Ομιλία κ. Λάζαρου Κολώνα (Επίτιμος Γενικός Διευθυντής Αρχαιοτήτων & Πολιτιστικής Κληρονομιάς)

Ομιλία κ. Λάζαρου Κολώνα (Επίτιμος Γενικός Διευθυντής Αρχαιοτήτων & Πολιτιστικής Κληρονομιάς) ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΛΟΣ Η ένταξη των μνημείων στην αναπτυξιακή] διαδικασία της πατρίδας μας αποτελεί την ασφαλέστερη επιλογή της πολιτείας για την ουσιαστική ανάδειξη της μνημειακής μας κληρονομιάς και τη δυναμική προβολή της πολιτιστικής ταυτότητας του λαού μας. Μέχρι πρότινος, το ενδιαφέρον της πολιτείας για τα μνημεία εκδηλωνόταν επιλεκτικά και ανάλογα με την ιστορική βαρύτητα του καθενός και το βαθμό διατήρησής τους. Αποτέλεσμα αυτής της επιλεκτικής τακτικής ήταν η δημιουργία και εξέλιξη ορισμένων μνημειακών κέντρων, όπως η Αθήνα, οι Δελφοί, η Κόρινθος, οι Μυκήνες, η Ολυμπία, η Κνωσός, η Σαντορίνη, η Δήλος ο Μυστράς, τα Μετέωρα, η Βεργίνα κ.λ.π. τα οποία δεν αντιπροσωπεύουν, ούτε είναι σε θέση να εκφράσουν ολόκληρο το ιστορικό - πολιτιστικό γίγνεσθαι του λαού μας. Η προαναφερθείσα επιλεκτική θεώρηση των μνημείων εκτός των άλλων αρνητικών επιπτώσεων είχε σαν συνέπεια τον πολιτιστικό μαρασμό πολλών περιοχών της πατρίδας μας οι οποίες έχουν σπουδαίο ιστορικό παρελθόν και διαθέτουν σπάνιο μνημειακό πλούτο. Κραυγαλέο παράδειγμα αυτής της αλήθειας αποτελεί η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας. Οι τρείς νομοί της Αιτωλία - Αχαΐα - Ηλεία βρίσκονται στην πρώτη βαθμίδα πολιτιστικής υποανάπτυξης. Το πανανθρώπινο Ολυμπιακό ιδεώδες της Ολυμπίας, παρέμεινε στο επίπεδο του ιδεώδους και ο τόπος που το γέννησε δεν κατόρθωσε να υποβοηθήσει την πολιτιστική ανάπτυξης της γύρω απ' αυτό περιοχής. Έτσι η Αιτωλία με την Αιτωλική Συμπολιτεία και το Μεσολόγγι, και η Αχαΐα με την Αχαϊκή Συμπολιτεία και την Αγία Λαύρα, παρά του ότι έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο στην τεκμηρίωση της ιστορίας της πατρίδας μας, σήμερα αντιμετωπίζονται σαν περιοχές συνηθισμένου πολιτιστικού χαρακτήρα. Ο τεράστιος πλούτος της μνημειακής κληρονομιάς, που διαθέτουν οι τρείς νομοί της περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας, δεν εκτιμήθηκε στο βαθμό που έπρεπε και δεν περιλήφθηκε σε κάποιο σχεδίασμά ανάδειξης και εκμετάλλευσης του. Διάσπαρτη η μνημειακή μας κληρονομιά σε ολόκληρο το γεωγραφικό πλάτος της περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας, πλην ελάχιστων περιπτώσεων, είναι αφρόντιστη ανερεύνητη και αναξιοποίητη και δεν αποτελεί τίποτε άλλο παρά ένα βουβό παρελθόν που μέχρι το 2003 προστατεύονταν από έναν προπολεμικό νόμο, τον Κ.Ν 5351/1932. τον οποίο παρά την αναχρονιστικότητά του κανείς δεν είχε τολμήσει ή σκόπιμα δεν επιχείρησε να αναθεωρήσουν. Υπάρχουν μνημεία τα οποία έχει να επισκεφθεί αρχαιολόγος εδώ και πενήντα χρόνια. Μάτι δε μηχανικού έχει να τα δει από την εποχή της ανέγερσης τους. Η Αρχαιολογική Υπηρεσία μετά την μεταπολίτευση διαρθρώθηκε και αναδιαρθρώθηκε τρεις φορές με αποκορύφωμα αυτή του 2014 αναδιάρθρωση, κατά την οποία έγινε ενοποίηση των Εφορειών Κλασσικοί και Βυζαντινοί αρχαιοτήτων σε μια. με την ονομασία Εφορεία Αρχαιοτήτων του κάθε νομού, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα αλαλούμ που με μαθηματική ακρίβεια θα λειτουργήσει εις βάρος των μνημείων. Από την τελευταία ενοποίηση των Εφορειών προέκυψε μία κατάσταση την οποία χαρακτηρίζουν οι τρομακτικές ελλείψεις στα θέματα κτιριακών εγκαταστάσεων και υλικοτεχνικής υποδομής. Στοιχειώδη εργαστήρια συντήρησης και πολιτιστικής προστασίας αρχαίων δεν υπάρχουν. Ορισμένα Μουσεία, όπως του Αγρίνιου και του Θυρρείου, έχουν στηθεί προ αμνημονεύτων ετών και δεν αποτελούν τίποτε άλλο παρά κάπως ταχτοποιημένες αποθήκες αρχαίων. Χωρίς γα διαθέτουν τη στοιχειώδη φύλαξη αφρόντιστα, στατικά ακατάλληλα δεν προσφέρουν τίποτε άλλο από κάποια αμυδρή ανάμνηση φιλότιμων προσπαθειών παλιότερων αρχαιολόγων. Οι αρχαιολογικοί χώροι, πλην ελάχιστων περιπτώσεων, εγκαταλειμμένοι, πνιγμένοι στα βάτα και τα πουρνάρια, τις σφάκες κ.τ.λ. αφύλακτοι και απερίφρακτοι. λεηλατούνται καθημερινά από τους αρχαιοκάπηλους και υφίστανται τρομερές ζημιές τόσο από τη φύση όσο και από τον άνθρωπο. I ενικά η κατάσταση των μνημείων είναι απογοητευτική. Περισσότερα από διακόσια μνημεία, από τα

οποία γύρω στα εκατόν είκοσι είναι ακροπόλεις. που διατηρούν ακόμη όρθια τα τείχη τους, τα θέατρα τους, τους ναούς τους, τις αγορές και άλλα δημόσια κτίρια τους, αναμένουν την παρέμβαση της πολιτείας για τη διάσωση τους. Αλλά και οι βυζαντινοί ναοί και τα νεώτερα μνημεία ζουν την ίδια αγωνία. Ι ο κύριο βάρος, όπως είπαμε, έχουν επωμισθεί οι πλημμελώς στελεχωμένες και οικονομικά εξαθλιωμένες Εφορείες Αρχαιοτήτων, από τις οποίες άλλοι φορολογούμενοι πολίτες επιδιώκουν να απαλλαγούν εξαιτίας της ανεύρεσης αρχαίων στα οικόπεδά τους και άλλοι επίμονα ζητούν την διενέργεια ανασκαφούν, την αξιοποίηση αρχαιολογικών χώρων την ανέγερση Μουσείων, στον τόπο τους. Μετά τις παραπάνω επισημάνσεις εύκολα μπορεί κανείς να συμπεράνει, ποιά είναι η πολιτιστική ανάπτυξη της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας. Πολιτιστική ανάπτυξη ενός τόπου είναι πρώτα και κύρια το νοικοκύρεμα της μνημειακής του κληρονομιάς. Και όταν λέμε νοικοκύρεμα εννοούμε τον εντοπισμό και καταγραφή αρχαίων, την φύλαξη και προστασία των, την ανασκαφική τους έρευνα, τον καθαρισμό και ευπρεπισμό τους τη συντήρηση, στερέωση και αναστήλωση τους, τη μελέτη, ανάδειξη και προβολή ενός μνημείου που ζει και συνυπάρχει με τους απογόνους των δημιουργών του. 4. Με είσοδο την Ακράτα - Ολυμπία εναλλακτική διαδρομή Λ κράτα - Αίγιο (αρχαιολογικό Μουσείο) - Πάτρα( αρχαιολογικό Μουσείο και αρχαιολογικοί χώροι) - Ολυμπία από την γνωστή διαδρομή. Μια άλλη εναλλακτική διαδρομή είναι Πάτρα - Τριταία (αρχαιολογικός χώρος) Λάλα - Ολυμπία. 5. Με είσοδο Κυλλήνη - Ολυμπία Κυλλήνη Μονή Βλαχέρνας - Κάστρο Κυλλήνης - Γαστούνη(καθολική εκκλησία) - Ήλιδα (αρχαιολογικός χώρος) - Αμαλιάδα (Μονή Φραγκαβίλας)- Πύργος - Ολυμπία. 6. Με είσοδο την Ανδρίτσαινα - Ολυμπία Ανδρίτσαινα (Επικούρειος Απόλλων) - Κρέστενα -Σκιλλουντία (Ναός Αθηνάς) Ολυμπία. 7. Με είσοδο το Κακόβατο Κακόβατος (μυκηναϊκοί τάφοι) Ζαχάρω - Καγιάφα (λουτρά)- Ακρόπολη Σαμικού Φράγμα Αλφειού - Ολυμπία. 8. Με είσοδο την Αμφιλοχία - Ολυμπία Αμφιλοχικό Αργος - Αμφιλοχία (αρχαία Λιμναία) Στράτος - (αρχαιολογικός χώρος Ναός Στρατιού Διός) - Αγρίνιο (αρχαιολογικό Μουσείο) Θέρμο (Ιερό Θερμίου Απόλλωνος) - Πλευρώνα - Μεσολόγγι (κήπος ηρώων) - Καλυδώνα (αρχαιολογικός χώρος) - Μακύνεια (αρχαιολογικός χώρος) Αντίρριο - Πάτρα - Ολυμπία. 9. Με είσοδο το Άκτιο - Ολυμπία Άκτιο - Βόνιτσα - Αστακός - Κατοχή (αρχαιολογικός χώρος Οινιαδών) Μεσολόγγι -Πάτρα - Ολυμπία. 10. Με είσοδο την Ναύπακτο - Ολυμπία Ναύπακτος (βυζαντινό Κάστρο-αρχαιολογική Συλλογή) Αντίρριο - Πάτρα - Ολυμπία. Με τον έλεγχο λοιπών αυτών τω διαδρομών και την κατάλληλη προβολή των πολιτιστικών προϊόντων των ενδιάμεσων σταθμών σίγουρα θα έχουμε τουριστική κίνηση σε ολόκληρη την περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας. Πολιτιστική ανάπτυξη είναι η μέσα από τις παραπάνω μνημειακές διεργασίες παροχή της δυνατότητας σ' ένα λαό, στους κατοίκους μιας περιοχής να αποκτήσουν την πολιτιστική γνώση για το παρελθόν τους, την ιστορία τους, την προέλευση τους, τον πολιτισμό τους και να διατηρούν έτσι σε ετοιμότητα το ένστικτο τους για την προστασία του εθνικού τους γίγνεσθαι. Και για να επιτευχθούν όλα αυτά απαιτούνται γενναίες οικονομικές παροχές για τα μνημεία και τετραπλασιασμός του επιστημονικού και λοιπού προσωπικού που τα φροντίζουν.

Προϊόν της πολιτιστικής ανάπτυξης είναι η πολιτιστική εκμετάλλευση. Άρα δεν νοείται πολιτιστική εκμετάλλευση όταν δεν υπάρχει πολιτιστική ανάπτυξη. Και δεν νοείται πολιτιστική ανάπτυξη μιας περιοχής εάν δεν γίνουν όσα είπαμε για την πολιτιστική ανάπτυξη. Η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας έχει το προνόμιο να διαθέτει έναν από τους θελκτικότερους πολιτιστικούς πόλους, την αρχαία Ολυμπία. Την Ολυμπία επισκέπτονται ετησίως εκατοντάδες τουριστών. Και την επισκέπτονται όχι για τα σπάνια μνημεία της αλλά για το Ολυμπιακό ιδεώδες που πρωτογεννήθηκε εκεί και συναρπάζει σήμερα ολόκληρη την ανθρωπότητα. θα πρέπει επομένως, να εκμεταλλευτούμε όλους τους επισκέπτες που δια μέσου της περιφέρειας μας κινούνται προς Ολυμπία. Εάν αναλύσουμε την εν λόγω κίνηση έχουμε τις ακόλουθες διαδρομές με ενδιάμεσους πολιτιστικούς σταθμούς. 1. Με είσοδο το Κατάκολο Κατάκολο - Πύργος - Ολυμπία. Ο Πύργος μπορεί να αποτελέσει ενδιάμεσο Πολιτιστικό σταθμό, εάν λειτουργήσει το προβλεπόμενο εκεί αρχαιολογικό Μουσείο. 2. Με είσοδο την Πάτρα - Ολυμπία Πάτρα - Άραξος (τείχος Δυμαίων - Γαστούνη (Καθολική εκκλησία) - Ήλιδα (αρχαιολογικός χώρος), - Αμαλιάδα (μονή Φραγκαβίλας) - Πύργος - Ολυμπία. 3. Με είσοδο την Ακράτα Ολυμπία Ακράτα (Αιγείρα αρχαιολογικός χώρος) - Διακοφτό - Μέγα Σπήλαιο - Καλάβρυτα (Αγία Λαύρα)- Σπήλαια Καστριών -Κλειτορία (αρχαιολογικός χώρος) - Δίβρη - Λάλα - Ολυμπία. Δεν μπορούμε όμως να έχουμε κατάλληλη προβολή πολιτιστικών προϊόντων εάν δεν φροντίσουμε για την ανάπτυξη αυτών, δηλαδή το νοικοκύρεμά τους, όπως αυτό προβλέπεται και από την Διεθνή Αρχαιολογική δεοντολογία. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΔΕΙΞΗ - ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΜΑΣ Το ενδιαφέρον που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια ανά την ελληνική επικράτεια για την ανάδειξη του πολιτιστικού αποθέματος του τόπου μας, με σκοπό όχι μόνο την προστασία του αλλά και την προσέλκυση τουριστών, είναι ιδιαίτερα έντονο. Κι αυτό διότι ο τουρισμός, και ειδικότερα ο πολιτιστικός τουρισμός, είναι η «βαριά βιομηχανία» της χώρας μας και, ταυτόχρονα, η ατμομηχανή της οικονομικής ανάπτυξης του ελληνικού κράτους. Τι γίνεται, όμως, όταν τα προβλήματα της ελληνικής καθημερινότητας μαστίζουν και εκείνους ακόμη τους αρχαιολογικούς χοίρους που αποτελούν τα πιο δυνατά brand names της πολιτιστικής κληρονομιάς μας και του τουρισμού μας; Και τι γίνεται όταν η πρόσβαση σε αρκετούς από αυτούς τους χώρους είναι προβληματική; Αρχαία Ολυμπία: Πρόβλημα τα σκουπίδια και «γάγγραινα» η Πατρών - Πύργου Εξέχουσα θέση στην περιφέρεια μας έχει αναμφισβήτητα η Αρχαία Ολυμπία, η οποία ανήκει στα Μνημεία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Όμως, δυστυχούς, μετά την καταστροφική πυρκαγιά του 2007 που έπληξε την ευρύτερη περιοχή, σημαντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο δήμος της Αρχαίας Ολυμπίας φαντάζουν ανυπέρβλητα. Κυρίαρχο αποτελεί αυτό της αποκομιδής των απορριμμάτων. Και παρότι ο δήμος φροντίζει να διατηρεί καθαρό τον αρχαιολογικό χώρο, δεν είναι και η καλύτερη εικόνα για τη χώρα μας οι τόνοι σκουπιδιών που συγκεντρώνονται κατά καιρούς στην περιοχή.

Εξίσου σημαντική είναι και η ανακατασκευή και ολοκλήρωση της Πατρών - Πύργου, η λειτουργία της οποίας θα προσδώσει πιο γρήγορη και πιο άνετη οδική πρόσβαση στην Αρχαία Ολυμπία, τόσο από την Πάτρα, όσο και από το πολιτικό αεροδρόμιο του Αράξου, η σύνδεση του οποίου με έναν σύγχρονο αυτοκινητόδρομο θα συμβάλει σημαντικά στην αναβάθμιση του. Μπορείτε, υποθέτω, να φανταστείτε ότι με έναν σύγχρονο αυτοκινητόδρομο ως πρόσβαση στην Αρχαία Ολυμπία, στο αεροδρόμιο του Αράξου θα προσγειώνονται πολύ περισσότερα αεροπλάνα τσάρτερ, μεταφέροντας γκρουπ τουριστών που θα θέλουν να την επισκεφτούν. Κοντολογίς, ο εν λόγω σύγχρονος δρόμος είναι μια πολύ σημαντική υποδομή που μας λείπει, και ως εκ τούτου η παράδοση του θα «ψηλώσει» τουριστικά κι άλλο την Αρχαία Ολυμπία. Σύγχρονος δρόμος για το Μυκηναϊκό Νεκροταφείο της Βούντενης Άκουσα με μεγάλη προσοχή τον κ. Κολώνα και την ιδιαίτερη σημασία που αποδίδεται στο Μυκηναϊκό Νεκροταφείο της Βούντενης. Πράγματι, η Βούντενη, η οποία βρίσκεται 7 χλμ. βορειοανατολικά της Πάτρας είναι μία από τις σημαντικότερες μυκηναϊκές θέσεις της Αχαΐας. Ο συγκεκριμένος αρχαιολογικός χώρος, συνολικής έκτασης περίπου 180 στρ., αναπτύσσεται σε απόληξη λοφοσειράς, όπου καταλήγουν πρόποδες του Παναχαϊκού. Η τοποθεσία παρουσιάζει σημαντικά πλεονεκτήματα, τα οποία δεν θα μπορούσαν να αγνοηθούν από τους Μυκηναίους κατοίκους της περιοχής. Προσφέρει έλεγχο της θαλάσσιας οδού από τον Πατραϊκό προς τον Κορινθιακό κόλπο, απεριόριστη θέα σε όλη την παράλια δυτική Αχαΐα και τη νότια ακτή της Αιτωλίας και δυνατότητα άμυνας και διαφυγής προς τα ήπια υψώματα του Παναχαϊκού. Επομένως, μήπως θα πρέπει αυτά τα πλεονεκτήματα να τα αξιοποιήσουμε κι εμείς, ως προς την επισκεψιμότητα του χώρου; Το μυκηναϊκό νεκροταφείο, που αποτελείται από λαξευτούς θαλαμοειδείς τάφους, έκτασης 16 στρεμμάτων, βρίσκεται στην πλαγιά λόφου στη θέση «Αμυγδαλιά», στα δυτικά του σημερινού χωριού Βούντενη. Και εδώ έρχομαι σε ένα σημαντικό πρόβλημα που αφορά την έλλειψη ικανοποιητικού οδικού δικτύου. Από τη στιγμή που δεν υπάρχει δρόμος της προκοπής που να οδηγεί στον σημαντικό αρχαιολογικό χώρο, δεν είναι και δυνατή η μεταφορά τουριστών με πούλμαν που θα ήθελαν να τον επισκεφθούν. Και δυστυχώς, αυτή δεν είναι η μοναδική περίπτωση κατά την οποία ένα σπουδαίο τμήμα της πολιτιστικής μας κληρονομιάς δεν είναι προσβάσιμο τόσο για εμάς όσο και για τους τουρίστες μας. Αδύνατη η πρόσβαση πούλμαν (και) στο Κάστρο της Πάτρας Το περασμένο καλοκαίρι ένα ζευγάρι Γάλλων τουριστών που είχε πάει για ξενάγηση στο χώρο του Κάστρου της Πάτρας, κλειδώθηκε απρόσμενα μέσα σ αυτό. Τι είχε συμβεί; Την ώρα που έκαναν περιήγηση στο Κάστρο ο φύλακας έφυγε από το πόστο του και. νομίζοντας προφανώς ότι δεν ήταν κανείς μέσα, τους κλείδωσε την πόρτα. Το ζευγάρι των τουριστών, βλέποντας ότι δεν είχε από που να φύγει, ξεκίνησε να φωνάζει ζητώντας βοήθεια στα αγγλικά. Κάτοικος που μένει κοντά στο Κάστρο άκουσε τις φωνές των δύο τουριστών και ειδοποίησε την αστυνομία. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι οι εν λόγω τουρίστες πήγαν στο Κάστρο με δική τους πρωτοβουλία, πιθανότατα με ταξί, καθώς πούλμαν δεν μπορεί να ανεβεί στην περιοχή του Κάστρου και του Δασυλλίου. Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο της Πάτρας Παράλληλα, ας υποθέσουμε ότι κάποιος έρχεται από την Αθήνα και θέλει να επισκεφθεί το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο της Πάτρας, το οποίο είναι πραγματικό κόσμημα. Είναι αδύνατον να κάνει αναστροφή στο ύψος της εθνικής οδού όπου βρίσκεται το Μουσείο. Δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη ώστε να διευκολύνεται η πρόσβαση στο Μουσείο των αφιχθέντων από την Αθήνα επισκεπτών. Απόδειξη ότι στην Ελλάδα, ακόμη και στα μεγάλα πολιτιστικά έργα, μάς διαφεύγουν οι «λεπτομέρειες». To Τείχος των Δυμαίων

Φέτος το καλοκαίρι αρκετοί θα πήγαμε πολλές φορές για μπάνιο, οικογενειακώς στην παραλία της Καλόγριας. Μας αρέσει η διαδρομή που περνά από την Κάτω Αχαΐα, τα Νιφορέικα και τον Άραξο, μιας και από αυτή την διαδρομή φτάνουμε στην άκρη της παραλίας όπου βρίσκονται οι μεγάλοι αμμόλοφοι. Και αμμόλοφοι σημαίνει ασταμάτητο παιχνίδι και πολύ αντηλιακό για να μην καούμε από τον ήλιο. Όσοι κάνουν αυτή τη διαδρομή θα έχουν προσέξει ότι μόλις στρίβουμε δεξιά στο χωριό Άραξος για να πάμε στην παραλία, μετά από λίγο βλέπουμε στα δεξιά μας να υψώνεται ένα τεράστιο τείχος, το τείχος Δυμαίων. Ο χώρος είναι φυλασσόμενος και επισκέψιμος για οποιονδήποτε θέλει να έρθει, κι εγώ έψαχνα την ευκαιρία (και τον ελεύθερο χρόνο πιο πολύ) για να τον επισκεφτώ. Για να φτάσουμε στα τείχη θα πρέπει να περπατήσουμε ένα ανηφορικό μονοπάτι μήκους περίπου 200 μέτρων οπότε βγάζουμε το μπουκαλάκι του νερού, πίνουμε λίγο, παίρνουμε μια βαθιά ανάσα και ξεκινάμε τον ανήφορο. Άρχισα με τη σειρά μου να ανεβαίνω το μονοπάτι και σε λίγο έφτασα στο τέλος της διαδρομής, έχοντας την περιέργεια να δω τι θα αντικρίσω. Έφτασα στο τέλος του μονοπατιού, κοντοστάθηκα μισό λεπτό να πάρω μια ανάσα και συνέχισα. Βλέπετε με έχει φάει και αυτή η ζωή στο γραφείο, τελείως αγύμναστος είμαι. Με τα πολλά κατάφερα να φτάσω στο τέλος του μονοπατιού, που δεν είναι ακριβώς τέλος αλλά μια διχάλα. Αν πας κατευθείαν αριστερά οδηγείσαι στην εξωτερική πλευρά του τείχους, αν πάρεις την άλλη διαδρομή αυτή σε οδηγεί στο εσωτερικό του τείχους. Θέλησα να δω και να αντιληφθώ τον όγκο του τείχους, γι αυτό και πήρα την πρώτη διαδρομή προς τα αριστερά που με οδήγησε στην βάση του τείχους. Από τη μικρή εξερεύνηση μου μπορώ να επισημάνω ότι η πρόσβαση στο συγκεκριμένο χώρο είναι ικανοποιητική και έχει γίνει σ αυτόν σε γενικές γραμμές πολύ καλή δουλειά, από αρχαιολόγους και συντηρητές, με επικεφαλής τον κ. Κολώνα. Ωστόσο θα πρέπει να υπάρξει μια ακόμη καλύτερη σήμανση στο οδικό δίκτυο για να καθοδηγεί καλύτερα τους ενδιαφερόμενους επισκέπτες. Ανάδειξη Αρχαίας Ελίκης «Meet me in Atlantis», («Συνάντησε με στην Ατλαντίδα») τιτλοφορείται το βιβλίο του διάσημου Αμερικανού ιστορικού Μαρκ Άνταμς, το οποίο κυκλοφόρησε φέτος στις Ηνωμένες Πολιτείες. Θα μπορούσε η Αρχαία Ελίκη να ήταν η χαμένη Ατλαντίδα; Ο εν λόγω ερευνητής και συγγραφέας, που ασχολείται επισταμένως με τον μύθο της χαμένης Ατλαντίδας, βρέθηκε στην Αθήνα και συνάντησε την αρχαιολόγο κυρία Ντόρα Κατσωνοπούλου, με την οποία είχε μια ενδιαφέρουσα συνομιλία για το συγκεκριμένο θέμα, και με φόντο τη συγγραφή του βιβλίου του. Ουσιαστικά μόνη στον πολύχρονο αγώνα που δίνει για την ανάδειξη της Αρχαίας Ελίκης, η κυρία Ντόρα Κατσωνοπούλου δεν το βάζει κάτω, παρά τα εμπόδια που συναντά στο δρόμο της και φαντάζουν συχνά ανυπέρβλητα. Κυρίαρχο, η αναβολή των ανασκαφών που είχε προγραμματίσει για τον περασμένο Ιούλιο αναβλήθηκαν. Δυστυχώς, η Αρχαία Ελίκη δεν έγινε στην πραγματικότητα ποτέ υπόθεση της τοπικής κοινωνίας. Το όποιο ενδιαφέρον έχουν εκδηλώσει γι αυτήν κατά καιρούς οι αυτοδιοικητικές Αρχές του νομού και οι τοπικοί φορείς είναι αποσπασματικό, επιδερμικό. Ουδέποτε η ανάδειξη της προσέλαβε τον χαρακτήρα μιας συντονισμένης και μαζικής διεκδίκησης. Και υπό το πρίσμα αυτό, μπορούμε να καταλάβουμε γιατί η Ελίκη δεν προσέλκυσε ούτε περιστασιακά τα φώτα της δημοσιότητας σαν την Αμφίπολη, η οποία ως ανακάλυψη αποδείχθηκε στην πορεία ότι δεν ήταν αυτό το εκπληκτικό και το τεράστιο εύρημα, όπως τουλάχιστον αρχικά παρουσιάστηκε. Μόνο που η Αμφίπολη δεν ήταν και δεν είναι... τίποτα μπροστά στην Ελίκη, αν κρίνουμε και από το γεγονός ότι ο πασίγνωστος αρχαιολόγος Σπυρίδων Μαρινάτος (ο πρώτος που ρίχτηκε στον αγώνα για τον εντοπισμό της), θέλοντας να επισημάνει από το 1960 τη σημασία της ανακάλυψης της Ελίκης, δήλωσε πως μόνο η κήρυξη ενός τρίτου παγκόσμιου πολέμου θα την επίσκιαζε! Η κυρία Ντόρα Κατσωνοπούλου, που συνέχισε από το 1988 τις έρευνες, δεν είναι αυτή που χρειάζεται τη βοήθεια μας. Η Αρχαία Ελίκη είναι που την έχει ανάγκη, που μάς φωνάζει να της απλώσουμε το χέρι, να της δώσουμε τη δύναμη να σηκωθεί στα πόδια της, να την κοιτάξουμε στα μάτια, να την θαυμάσουμε. Εμείς, τί περιμένουμε κύριε Κολώνα; ΟΙ ΑΔΙΚΗΜΕΝΟΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ ΤΗΣ ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ Ιδιαίτερη αναφορά αξίζουν οι Αρχαιολογικοί Χοίροι που βρίσκονται διάσπαρτοι στο Νομό

Αιτωλοακαρνανίας, η ανάδειξη το)ν οποίων δεν είναι κατά τη γνώμη μου. από άποψη αναγνωρισιμότητας και επισκεψιμότητας, αυτή που θα έπρεπε να είναι. Θέρμο Τα σημαντικότερα μνημεία και αρχιτεκτονικά σύνολα της περιοχής είναι: 1) Προϊστορικά ελλειψοειδή και τετράπλευρα κτήρια και μέγαρα. 2) Ναός Θερμίου Απόλλωνος. Βρισκόταν στο βορειοανατολικό τμήμα του ιερού. 3) Ανατολική και δυτική στοά: ανήκουν σε τύπο που χαρακτηρίζει τη βορειοδυτική Ελλάδα. Μπροστά από την ανατολική υπήρχαν εξέδρες και στήλες με ψηφίσματα προξενιάς. 4) Βουλευτήριο : τετράπλευρο κτήριο με πρόσταση, στο νοτιοανατολικό τμήμα του περιβόλου. 5) Κρήνη: βρισκόταν βόρεια της δυτικής στοάς. Είχε σχήμα ορθογώνιας δεξαμενής με ημικυκλική εξέδρα στην ανατολική πλευρά. Αρχαία Στρατός Στον αρχαιολογικό χώρο βρίσκονται α) Ο ναός του Στράτιου Δία. Βρίσκεται στην κορυφή ενός τειχισμένου λόφου στο βορειοδυτικό άκρο της Στράτου. Ήταν δωρικός, εξάστυλος, με κορινθιακούς κίονες στο εσωτερικό, β) Αρχαίο Θέατρο Στράτο. Το αρχαίο θέατρο της Στράτου έχει οικοδομηθεί ανατολικά του διατειχίσματος πολύ κοντά στην αρχαία Αγορά με την οποία συνδεόταν με βαθμιδωτό δρόμο με θέα προς τον ποταμό Αχελώο. Πρόκειται για το μεγαλύτερο σε χωρητικότητα θέατρο της Αιτωλοακαρνανίας. Η πρώτη τιμητική σειρά εδωλίων, η λεγάμενη προεδρία, προοριζόταν για τον ιερέα του Διονύσου και τους ανώτερους κρατικούς λειτουργούς. Τα προεδρικά αυτά καθίσματα που ανέρχονται στα 11 είναι κατασκευασμένα από λευκό ασβεστόλιθο και διατηρούνται σχεδόν ακέραια. Αρχαία Καλυδώνα Εκεί αντικρίζει κανείς το αρχαίο θέατρο που είναι σε πολύ καλή κατάσταση και συνεχίζοντας θα περάσει απ το Ηρώο και απ τον τάφο του Καλυδώνιου ήρωα Δέοντα. Στη συνέχεια περνώντας την Ιερά Οδό και τα ερείπια της Στοάς φτάνεις σε έναν βράχο απ όπου φαίνεται ο κάμπος του Ευηνοχωρίου και εκεί αντικρίζεις τους χώρους του ναού της προστάτιδας της πόλης Λαφρίας Αρτέμιδας και λίγο πιο δίπλα το ναό του αδελφού της Απόλλωνα, ενώ κάτω απ τον βράχο αυτόν υπάρχουν και άλλοι τάφοι που έχουν ανοιχθεί. Ανηφορίζοντας προς την Ακρόπολη, περνάς από το εγκαταλειμμένο και ερειπωμένο εκκλησάκι του Αϊ Γιάννη, όπου είναι χτισμένο πάνω απ τον ναό του Διόνυσου και μάλιστα χρησιμοποιήθηκαν υλικά απ τον αρχαίο ναό για το κτίσιμο της εκκλησίας. Λίγο πιο πάνω φτάνουμε στα τείχη της Ακρόπολης, όπου βλέπουμε διάφορα κτίσματα και θεμέλια μέσα στον χώρο της Ακρόπολης. Αρχαίο Θέατρο Οινιαδών Είναι κατασκευασμένο στη νότια πλευρά του υψώματος που δεσπόζει του αρχαίου οικισμού και η εξαιρετική θέση του παρέχει παντεποπτική θέα της πεδιάδος του Αχελώου κι ενός μεγάλου τμήματος των παραλίων του Ιουνίου πελάγους. Αρχαίο Θέατρο Πλευρώνος Χρονολογείται στα μέσα περίπου του 3ου π.χ. αιώνα, καταλαμβάνει την δυτική πλευρά του τετραγώνου που σχηματίζεται από τα τείχη της αρχαίας πόλης και είναι κτισμένο σε φυσική πλαγιά. Εκτός από τη διαμόρφωση του εδάφους, σημαντικό ρόλο στην επιλογή της θέσης του θεάτρου έπαιξε ασφαλώς και η μαγευτική του θέα, που φτάνει μέχρι τα νησιά Κεφαλλονιά και Ζάκυνθο. Αρχαίο Θέατρο Μακύνειας Το θέατρο βρίσκεται έξω από τον οχυρωματικό περίβολο, δηλαδή τα τείχη και την ακρόπολη και γειτνιάζει μ ένα μικρό αταύτιστο ναό. Παρουσιάζει αρκετό ενδιαφέρον, κυρίως λόγο:» της εξαίρετης θέσης του, από την οποία ο επισκέπτης μπορεί να έχει μια μοναδική άποψη ολόκληρης της περιοχής του Αντιρρίου, καθώς και των βορειοδυτικών παραλιών της Πελοποννήσου. Είναι μονόσφηνο. Έχει τοξοειδή ορχήστρα, χωρίς οχετό. Το κοίλο είναι στενό και πεταλόσχημο, χωρίς διάζωμα με 14 συνολικά σειρές εδωλίων από ντόπιο ψαμμιτόλιθο. Για ένα τόσο μικρό θέατρο δεν προνοήθηκαν βέβαια κλίμακες ανόδου στο κοίλο.

Κάστρο Βόνιτσας Πάνω σε ένα ύψωμα που βρέχεται από τα ήρεμα νερά του Αμβρακικού κόλπου βρίσκεται το κάστρο της Βόνιτσας. Αποτελείται από τρία διαζώματα, το άκρο κάστρο και έχει σχήμα ωοειδές. Θα δείτε μοναχικούς και άσκεπους τοίχους, τοξωτές πύλες, προμαχώνες, πύργους, κατοικίες αξιωματικών, στρατώνες, δεξαμενές, αποθήκες, θα δείτε την ακρόπολη, στην κορυφή του υψώματος και ένα κτίριο σχεδόν κυκλικού σχήματος, το οποίο σήμερα είναι εκκλησία αφιερωμένη στην Αγία Σοφία. Κάστρο Ναυπάκτου Χτισμένο στον λόφο πάνω απ την πόλη. Δύο βραχίονες που ακολουθούν την κλίση του εδάφους, κατεβαίνουν από την κορυφή του λόφου, ο ένας ανατολικά και ο άλλος δυτικά και κοντά στη θάλασσα κάμπτονται και κλείνουν την είσοδο του λιμανιού. Τέσσερα εγκάρσια τείχη ενώνουν τους δύο αυτούς βραχίονες και σχηματίζουν πέντε διαζώματα. Η οχύρωση στο Κάστρο της Ναυπάκτου ενισχύεται με πύργους κυκλικούς και τετράγωνους. Πύργος Παραβόλας Στην περιοχή του Δήμου Παραβόλας, βόρεια της λίμνης Τριχωνίδας, δίπλα στο σύγχρονο νεκροταφείο και τη βυζαντινή εκκλησία της Παναγίας του Κάστρου (Κοίμηση της Θεοτόκου), στην οποία διατηρούνται περίτεχνα και διαφορετικών φάσεων αρχιτεκτονικά μέλη και διακοσμητικά στοιχεία, δεσπόζουν πάνω σε ένα ύψωμα επιβλητικά τα τείχη του Βουκάτιου. Πρόκειται για ένα φρούριο και οικισμό. Σήμερα σώζονται τα ερείπια των τειχών της ακρόπολης με στρογγυλούς πύργους και τμήμα του περιβόλου των τειχών της πόλης που απλώνονταν χαμηλότερα. Τα τείχη είναι κτίσματα του τέταρτου αιώνα π.χ. Οι ημικυκλικοί και τετράγωνοι πύργοι είναι κτίσματα των βυζαντινοί χρόνων. Απ αυτούς ο καλύτερα διατηρημένος απαρτίζεται από είκοσι δόμους, τρία παράθυρα και δύο πόρτες. Κοντά του βρίσκονται και τα χαλάσματα του τουρκικού οχυρού. Ρωμαϊκές θέρμες Αγ. Θωιχά Πρόκειται για μεγάλο δημόσιο συγκρότημα ρωμαϊκών θερμών (λουτρών), οι τοίχοι του οποίου σώζονται σε μέγιστο ύψος 7 μ. και είναι κτισμένοι σε επάλληλες σειρές οπτόπλινθων. Έχει σχήμα Τ στην κάτοψη και αποτελείται από τρεις σαφώς ευδιάκριτους χώρους: μία μεγάλη ορθογώνια δεξαμενή - κολυμβήθρα, στο ανατολικό τμήμα του για το ψυχρό λουτρό, έναν κεντρικό χώρο με τέσσερις κτιστούς κυλινδρικούς λουτήρες για το χλιαρό λουτρό, τον μέσο ή χλιαινόμενο οίκο, και τέλος μία σειρά από μικρούς χώρους διάφορων σχημάτων στο δυτικό τμήμα του, τον θερμό ή ένδον οίκο, διαμορφωμένους σε μπανιέρες για το θερμό λουτρό. Κάτω από αυτή την πτέρυγα σώζονται τα υπόκαυστα, μέσω των οποίων κυκλοφορούσε ο ζεστός αέρας για τη θέρμανση των υπεράνω χώρων. Έξω από αυτά σώζονται τα praefurnia, χώροι, όπου σε μεταλλικά καζάνια θερμαινόταν το νερό. Μία μεγάλη δεξαμενή νερού για τις ανάγκες του κτιρίου βρίσκεται στα νοτιοανατολικά του, και μία δεύτερη στα βορειοανατολικά του. Επίλογος Δεν σας κρύβω ότι πολλές φορές συλλογίζομαι την απίστευτη ιστορική κληρονομιά μας, τα μνημεία που μας έχουν αφήσει οι αρχαίοι πρόγονοι μας. Και αυτό που εντυπωσιάζει πιο πολύ είναι όταν συνειδητοποιώ ότι, πέρα από τα πολύ γνωστά μας μνημεία, (Παρθενώνας, Αρχαία Ολυμπία, Επίδαυρος κλπ), όλη η χώρα μας είναι διάσπαρτη με ιστορία. Όλες οι γωνιές της Ελλάδας έχουν την δική τους, μεγαλύτερη ή μικρότερη, γνωστότερη ή όχι, ιστορία. Και όλες αυτές περιμένουν εμάς να τις αναζητήσουμε, να τις αναδείξουμε, να τις προστατεύσουμε, κι εν τέλει να τις επισκεφτούμε. Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.