Ανάπλαση Πλατείας και Εμπορικού Κέντρου Ορεστιάδας Με την παρούσα πράξη προβλέπεται να πραγματοποιηθούν εργασίες ανάπλασης που αφορούν: - Την περιοχή της κεντρικής πλατείας με τους εκατέρωθεν πεζοδρόμους από βορρά και από νότο. - Την περιοχή έμπροσθεν του Δημαρχείου και μέχρι την οδό Ευριπίδου Η σύγχρονη ελληνική πόλη αλλάζει με γρήγορους ρυθμούς και διαρκώς επαναπροσδιορίζεται. Κυρίαρχος καμβάς ανάδειξης και διεξαγωγής των περιστατικών αυτών είναι οι υπαίθριοι χώροι της. Οι υπαίθριοι χώροι στους οποίους διαδραματίζονται και λαμβάνουν χώρα τα δρώμενα της αστικής ζωής. Σε αυτά τα πλαίσια επιθυμία υπάρχει να επαναξιολογηθεί η πόλη της Ορεστιάδας ώστε να απαντηθεί με ένα σύγχρονο δυναμικό τρόπο στις ανάγκες του υπό διαμόρφωση χώρου του κέντρου της. Λαμβάνοντας υπ όψιν το γεγονός ότι η Ορεστιάδα αποτελεί ένα αξιόλογο και σημαντικό πόλο έλξης της Θράκης, επιθυμία υπάρχει η όλη επέμβαση να συμβαδίσει με τις προοπτικές ανάπτυξης του νομού. Έτσι ώστε, η Ορεστιάδα να επωμιστεί με πυγμή το ρόλο μιας δυναμικής παρουσίας στη Βορειοανατολική Ελλάδα. Βασική επιδίωξη είναι η διαμόρφωση ενός ενιαίου σώματος υπαιθρίων χώρων που οργανικά να αποτελεί τη ραχοκοκαλιά των κοινωνικών δρώμενων της πόλης. Στόχος είναι να αποδοθεί στον αστικό ιστό μια αλληλουχία χωρικών ενοτήτων ανάλογα με τις επιμέρους συνθήκες και ανάγκες. Όλες όμως οι επεμβάσεις θα πρέπει να συνυφαίνονται και να αρθρώνουν ένα αδιάσπαστο σύνολο, να γίνονται αντιληπτές ως μία αδιαίρετη συνθετική χειρονομία οργάνωσης χωρικών ποιοτήτων. Με γνώμονα τα παραπάνω, ο Δήμος Ορεστιάδας έχει συντάξει αρχιτεκτονική οριστική μελέτη εφαρμογής για την Κεντρική Πλατεία και το Εμπορικό Κέντρο, η οποία προέκυψε μετά από Διεθνή Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό. Η πρόταση που προέκυψε, στηρίζεται στη χάραξη ενός ιστού αξόνων οι οποίοι αποτελώντας μια οργανωτική συνθετική σπονδυλική στήλη, θα μπορούσαμε να πούμε επιλύουν σε κάθε περιοχή τα εκάστοτε προβλήματα και αποδίδουν στις χρήσεις στις οποίες απευθύνονται την υπαίθρια εκτόνωση που τους αρμόζει. Η όλη εν λόγω δομή, βρίσκεται στην αποκορύφωσή της στην οργάνωση του χώρου της κεντρικής πλατείας. Οι επεμβάσεις αν και εκτείνονται σε μια ευρύτερη περιοχή, κάθε επιμέρους στοιχείο τους αποτελεί αναπόσπαστο μέλος μιας αρθρωτής ομοιογενούς διαμόρφωσης, αναγνωρίσιμης στον περιπατητή. Βασικό εκτελεστικό εργαλείο αυτής της ιδέας είναι η χρησιμοποίηση αξόνων που προκαθορίζουν, οριοθετούν και αναδεικνύουν τις οπτικές φυγές προς τα ενδιαφέροντα σημεία. Οι εν λόγω άξονες απαντώμενοι σε διάφορες συνθετικές παραλλαγές οργανώνουν ένα σύνολο υπαιθρίων διαμορφώσεων. Οι άξονες αυτοί υλοποιούνται είτε ως μορφές 3 διαστάσεων στο χώρο, διαμορφώνοντας διακριτά στοιχεία που σηματοδοτούν επεμβάσεις, είτε συνθέτουν χαράξεις στη δαπεδόστρωση που ορίζουν πορείες και υποδεικνύουν νοηματικές ενότητες. Η φορά των αξόνων αυτών, αφορμή της έχει την οργάνωση των προοπτικών φυγών από και προς ενδιαφέροντα σημεία αναφοράς και τοπόσημα. Πιο αναλυτικά, σε ό,τι αφορά την πλατεία το βασικό υλικό της δαπεδόστρωσης είναι γρανίτης γκρι απόχρωσης. Το κεντρικό υποβιβασμένο τμήμα της πλατείας δαπεδοστρώνεται με πλάκες γρανίτη 120Χ120 εκ., ενώ περιμετρικά με πλάκες γρανίτη 30Χ60 εκ. Στις συρραφές της δαπεδόστρωσης με τα κτίρια τοποθετείται μια ζώνη περίπου 60 εκ. από γρανίτη βασάλτη 5Χ5 εκ, ώστε να διαμορφωθεί ένα ενιαίο όριο. Η συναρμογή της ζώνης βασάλτη με τις πλάκες γρανίτη 30Χ60 εκ. πραγματοποιείται με ενδιάμεσο φιλέτο πλάτους 15 εκ. από προκατασκευασμένο σκυρόδεμα. Όμοια παράλληλα φιλέτα παραλαμβάνουν τις μεταλλικές σχάρες ομβρίων. Σε όλη τη
διαμόρφωση υπάρχει μέριμνα για άτομα με ειδικές ανάγκες (οδηγός τυφλών, σκάφες διαβάσεων). Η είσοδος από την οδό Πανταζίδου προς το κεντρικό τμήμα της πλατείας γίνεται μέσω μιας διευρυμένης ζώνης, όπου εναλλάσσονται επιφάνειες από βοτσαλωτό δάπεδο τύπου κουρασάνι με περιοχές κηπευτικού χώματος. Η συναρμογή του βοτσαλωτού δαπέδου με τις περιοχές κηπευτικού χώματος και τις πλάκες γρανίτη γίνεται με ενδιάμεσο φιλέτο από προκατασκευασμένο σκυρόδεμα πλάτους 15 εκ. Στη ζώνη αυτή, όπου υπάρχει κηπευτικό χώμα, φυτεύονται εγκάρσιες δεντροστοιχίες που ορίζουν την είσοδο προς την πλατεία και δημιουργούν σκιερές περιοχές κάτω από τις οποίες τοποθετούνται ξύλινοι καθιστικοί πάγκοι εμπορίου. Σε σημεία που να μην εμποδίζουν τη διέλευση τοποθετούνται φωτιστικά σώματα δέσμης που στέλνουν συγκεντρωμένη δέσμη φωτός χαμηλά στο βοτσαλωτό δάπεδο κατά μήκος των εγκάρσιων ζωνών. Μια ζώνη από προκατασκευασμένο σκυρόδεμα πλάτους 60 εκ. εισχωρεί στο κεντρικό τμήμα της πλατείας, ανασηκώνεται και διαμορφώνει καθιστικούς πάγκους. Η υδάτινη διαδρομή στο εσωτερικό της πλατείας διαμορφώνεται σε τρία επίπεδα που επενδύονται με πλάκες γαλάζιου γρανίτη 30Χ30 εκ. Σε κεντρική θέση της πλατείας προβλέπεται δεύτερη περιοχή υδάτινου στοιχείου, η οποία διαμορφώνεται με ενδοδαπέδιους πίδακες εκτόξευσης έως το 1,00 μ., η λειτουργία των οποίων μπορεί να είναι περιοδική. Στη θέση αυτή ο κάναβος των120χ120 εκ. της πλακόστρωσης υποδιαιρείται και αντικαθίσταται από όμοιες διάτρητες πλάκες 60Χ60 εκ. Εντός του κανάβου 120Χ120 εκ. διαμορφώνονται ζώνες πλάτους 120 εκ., όπου αντικαθίστανται οι γρανιτένιες πλάκες είτε από προκατασκευασμένο μπετόν είτε από κηπευτικό χώμα. Στις ζώνες από προκατασκευασμένο σκυρόδεμα κατασκευάζονται καθιστικοί πάγκοι από το ίδιο υλικό, ενώ σε αυτές με κηπευτικό χώμα προβλέπεται χαμηλή φύτευση. Τέλος, για τις ανάγκες σκιασμού της πλατείας τοποθετούνται στο βόρειο και στο νότιο άκρο ελαφριά μεταλλικά στέγαστρα με ξύλινες περσίδες. Στο τμήμα της Βασ. Κων/νου από την οδό Ευρυπίδου έως την οδό Πανταζίδου διαμορφώνεται μια πλατεία για τις ανάγκες εκτόνωσης των χρήσεων του Δημαρχείου και του Δημοτικού Αμφιθεάτρου. Έτσι, δημιουργείται μια ευχάριστη συνθήκη απομόνωσης που ευνοεί τις συγκεντρώσεις. Προς την οδό Πανταζίδου, προς τα βόρεια τοποθετούνται παρτέρια φύτευσης. Πέραν της γειτνίασης της οδού με την περιοχή της πλατείας, το υλικό της δαπεδόστρωσης αλλάζει και γίνεται σκυρόδεμα με επεξεργασμένη επιφάνεια σε δεύτερη διάστρωση προκειμένου να επιτρέπεται η τυχόν διέλευση φορτίου οχημάτων. Γενικά, καθ όλο το μήκος της Βασ. Κων/νου τοποθετούνται φωτιστικά πεζοδρόμου ανά 14,40 μ. και πλευρικά δεντροστοιχίες σε γραμμική διάταξη. Στο νότιο μέρος τοποθετούνται μέσα στα σκάμματα, ενώ στο βόρειο μέρος σε απόσταση από τα κτίρια και σε κάναβο 7,20 μ. Προβλέπεται η ζώνη όδευσης τυφλού, καθώς και 3 μ. καθαρού πλάτους για τυχόν διέλευση ασθενοφόρου, πυροσβεστικού ή αυτοκινήτου φορτοεκφόρτωσης οχημάτων. Βασικά χαρακτηριστικά της δαπεδόστρωσης είναι η εναλλαγή φυσικής πέτρας επεξεργασμένης επιφάνειας δύο διαστάσεων και κυβόλιθου εκατέρωθεν του τεθλασμένου άξονα. Στις εγκάρσιες ζώνες διαστρώνεται σκυρόδεμα επεξεργασμένης επιφάνειας. Η περιοχή παρέμβασης απεικονίζεται στο παρακάτω σχήμα:
Στο διάγραμμα φαίνεται καθαρά ο χώρος της πλατείας, οι χαρακτηρισμένοι πεζόδρομοι εκατέρωθεν αυτής και ο χώρος μπροστά από το Δημαρχείο, ο οποίος επίσης είναι χαρακτηρισμένος πεζόδρομος. Στο παρακάτω απόσπασμα ρυμοτομικού της πόλης της Ορεστιάδας, απεικονίζονται η πλατεία και οι χαρακτηρισμένοι ως πεζόδρομοι χώροι.
Η περιοχή παρέμβασης αποτελείται από τρία τμήματα τα οποία συνδεόμενα αποτελούν ένα ενιαίο χώρο: α) Το τετράγωνο της πλατείας, χωρίς τους πεζόδρομους εκατέρωθεν αυτής. Ο χώρος, όπως φαίνεται και στο απόσπασμα του εγκεκριμένου ρυμοτομικού της πόλης είναι χαρακτηρισμένος σαν «Κεντρική Πλατεία». β) Τους πεζόδρομους εκατέρωθεν της πλατείας, οι οποίοι όπως φαίνεται και στο απόσπασμα του ρυμοτομικού είναι χαρακτηρισμένοι ως «Πεζόδρομοι». γ) Το χώρο έμπροσθεν Δημαρχιακού Καταστήματος Ορεστιάδας, χαρακτηρισμένου στο ρυμοτομικό ως «Πεζόδρομοι».
Στο σχεδιασμό της παραπάνω πράξης ελήφθησαν σοβαρά υπόψη και ενσωματώθηκαν στη μελέτη εφαρμογή, λύσεις για τον επιτυχή βιοκλιματικό σχεδιασμό του υπό ανάπλαση χώρου. Στόχος για τη βελτίωση του μικροκλίματος στην περιοχή μελέτης αλλά και για τη χρήση ήπιων και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι: - Η μείωση κατά το θέρος και ειδικά στη διάρκεια της θερμής περιόδου της ημέρας, της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος, έτσι ώστε να μειώνεται το αίσθημα δυσφορίας των χρηστών του χώρου. - Ο επαρκής ηλιασμός του χώρου κατά τη χειμερινή περίοδο και ο επιτυχής σκιασμός κατά τη θερινή περίοδο αντίστοιχα, με αποτέλεσμα τη βελτιστοποίηση των συνθηκών άνεσης. - Η διατήρηση της ταχύτητας του ανέμου σε χαμηλά επίπεδα έτσι ώστε να μην δημιουργείται αίσθημα δυσφορίας στους επισκέπτες του χώρου. - Η χρήση υλικών φιλικών προς το περιβάλλον για τη διαμόρφωση του χώρου. Τα παραπάνω θα επιτευχθούν με τη χρήση των παρακάτω τεχνικών: 1. Τη χρήση «ψυχρών υλικών» στους εξωτερικούς χώρους. Τα υλικά αυτά παρουσιάζουν υψηλή ανακλαστικότητα στην ηλιακή ακτινοβολία και υψηλό συντελεστή εκπομπής θερμικής ακτινοβολίας. 2. Το μέγιστο δυνατό σκιασμό των ανοικτών χώρων έτσι ώστε να αποφεύγεται η απευθείας έκθεση των χρηστών στην ηλιακή ακτινοβολία κατά τη θερινή περίοδο. Ο αποδοτικός σκιασμός του χώρου επιτυγχάνεται με τη χρήση φυτών και κατασκευή πέργκολας. 3. Τη φύτευση των χώρων ώστε αφενός να παρέχεται επαρκή σκίαση κατά τη διάρκεια του θέρους και αφετέρου μέσω της εξατμισοδιαπνοής των φυτών να μειώνεται η θερμοκρασία του περιβάλλοντος. Ειδικότερα οι λύσεις οι οποίες θα εφαρμοστούν είναι οι κάτωθι: 1. Δημιουργία επιφανειών χωμάτινων ή φυτεμένων με χόρτο ή άλλα φυτά καλύψεως, οι οποίες παρουσιάζουν μικρούς συντελεστές απορροφητικότητας στην ηλιακή ακτινοβολία καθώς και μικρή θερμοχωρητικότητα. 2. Χρήση υλικών και βαφών οι οποίες θα έχουν τα εξής χαρακτηριστικά: - χρώματα λευκά ή ανοικτά - μικρή θερμοχωρητικότητα - μικρή απορροφητικότητα στην ηλιακή ακτινοβολία - μεγάλο συντελεστή θερμικής εκπομπής. 3. Σαν υλικά για τις επιστρώσεις προτιμούνται τα εξής: - Κυβόλιθοι και πλάκες από γρανίτη - Βοτσαλωτό δάπεδο τύπου κουρασανί - Επιφάνειες πατημένου χώματος χώματος - Γρασίδι και χαμηλή φύτευση - Προκατασκευασμένο ενεπίχριστο σκυρόδεμα - Κεραμικές πλάκες. 4. Φύτευση κυρίως στη βόρεια πλευρά της πλατείας, καθώς και σε τμήμα της νότιας πλευράς, με στόχο τη δημιουργία ευεργετικού μικροκλίματος το καλοκαίρι, μειώνοντας έτσι τη θερμοκρασία περιβάλλοντος (έχει προταθεί φύτευση με δέντρα τμήματος του υπό εξέταση χώρου έτσι ώστε να λειτουργήσει ως ανεμοπέτασμα για τη μείωση της ταχύτητας του ανέμου και για τη χειμερινή και για τη θερινή περίοδο) 5. Δεξαμενές και πίδακες νερού, ιδιαίτερα κοντά στις περιοχές συνάθροισης των επισκεπτών του χώρου, έτσι ώστε μέσω της εξάτμισης του νερού να απορροφάται θερμότητα από τον αέρα (λανθάνουσα θερμότητα εξάτμισης), να μειώνεται η θερμοκρασία του αέρα με αποτέλεσμα να δημιουργούνται κατά τους θερινούς μήνες μέσω του δροσισμού τοπικές συνθήκες θερμικής άνεσης και βελτίωσης του μικροκλίματος.
6. Για την ηλιοπροστασία των χρηστών του χώρου προτείνεται η κατασκευή πέργκολας στη βόρεια και στη νότια πλευρά της πλατείας, σε συνδυασμό με το σκιασμό που θα δημιουργείται από τα δέντρα τα οποία θα φυτευτούν. Από τα παραπάνω αποδεικνύεται ότι η παραπάνω δράση αφορά την ανάπλαση της Κεντρικής Πλατείας της πόλης της Ορεστιάδας και των χαρακτηρισμένων πεζοδρόμων πλησίον αυτής, εφαρμόζοντας στρατηγική και πολιτική για την αναβάθμιση του περιβάλλοντος, τη βελτίωση του μικροκλίματος στην περιοχή, την ορθολογική χρήση και εξοικονόμηση ενέργειας, βασισμένη στις αρχές της αειφορίας. Το σημαίνον στοιχείο που διαφοροποιεί την Ορεστιάδα από τις περισσότερες ελληνικές πόλεις είναι ότι δεν αποτελεί προϊόν μετεξέλιξης ενός προϋπάρχοντος αγροτικού οικισμού αλλά συνελήφθη μονομιάς και σχεδιάστηκε εξαρχής ως μια μικρή πόλη με κανονική ρυμοτομία, πλατιά πεζοδρόμια, σαφή όρια και ορισμένο κέντρο. Όπως συμβαίνει συνήθως στις περιπτώσεις που ο σχεδιασμός προηγείται της φυσικής οίκησης ενός τόπου αυτό συνεπάγεται κάποια πλεονεκτήματα και αντίστοιχα μειονεκτήματα. Τα μειονεκτήματα είναι αυτά που υπερισχύουν στην πρώτη φάση ανάπτυξης της νέας πόλης και συχνά δεν υπερβαίνονται ποτέ. Συνοψίζοντας στο αραιοδομημένο περιβάλλον, την απουσία φυσικότητας του τοπίου, τοπόσημων, επέκτασης του φυσικού πρασίνου στον οικισμό και γενικά την αντίφαση μεταξύ της ζωής ενός χωριού και του σκελετού ενός χτισμένου περιβάλλοντος που έχει τις προϋποθέσεις της πόλης. Τα πλεονεκτήματα της κανονικότητας μπορούν να υπερισχύσουν αργότερα με την πύκνωση του ιστού, της κυκλοφορίας, του πληθυσμού και τη διαφοροποίηση της οικονομικής ζωής του τόπου που φέρνει κόσμο και δραστηριότητα στο κέντρο. Η παρούσα πρόταση θεωρεί ότι η Ορεστιάδα βρίσκεται σήμερα σ αυτό το κρίσιμο σημείο καμπής. Η πρόσφατη πληθυσμιακή ανάκαμψη που μπορεί να επεκταθεί περαιτέρω από την εγκατάσταση αποδήμων αλλά και πληθυσμού από τα γύρω χωριά σε συνδυασμό με τη στροφή κεφαλαίων από την αγροτική οικονομία στην οικονομία της πόλης και της γης αποτελούν συνθήκες για τη διαμόρφωση μιας νέας φάσης στη ζωή της πόλης κατά την οποία θα σχηματισθεί ένας πιο σαφής αστικός χαρακτήρας τόσο από άποψη πληθυσμιακή όσο και κοινωνική και οικονομική. Κατά τη φάση αυτή το κέντρο θα πυκνώσει από λειτουργίες υπηρεσιών και αναψυχής, όπως έχει ήδη αρχίσει να διαφαίνεται. Η απόφαση συνολικής ανάπλασης της περιοχής, είναι ικανή να υποστηρίξει και να μορφοποιήσει αυτή την εξέλιξη ενθαρρύνοντας την ανάπτυξη της εμπορικής δραστηριότητας και της κίνησης επισκεπτών, αλλά και θωρακίζοντας παράλληλα το δημόσιο χώρο της πόλης από μελλοντικά προβλήματα κυκλοφορίας και άναρχης επέκτασης δραστηριοτήτων στον ελεύθερο χώρο. Η πρόταση έτσι επιχειρεί μέσα από απλά μέσα να δώσει πνοή στο σχέδιο του κέντρου, αλλά και να προσδιορίσει τη νέα ταυτότητα της πόλης που θα συνδυάζει από τη μία την κανονικότητα και το ρυθμό του αστικού τοπίου, αλλά και τα χαρακτηριστικά του φυσικού οικισμού μέσα από τη χρήση πρωτογενών υλικών όπως η πέτρα και το μέταλλο. Ωφελούμενοι είναι όλοι οι κάτοικοι της πόλης αλλά και οι επισκέπτες, οι οποίοι θα έχουν τη δυνατότητα να απολαύσουν τα αγαθά της ανάπλασης.