2ο Γυμνάσιο Χαϊδαρίου Μοναχισμός Της Μαργαρίτας Βελέντζα Γ1 2011-2012
Με τον όρο μοναχισμός στον Χριστιανισμό εννοείται το θρησκευτικό κίνημα των λαϊκών -κυρίως- που με βάση το κήρυγμα του Ιησού και την αποστολική γραμματεία αναζητούν την πνευματική τελειότητα μέσω της αναχώρησης από τα αστικά κέντρα και της καταφυγής σε ερημικούς τόπους. Η αρχή του ανάγεται στην περίοδο των διωγμών ενάντια των Χριστιανών και την ανάγκη ασφάλειας των μελών της Εκκλησίας μέσω της απόσυρσης σε απομονωμένες περιοχές, εκεί υποβοηθούμενοι από τις κλιματολογικές συνθήκες επιδίδονταν στην άσκηση. Ο μοναχισμός έλαβε διαστάσεις τον 4ο αιώνα, παρουσιαζόμενος ως κίνημα διαμαρτυρίας προς την εκκοσμίκευση, η οποία παρατηρήθηκε μετά την αναγνώριση του Χριστιανισμού ως επίσημης θρησκείας. Τον γενικό όρο μοναχισμός ακολουθούν δύο διακριτές εκφάνσεις του, ο αναχωρητικός μοναχισμός και ο κοινοβιακός μοναχισμός Αναχωρητικός μοναχισμός Η Αίγυπτος είναι ο τόπος στον οποίο γεννήθηκε και από τον οποίο εξαπλώθηκε ο αναχωρητικός μοναχισμός. Δεδομένης της υψηλής θρησκευτικότητας του αιγυπτιακού λαού κατά την αρχαιότητα και της ιδιοτυπίας του τοπίου της ερήμου, η απομόνωση και η ησυχία που πρόσφερε η έρημος ήταν ένα υψηλό κίνητρο για εκείνον που διακατεχόταν από μεταφυσική αγωνία και ενοχλείτο από τον θόρυβο της κοσμικής ζωής. Κινούμενοι από υψηλά ή και ταπεινά κίνητρα άνδρες και γυναίκες κάθε ηλικίας και κοινωνικής τάξης προσέτρεξαν να κατοικήσουν σε ερημικές περιοχές, ανέγγιχτες από τον πολιτισμό, προκειμένου να αφιερωθούν στις πνευματικές επιδιώξεις τους. Οι αναχωρητές της αιγυπτιακής ερήμου φαίνεται ήταν στην πλειονότητά τους Κόπτες χωρικοί, δηλαδή άνθρωποι λίγο ή πολύ εξοικειωμένοι με τις δυσκολίες του τοπίου όπου τελικά εμόνασαν. Αυτό αντανακλάται ιδιαίτερα στα ονόματα που απαντώνται σε συλλογές όπως τα Αποφθέγματα των αγίων Γερόντων ή ηλαυσαϊκή Ιστορία όπως Αμμούν, Ματώης, Παμβώ, Παφνούτιος, κ.ά.- και είναι στη μεγάλη τους πλειονότητα Κοπτικά.
Το παλαιότερο μοναστήρι λέγεται οτι είναι αυτό του Αγ. Αντωνίου, που ιδρύθηκε το 356 μ.χ. κοντά στην Ερυθρά θάλασσα, στην Αίγυπτο. Εκτός από την Αίγυπτο, όμως, η φλόγα της αναχώρησης διαδόθηκε στην παρακείμενη Παλαιστίνη και από εκεί στη Συρία. Η περιοχή όπου παρατηρήθηκε μεγάλη συγκέντρωση αναχωρητών στην Παλαιστίνη ήταν η έρημος της Ιουδαίας, στην περιοχή που καθορίζεται γεωγραφικά μεταξύ της Ιερουσαλήμ δυτικά, του ποταμού Ιορδάνη και της Νεκρής θάλασσας ανατολικά. Χαρακτηριστικό των αναχωρητών της περιοχής αυτής ήταν η ποικίλη προέλευσή τους. Σε μια μόνον περιοχή γειτονική των Αγίων Τόπων, ήδη από την τρίτη ή τέταρτη δεκαετία του 4ου αιώνα συγκεντρώνεται ένα ετερόκλητο πλήθος αναχωρητών.
Κοινοβιακός μοναχισμός Πολύ νωρίς εμφανίστηκε ένας άλλος τύπος μοναστικού αποικισμού ή κοινότητα, το κοινόβιο (από την ελληνική λέξη κοινόβιος, που σημαίνει κοινή ζωή, παράγεται από το κοινός και βίος), του οποίου οργανωτής θεωρείται ότι είναι ο Άγ. Παχώμιος, αν και πολλοί δέχονται ότι ο Άγ. Παχώμιος ήταν μόνο ένας από πολλούς ηγουμένους μοναστηριών που είχαν κοινή ζωή. Πρώτος ο Άγ. Ιερώνυμος ισχυρίστηκε κάτι τέτοιο στη μετάφραση που έκανε του κανόνα του Αγ. Παχωμίου. Το Κοινόβιο δεν ήταν απλώς μια από κοινού συμμεριζόμενη ζωή αλλά κατά κυριολεξία μια κοινή ζωή, με πλήρη αμοιβαιότητα, και πλήρες άνοιγμα του ενός προς τον άλλον. Το πρώτο κοινόβιο ιδρύθηκε, όπως λέγεται, από τον Άγ. Παχώμιο (περ. 290-346), ο οποίος είχε αρχίσει την πνευματική του «δοκιμασία» ως ερημίτης. Η Ιδέα του μοναχισμού όπως την εξέφρασε ο Παχώμιος στην Αίγυπτο είχε εξαρχής για ανταγωνιστή της τον αιγυπτιακό ερημιτισμό, και τις λεγόμενες Λαύρες. Οι Λαύρες ήταν συγκροτήματα από συνδεδεμένα μεταξύ τους οικήματα μοναχών. Το σύστημα αυτό οι λαύρες της Παλαιστίνης περιέχει στοιχεία συλλογικότητας και προσεγγίζει τα κοινοβιακά ιδανικά. Ο μοναχισμός με την ερημητική και την κοινοβιακή του μορφή γεννήθηκε πλάι στην εκκλησιαστική ιεραρχία. Οι μοναχοί δεν προσπαθούσαν να κερδίσουν την εύνοια της εκκλησίας αλλά με τον καιρό άρχισε η εκκλησία να επιδιώκει την εύνοια των μοναχών. Ο τρόπος ζωής τους τραβούσε τον κόσμο σαν μαγνήτης. Η πρώτη προσπάθεια να ρυθμιστούν συστηματικά οι σχέσεις ανάμεσα στον μοναχισμό και την εκκλησιαστική ιεραρχία έγινε στην σύνοδο της Χαλκηδόνας το 451 μ.χ. Για την ίδρυση ενός μοναστηριού χρειαζόταν η άδεια του επισκόπου. Αυτό λειτουργούσε εν μέρει στην Παλαιστίνη. Ήταν μια πρώτη προσπάθεια ελέγχου του αναχωρητισμού.
Ο μοναχισμός στην Ελλάδα Στην απογραφή πληθυσμού του 2001 εμφανίζονται 230 μονές σε όλη την Ελλάδα, με πραγματικό πληθυσμό 5.884 άτομα. Από τις μονές αυτές, οι 21 δεν είχαν κανένα κάτοικο. Στην απογραφή του 1991 ο πληθυσμός των μονών ήταν 4.951 άτομα, επομένως υπήρξε αύξηση κατά 19% των μοναζόντων από το 1991 μέχρι το 2001.Κέντρο του μοναχισμού στην Ελλάδα είναι το Άγιον Όρος, μια αυτοδιοικούμενη μοναστική κοινότητα με ορθόδοξους μοναχούς και πληθυσμό 1.496 άτομα των μονών του Αγίου Όρους σε σύνολο πληθυσμού 2.262 άτομα (απογραφή του 2001). Μετά το Άγιον Όρος, οι περιοχές με το μεγαλύτερο πληθυσμό που κατοικεί σε μονές είναι ο νομός Ηρακλείου (500 άτομα), ο νομός Αρκαδίας (370 άτομα) και η Νομαρχία Δυτικής Αττικής με 272 άτομα. Δεδομένου ότι τα παραπάνω στοιχεία προέρχονται από την απογραφή, ενδεχομένως να διαφέρουν από στοιχεία που προέρχονται από την ίδια την εκκλησία.