν όλοι οι πολίτες. Β4. Σχολικό βιβλίο σελ 90-91 Β5. παροχή: ἔχουσιν καυστικός: καόμενον κοιτίδα: πρόκειται έκτροπα: ἐπιτροπεῦσαι συντριπτικός: διατρίβειν ανύποπτος: Ἰδέ Φροντιστήρια ΣΥΣΤΗΜΑ Σελίδα 2
γήπεδο: καταγείῳ παρείσακτος: περιάγειν προίκα: ἱκανῶς διένεξη: φέροντας ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΙΜΕΛΗΘΗΚΑΝ ΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΟΥ ΕΛΙΣΑΒΕΤ ΚΑΡΑΒΑΣΙΛΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΠΠΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Φροντιστήρια ΣΥΣΤΗΜΑ Σελίδα 3
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ (ΑΔΙΔΑΚΤΟ) Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΘΕΡΙΝΑ ΤΜΗΜΑΤΑ) 20/04/17 Α. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Το να εκθέτω λοιπόν με λεπτομέρεια και ακρίβεια, άνδρες Αθηναίοι τη δύναμη του Φιλίππου και με αυτούς τους λόγους να σας προτρέπω να κάνετε το καθήκον σας νομίζω ότι δεν είναι ορθό. Γιατί (νομίζεις ότι δεν είναι ορθό); Διότι μου φαίνεται ότι όλα, όσα θα μπορούσε να πει κανείς γι' αυτά, σ' εκείνον από τη μια παρέχουν τίτλο τιμής, ενώ από την άλλη ότι αυτά δεν έχουν γίνει σωστά εκ μέρους μας. Διότι αυτός όσο περισσότερα έχει κατορθώσει παρά την αξία του, τόσο περισσότερο αξιοθαύμαστος θεωρείται κατά την κρίση όλων εσείς όμως όσο χειρότερα από όσο έπρεπε έχετε διευθύνει τις υποθέσεις, τόσο άξιοι περισσότερης ντροπής έχετε θεωρηθεί. Αυτά λοιπόν θα τα παραλείψω. Και πραγματικά, αν κάποιος άνδρες Αθηναίοι, ήθελε να εξετάσει τα πράγματα αληθινά, θα μπορούσε να διαπιστώσει ότι αυτός έχει γίνει μεγάλος από εδώ, όχι με την προσωπική του αξία. Για όσα λοιπόν εκείνος οφείλει ευγνωμοσύνη σ' εκείνους που έχουν διαχειριστεί τα πολιτικά πράγματα προς το συμφέρον του και για τα οποία επιβάλλεται εσείς να τους τιμωρήσετε, δε βλέπω τώρα την κατάλληλη ευκαιρία να μιλήσω γι' αυτά όσα όμως είναι δυνατόν να λέω και χωρίς αυτά, άνδρες Αθηναίοι, και όσα είναι καλύτερο να έχετε ακούσει όλοι εσείς και όσα θα φαινόντουσαν σ' εσάς μεγάλες κατηγορίες εναντίον εκείνου, αν θέλατε να κρίνετε σωστά, αυτά θα προσπαθήσω να πω. Β. τίνι/τῷ, πάσας, κακίστοις/χειρίστοις, ὀνείδους, ὀρθότατα, διέξιθι, προτραπῇ, ἐνενόμισο, ἐχρῶ, ὄφλοιτε Γα) ἡμῖν: δοτική προσωπική του ενεργούντος προσώπου ή του ποιητικού αιτίου στο «πεπρᾶχθαι». πλείον': σύστοιχο αντικείμενο στο «πεποίηκε». γεγενημένον: κατηγορηματική μετοχή στο «αὐτὸν» μέσω του ρήματος «ἂν ἴδοι». τοῖς πεπολιτευμένοις: επιθετική μετοχή σε θέση έμμεσου αντικειμένου στο ρήμα «ὀφείλει». ὧν: γενική της αιτίας στο ρήμα «ὀφείλει». β) ἐὰν μετ ἀληθείας τις, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, σκοπῆται, ἐνθένδ αὐτὸν ὄψεται μέγαν γεγενημένον, οὐχὶ παρ αὑτοῦ. γ) Οὗτος εἶπεν ὅτι, οὗτος ὅσῳ πλείον ὑπὲρ τὴν ἀξίαν πεποιηκὼς εἴη τὴν αὑτοῦ, τοσούτῳ θαυμαστότερος παρὰ πᾶσι νομίζοιτο/οὗτος εἶπεν τοῦτον ὅσῳ πλείον ὑπὲρ τὴν ἀξίαν πεποιηκὼς εἴη τὴν αὑτοῦ, τοσούτῳ θαυμαστότερον παρὰ πᾶσι νομίζεσθαι. Φροντιστήρια ΣΥΣΤΗΜΑ Σελίδα 1
ΤΙΣ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΠΙΜΕΛΗΘΗΚΑΝ ΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: ΒΑΒΟΥΡΑ ΜΑΡΙΑ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑ ΕΙΡΗΝΗ Φροντιστήρια ΣΥΣΤΗΜΑ Σελίδα 2