Τό Καθολικό τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἀπ. Βαρνάβα Περιοδική ἔκδοση Ἱ. Μητροπόλεως Κωνσταντίας - Ἀμμοχώστου Ἔτος 2ο? τεῦχος 4o? Ἀπρίλιος - Ἰούνιος 2009 Ἀφιέρωμα: Νέοι - Σύγχρονοι προβληματισμοί Πανηγυρικοί Ἑορτασμοί - Συνέδριο Ἁγίου Γεωργίου
Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α Πρόλογος Συντακτικῆς Ἐπιτροπῆς Πεντηκοστὴ... Πανιερ. Μητρ. Κωνσταντίας κ. Βασιλείου Βαρνάβας ἦν ἀνὴρ ἀγαθὸς καὶ πλήρης Πνεύματος Ἁγίου καὶ πίστεως... Αρχιμ. Γαβριήλ, Ἡγουμένου Ἱ. Μονῆς Ἀπ. Βαρνάβα Ὁ τάφος καὶ ἡ Μονὴ τοῦ Ἀποστόλου Βαρνάβα... Ξένιας Παντελῆ ΑΦΙΕΡΩΜΑ: ΝΕΟΙ. ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ 1. Νέοι καί Ἐκκλησία - Νέοι καί λειτουργική ζωή... Γεωργίου Κάκκουρα - Ἀναζητώντας τή γνησιότητα... Μοναχοῦ Μωυσέως Ἁγιορείτου 2. Τό δῶρο τῆς ζωῆς - Ἡ εὐθύνη μας ἀπέναντι στή ζωή... Πανιερ. Μητρ. Κωνσταντίας κ. Βασιλείου - Ἕνας δεκατετράχρονος νέος μου διηγήθηκε... π. Χριστοδούλου Παπαϊωάννου - Ἡ ἠθική ὑπόσταση τοῦ ἐμβρύου... Πρωτ. Ἀναστασίου Ἰσαάκ 3. Ἀγωνία γιά τό μέλλον - Ἡ παιδεία. Παρελθόν, παρόν καί μέλλον... Τηλεοπτική συζήτηση Μητρ. Μόρφου καί Κωνσταντίας - Ἀπό ἕναν κόσμο σάν κι αὐτόν τί νά κρατήσω;... Πρωτ. Θεμιστοκλῆ Μπουρτζάνου - Οἱ νέοι μπροστά στά σύγχρονα ἐθνικά προβλήματα. Ὀρθόδοξη προοπτική... Πανιερ. Μητρ. Κωνσταντίας κ. Βασιλείου 4. Ἐλευθερία καί ἐξάρτηση - Ἀντικοινωνικὴ συμπεριφορὰ στὴν ἐφηβικὴ ἡλικία... Τρύφωνα Παπαγιάννη - «Ὅλα ἐπιτρέπονται». Ἡ ἐλευθερία καί ἡ χρήση της... Διακ. Χριστοδούλου Χριστοδούλου - Ἐξαρτήσεις: Μία προσέγγιση Πρωτ. Ἀθανασίου Γκίκα - Ἐκκλησία καί ἀθλητισμός... Σεβ. Μητρ. Ναυπάκτου κ. Ἱεροθέου 6. Τι ἀπαντοῦν οἱ νέοι Σκέψεις καὶ προβληματισμοὶ... μαθητῶν Λυκείου Παραλιμνίου καὶ Λυκείου Κοκκινοχωρίων ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ Φιλανθρωπικὸ Δεῖπνο Χριστιανικῶν Συνδέσμων Γυναικῶν... Ἐκδήλωση πρὸς τιμὴν πρωτοπρ. Χρυσοστόμου Κωνσταντίνου... Πανηγυρικοὶ ἑορτασμοὶ ἐπὶ τῇ μνήμῃ τοῦ Ἁγίου Ἐπιφανίου... Ἱδρυτικὴ Συνέλευση Ἱδρύματος Κοινωνικῆς Διακονίας... Ἱερατικὴ Σύναξη... Μνημόσυνο Μακαριστοῦ Ἀρχιεπ. Ἀθηνῶν κυροῦ Χριστοδούλου... Πανηγυρικοὶ Ἑορτασμοὶ Μητροπολιτικοῦ ναοῦ Ἁγίου Γεωργίου... ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ «ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ» Ὁ Βίος καί τό Μαρτύριον τοῦ Ἁγίου Γεωργίου... Πανιερ. Μητροπ. Κωνσταντίας κ. Βασιλείου Τὰ Θαύματα τοῦ Ἁγίου Γεωργίου... Διακ. Χριστοδούλου Χριστοδούλου Ὑμνογραφικὰ Ἁγίου Γεωργίου... Δρ Χαραλάμπους Μπούσια Εἰκονογραφία τοῦ Ἁγίου Γεωργίου... Καθ. Brigitta Schrade Ἡ τιμή τοῦ Ἁγίου Γεωργίου στὴν Κύπρο καί στό Παραλίμνι... Καθ. Γεωργίου Γεωργῆ Ὁ Ἅγιος Γεώργιος στή λαϊκή παράδοση τῆς Κύπρου... Κωστῆ Κοκκινόφτα ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΑΣ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΥ «ΜΥΡΙΟΒΙΒΛΟΣ» Ἀπὸ τὴν 1η Σεπτεμβρίου ἡ Ἱερὰ Μητρόπολη Κωνσταντίας-Αμμοχώστου πρόκειται νὰ λειτουργήσει Βιβλιοπωλεῖο μὲ τὴν ἐπωνυμία «Μυριόβιβλος». Στὸ βιβλιοπωλεῖο μας μπορεῖτε νὰ βρεῖτε : Βιβλία θεολογικοῦ περιεχομένου Βιβλία γενικοῦ περιεχομένου (ἱστορικά, βιογραφίες, περιβαλλοντικὰ κ.λ.π.) Ἱερατικὰ Ἄμφια Ὑφάσματα Ἐκκλησιαστικὰ εἴδη (εὐαγγέλια, δισκοπότηρα κ.λ.π.) Εἰκόνες, Κομποσχοίνια, Σταυρούς. Γραφικὴ ὔλη Εἴδη δώρων Εἴδη κοιμητηρίου 5. Ψυχαγωγία καί ἄσκηση - Νέοι καί μουσική... Γιώργου Κυπριανοῦ ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ... «Πνευματική Διακονία» Περιοδική Ἔκδοση τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Κωνσταντίας - Ἀμμοχώστου Ἔτος 2ο, τεῦχος 4ο, Ἀπρίλιος - Ἰούνιος 2009 Ἐκδότης: Γραφεῖον Πνευματικῆς Διακονίας Ἱερᾶς Μητροπόλεως Κωνσταντίας - Ἀμμοχώστου Συντακτική Ἐπιτροπή: Δρ Γεώργιος Κάκκουρας, Διάκονος Χριστόδουλος Χριστοδούλου, Διάκονος Αὐγουστῖνος Κκαρᾶς. Ἐξώφυλλο: Ὁ Ἅγιος Γεώργιος (14ος αἰ.), τοιχογραφία στὸν ἱερὸ ναὸ Ἁγίου Νικολάου Στέγης. Ὀπισθόφυλλο: Τό Καθολικό τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἀπ. Βαρνάβα (πρόσφατη φωτογραφία) Ἐκτύπωση: Γραφικές Τέχνες «Μέλισσα», Ἀσπροβάλτα, τηλ. +30 23970 23313 Ἡ παροῦσα ἔκδοση πραγματοποιεῖται μέ τή χορηγία τοῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ Ἁγίου Γεωργίου Παραλιμνίου.
ΠΡΟΛΟΓΟΣ συντακτικης επιτροπης Ἀφιέρωμα: Νέοι. Σύγχρονοι Προβληματισμοί Μέσα ἀπὸ τὸ ἀφιέρωμα τοῦ προηγούμενου τεύχους τῆς Πνευματικῆς Διακονίας ἔγινε μία γενικὴ προσέγγιση τόσο τῆς ἱστορικῆς διάστασης της Παιδείας στὸν τόπο μας, ὅσο καὶ τοῦ σύγχρονου προβληματισμοῦ καὶ τῆς συζήτησης σχετικὰ μὲ τὸ παρὸν καὶ τὸ μέλλον τῆς παιδείας μας. Συνέχεια ἀποτελεῖ τὸ ἀφιέρωμα τοῦ παρόντος τεύχους «Νέοι: Σύγχρονοι προβληματισμοί». Στὰ κείμενα ποὺ ἀκολουθοῦν ἀναπτύσσονται διάφορα θέματα ποὺ ἀφοροῦν στοὺς σύγχρονους νέους, τὶς ἀνησυχίες, τὶς ἀναζητήσεις, τὶς διαμαρτυρίες, τοὺς προβληματισμούς, ἀλλὰ καὶ τὰ προβλήματα καὶ τὶς δυσκολίες ποὺ ἀντιμετωπίζουν οἱ ἔφηβοι καὶ οἱ νέοι στὴν ἐποχή μας. Τὸ ἀφιέρωμα διακρίνεται σὲ ἕξι ἑνότητες: 1. Νέοι καὶ Ἐκκλησία Ἡ ἑνότητα αὐτὴ περιλαμβάνει δύο ἄρθρα. Ὁ δρ Γ. Κάκκουρας μὲ τὸ ἄρθρο του Νέοι καὶ λειτουργικὴ ζωὴ ἀναπτύσσει τὸ θέμα τῆς λειτουργικῆς ἀγωγῆς τῶν νέων καὶ εἰσηγεῖται πρακτικοὺς τρόπους γιὰ τὴ βιωματικὴ συμμετοχὴ τῶν νέων στὴ λατρεία. Ὁ Γέρων Μωυσῆς Ἁγιορείτης (Ἀναζητώντας τὴ γνησιότητα) καταθέτει τὴ δική του ἐμπειρία ἀπὸ τὴν ἐπικοινωνία του μὲ τοὺς νέους, οἱ ὁποῖοι κουρασμένοι ἀπὸ τὴν ὑποκρισία τῆς σύγχρονης ἐποχῆς ἀναζητοῦν τὴ γνησιότητα μέσα στὴν Ἐκκλησία. 2. Τὸ δῶρο τῆς ζωῆς Στὴν ἑνότητα αὐτὴ δημοσιεύονται τρία ἄρθρα ποὺ ἅπτονται δύο σημαντικῶν θεμάτων ποὺ ἀπασχολοῦν τοὺς νέους. Τὸ πρῶτο, μία ὁμιλία τοῦ Πανιερ. Μητροπολίτη Κωνσταντίας κ. Βασιλείου ποὺ ἐκφωνήθηκε στὰ πλαίσια τῆς ἐκστρατείας τῆς Μητροπόλεως μας κατὰ τῶν τροχαίων δυστυχημάτων, ἀπευθύνεται στοὺς νέους τονίζοντας τὴ σημασία τῆς ζωῆς ὡς δώρου Θεοῦ καὶ τὴν εὐθύνη μας ἀπέναντι σ αὐτήν. Τὰ κείμενα τῶν π. Χριστοδούλου Παπαϊωάννου (Ἕνας δεκατετράχρονος νέος μοῦ διηγήθηκε) καὶ πρωτοπρ. Ἀναστασίου Ἰσαὰκ (Ἡ ἠθικὴ ὑπόσταση τοῦ ἐμβρύου) προσεγγίζουν τὸ θέμα τοῦ σεβασμοῦ ἀπέναντι στὴ ζωὴ σὲ σχέση μὲ τὸ σοβαρὸ πρόβλημα τῶν ἐκτρώσεων, ποὺ δυστυχῶς ἀγγίζει καὶ τοὺς νέους μας. 3. Ἀγωνία γιὰ τὸ μέλλον Τὸ περιεχόμενο τῆς τηλεοπτικῆς συζήτησης μεταξὺ τῶν Πανιερ. Μητροπολιτῶν Κωνσταντίας κ. Βασιλείου καὶ Μόρφου κ. Νεοφύτου (Παιδεία. Παρελθόν, παρόν καὶ μέλλον) διαγράφει τὴν πορεία τῆς Παιδείας μας ἀπὸ τὸ παρελθὸν στὸ παρὸν καὶ προβάλλει τὴν προοπτικὴ πρὸς τὸ μέλλον. Τὸ ἄρθρο τοῦ πρωτοπρ. Θεμιστοκλῆ Μουρτζάνου μὲ τίτλο Ἀπὸ ἕναν κόσμο σὰν κι αὐτὸν τί νὰ κρατήσω; (ἀπὸ τὸ περιοδικὸ Πειραϊκὴ Ἐκκλησία, Φεβρουάριος 2009) ἀποτελεῖ μία αἰσιόδοξη προσέγγιση στὴν ὀργισμένη διαμαρτυρία τῶν νέων ποὺ ὁδήγησε στὰ γνωστὰ γεγονότα τοῦ περασμένου Δεκέμβρη στὴν Ἑλλάδα. Τὰ ἐθνικὰ προβλήματα δὲν εἶναι ἄσχετα μὲ τοὺς νέους καὶ ἰδιαίτερα τοὺς νέους τῆς Κύπρου. Τὸ ἄρθρο τοῦ Πανιερ. Μητροπολίτη Κωνσταντίας κ. Βασιλείου μὲ τίτλο Οἱ νέοι μπροστὰ στὰ σύγχρονα ἐθνικὰ προβλήματα. Ὀρθόδοξη προοπτική, ἀναλύει τὸ θέμα αὐτὸ σὲ σχέση μὲ τὴν ἀγωνία ποὺ δημιουργεῖ γιὰ τὸ μέλλον. Πνευµατική ιακονία, τεῦχος 4ο 1
4. Ἐλευθερία καὶ ἐξάρτηση Τὰ ἄρθρα τῆς ἑνότητας αὐτῆς ἐπιχειροῦν μία προσέγγιση στὸ ἀνεξάντλητο θέμα τῆς ἐλευθερίας καὶ τῆς χρήσης της ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο, ποὺ πολλὲς φορὲς μπορεῖ νὰ ὁδηγήσει στὴ στέρηση της καὶ τὴν ἐξάρτηση. Τὸ κείμενο τοῦ Τρ. Παπαγιάννη, Ἡ ἀντικοινωνικὴ συμπεριφορὰ στὴν ἐφηβικὴ ἡλικία πραγματεύεται τὸ πρόβλημα τῆς ἀντικοινωνικῆς συμπεριφορᾶς σὲ σχέση μὲ τὴ διεκδίκηση ἀπὸ τοὺς ἐφήβους μεγαλύτερης ἐλευθερίας καὶ αὐτονομίας, ἐνῶ προτείνει τρόπους ἀντιμετώπισης τοῦ φαινομένου. Τὸ ἑπόμενο ἄρθρο, μὲ τίτλο «Ὅλα ἐπιτρέπονται». Ἡ ἐλευθερία καὶ ἡ χρήση της, τοῦ διακ. Χρ. Χριστοδούλου, παρουσιάζει τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο νέοι καὶ «μεγάλοι» κατανοοῦν τὴν ἐλευθερία σήμερα ἐπιχειρώντας μία προέκταση τοῦ λόγου τοῦ ἀπ. Παύλου στὴ σύγχρονη πραγματικότητα. Ἡ κακὴ χρήση τῆς ἐλευθερίας ἔχει πολλὲς φορὲς ὡς τραγικὴ ἐξέλιξη τὴν ὑποδούλωση τοῦ ἀνθρώπου σὲ διαφόρων μορφῶν ἐξαρτήσεις. Ὁ Καθ. πρωτοπρ. Ἀθανάσιος Γκίκας (Ἐξαρτήσεις. Μία προσέγγιση) ἀναλύει τὶς αἰτίες ποὺ ὠθοῦν τοὺς νέους στὶς ἐξαρτησιογόνες οὐσίες καὶ εἰσηγεῖται κάποιους τρόπους γιὰ τὴν προφύλαξη τῶν νέων μας καὶ γιὰ τὴ θεραπεία τοῦ προβλήματος. 5. Ψυχαγωγία καὶ ἄσκηση Ἡ διασκέδαση καὶ ὁ ἀθλητισμὸς καλύπτουν ἕνα μεγάλο μέρος τοῦ χρόνου τῶν νέων. Τὸ ἄρθρο τοῦ Γ. Κυπριανοῦ (Νέοι καὶ μουσικὴ) ἀποτελεῖ μία προσέγγιση τῆς σχέσης τῶν νέων μὲ τὴ μουσικὴ καὶ γενικότερα μὲ τὴν ψυχαγωγία δίνοντας παράλληλα τὴν ὀρθόδοξη προοπτική στὸ θέμα. Τὸ δεύτερο κείμενο (ἀποσπάσματα ἀπὸ εἰσήγηση τοῦ Σεβ. Μητροπολίτη Ναυπάκτου κ. Ἱεροθέου μὲ τίτλο Ἐκκλησία καὶ ἀθλητισμὸς) ἐκφράζει τὸ ἐνδιαφέρον τῆς Ἐκκλησίας γιὰ τὸν ἀθλητισμὸ καὶ ἀναπτύσσει τὴ συμβολὴ ποὺ μπορεῖ νὰ ἔχει ἡ Ἐκκλησία στὴν καλλιέργεια τοῦ «εὖ ἀγωνίζεσθαι» καὶ τὸν ἀπεγκλωβισμὸ του ἀπὸ τὰ ποικίλα οἰκονομικά, πολιτικὰ καὶ ἐμπορικὰ συμφέροντα. 6. Τί ἀπαντοῦν οἱ νέοι Στὴν τελευταία ἑνότητα τοῦ ἀφιερώματος δημοσιεύουμε κείμενα μαθητῶν τῶν δύο Λυκείων τῆς ἐλεύθερης ἐπαρχίας Ἀμμοχώστου, τὰ ὁποῖα ἀναφέρονται σὲ σύγχρονα θέματα ποὺ ἀπασχολοῦν τὴν κυπριακὴ κοινωνία, ἀλλὰ καὶ τὴν παγκόσμια κοινότητα. Εἶναι οἱ σκέψεις καὶ οἱ προβληματισμοὶ τῶν μαθητῶν γιὰ τὴν παιδεία, τὴν ἐλευθερία, τὰ πολιτικὰ δρώμενα, τὰ κοινωνικὰ προβλήματα, τὴν οἰκολογικὴ καταστροφή, τὴν τεχνολογικὴ ἀνάπτυξη, τὴ νεανικὴ παραβατικότητα καὶ τὰ ναρκωτικά, τὸν καταναλωτισμὸ καὶ τὴ διαφήμιση, τὰ ἐπιτεύγματα τῆς ἐπιστήμης καὶ τὰ ἠθικὰ διλήμματα ποὺ προκύπτουν ἀπ αὐτά, κ.ἄ. Τὸ παρὸν τεῦχος, ἐκτὸς ἀπὸ τὶς μόνιμες στῆλες Γεγονότα καὶ Χρονικὰ Μητροπόλεως, περιλαμβάνει ἐπίσης ἕνα Ἀφιέρωμα στὸν Ἅγιο Γεώργιο, στὸ ὁποῖο δημοσιεύονται οἱ Εἰσηγήσεις τοῦ Συνεδρίου ποὺ πραγματοποιήθηκε τὸν περασμένο Ἀπρίλιο στὰ πλαίσια τῶν πανηγυρικῶν ἑορτασμῶν τοῦ μητροπολιτικοῦ ναοῦ Ἁγίου Γεωργίου Παραλιμνίου μὲ τὴν εὐκαιρία τῆς συμπλήρωσης 150 χρόνων ἀπὸ τὴν ἀνέγερση τοῦ παλαιοῦ ναοῦ Ἁγίου Γεωργίου. 2 Πνευµατική ιακονία, τεῦχος 4ο
ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗ Πανιερ. Μητροπολίτη Κωνσταντίας-Ἀμμοχώστου Βασιλείου Πενήντα ἡμέρες μετὰ τὴν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἡ Ἐκκλησία τιμᾶ μὲ τὸν πλέον ἐπίσημο τρόπο τὴν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς. Ἡ εὐαγγελικὴ περικοπὴ τῆς ἑορτῆς περιλαμβάνει τὴν ὑπόσχεση τοῦ Χριστοῦ γιὰ τὴ δωρεὰ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τὸ ὁποῖο θὰ λάμβαναν οἱ Ἀπόστολοι καὶ ὅλοι οἱ μαθητές του, ἄνδρες καὶ γυναῖκες, μετὰ τὴν εἰς οὐρανοὺς Ἀνάληψη τοῦ Κυρίου. Ἡ ἀποστολικὴ περικοπὴ ἀπὸ τὶς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων (2:1-11) περιγράφει τὸν τρόπο ἐκπληρώσεως τῆς ὑποσχέσεως αὐτῆς τοῦ Χριστοῦ. Ἡ ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς εἶναι ἀδιαχωρίστως ἑνωμένη μὲ τὴν Ἀνάληψη, ἡ ὁποία ἔλαβε χώρα στὸ Ὄρος τῶν Ἐλαιῶν (Πράξ. 1:1-12). Ἡ ἐκκλησιαστικὴ παράδοση καὶ θεολογία κατανόησε πλήρως τὴν ἑνότητα καὶ τὴν ἔννοια τῶν δύο αὐτῶν σωτήριων γεγονότων, τῆς Ἀναλήψεως καὶ τῆς Πεντηκοστῆς. Ἱστορικὲς μαρτυρίες μᾶς βεβαιώνουν, ὅτι, ἤδη ἀπὸ τοὺς ἀποστολικοὺς χρόνους μέχρι τὸν 4ον αἰώνα, ἡ Ἀνάληψη ἑορταζόταν στὸ Ὄρος τῶν Ἐλαιῶν τὸ ἀπόγευμα τῆς ἡμέρας τῆς Πεντηκοστῆς, ἐνώνοντας, τοιουτοτρόπως, σὲ μία τελετὴ τόσο τὴν ἄνοδο τοῦ Χριστοῦ στὸν οὐρανό, ὅσο καὶ τὴν κάθοδο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στοὺς Ἀποστόλους καὶ γενικότερα στὴν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ. Ἡ μαρτυρία αὐτὴ προέρχεται ἀπὸ τὴν προσκυνήτρια Αἰθερία, ἡ ὁποία εὑρισκόμενη στὴν Ἱερουσαλὴμ τὸ ἔτος 384, ἀναφέρεται στὸν κοινὸ ἑορτασμὸ τῆς Ἀναλήψεως καὶ τῆς Πεντηκοστῆς. Αὐτὴ τὴν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς τὸ τελετουργικὸ φαίνεται νὰ ἦταν ἀρκετὰ μεγάλο, γιατί ἄρχιζε τὰ ξημερώματα καὶ τελείωνε τὰ μεσάνυκτα, μετά, δηλαδή, τὶς ἀκολουθίες τὶς Παννυχίδας καὶ τῆς Θείας Λειτουργίας στὸ Ναὸ τῆς Ἀναστάσεως. Μᾶς πληροφορεῖ ἡ Αἰθερία, ὅτι ὅλος ὁ λαὸς, χωρὶς ἐξαίρεση, ψάλλοντας ὕμνους, συνόδευαν τὸν Ἐπίσκοπο μέχρι τὴ Σιὼν, εἰς τρόπον ὥστε νὰ εἶναι ἐκεῖ ἀκριβῶς τὴν τρίτη ὥρα. Φθάνοντας ἐκεῖ, διάβαζαν τὸ κείμενο τῶν Πράξεων τῶν Ἀποστόλων, σύμφωνα μὲ τὸ ὁποῖο, τὸ Ἅγιο Πνεῦμα κατῆλθε καὶ αὐτοὶ μιλοῦσαν ὅλες τὶς γλῶσσες, ὅλοι δὲ κατανοοῦσαν τὰ λεγόμενα ἐκ μέρους τῶν Ἀποστόλων (Sources Chretiennes 21, σέλ. 249). Εἶναι ἐνδιαφέρον ὅτι μέχρι τὸ τέλος τοῦ τέταρτου αἰώνα τὸ χάρισμα τῆς γλωσσολαλιᾶς εἶναι ζωντανὸ ἐντός των λατρευτικῶν συνάξεων. Στοὺς χρόνους μας προσπαθοῦν νὰ τὸ ἐπαναφέρουν, ὅπως ἰσχυρίζονται, τὰ λεγόμενα πνευματικὰ κινήματα εἴτε στὶς Ἡνωμένες Πολιτεῖες, εἴτε στὴ Δυτικὴ Εὐρώπη, ὅπως καὶ οἱ Πεντηκοστιανοὶ καὶ ἄλλοι, ἀλλὰ μὲ τρόπο ποὺ προκαλεῖ περισσότερο σύγχυση παρὰ κατανόηση, ὅπως ἦταν ἀρχικά τὸ χάρισμα αὐτὸ κατὰ τὴ διάρκεια τῆς ἱστορίας τῆς πρώτης Ἐκκλησίας. Μετὰ τὴ σύναξη στὴ Σιὼν ὁ λαὸς ἐπέστρεφε στὰ σπίτια του γιὰ τὸ μεσημεριανὸ φαγητὸ καὶ ἀκολούθως, τὴν 6η ὥρα συγκεντρώνονταν στὸ Ὅρος τῶν Ἐλαίων. Ὅταν, λοιπόν, φθάσουν στὸ Ὄρος τῶν Ἐλαιῶν, λέγει καὶ πάλιν ἡ Αἰθερία, πηγαίνουν πρῶτα στὸ χῶρο ἐκεῖνο ὅπου ὁ Κύριος ἀνῆλθε στοὺς οὐρανούς. Ἐκεῖ, ὁ Ἐπίσκοπος, οἱ Ἱερεῖς καὶ ὅλος ὁ λαὸς κάθονται καὶ γίνεται ἀνάγνωση βιβλικῶν περικοπῶν, ψάλλουν ὕμνους καὶ ἀντίφωνα σχετικὰ μὲ τὴν ἡμέρα καὶ τὸν τόπο... Ἀναγιγνώσκουν μεταξὺ ἄλλων τὸ κείμενο τῶν Πράξεων τῶν Ἀποστόλων, τὸ ὁποῖο ὁμιλεῖ περὶ τῆς Ἀναλήψεως τοῦ Κυρίου στοὺς οὐρανοὺς μετὰ τὴν Ἀνάσταση (ὅπ. ἀν.). Οἱ ἀκολουθίες οἱ σχετικὲς μὲ τὰ δύο σημαντικὰ αὐτὰ γεγονότα τῆς Οἰκονομίας τῆς Σωτηρίας συνεχίζονταν στὸ Ὄρος τῶν Ἐλαιῶν καὶ ἀκολούθως στὸ Ναὸ τῆς Ἀναστάσεως, ὅπου ἐπέστρεφαν ἐν πομπῇ. Στὴν ἴδια μαρτυρία τῆς Αἰθερίας λέγεται ὅτι τὴν Πέμπτη, δέκα ἡμέρες πρὶν τὴν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς ἐτελεῖτο θεία Λειτουργία στὸ Πνευµατική ιακονία, τεῦχος 4ο 3
Ναὸ τῆς Βηθλεέμ, δηλαδὴ στὸν τόπο τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ. Ἔτσι, ἀπὸ τὸ ἕνα μέρος ἐτελεῖτο τὸ μυστήριο τῆς συγκαταβάσεως τοῦ Λόγου τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς ἐνσάρκου οἰκονομίας καὶ ἀπὸ τὸ ἄλλο ἡ Ἀνάληψη τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ στοὺς Οὐρανοὺς καὶ ἡ κάθοδος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Γιὰ τὸ λόγο αὐτό, ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, στὸν ἐγκωμιαστικό του λόγο περὶ τῆς Πεντηκοστῆς, σημειώνει: Πεντηκοστὴν ἑορτάζομεν, καὶ Πνεύματος ἐπιδημίαν, καὶ προθεσμίαν ἐπαγγελίας, καὶ ἐλπίδος συμπλήρωσιν. Καὶ τὸ μυστήριον ὅσον! ὡς μέγα τε καὶ σεβάσμιον! Τὰ μὲν δὴ σωματικὰ τοῦ Χριστοῦ πέρας ἔχει, μᾶλλον δὲ τὰ τῆς σωματικῆς ἐνδημίας... Τὰ δὲ τοῦ Πνεύματος ἄρχεται. Φαίνεται, ὅμως, ὅτι ἡ τελούμενη στὴ Βηθλεὲμ θεία Λειτουργία δέκα ἡμέρες πρὶν τὴν Πεντηκοστὴ κατέληξε, μὲ τὴν πάροδο τοῦ χρόνου, νὰ καθορισθεῖ ὡς ξεχωριστὴ ἡμέρα τῆς Ἀναλήψεως. Σὲ αὐτὸ συνέβαλε καὶ τὸ γεγονός, ὅτι ἱστορικὰ τὰ δύο γεγονότα συνέβησαν σὲ διαφορετικὸ χρόνο, ἄσχετα ἀπὸ τὴ θεολογική τους συνοχὴ καὶ ἑνότητα ἐντὸς τοῦ ἑνὸς μυστηρίου τῆς Οἰκονομίας. Πράγματι, τὴν ἡμέρα τῆς Ἀναλήψεως, ὁ Χριστὸς παρήγγειλεν αὐτοῖς (δηλ. εἰς τοὺς Ἀποστόλους) ἀπὸ Ἱεροσολύμων μὴ χωρίζεσθαι, ἀλλὰ περιμένειν τὴν ἐπαγγελίαν τοῦ Πατρὸς ἣν ἠκούσατέ μου, ὅτι Ἰωάννης μὲν ἐβάπτισεν ὕδατι, ὑμεῖς δὲ βαπτισθήσεσθε ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ οὐ μετὰ πολλὰς ταύτας ἡμέρας (Πράξ. 1:4-5). Ἤδη, στοὺς λόγους αὐτοὺς τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ περιλαμβάνονται δύο σημαντικὰ στοιχεῖα. Τὸ πρῶτο ἀφορᾶ τὸ χρόνο τῆς καθόδου τοῦ Ἁγίου Πνεύματος σὲ σχέση μὲ τὴν Ἀνάληψη, ὁ ὁποῖος ὁρίζεται μὲ τὴ φράση οὐ μετὰ πολλὰς ταύτας ἡμέρας. Τὸ δεύτερο ἀφορᾶ τὸ περιεχόμενο τῆς ἐπαγγελίας, δηλαδὴ τῆς ὑποσχέσεως τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ πρὸς τοὺς Ἀποστόλους, ὅτι μετὰ ἀπὸ λίγες ἡμέρες θὰ δεχθοῦν τὴ χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐν εἴδη βαπτίσματος. Πράγματι, λίγες ἡμέρες μετὰ τὴν Ἀνάληψη, οἱ Ἀπόστολοι δέχθηκαν τὴ χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τὸ ὁποῖο κατῆλθεν ἐν εἴδη πυρίνων γλωσσῶν. Τὸ γεγονὸς αὐτὸ περιγράφει ὁ εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς στὸ βιβλίο τῶν Πράξεων τῶν Ἀποστόλων, τοῦ ὁποίου εἶναι ὁ συγγραφέας. Τὸ κείμενο αὐτὸ εἶναι τὸ ἀποστολικὸ ἀνάγνωσμα τῆς Κυριακῆς της Πεντηκοστῆς. «Καὶ ἐν τῷ συμπληροῦσθαι τὴν ἡμέραν τῆς πεντηκοστῆς ἦσαν ἅπαντες ὁμοθυμαδὸν ἐπὶ τὸ αὐτό. καὶ ἐγένετο ἄφνω ἐκ τοῦ οὐρανοῦ ἦχος ὥσπερ φερομένης πνοῆς βιαίας, καὶ ἐπλήρωσεν ὅλον τὸν οἶκον οὗ ἦσαν καθήμενοι, καὶ ὤφθησαν αὐτοῖς διαμεριζόμεναι γλῶσσαι ὡσεὶ πυρός, ἐκάθισε τὲ ἐφ ἕνα ἕκαστον αὐτῶν. καὶ ἐπλήσθησαν ἅπαντες Πνεύματος Ἁγίου, καὶ ἤρξαντο λαλεῖν ἑτέραις γλώσσαις καθὼς τὸ Πνεῦμα ἐδίδου αὐτοῖς ἀποφθέγγεσθαι. Ἦσαν δὲ ἐν Ἱερουσαλὴμ κατοικοῦντες Ἰουδαῖοι, ἄνδρες εὐλαβεῖς ἀπὸ παντὸς ἔθνους τῶν ὑπὸ τὸν οὐρανόν, γενομένης δὲ τῆς φωνῆς ταύτης συνῆλθε τὸ πλῆθος καὶ συνεχύθη, ὅτι ἤκουον εἷς ἕκαστος τῇ ἰδίᾳ διαλέκτῳ λαλούντων αὐτῶν. ἐξίσταντο δὲ πάντες καὶ ἐθαύμαζον λέγοντες πρὸς ἀλλήλους, οὐκ ἰδοὺ πάντες οὗτοί εἰσιν οἱ λαλοῦντες Γαλιλαῖοι; καὶ πῶς ἡμεῖς ἀκούομεν, Πάρθοι καὶ Μῆδοι καὶ Ἐλαμίται, καὶ οἱ κατοικοῦντες τὴν Μεσοποταμίαν, Ἰουδαίαν τε καὶ Καππαδοκίαν, Πόντον καὶ τὴν Ἀσίαν, Φρυγίαν τε καὶ Παμφυλίαν, Αἴγυπτον καὶ τὰ μέρη τῆς Λιβύης τῆς κατὰ Κυρήνην, καὶ οἱ ἐπιδημοῦντες Ρωμαῖοι, Ἰουδαῖοι τε καὶ προσήλυτοι, Κρῆτες καὶ Ἄραβες, ἀκούομεν λαλούντων αὐτῶν ταῖς ἡμετέραις γλώσσαις τὰ μεγαλεῖα του Θεοῦ;» (Πράξ. 2:1-11). Ὁ χρόνος τῆς καθόδου τοῦ Ἁγίου Πνεύματος σὲ σχέση μὲ τὰ προηγηθέντα γεγονότα τῆς Οἰκονομίας, δηλαδὴ τὴν Ἀνάσταση καὶ τὴν Ἀνάληψη, ὁρίζεται μὲ τὴ φράση: Ἐν τῷ συμπληροῦσθαι τὴν ἡμέραν τῆς Πεντηκοστῆς. Ὅπως φαίνεται ἀπὸ τὶς εὐαγγελικὲς διηγήσεις, ὁ σταυρικὸς θάνατος, ἡ ταφὴ καὶ ἡ Ἀνάσταση τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὄχι κατὰ τύχη, ἀλλά, σύμφωνα πάντοτε μὲ τὸ σχέδιο τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος καθοδηγεῖ ὅλα τὰ γεγονότα τῆς θείας 4 Πνευµατική ιακονία, τεῦχος 4ο
Οἰκονομίας, συνέπεσε χρονικὰ μὲ τὸ Ἑβραϊκὸ Πάσχα. Κατὰ συνέπεια, ἡ πεντηκοστὴ ἡμέρα ἀπὸ τὴν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ συνέπιπτε νὰ εἶναι καὶ ἡ ἑορτὴ τῆς Ἑβραϊκῆς Πεντηκοστῆς. Ἡ φράση, λοιπόν, τῶν Πράξεων, ἐν τῷ συμπληροῦσθαι τὴν ἡμέραν τῆς Πεντηκοστῆς ἐμπεριέχει καὶ τὰ δύο συμπίπτοντα γεγονότα. Ἐξ ἄλλου, ἡ ἴδια φράση δὲν ἔχει μόνο τὴν ἔννοια τοῦ χρονικοῦ προσδιορισμοῦ τῆς Πεντηκοστῆς, ἀλλὰ καὶ τῆς συμπληρώσεως τοῦ χρόνου, κατὰ τὸν ὁποῖο, σύμφωνα μὲ τὸ σχέδιο τῆς οἰκονομίας τοῦ Θεοῦ θὰ ἔπρεπε νὰ γίνει ἡ ἀποκάλυψη καὶ ἡ κάθοδος καὶ παρουσία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἡ Ἑβραϊκὴ Πεντηκοστὴ εἶναι ἡ λεγόμενη ἑορτὴ τῶν ἑβδομάδων, ὅπως αὐτὴ ὁρίζεται στὸ βιβλίο τῆς Ἐξόδου τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ὡς ἑξῆς: Καὶ ἑορτὴν ἑβδομάδων ποιήσεις μοι ἀρχὴν θερισμοῦ πυρῶν καὶ ἑορτὴν συναγωγῆς μεσοῦντος τοῦ ἐνιαυτοῦ (Ἐξ. 34:22). Ἦταν, ἑπομένως, ἡ ἑορτὴ τοῦ θερισμοῦ στὸ μέσο περίπου τοῦ ἔτους, γεγονός ποὺ διαπιστώνουμε νὰ συμβαίνει καὶ στὸν σημερινὸ ἑορτασμὸ τῆς Πεντηκοστῆς. Ἐπειδὴ αὐτὴ ἡ ἑορτὴ εἶχε ὁρισθεῖ νὰ τελεῖται πενήντα μέρες μετὰ τὸ Ἑβραϊκὸ Πάσχα, ἔλαβε ἔτσι τὴν προσωνυμία τῆς Πεντηκοστῆς. Ἐν τῷ μεταξὺ ὅμως χρόνῳ, τὸ περιεχόμενο τῆς ἑορτῆς αὐτῆς ἐμπλουτίσθηκε, γιατί αὐτὴ τὴν ἡμέρα ἑορταζόταν ἐπίσης ἡ Θεοφάνεια στὸ Ὄρος Σινᾶ καὶ ἡ παράδοση τοῦ Νόμου ἀπὸ τὸν Θεὸ στὸ Μωϋσῆ. Σύμφωνα, μάλιστα, μὲ τὴν Ἰουδαϊκὴ παράδοση, ἡ ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ στὸ Σινᾶ καὶ ἡ παράδοση τοῦ Νόμου, ἔγινε πενήντα ἡμέρες μετὰ τὴν ἔξοδο τῶν Ἰσραηλιτῶν ἀπὸ τὴν Αἴγυπτο. Αὐτὴ τὴν ἡμέρα, ἣν ἔστητε ἐναντίον κυρίου τοῦ Θεοῦ ὑμῶν ἐν Χωρὴβ τῇ ἡμέρᾳ τῆς Ἐκκλησίας, ὅτε εἶπεν κύριος πρός με: ἐκκλησίασον πρός με τὸν λαόν, καὶ ἀκουσάτωσαν τὰ ρήματά μου, ὅπως μάθωσιν φοβεῖσθαι μὲ πάσας τὰς ἡμέρας, ἃς αὐτοὶ ζῶσιν ἐπὶ τῆς γῆς, καὶ τοὺς υἱοὺς αὐτῶν διδάξωσιν (Δευτ. 4:10). Ἑπομένως, ἡ παράδοση τοῦ Νόμου στὸ Σινὰ καὶ ἡ Θεοφάνεια στὸν Μωϋσῆ ἀποτελοῦν τὴ σύναψη τῆς διαθήκης μεταξὺ τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ Ἰσραήλ, ἀλλὰ καὶ τὴ θεμελίωση τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ ὡς ἐκκλησίας, δηλ. ὡς συνάξεως. Εἶναι ἐνδιαφέρον βέβαια ὅτι στὸ κείμενο αὐτὸ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης χρησιμοποιεῖται ὁ ὅρος «Ἐκκλησία» μὲ τὴν ἔννοια ποὺ χρησιμοποιήθηκε καὶ στὴν Καινὴ Διαθήκη, δηλαδὴ τὴ σύναξη γιὰ τὴ λατρεία τοῦ Θεοῦ. Ἐκτὸς τῶν ἑορταζομένων γεγονότων, τὸ ὄνομα Πεντηκοστὴ ἔχει ἐπίσης διάφορους συμβολισμούς, τοὺς ὁποίους συνοψίζει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος στὸν περὶ Πεντηκοστῆς λόγο του: Αἱ μὲν οὖν τῶν ἡμερῶν ἑβδομάδες γεννῶσι τὴν Πεντηκοστήν, κλητὴν ἁγίαν παρ αὐτοῖς ἡμέραν, αἱ δὲ τῶν ἐτῶν, τὸν Ἰωβηλαῖον παρ αὐτοῖς ὀνομαζόμενον, ὁμοίως γῆς τε ἄφεσιν ἔχοντα καὶ δούλων ἐλευθερίαν, καὶ κτήσεων ὠνητῶν ἀναχώρησιν. Καθιεροῦσι γάρ, οὐ γεννημάτων μόνον, οὐδὲ πρωτοτόκων, ἀλλ ἤδη ἡμερῶν καὶ ἐτῶν ἀπαρχὰς τῷ Θεῷ τοῦτο τὸ γένος. Οὕτως ὁ ἑπτὰ τιμώμενος ἀριθμὸς τὴν τιμὴν τῆς Πεντηκοστῆς συνεισήγαγεν. Ὁ γὰρ ἑπτὰ ἐπὶ ἑαυτὸν συντιθέμενος, γεννᾷ τὸν πεντήκοτα, μιᾶς δεούσης ἡμέρας, ἣν ἐκ τοῦ μέλλοντος αἰῶνος προσειλήφαμεν, ὀγδόην τε οὖσαν τὴν αὐτὴν καὶ πρώτην, μᾶλλον δὲ μίαν καὶ ἀκατάλυτον. Δεῖ γὰρ ἐκεῖσε καταλῆξαι τὸν ἐνταύθα Σαβατισμὸν τῶν ψυχῶν, ὡς δοθῆναι μερίδα, τοῖς ἑπτά, καί γε τοῖς ὀκτώ, καθὼς ἤδη τινὲς τῶν πρὸ ἡμῶν τὸ Σολομώντειον ἐξειλήφασι (29,β). Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, μὲ τὴ θεολογική του δεινότητα, μᾶς ὁδηγεῖ νὰ κατανοήσουμε τὴν ἑνότητα ποὺ ἔχει ἡ Πεντηκοστὴ μὲ τὰ ἄλλα σωτήρια γεγονότα, εἴτε αὐτὰ προηγήθηκαν εἴτε ἕπονται καὶ ἀναμένονται νὰ γίνουν. Ἡ Πεντηκοστὴ εἶναι ἕνα ἱστορικὸ γεγονὸς ποὺ ἔλαβε χώρα πενήντα μέρες μετὰ τὴν Ἀνάσταση τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἡ Γέννηση τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ σημαίνει τὴν ἐνσάρκωση τοῦ δευτέρου προσώπου τῆς Ἁγίας Τριάδος. Ἡ Πεντηκοστὴ σημαίνει τὴν ἀποκάλυψη τοῦ τρίτου προσώπου τῆς Ἁγίας Τριάδος, τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἂν καὶ εἶναι ἕνα ἱστορικὸ γεγονός, ἢ ὅπως ἡ θεο- Πνευµατική ιακονία, τεῦχος 4ο 5
λογία τὸ ὀνομάζει, ἡ γενέθλιος ἡμέρα τῆς Ἐκκλησίας, ἐν τούτοις αὐτὸ δὲν περιορίζεται ἐντὸς τοῦ χρόνου, ἀλλὰ ἀνοίγει τὴ διάσταση τῶν ἐσχάτων, τῆς αἰωνιότητας. Ἡ Ἐκκλησία τὴν ὁποία ἵδρυσε ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς ἐπὶ τῆς γῆς καὶ εἶναι ὁ ἀρχηγὸς καὶ ἡ κεφαλή της, καθοδηγεῖται ἀπὸ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα στὴν ἐσχατολογική της τελείωση. Μὲ τὸν τρόπο αὐτό, ἡ παρουσία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος εἶναι, ἀφ ἑνὸς μὲν διαχρονική, ἐντὸς τῆς ἱστορίας, ἀφ ἑτέρου δὲ μᾶς καθιστᾷ μετόχους καὶ μᾶς παρέχει τὴ δυνατότητα πρόγευσης τῆς αἰώνιας βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Κατὰ συνέπεια, τὰ χαρίσματα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος οὐδέποτε ἔπαυσαν νὰ παρέχονται στὴν Ἐκκλησία γιὰ νὰ ὁδηγεῖ τοὺς πιστοὺς στὴ σωτηρία καὶ νὰ τοὺς ἁγιάζει. Ἡ Ἐκκλησία βιώνει τὸ γεγονὸς τῆς Πεντηκοστῆς στὸ κατ ἐξοχὴ μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας, στὴ θεία Εὐχαριστία, ὅπου γίνεται ἐπίκληση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος νὰ κατέλθει καὶ νὰ μεταβάλει τὸν ἄρτο καὶ τὸν οἶνο σὲ Σῶμα καὶ Αἷμα Χριστοῦ, δηλαδὴ νὰ ζωογονήσει τὸ σῶμα τῆς Ἐκκλησίας. Ἔτσι, τὸ ἱστορικὸ παρελθὸν καὶ τὰ ἀναμενόμενα ἔσχατα συνενώνονται στὸ παρὸν καὶ καθίστανται ἐμπειρία τῆς ἐκκλησιαστικῆς εὐαχαριστιακῆς συνάξεως. Κατὰ τὴ Θεοφάνεια στὸ Ὄρος Σινᾶ, ὁ συναγμένος λαὸς ἔγινε μάρτυρας τῶν ἀστραπῶν, τῶν βροντῶν, τοῦ σεισμοῦ, τοῦ καπνοῦ, τῆς φωτιᾶς καὶ τῆς φωνῆς, ὅλων αὐτῶν, σημείων τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ. Κατὰ τὴν Πεντηκοστή, οἱ Ἀπόστολοι ἔγιναν ἐπίσης μάρτυρες τοῦ ἰσχυροῦ ἀνέμου, ὁ ὁποῖος φύσηξε μὲ δυνατὸ θόρυβο ἀπὸ τὸν οὐρανὸ καὶ γέμισε ὅλο τὸ σπίτι στὸ ὁποῖο βρίσκονταν συγκεντρωμένοι. Αὐτὸ εἶναι ἕνα ἰσχυρὸ σημεῖο, ὅτι πρόκειται, πράγματι, περὶ μιᾶς θείας παρεμβάσεως καὶ παρουσίας, ὅπως καὶ στὸ Σινᾶ. Στὴ σκέψη τοῦ Εὐαγγελιστῆ Λουκᾶ κυριαρχεῖ ἡ ἔννοια τῆς συνάψεως τῆς Νέας Διαθήκης μεταξὺ τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ Νέου Λαοῦ του, αὐτῶν ποὺ πιστεύουν στὸν Ἰησοῦ Χριστό, τὸν Υἱὸ τοῦ Θεοῦ, καθὼς καὶ τῆς θεμελιώσεως τῆς Ἐκκλησίας, γιατί ἐν τῷ συμπληροῦσθαι τὴν ἡμέραν τῆς Πεντηκοστῆς ἤσαν ἅπαντες ὁμοθυμαδὸν ἐπὶ τὸ αὐτό. Αὐτὴ ἡ ἐπανάληψη τοῦ ἅπαντες ὁμοθυμαδὸν ἐπὶ τὸ αὐτὸ εἶναι παρομοίωση πρὸς τὴ σύναξη ὅλου του λαοῦ γύρω ἀπὸ τὸ Σινᾶ, ἀλλὰ καὶ ἰσχυρὴ εἰκόνα τῆς ἐκκλησιαστικῆς δομῆς τῆς συνάξεως ὄχι μόνο τῶν Δώδεκα Ἀποστόλων, ἀλλὰ καὶ ὅλων τῶν ἄλλων μαθητῶν τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ἔχοντας κατὰ νοῦν τὴν ὑπόσχεση τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ πρὸς τοὺς Ἀποστόλους, ὑμεῖς δὲ βαπτισθήσεσθε ἐν Πνεύματι Ἁγίω, γράφει γιὰ τὴ βίαια πνοὴ τὴν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς: Ἐπλήρωσε, φησί, τὸν οἶκον. Ἡ πνοὴ καθάπερ κολυμβήθρα γέγονεν ὕδατος. Τῆς δαψιλείας (δηλ. τῆς ἀφθονίας) δὲ τοῦτο τεκμήριον καὶ τῆς σφοδρότητος τὸ πῦρ (Εἰς τὰς Πράξεις, Ὁμιλ. Δ, 2). Μετὰ τὴν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ βίαια πνοή, ὁ ὁποία ἔγινε αἰσθητὴ στὸ χῶρο ὅπου ἦσαν συγκεντρωμένοι οἱ Ἀπόστολοι καὶ οἱ ὑπόλοιποι μαθητές, ἀλλὰ καὶ μὲ τὴν αἴσθηση τῆς ἀκοῆς, ἕνεκα τοῦ δυνατοῦ θορύβου, ἐπηκολούθησε ἕνα ἄλλο θαυμαστὸ γεγονός, τὸ ὁποῖο παρέχει τὴν εἰκόνα τῆς γαλήνης καὶ ἡρεμίας ἕνεκα τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ. Ὤφθησαν αὐτοῖς διαμεριζόμεναι γλῶσσαι ὡσεὶ πυρός, ἐκάθισέ τε ἐφ ἕνα ἕκαστον αὐτῶν, καὶ ἐπλήσθησαν ἅπαντες Πνεύματος Ἁγίου, καὶ ἤρξαντο λαλεῖν ἐτέραις γλώσσαις καθὼς τὸ Πνεῦμα ἐδίδου αὐτοῖς ἀποφθέγγεσθαι. Ὅπως στὴ Θεοφάνεια τοῦ Ὄρους Σινᾶ καὶ τὴν Ἄφλεκτο Βάτο, ὁ Θεὸς ἐμφανίζεται ὡς φωτιά, τὸ ἴδιο καὶ ἐδῶ. Θὰ ἀφήσουμε καὶ πάλι τὸν ἅγιο Γρηγόριο τὸ Θεολόγο νὰ σχολιάσει: Τὸ Ἅγιο Πνεῦμα ἐμφανίσθηκε διαμεριζόμενον ἐν γλώσσαις, διὰ τὴν πρὸς τὸν Λόγον οἰκείωσιν. Πυρίναις δέ, ζητῶ πότερον διὰ τὴν κάθαρσιν... ἢ διὰ τὴν οὐσίαν. Πῦρ γὰρ ὁ Θεὸς ἡμῶν, καὶ πῦρ καταναλίσκον τὴν μοχθηρίαν... Μεριζομέναις δὲ διὰ τὸ τῶν χαρισμάτων διάφορον, καθεζομέναις δέ, διὰ τὸ βασιλικόν, καὶ τὴν ἐν τοῖς ἁγίοις ἀνάπαυσιν, ἐπεὶ καὶ Θεοῦ θρόνος τὰ χειρουβίμ. Ἐν ὑπερώῳ δέ... διὰ τὴν ἀνάβασιν τῶν δεξομένων, καὶ τὴν χαμόθεν ἔπαρσιν, ἐπεὶ καὶ ὕδασι θεί- 6 Πνευµατική ιακονία, τεῦχος 4ο
οις ὑπερῶᾶ τινα στεγάζεται, δι ὧν ὑμνεῖται Θεὸς (Εἰς τὴν Πεντηκοστήν). Μὲ τὴν κάθοδο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τὸ σπίτι στὸ ὁποῖο βρίσκονταν ὅλοι συγκεντρωμένοι ἐπλήσθη, γέμισε ἀπὸ τὴν παρουσία τῆς βίαιης πνοῆς. Τώρα, ὁ εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς μᾶς πληροφορεῖ, ὅτι στὸν καθένα ἀπὸ τοὺς Ἀποστόλους καὶ τοὺς ἄλλους μαθητὲς πῆγε καὶ κάθισε μία πύρινη γλώσσα καὶ ἐπλήσθησαν ἅπαντες Πνεύματος Ἁγίου. Ἀποτέλεσμα αὐτῆς τῆς δυναμικῆς παρουσίας καὶ ἐνέργειας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἦταν τὸ ἄλλο θαυμαστὸ γεγονός, ὅτι ἄρχισαν τότε νὰ μιλοῦν σὲ ἄλλες γλῶσσες, ἀνάλογα μὲ τὴν ἱκανότητα ποὺ τοὺς χάριζε τὸ Ἅγιο Πνεῦμα. Τὸ πρόβλημα τῆς γλωσσολαλιᾶς εἶναι πολυσύνθετο. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος γράφει, ὅτι οἱ Ἀπόστολοι ἐλάλουν μὲν οὖν ξέναις γλώσσαις, καὶ οὐ πατρίοις, καὶ τὸ θαῦμα μέγα, λόγος ὑπὸ τῶν οὐ μαθόντων λαλούμενος, καὶ τὸ σημεῖον τοῖς ἀπίστοις, οὐ τοῖς πιστεύουσιν, ἵν ἦ τῶν ἀπίστων κατήγορον, καθὼς γέγραπται, ὅτι ἐν ἑτερογλώσσοις, καὶ ἐν χείλεσιν ἑτέροις, λαλήσω τῷ λαῷ τούτῳ, καὶ οὐδ οὕτως εἰσακούσονταί μου, λέγει Κύριος (Εἰς τὴν Πεντηκοστήν). Εἶναι, ὄντως, θαῦμα ἡ γλωσσολαλιὰ καὶ φανερώνει τὴ δύναμη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τὸ ὁποῖο καλεῖ πρὸς ἑνότητα τὰ διασκορπισμένα ἔθνη. Ἡ γλωσσολαλιά, ὅποια ἑρμηνεία καὶ ἂν ἔχει, μεταφέρει τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ γιὰ τὴ σύναξη ὅλων τῶν Ἐθνῶν γύρο ἀπὸ τὸν Χριστὸ καὶ τὴν κατανόηση μεταξύ τους. Στὴν Παλαιὰ Διαθήκη, ὅταν οἱ ἄνθρωποι ἀπὸ ἐγωισμὸ θέλησαν νὰ κτίσουν τὸν Πύργο τῆς Βαβέλ, ὁ Θεὸς ἐπενέβη λέγοντας: Δεῦτε καταβάντες συγχέωμεν ἐκεῖ αὐτῶν τὴν γλώσσαν, ἵνα μὴ ἀκούσωσιν ἕκαστος τὴν φωνὴν τοῦ πλησίον. Καὶ διέσπειρεν αὐτοὺς Κύριος ἐκεῖθεν ἐπὶ πρόσωπον πάσης τῆς γῆς... Διὰ τοῦτο ἐκλήθη τὸ ὄνομα αὐτῆς (τῆς πόλεως) Σύγχυσις, ὅτι ἐκεῖ συνέχεεν Κύριος τὰ χείλη πάσης τῆς γῆς (Γεν. 11:7-9). Κατ αὐτὸ τὸν τρόπο, μετὰ τὴ σύγχυση τῆς Βαβὲλ οἱ γλῶσσες μετεβλήθησαν σὲ σύνορα ποὺ ἐμπόδιζαν τὴν ἐπικοινωνία μεταξὺ τῶν Ἐθνῶν, τῶν λαῶν ἢ καὶ τῶν ἀτόμων μεταξύ τους. Στὴν προκειμένη, ὅμως, περίπτωση τῆς Πεντηκοστῆς καὶ τῆς καθόδου τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, οἱ γλῶσσες, οἱ λαοὶ καὶ τὰ Ἔθνη δὲν ἀποτελοῦν πλέον οὔτε κατάσταση συγχύσεως, οὔτε διαχωρισμοῦ, ἀλλὰ πλοῦτο χαρισμάτων τοῦ ἑνὸς καὶ τοῦ αὐτοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Αὐτὸ εἶναι φανερὸ καὶ ἀπὸ τὴν ἀπαρίθμηση τῶν διαφόρων ἐκπροσώπων τῶν Ἐθνῶν, οἱ ὁποῖοι εἶχαν παρευρεθεῖ στὴν Ἱερουσαλὴμ καὶ εἶχαν ἀκούσει τοὺς Ἀποστόλους νὰ μιλοῦν τὶς δικές τους γλῶσσες: Πάρθοι καὶ Μῆδοι καὶ Ἐλαμίται, καὶ οἱ κατοικοῦντες τὴν Μεσοποταμίαν, Ἰουδαίαν τε καὶ Καππαδοκίαν, Πόντον καὶ τὴν Ἀσίαν, Φρυγίαν τε καὶ Παμφυλίαν, Αἴγυπτον καὶ τὰ μέρη τῆς Λιβύης τῆς κατὰ Κυρήνην, καὶ οἱ ἐπιδημοῦντες Ρωμαῖοι, Ἰουδαῖοί τε καὶ προσήλυτοι, Κρῆτες καὶ Ἄραβες. Ὁ Εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς, γιὰ νὰ φανερώσει τὸν παραλληλισμὸ καὶ τὴν ἀντιθετικὴ σχέση μεταξὺ Βαβὲλ καὶ Πεντηκοστῆς χρησιμοποιεῖ τὴ λέξη σύγχυση στὴ διήγησή του. Ὅταν ἀκούστηκε ὁ ἦχος τῆς βίαιης πνοῆς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στὴν πόλη, τότε συνῆλθε τὸ πλῆθος καὶ συνεχύθη, ὅτι ἤκουον εἷς ἕκαστος τῇ ἰδίᾳ διαλέκτῳ λαλούντων αὐτῶν. Αὐτὴ τὴ φορά, ὅμως, τὸ συνεχύθη δὲν σημαίνει πρόκληση ἀταξίας καὶ ἀκαταστασίας, ἀλλὰ ἔκπληξη, ἕνεκα τῆς κατανοήσεως τοῦ ἑνὸς ἀπὸ τὸν ἄλλο. Ὁ ἀπόστολος Πέτρος, στὸ λόγο του πρὸς ὅλους τοὺς συγκεντρωθέντες τὴν ἡμέρα ἐκείνη, λόγο ποὺ ἀποτελεῖ καὶ τὸ πρῶτο κήρυγμα τῆς Ἐκκλησίας μετὰ τὴν κάθοδο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἑρμηνεύει αὐτὸ τὸ ἐξαιρετικὸ γεγονὸς ὡς ἐκπλήρωση τῆς προφητείας τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Πράγματι, ὁ προφήτης Ἰωήλ, στὸν ὁποῖο ἀναφέρεται ὁ ἀπόστολος Πέτρος, λέγει: Καὶ ἔσται ἐν ταῖς ἐσχάταις ἡμέραις, λέγει ὁ Θεός, ἐκχεῶ ἀπὸ τοῦ πνεύματός μου ἐπὶ πᾶσαν σάρκα, καὶ προφητεύσουσιν οἱ υἱοὶ ὑμῶν καὶ αἱ θυγατέρες ὑμῶν, καὶ οἱ νεανίσκοι ὑμῶν ὁράσεις ὄψονται, καὶ οἱ πρεσβύτεροι ὑμῶν ἐνύπνια Πνευµατική ιακονία, τεῦχος 4ο 7
ἐνυπνιασθήσονται, καί γε ἐπὶ τοὺς δούλους μου καὶ ἐπὶ τὰς δούλας μου ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκείναις ἐκχεῶ ἀπὸ τοῦ πνεύματός μου, καὶ προφητεύσουσι (Πράξ. 2:17-18. Πρβλ. Ἰωὴλ 3:1-2). Ὁ Χριστὸς στὴν πρώτη του δημόσια ἐμφάνιση στὴ συναγωγὴ τῆς Ναζαρὲτ εἶχε διαβάσει ἀπὸ τὸν προφήτη Ἠσαΐα τὴν περικοπή: Πνεῦμα Κυρίου ἐπ ἐμέ, οὐ εἵνεκεν ἔχρισέ με.... Ἔπειτα, βεβαίωσε λέγοντας, ὅτι σήμερον πεπλήρωται ἡ γραφὴ αὕτη ἐν τοῖς ὠσὶν ὑμῶν (Λουκ. 4:16-21). Ἔτσι, καὶ στὴν προκειμένη περίπτωση, ἡ κάθοδος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἀποτελεῖ ἐκπλήρωση τῆς προφητείας τοῦ Ἰωήλ. Ὁ Ἰησοῦς εἶναι ὁ Χριστός. Οἱ Ἀπόστολοι, ἀλλὰ καὶ κάθε πιστὸς εἶναι χρισμένοι μὲ τὴ χάρη, τὴ δύναμη καὶ τὴν ἐνέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἰδιαίτερα, τὴν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς, ἡ κάθοδος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐγκαθιδρύει, ζωογονεῖ καὶ πέμπει τὴν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ πρὸς ὅλα τὰ Ἔθνη. Ἐξ ἄλλου, ἡ κάθοδος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἀποτελεῖ, ὡς ἔχει ἤδη λεχθεῖ, ἐκπλήρωση καὶ τῆς ὑποσχέσεως τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ: «Καὶ ἰδοὺ ἐγὼ ἀποστέλλω τὴν ἐπαγγελίαν τοῦ Πατρός μου ἐφ ὑμᾶς, ὑμεῖς δὲ καθίσατε ἐν τῇ πόλει Ἱερουσαλὴμ ἕως οὗ ἐνδύσησθε δύναμιν ἐξ ὕψους» (Λκ. 24:49). Οἱ λόγοι τοῦ Εὐαγγελίου τῆς ἡμέρας τῆς Πεντηκοστῆς, παρμένοι ἀπὸ τὸν Εὐαγγελιστὴ Ἰωάννη, εἶχαν ἐκφωνηθεῖ ἀπὸ τὸν Ἰησοῦ Χριστὸ τὴν ἡμέρα τοῦ ἑορτασμοῦ τῆς Ἑβραϊκῆς Πεντηκοστῆς. «Ἐν δὲ τῇ ἐσχάτῃ ἡμέρᾳ τῇ μεγάλῃ τῆς ἑορτῆς εἰστήκει ὁ Ἰησοῦς καὶ ἔκραξε λέγων, ἐάν τις διψᾷ, ἐρχέσθω πρὸς μὲ καὶ πινέτω. Ὁ πιστεύων εἰς ἐμέ, καθὼς εἶπεν ἡ γραφή, ποταμοὶ ἐκ τῆς κοιλίας αὐτοῦ ρεύσουσιν ὕδατος ζῶντος. Τοῦτο δὲ εἶπε περὶ τοῦ Πνεύματος οὐ ἔμελλον λαμβάνειν οἱ πιστεύοντες εἰς αὐτόν, οὔπω γὰρ ἣν Πνεῦμα Ἅγιον, ὅτι Ἰησοῦς οὐδέπω ἐδοξάσθη» (Ἰω. 7:37-39). Καὶ ἐδῶ φαίνεται ἡ ὑπόσχεση τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ νὰ χορηγήσει τὸ Ἅγιο Πνεῦμα πρὸς ὅλους ἐκείνους οἱ ὁποῖοι θὰ πιστέψουν στὸ ὄνομά του. Τὸ ἐκχυθὲν ἐπὶ τῶν Ἀποστόλων Ἅγιο Πνεῦμα κατὰ τὴν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς, τοὺς παρέσχε τὴ δύναμη, τὴν παρρησία καὶ τὴν ἱκανότητα νὰ ὁμιλοῦν περὶ τοῦ Χριστοῦ καὶ νὰ ἐνεργοῦν ὅσα ἐκεῖνος ἐνεργοῦσε καὶ νὰ καθιστοῦν τὸν Χριστὸ παρόντα ἐντός του κόσμου. Τὸ Ἅγιο Πνεῦμα καθοδηγεῖ τὴ διάδοση τοῦ λόγου τοῦ Εὐαγγελίου μέχρι τῶν ἐσχάτων τῆς γῆς. Τὸ Ἅγιο Πνεῦμα θεμελιώνει τὴν Ἐκκλησία καὶ βεβαιώνει τὶς μυστηριακὲς καὶ ἁγιαστικές της πράξεις, τοῦ Βαπτίσματος, τοῦ Χρίσματος, τῆς Χειροτονίας, τῆς Εὐχαριστίας, διὰ τῆς ἐπικλήσεως τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, καὶ οὕτω καθεξῆς. Τὸ Ἅγιο Πνεῦμα ὁδηγεῖ τὴν Ἐκκλησία, ἀλλὰ καὶ κάθε βαπτισμένο πιστὸ πρὸς τὴν ἐσχατολογικὴ τελείωση. Ἀπὸ τὴν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς, ὅπως λέγει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, «τὰ τοῦ Πνεύματος ἄρχεται». Τὸ Ἅγιο Πνεῦμα καθοδηγεῖ πρὸς τὴ γνώση τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ, γιατί τὸ Ἅγιο Πνεῦμα μᾶς φωτίζει νὰ γνωρίσουμε τὸν Υἱὸ καὶ τὸ Λόγο τοῦ Θεοῦ, τὸν Ἰησοῦ Χριστὸ καθὼς καὶ τὸν Θεὸ Πατέρα. Τὸ Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι τὸ τρίτο πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος «τὸ σὺν Πατρὶ καὶ Υἱῷ συμπροσκυνούμενον καὶ συνδοξαζόμενον, τὸ λαλῆσαν διὰ τῶν Προφητῶν». 8 Πνευµατική ιακονία, τεῦχος 4ο
Βαρνάβας ἦν ἀνὴρ ἀγαθὸς καὶ πλήρης Πνεύματος Ἁγίου καὶ πίστεως Τοῦ Ἀρχιμ. Γαβριὴλ, Ἡγουμένου Ἱ. Μονῆς Ἀπ. Βαρνάβα* Στὴν Καινὴ Διαθήκη (Πράξεις τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων) πληροφορούμαστε γιὰ τὸ ἐργό καὶ τὸ μεγαλεῖο τοῦ ἱδρυτοῦ καὶ πολιούχου τῆς Ἐκκλησίας μας, τοῦ Ἀποστόλου Βαρνάβα, ὅτι ἦταν Κύπριος τὸ γένος, ἀπὸ οἰκογένεια Ἰουδαϊκὴ καὶ ἱερατικὴ ὡς ἀναφέρεται «Βαρνάβας ἦν ἀνὴρ ἀγαθὸς καὶ πλήρης Πνεύματος Ἁγίου καὶ πίστεως» (Πρ. 11,24). Ἐπονομάσθηκε «Βαρνάβας» ἀπὸ τοὺς Ἀποστόλους, ἀντὶ Ἰωσὴφ ποὺ ἦταν τὸ ὄνομά του, ποὺ ἐπεξηγεῖται στὴν ἑλληνικὴ διάλεκτο «Υἱὸς τῆς παρακλήσεως, τῆς παρηγορῖας», γιὰ τὴν ἐνίσχυση του στὸ ἀποστολικὸ ἔργο μὲ τὴν ἠθικὴ καὶ ὑλικὴ συνεισφορά του. Ὑπάρχοντος, λέγει, κτήματος τὸ ἐπώλησε καὶ τὰ χρήματα τὰ παρέδωσε στοὺς Ἀποστόλους, νὰ βοηθήσουν στὸ ἔργο τους (Πρ. 4,37) καὶ παράλληλα εἶχε τὸ χάρισμα τῆς προσέγγισης πρὸς τὸν ἄνθρωπο, ὥστε νὰ τὸν πείθει πρὸς τὴν ὀρθὴ πίστη, ὡς τοῦτο ἀναφέρεται. «Παρεκάλει πάντας τῇ προθέσει τῆς καρδίας προσμένειν τὸ Κύριῳ» (Πρ. 11,23). Ἦταν Κύπριος τὴν καταγωγή, γέννημα καὶ θρέμμα τῆς πόλεως Σαλαμῖνος, ποὺ ξεχωριστὰ γι αὐτὴν ἐνδιαφέρθηκε νὰ μεταφέρει τὸ Χριστιανισμὸ μετὰ τοῦ φίλου του Ἀποστόλου Παύλου καὶ τοῦ ἀνεψιοῦ του Ἀποστόλου Μάρκου, μετὰ τὴν Ἀντιόχεια, ποὺ δέχθηκε πρώτη τὴ χριστιανικὴ πίστη. «Κατῆλθον εἰς Κύπρον ἐκπεμφθέντες ὑπὸ τοῦ Πνεύματος τοῦ Ἁγίου καὶ γενόμενοι ἐν Σαλαμῖνι κατήγγελον τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ ἐν ταῖς συναγωγαῖς τῶν Ἰουδαίων» (Πρ. 13,4-5). Πλούσιος σὲ χάρη καὶ ἀγάπη ὁ Ἀπόστολος Βαρνάβας θέλησε νὰ ἐγχριστιανίσει τὴν πατρίδα του τὴν Κύπρο καὶ τὴν πόλη του τὴν Σαλαμίνα, τὸν τόπο τῆς γεννήσεώς του, γνωρίζοντας τὸ μεγαλεῖο τῆς χριστιανικῆς πίστεως καὶ τῆς θείας διδασκαλίας, ἀφοῦ ἔζησε τὶς μέρες ποὺ ζώντας ὁ Κύριος ἠμῶν Ἰησοῦς Ὁ νῦν Ἡγούμενος τῆς Ἱ. Μονῆς Ἀπ. Βαρνάβα Ἀρχιμ. Γαβριὴλ ὡς δόκιμος μοναχὸς μὲ τὸν τότε Ἡγούμενο Ἀρχιμ. Στέφανο (1964). Χριστὸς δίδασκε καὶ συνομίλησε μ αυτὸν στὸ σπίτι τῆς ἀδελφῆς του Μαρίας, ὅπου καὶ ὁ Μυστικὸς Δεῖπνος συνετελέσθηκε καὶ ἡ πρώτη Ἐκκλησία ἱδρύθηκε μὲ τὴν ἐπιφοίτηση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος τὴν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς. Ἕνας μετὰ τοὺς δώδεκα Ἀποστόλους καὶ ἐκ τῶν ἑβδομήκοντα πρῶτος ὡς καὶ ὁ ὑμνογράφος ἀναφέρει στὸ τροπάριό του. Ὁ Ἀπόστολος Βαρνάβας, ἡ χαριτόβρυτη αὐτὴ μορφὴ τοῦ ἀποστολικοῦ χοροῦ, τὸ σκεῦος τῆς ἐκλογῆς τῆς τοῦ Χριστοῦ πίστεως, τίμησε τὴν πατρίδα του Κύπρο καὶ τὴν Ἐκκλησία της μὲ τὸ ἱστορικό της εὑρέσεως τοῦ λειψάνου του μετὰ ἀπὸ τετρακόσια καὶ πλέον χρόνια τῆς τελευτῆς του. Σὲ δύσκολες μέρες ποὺ κλονιζόταν ἡ Ἐκκλησία τῆς * Ἀπὸ τὸ βιβλίο τοῦ Μάριου Στυλιανοῦ, Ἀπόστολος Βαρνάβας. Ὁ ἱδρυτὴς καὶ προστάτης τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου, Λευκωσία 2005, σ. 19-22 Πνευµατική ιακονία, τεῦχος 4ο 9
πατρίδος του, ἐμφανισθεὶς στὸν Ἀρχιεπίσκοπο Κωνσταντίας (Σαλαμῖνος) Ἀνθέμιο, ὑπέδειξε τὸν τόπο τῆς ταφῆς του ποὺ ἤτανε ὡς τότε ἄγνωστος καὶ ὅτι θὰ εὕρει τὸ κατὰ Ματαθαῖον Εὐαγγέλιο ἰδιόγραφό του στὴν ἑλληνικὴ διάλεκτο καὶ κατ ἐντολήν του νὰ μετεφερθεῖ στὸν Αὐτοκράτορα Ζήνωνα στὴν Κωνσταντινούπολη, ὁ ὁποῖος ἀπένειμε στὸν ἀρχιεπίσκοπο Κύπρου τὰ γνωστὰ αὐτοκρατορικὰ προνόμια ἐνισχύοντας ἔτσι τὸ αὐτοκέφαλο τῆς Κυπριακῆς Ἐκκλησίας. Αὐτὸς ὁ τόπος, ὅπου κάτω ἀπὸ μία χαρουπιά γίνονταν θεραπεῖες ἀρρώστων καὶ ὀνομαζόταν τόπος τῆς ἰάσεως, πήγασε τὸ φῶς τῆς Ὀρθοδοξίας, τὸ φῶς τῆς Ἀναστάσεως, τὴν δόξα τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἡ χαριτόβρυτη αὐτὴ μορφὴ τοῦ Ἀποστόλου Βαρνάβα ζωντάνεψε καὶ μέσα στὴ δική μου ἀνάξια ψυχὴ τὴν ἀγάπη πρὸς αὐτὸν καὶ τὸν τάφο του καὶ μὲ γέννησε μέσα μου τον πόθο νὰ μονάσω στὴ ἱστορικὴ αὐτὴ Μονὴ τὴν 27η Μαΐου 1964. Ὕστερα ἦρθε ἡ Τουρκικὴ εἰσβολὴ τὸ 1974 καὶ ὁ Τουρκικὸς Ἀττίλας ἐξεδίωξε τὸν Ἑλληνισμὸ ἀπὸ τὰ κατεχόμενα καὶ τὰ πάντα ἐρήμωσαν καὶ οἱ Πατέρες τῆς Μονῆς ἐκδιώχθηκαν καὶ ἡ Μόνη του Ἀποστόλου Βαρνάβα βουβὴ μένει τριάντα χρόνια 1 ἐγκαταλελειμμένη στὰ χέρια τοῦ Τούρκου κατακτητῆ, ὡς μουσεῖο. Τώρα ἀπὸ ἔτους μετὰ τὰ ἀνοίγματα πρὸς τὰ κατεχόμενα μία νοσταλγία καὶ πόθος μας ἔγινε, νὰ λειτουργηθεῖ ὁ τάφος του, ὅποῦ ἡ χάρις του μᾶς ἀξίωσε τρὶς νὰ τὸν λειτουργήσουμε καὶ νὰ δεχθοῦμε στὸ χῶρο αὐτὸ τὸ ἀόρατο ἄπλετο φῶς. Ἔκτοτε ζοῦμε ἔντονες ἐμπειρίες τῶν ἐπικαλουμένων αὐτοῦ, ζωντανὴ τὴν παρουσία του, ἐκπληροῦντα τὰ αἰτήματα τῶν προσευχῶν αὐτῶν» 1. Ὁ τάφος καὶ ἡ Μονὴ τοῦ Ἀπ. Βαρνάβα «Πρῶτος τῶν ἑβδομήκοντα Ἀποστόλων, ἰσοστάσιος τῶν δώδεκα». «Κλέος τῆς Κύπρου καὶ Κῆρυξ τῆς Οἰκουμένης». «Ἀνήρ πλήρης Πνεύματος Ἁγίου καὶ χάριτος». Αὐτοὶ εἶναι μερικοὶ ἀπὸ τοῦ τίτλους τιμῆς, τοὺς ὁποίους τόσον ἡ Ἁγία Ὁ Ἡγούμενος τῆς Μονῆς Γέρων Γαβριὴλ ἐνώπιον τοῦ τάφου τοῦ Ἀπ. Βαρνάβα Γραφὴ ὅσον καὶ οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας ἀπονέμουν στὸν ἱδρυτὴ καὶ προστάτη τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου τὸν Μέγα Ἀπόστολο Βαρνάβα. Ὁ Ἀπόστολος Βαρνάβας, ὡς ἱδρυτὴς καὶ προστάτης τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου κατέχει μία ἰδιαίτερη θέση στὶς καρδιὲς τῶν Κυπρίων, γιατὶ ἀγάπησε καὶ δόξασε τὴν πατρίδα του τὴν Κύπρο. Ἀγάπησε τὸν ἄνθρωπο καὶ τάχθηκε μέχρι τὸ τέλος τῆς ζωῆς του στὴ διακονία του. Τὸ ἴδιο τὸ ὄνομα ἐξάλλου ποὺ ἀπέδωσαν σ αὐτὸν οἱ ἀπόστολοι ἐκφράζει αὐτὸ τὸ χάρισμα, ἀφοῦ «Βαρνάβας» σημαίνει υἱὸς παρακλήσεως, δηλαδή παρηγορητής. Μὲ τὸ κήρυγμα καὶ κυρίως μὲ τὸ μαρτύριό του διέδωσε τὸ λόγο τοῦ Εὐαγγελίου καὶ θεμελίωσε τὴν Ἐκκλησία τῆς Κύπρου. Στερεωμένη πάνω στὸν τάφο τοῦ Ἀποστόλου Βαρνάβα ἡ Ἐκκλησία μας πορεύεται διὰ μέσου τῶν αἰώνων, ἐν μέσῳ διωγμῶν ἐπιτελώντας ἀδιάκοπα τὸ ἀγιαστικό της ἔργο. Ὁ τάφος καὶ τὸ ἱερὸ λείψανο τοῦ Ἀποστόλου Βαρνάβα ἀνακαλύφθηκε κοντὰ στὴν Κωνσταντία (Σαλαμίνα) τὸν 5ο αἰώνα ἐπὶ Ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντίας Ἀνθεμίου, ὁ ὁποῖος ἀνήγειρε ναὸ πάνω στὸν τάφο. Ἀργότερα σὲ μικρὴ ἀπόσταση ἀπὸ τὸν τάφο κτίστηκε ἡ Ἱερὰ Μονὴ τοῦ Ἀποστόλου Βαρνάβα. Ἀπὸ τότε ἡ Μονὴ καὶ ὁ τάφος ὑπῆρξαν ἡ μαρτυρία τῆς ἀποστολικότητας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου. Τὸ μοναστήρι, ὅπως καὶ ἡ γειτονικὴ πόλη Κωνσταντία λεηλατήθηκαν καὶ ἐρημώθηκαν κατὰ τὴ 1 Τὸ κείμενο γράφτηκε τὸ Σεπτέμβριο τοῦ 2004. 10 Πνευµατική ιακονία, τεῦχος 4ο
Οἱ αὐτάδελφοι πατέρες τῆς Μονῆς Ἀπ. Βαρνάβα, Ἡγούμενος Στέφανος καὶ ἱερομόναχοι Βαρνάβας καὶ Χαρίτων, μπροστὰ στὴ δυτικὴ εἴσοδο τοῦ καθολικοῦ τῆς Μονῆς. διάρκεια τῶν ἀραβικῶν ἐπιδρομῶν. Ἡ Μονὴ ἀνηγέρθη ξανὰ ἐκ βάθρων ἐπὶ Αὐτοκράτορος Λέοντος τοῦ Σοφοῦ τὸν 9ο-10ο αἰώνα. Γιὰ τὴν περίοδο τῆς Λατινοκρατίας δὲν ὑπάρχουν πληροφορίες γιὰ τὴν τύχη τῆς Μονῆς. Τὸ 1674 ἡ Μονὴ ἀνακαινίζεται ἀπὸ τὸν Ἁρχιεπίσκοπο Ἰλαρίωνα Κιγάλα, ἐνῶ νέα ἀνακαίνιση καὶ ἐπάνδρωση τῆς Μονῆς γίνεται ἐπὶ Ἀρχιεπισκόπου Φιλοθέου, τὸ 1756. Τὸ μοναστήρι διατηρήθηκε ἐπανδρωμένο μέχρι τὸ 1821 ποὺ ὁ τελευταῖος ἡγούμενος του Ἰωακεὶμ ἐνθρονίστηκε ὡς Ἀρχιεπίσκοπος Κύπρου μετὰ τὸν ἀπαγχονισμὸ τοῦ ἐθνομάρτυρος Ἀρχιεπισκόπου Κυπριανοῦ καὶ παρέμεινε ἐρημωμένο καὶ ἐγκαταλελειμμένο μέχρι τὶς ἀρχὲς τοῦ 20οῦ αἰώνα. Τὸ 1917 τρεῖς ἀδελφοὶ ἱερομόναχοι ὁ Χαρίτων, ὁ Στέφανος καὶ ὁ Βαρνάβας παιδιὰ τοῦ ἱερέως Γαβριὴλ ἀπὸ τὴν Ἀφάνεια ζήτησαν ἄδεια ἀπὸ τὸν Ἀρχιεπίσκοπο Κύριλλο Γ νὰ ἐπανδρώσουν τὴ Μονὴ. Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Κύριλλος τοὺς παρέδωσε τὴν Μονὴ στὴν ἑορτὴ τοῦ Ἀποστόλου Βαρνάβα 11 Ἰουνίου τὸ 1917. Τὸ 1964 ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ, μετὰ καὶ τὴν προσέλευση πέντε δόκιμων μοναχῶν, σὲ συνοδικὸ συλλείτουργο γιὰ τὴ μνήμη τοῦ Ἀποστόλου Βαρνάβα ἐγκαθίδρυσε καὶ ἐνθρόνισε ἡγούμενο τῆς Μονῆς τὸν ἕνα ἀπὸ τοὺς τρεῖς αὐτάδελφους μοναχοὺς, τὸν ἱερομόναχο Στέφανο. Τὸ ἔργο γιὰ τὴν πνευματικὴ καὶ κτηριακὴ ἀναβάθμιση τῆς Μονῆς ἀνέκοψε δυστυχῶς ἡ τουρκικὴ εἰσβολὴ τοῦ 1974, ὁπόταν οἱ πατέρες ἐκδιώχθηκαν βίαια καὶ ἡ Μονὴ ὑπέστη ὅπως ὅλες οἱ κατεχόμενες Μονὲς καὶ ναοὶ τὴ βαρβαρότητα καὶ τὶς λεηλασίες τῶν εἰσβολέων. Οἱ τρεῖς πατέρες ποὺ κράτησαν περίπου μισὸ αἰώνα τὴν Μονὴ τοῦ ἱδρυτῆ καὶ προστάτη τῆς ἐκκλησίας τῆς Κύπρου δὲν ἐτάφησαν ἐκεῖ ὅπου ἀφιέρωσαν τὸ μεγαλύτερο μέρος τὴ ζωή τους, ἀλλὰ κοιμήθηκαν στὴν προσφυγιά, ἐνῶ οἱ τάφοι τους βρίσκονται στὴν Ὁ Πανιερ. Μητροπολίτης Κωνσταντίας κ. Βασίλειος, ἀδελφὸς τῆς Μονῆς, μὲ τὸν Ἡγούμενο Γαβριὴλ στὴν αὐλὴ τῆς Μονῆς. Μονὴ Ἁγίου Γεωργίου τοῦ Ἀλαμάνου στὴ Λεμεσό. Κατὰ τὴν τουρκικὴ εἰσβολὴ στὴ Μονὴ τοῦ Ἀποστόλου ἐκτὸς ἀπὸ τὸν Ἡγούμενο Στέφανο καὶ τοὺς ἀδελφούς του ἐγκαταβίωναν στὴ Μονὴ τοῦ Ἀποστόλου Βαρνάβα ὁ ἱερομόναχὸς Γαβριὴλ ἀπὸ τὴ Λύση, νῦν Ἡγούμενος τῆς Μονῆς ἐνθρονισθεὶς τὴν 10η Ἰουνίου 2007, ὁ ἱερομόναχος Διονύσιος, ὁ ὁποῖος ὑπηρετεῖ ὡς ἐφημέριος στὴν Ἱ. Μονὴ Ἁγίου Γεωργίου Ἀλαμάνου, ὁ μοναχὸς Νεκτάριος, ὁ ὁποῖος κοιμήθηκε καὶ τάφηκε στὴν Ἱερὰ Μονὴ Σταυροβουνίου καὶ ὁ διάκονος Βασίλειος ἀπὸ τὶς Μάνδρες Ἀμμοχώστου, μετέπειτα Χωρεπίσκοπος Τριμυθοῦντος καὶ νῦν Μητροπολίτης Κωνσταντίας-Ἀμμοχώστου. Τὸ μοναστήρι ἐδῶ καὶ τριάντα πέντε χρόνια βρίσκεται ἐγκαταλελειμμένο στὰ χέρια τοῦ Τούρκου κατακτητῆ. Τὰ καντήλια τοῦ ἔσβησαν καὶ οἱ ἱερὲς ὑμνωδίες τῶν μοναχῶν δὲν ἀκούγονται πλέον. Ὁ ἱερὸς τάφος τοῦ Ἀποστόλου καὶ «γενναίου μάρτυρος» Βαρνάβα σκοτείνιασε καὶ ὁ ναὸς τῆς Μονῆς ἔγινε μουσεῖο. Ξένια Παντελῆ Πνευµατική ιακονία, τεῦχος 4ο 11
Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : Ν Ε Ο Ι : Σ Υ Γ Χ Ρ Ο Ν Ο Ι Π Ρ Ο Β Λ Η Μ Α Τ Ι Σ Μ Ο Ι 1. Ν έ ο ι κ α ί Ἐ κ κ λ η σ ί α Νέοι και Λειτουργική Ζωή τοῦ Γιώργου Κάκκουρα * Εἰσαγωγή Συνηθισμένη κοινὴ διαπίστωση, ἀπὸ ἐπαΐοντες καὶ μὴ στὰ ἐκκλησιαστικὰ πράγματα, εἶναι πὼς «οἱ ναοί μας δὲν ἔχουν νέους, δὲν ἐκκλησιάζονται, δὲ συμμετέχουν στὶς ἱερὲς ἀκολουθίες». Συνήθως, οἱ ἴδιοι ποὺ κάνουν τὴ διαπίστωση αὐτὴ δίνουν καὶ τὶς διάφορες ἀπαντήσεις πὼς, οἱ νέοι ἀμφισβητοῦν τὴν Εκκλησία ὡς ἕνα συντηρητικὸ ὀργανισμὸ ἢ ὅτι ἡ Ἐκκλησία πρέπει εἰδικὰ νὰ μεριμνήσει γιὰ τοὺς νέους ὥστε νὰ ξεπεραστεῖ ἡ ὑπάρχουσα δυσκολία, τῆς ἀποξένωσης δηλαδὴ τῶν νέων ἀπὸ αὐτή. Ἐξαρχῆς δηλώνω πὼς δὲν εἶμαι ἀπὸ τοὺς θιασῶτες τοῦ διαχωρισμοῦ τῶν νέων ἀπὸ τὸ σύνολο τῶν πιστῶν, τὴν Ἐκκλησία. Στὴν ὀρθόδοξη παράδοση δὲν γνωρίζω νὰ ἔγινε διαχωρισμὸς ὁποιουδήποτε εἴδους ἀνάμεσα στὰ μέλη τῆς Εκκλησίας. Ὁ μόνος ἀποδεκτὸς διαχωρισμὸς είναι ἡ θεσμικὴ ἢ ἱεραρχικὴ διάρθρωση σὲ κλῆρο καὶ λαό. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι μία «οἰκογένεια», ἡ οἰκογένεια τοῦ Θεοῦ ποὺ δὲ διαχωρίζει τὰ παιδιά της. Εἰδικὴ μέριμνα Ἀπὸ τὴν ἄλλη ὅμως, θὰ πρέπει νὰ δεχθοῦμε πὼς πάντα η Ἐκκλησία ἀσκοῦσε εἰδικὴ μέριμνα, σὲ ὅσους εἶχαν μεγαλύτερη ἀνάγκη. Στὰ πλαίσια αὐτὰ εἶναι ποὺ καθιερώθηκε ἡ κατηχητική, ἡ ἐκκλησιαστικὴ διαπαιδαγώγηση τῶν νέων μὲ τὴ μορφὴ μυσταγωγικῶν, κατηχητικῶν συνάξεων ἢ σχολείων. Πάντα ὅμως ἡ φροντίδα αὐτὴ δὲν γινόταν ἀποκομμένη ἀπὸ τὰ κοινὰ λειτουργικὰ πλαίσια γιὰ ὅλους τοὺς πιστούς. Οἱ «εἰδικὲς λειτουργίες» π.χ., δυτικῆς προέλευσης, δὲν ρίζωσαν στὸν ὀρθόδοξο χῶρο. Καὶ αὐτὸ γιατὶ δημιουργοῦσαν μία ὑπο-εκκλησία χωρὶς ἑνότητα μὲ τὸ σύνολο. Ὁ μόνος λοιπὸν ἀποδεκτὸς διαχωρισμός, ὡς ἕνα σημεῖο ἀναγκαῖος, εἶναι ὁ διαχωρισμὸς στὴ μάθηση, στὴν ἀγωγή. Λειτουργικὴ ἀγωγή Ἐπειδὴ καὶ κατὰ τὸν Ἀπόστολο Παῦλο «γιὰ νὰ πιστέψει κανεὶς χρειάζεται ν ἀκούσει τὸ κήρυγμα καὶ τὸ κήρυγμα γίνεται μὲ τὸ λόγο τοῦ Θεοῦ» (Ρωμ. 10,17), ἡ Ἐκκλησία χρειάζεται νὰ παιδαγωγήσει λατρευτικὰ ὅλα τὰ παιδιά της καὶ ἰδιαίτερα ἐκεῖνα ποὺ χρειάζονται αὐτὴ τὴ διαπαιδαγώγηση περισσότερο. Βέβαια, ἦταν πάντα γνωστὸ καὶ ἰδιαίτερα τώρα μὲ τὴν ἀνάπτυξη τῶν παιδαγωγικῶν καὶ τῶν ἄλλων συναφῶν ἐπιστημῶν, πὼς ἡ ὁποιαδήποτε ἀγωγὴ ξεκινᾶ πολὺ ἐνωρὶς καὶ μάλιστα πρῶτα μέσα στὸ ἴδιο τὸ σπίτι καὶ ὕστερα στὸ ὅποιας μορφῆς σχολεῖο. Χρησιμοποιώντας καὶ πάλιν τὸν παύλειο ὅρο γιὰ τὴν οἰκογένεια ὡς «κατ οἶκον ἐκκλησία» ἡ λατρευτικὴ ἀγωγὴ εἶναι ἔργο καταρχὰς καὶ κατ ἐξοχὴν τῶν γονέων καὶ τῆς οἰκογένειας εὐρύτερα. Π.χ. αὐτοὶ πρῶτα θὰ διδάξουν τὴν προσευχή, τοὺς πρώτους ὕμνους, τὶς γιορτές, θὰ θυμιάσουν, θὰ ἀνάψουν τὸ καντῆλι, θὰ ὁδηγήσουν τὰ παιδιὰ στὸν ἐκκλησιασμὸ καὶ στὸ * Ὁ κ. Γ. Κάκκουρας εἶναι Δρ Θεολογίας, Ἀν. Διευθυντὴς στὴ Μέση Ἐκπαίδευση. 12 Πνευµατική ιακονία, τεῦχος 4ο
μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας. Ἀπὸ τοὺς γονεῖς θὰ τὰ παραλάβει ἡ κατάλληλα δομημένη ἀγωγὴ τῆς Ἐκκλησίας, μὲ τοὺς ἱερεῖς καὶ τοὺς κατηχητές, γιὰ νὰ διδάξουν σὲ ὀργανωμένη βάση ἢ ἀκόμη καὶ γιὰ νὰ τοὺς «μυήσουν» βαθύτερα στὸν πλοῦτο τῆς ὀρθόδοξης λατρείας. Σχολικὴ λατρευτικὴ ἀγωγή Προτοῦ προχωρήσουμε στὸ ρόλο τῆς Ἐκκλησίας στὸ θέμα πού ἀναφερόμαστε, νὰ σημειώσουμε σύντομα κάποια πράγματα και σὲ σχέση μὲ τὸ σχολεῖο. Στὸν τόπο μας, ἐπειδὴ τὸ κράτος σέβεται τὸν παραδοσιακὸ θεσμικὸ ρόλο τῆς Ἐκκλησίας στὴν κοινωνία ποὺ στὴν πλειοψηφία της βέβαια εἶναι ἑλληνορθόδοξη στηρίζει τὴ θρησκευτικὴ ἀγωγὴ τῶν νέων στὴν ἐκπαίδευση. Ἔτσι μποροῦμε νὰ ποῦμε πὼς οἱ νέοι μας παίρνουν σημαντικὲς γνώσεις γιὰ τὴν Ὀρθοδοξία καὶ συνδέονται μὲσα στὰ πλαίσια τοῦ ἐκπαιδευτικοῦ προγράμματος μὲ τὴ λειτουργικὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας (π.χ. ἁγιασμός, ἐκκλησιασμός, ἐκμάθηση ὕμνων, χριστιανικὲς γιορτές, μάθημα θρησκευτικῶν κ.ἄ.). Αὐτὴ ἡ ἀγωγὴ ἡ σχολική δὲν μπορεῖ βέβαια νὰ ὑποκαταστήσει σὲ καμιὰ περίπτωση τὴ βασικὴ ἀποστολὴ τῆς Ἐκκλησίας νὰ μυήσει τοὺς νέους στὴν πίστη, στὸ εὐαγγέλιο, ποὺ βιώνεται μέσα στὴ λειτουργικὴ ἐμπειρία, στὴν ὁποία πραγματώνεται ἡ ἑνότητα τῶν μελῶν μὲ τὸ Σῶμα καὶ τὴν Κεφαλή της, τὸ Χριστό. Λειτουργικὲς ἐμπειρίες-βιώματα Ἡ ὀρθόδοξη λειτουργικὴ ζωὴ δὲν εἶναι μόνο διανοητικὴ διεργασία. Εἶναι κατ ἐξοχὴν βίωμα. Ἡ λατρεία εἶναι ὁ τόπος ὅπου ὁ νέος θὰ βιώσει τὴν ἀγαπητικὴ κοινότητα καὶ θὰ ξεπεράσει τὴ νεανικὴ ἀποξένωση. Στὴ λατρεία θὰ γίνει πρόσωπο, θὰ ἑνωθεῖ μὲ τὸν Τριαδικὸ Θεὸ καὶ τοὺς Ἁγίους. Θὰ κάνει τὴ μεγάλη ἀνατροπὴ, θὰ ζήσει πραγματικὰ τὴν αἰωνίως νεότητα τῆς Ἐκκλησίας, θὰ βιώσει τὰ ἔσχατα, θὰ ξεπεράσει τὸ φόβο τοῦ θανάτου. Τὰ βιώματα τῆς λατρείας, τῆς λειτουργίας, θὰ τὸν καταστήσουν ἰκανὸ γιὰ τὴν κοινωνική του μετα-λειτουργία. «Ἡ ὀρθόδοξη πρόταση ζωῆς ἀπέναντι στὴ μοναξιὰ εἶναι ἡ κλήση σὲ ζῶσα συμμετοχὴ στὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας. Μέσα στὴν Ἐκκλησία ἡ ἀλήθεια δὲν εἶναι κάτι, ἀλλὰ κάποιος. Δὲν εἶναι κάτι ποὺ κατέχεται, ποὺ συλλαμβάνεται ἀπὸ τὸ νοῦ, ἀλλὰ εἶναι κοινωνία καὶ σχέση μὲ τὸ Χριστὸ καὶ μὲ τὸ συνάνθρωπο», διακήρυτταν οἱ νέοι στὸ Β Συνέδριο Ὀρθοδόξου Νεολαίας ποὺ ἔγινε τὸν Ἰούλιο τοῦ 2007 στὴν Κωνσταντινούπολη. Τὰ βιώματα καὶ οἱ λειτουργικὲς ἐμπειρίες εἶναι τὰ κατεξοχὴν ζητούμενὰ γιὰ τοὺς νέους καὶ καλλιεργοῦνται μὲ τὴ συνεργασία τῶν πιστών διὰ τῆς μυστηριακῆς χάριτος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἀπό τὴ θεωρία... στὴν πράξη Γενικὰ ἀποδεκτὸ λοιπὸν πὼς, ἡ ὅποια προσπάθεια κατήχησης καὶ χριστιανικῆς ἀγωγῆς τῶν νέων, εἶναι ἀδύνατον νὰ χωριστεῖ ἀπὸ τὴ λειτουργικὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας, τὰ μυστήριά της καὶ τὴν ἐνορία. Ἀπὸ τὴν ἄλλη κατανοεῖται πὼς γιὰ νὰ γίνει κάποιος μέλος τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ θὰ πρέπει νὰ γίνει πρῶτα μέλος τῆς εὐχαριστιακῆς σύναξης καὶ τῆς ζωῆς τῆς ἐνορίας.ἔτσι ἔχουμε ἀπὸ τὴ μία, δομημένη ὀργάνωση γιὰ καλύτερη κατανόηση τοῦ λατρευτικοῦ πλούτου τῆς Ἐκκλησίας ἀπὸ τοὺς νέους καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη, τὴν ὅσο δυνατὸν μεγαλύτερη συμμετοχή τους στὴν ἁγιάζουσα λατρευτικὴ ζωή. Μερικὲς πρακτικὲς σκέψεις πρὸς τὴν κατεύθυνση αὐτὴ ἴσως θὰ μποροῦσαν νὰ ἦταν: α. Διαρκὴς λειτουργικὴ ἐπιμόρφωση ἱερέων καὶ ψαλτῶν, ὥστε ἡ λατρεία νὰ διε- Πνευµατική ιακονία, τεῦχος 4ο 13
ξάγεται μὲ ἐπίγνωση καὶ εὐλαβῆ συμμετοχή. Αὐτὸ θὰ βοηθοῦσε στὴν εὐκολότερη κατανόηση τῆς λατρείας καὶ βιωματικὴ συμμετοχὴ ὅλων τῶν πιστῶν. β. Ἔκδοση ἐκκλησιαστικῶν λειτουργικῶν ἐκδόσεων (π.χ. προσεκτικὴ ἑρμηνεία τῆς θείας λειτουργίας, σχετικὰ κείμενα, ἄρθρα καὶ βιβλία). γ. Συνάξεις νέων μὲ λειτουργικὰ θέματα. δ. Ἐνεργὸς συμμετοχὴ τῶν νέων στὴ λατρεία τῆς Ἐκκλησίας π.χ, χορωδία στὸ ναὸ καὶ μὲ νέους, ἀπαγγελία τουλάχιστον τοῦ Συμβόλου τῆς Πίστεως ἢ τοῦ Πάτερ ἠμῶν ἀπὸ νέους καὶ παιδιά, μαθήματα βυζαντινῆς μουσικῆς σὲ τόπο καὶ χρόνο ποὺ «βολεύει» τοὺς πολυάσχολους σημερινοὺς νέους. Επίσης η ὁποιαδήποτε βοήθεια μικρὴ ἢ μεγάλη ἀπὸ τοῦ νέους στὸ ἱερὸ βῆμα (π.χ. ἄναμμα λαμπάδας, θυμιατό, ἑξαπτέρυγα κ.τ.λ ) νὰ γίνεται μὲ καταδεκτικότητα και κατανόηση ἀπὸ μέρους τῶν ἱερέων καὶ τῶν νεωκόρων. ε. Οἱ λειτουργοὶ (κληρικοί) καὶ οἱ ψάλτες καὶ γενικῶς ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ποὺ ἔχουν κάποιο ρόλο στὴ Ἐκκλησία νὰ γίνουμε «ἁπλούστεροι, λιτότεροι, σεμνότεροι, δίχως στόμφο, βερμπαλισμὸ καὶ ἐπίδειξη, μὲ μεγαλύτερη ταπείνωση, εὐλάβεια καὶ προσοχή, δίχως τοὺς ἐκτυφλωτικοὺς φωτισμούς, τὰ πολλὰ μικρόφωνα, τοὺς λαρυγγισμοὺς καὶ τὶς ἀρὲς τῶν κηρυγμάτων» (Μοναχὸς Μωυσῆς Ἁγιορείτης), ὥστε καὶ οἱ «ἁπλούστεροι καὶ λιτότεροι νέοι» νὰ ἔχουν οἰκιότερο τὸ λατρευτικὸ περιβάλλον. στ. Σύνδεση τῶν νέων μὲ κάθε μορφῆς δραστηριότητα στὴν ἐνορία ἀλλὰ καὶ ζ. σύνδεση μὲ ἕνα κάλο πνευματικὸ ἐξομολόγο καθοδηγητὴ πατέρα. Εὔκολες προτάσεις καὶ λύσεις στὸ θέμα δὲν ὑπάρχουν. Χρειάζεται συλλογικὴ μέριμνα τῆς Ἐκκλησίας, τῆς οἰκογένειας, ὑπόδειγμα συνέπειας λόγου καὶ ζωῆς ἀπὸ ὅλους καὶ πρὸ πάντων ἀφειδώλευτη ἀγάπη. Ἡ Ἐκκλησία προσκαλεῖ τοὺς νέους, ὅπως κάνει ἐδῶ καὶ δυὸ χιλιάδες χρόνια γιὰ ὅλους μας, μὲ τὸ διαχρονικὸ λόγο της «γεύσασθε καὶ ἴδετε, ὅτι χρηστὸς ὁ Κύριος» ἢ πιὸ ἁπλᾶ: νέοι, ἐλᾶτε νὰ γευτεῖτε τὴν χαρὰ καὶ τὴν ἐμπειρία τῆς ὀρθόδοξης λειτουργικῆς ζωῆς καὶ τότε θὰ καταλάβετε πὼς στὴν προσωπική σας ζωὴ ἀξίζει νὰ ἔχετε μαζί σας τὸν Κύριο. 14 Πνευµατική ιακονία, τεῦχος 4ο
Ἀναζητώντας τή γνησιότητα Γέροντος Μωϋσέως Ἁγιορείτου Συχνά φθάνουν ὡς προσκυνητές στό Ἅγιον Ὄρος ἀρκετοί νέοι. Ἀπό τήν Ἑλλάδα καί τό ἐξωτερικό. Ὁ ἐρχομός τους δέν εἶναι ἀπό μία ἁπλή περιέργεια. Κάτι περισσότερο ἀναζητοῦν. Ὑπάρχουν καί σέ αὐτή τήν ἐποχή, ἄν ὄχι πολλοί, πάντως ἀρκετοί, νέοι ἄνθρωποι πού ψάχνουν ἕνα βαθύτερο λόγο, ἕνα οὐσιαστικό νόημα ζωῆς. Δέν ἀναπαύονται στίς καθημερινές τυπικότητες, τίς πρόχειρες διασκεδάσεις, τίς καταλήψεις καί τίς ἀπεργίες. Πρόκειται γιά μία ἀναζήτηση, ὄχι στή μόδα, τό ἴντερνετ, τίς καφετέριες, τή διαφήμιση καί τίς ἐπιπόλαιες γνωριμίες, ἀλλά στήν ἱστορία, τήν παράδοση, τήν πίστη, τόν πολιτισμό, τό ἱερό καί τό ὡραῖο. Σέ αὐτούς λοιπόν ἔχει πολλά νά πεῖ τό Ἅγιον Ὄρος. Γιατί εἶναι καί κάποιοι ἄλλοι, πού ἔρχονται καί ξανάρχονται μά δέν χαμπαρίζουν. Φεύγουν ὅπως ἦλθαν. Μόνο γιά νά λένε πώς πῆγαν δεκάδες φορές. Γνωρίζουν πρόσωπα καί πράγματα, ποῦ ἔχει καλό κρασί καί ποῦ μπορεῖς νά μείνεις δεύτερη ἡμέρα. Ὑπάρχει ἕνα ἀθέατο Ὄρος καί μία ἄγνωστη Ὀρθοδοξία. Νέος μοῦ ἔλεγε μέ συγκίνηση, πώς «ἡ παράδοση τοῦ Ὄρους μοῦ φαινόταν πολύ ξένη καί μακρινή κι ὅμως εἶναι τόσο προσφιλής καί οἰκεία...». Οἱ ἤρεμοι μοναχοί, ὁ τρόπος πού κάθονται ὧρες στά στασίδια, πῶς κάνουν τόν σταυρό τους καί πῶς κάνουν μετάνοιες, τόν ἔκαναν ν ἀποκτήσει μιά ζωντανή σχέση μέ τό Θεό. Τόν εἶχαν κουράσει πολύ τά παχειά λόγια τῶν γονέων καί κάποιων πού εἶχαν συνηθίσει στό ρόλο τοῦ αὐστηροῦ ἠθικολόγου. Θά πρέπει νά ξανακούσουμε τούς νέους μας μέ μεγάλη προσοχή. Ὄχι ὅτι δέν πρέπει ν ἀκοῦν κι ἐκεῖνοι. Οἱ νέοι συνήθως διακρίνουν τή γνησιότητα. Ἔτσι ὅταν τήν ἀνακαλύπτουν τήν ἀκολουθοῦν μέ ἐνθουσιασμό. «Ἐδῶ συναντήσαμε ἕνα διαφορετικό Θεό, ἀπό αὐτόν πού μᾶς εἶχαν παρουσιάσει στήν πόλη», μοῦ ἔλεγε ἕνας φοιτητής. Δέν εἶναι τόσο φοβερός, μεγάλος, μακρινός καί ἄγνωστος ὁ Θεός. Δέν εἶναι ὁ Θεός μας τιμωρός καί ἐκδικητής. Ἀκόμη καί οἱ χριστιανοί μας ἔχουν, ἐνίοτε, μία λαθεμένη ἀντίληψη περί Θεοῦ. Ἔτσι ταλαιπωρούμενοι ταλαιπωροῦν καί τούς ἄλλους! Ὅταν νέος κι ἐγώ πῆγα στό Ἅγιον Ὄρος, μετά τόν πρῶτο ἐνθουσιασμό ἀπό τό καταπληκτικό τοπίο, τίς ἀγέρωχες οἰκοδομές καί τά πολύτιμα κειμήλια, στάθηκα στά γεροντάκια, πού δέν μιλοῦσαν συμβουλευτικά, ἀλλά μιλοῦσε ἡ ἴδια ἡ στάση τους καί ἡ ζωή τους. Ἡ ὑπομονή τους, ἡ ἠρεμία τους, ἡ σιωπή τους καί ἡ ἐλπίδα τους. Ἡ ἐπιλεγμένη ἀκολούθηση τῆς λιτότητας, τῆς ὑπακοῆς, τῆς καθαρότητας καί τῆς ἀδοξίας. Κρυμένοι, σιωπηλοί καί ταπεινοί. Δίχως τίποτε νά καρτεροῦν ἀπό τόν ἀνθρώπινο ἔπαινο. Μετά εἴχαμε πολλές συζητήσεις μέ νέους στό ἀρχονταρίκι τῆς Σιμωνόπετρας καί στό ὑπέροχο μπαλκόνι τῆς σκήτης μας. Μετά τίς κλασικές ἐρωτήσεις γιατί γίνατε μοναχός, γιατί δέν τρῶτε κρέας καί γιατί δέν ἐπιτρέπεται ἡ εἴσοδος γυναικῶν στό Ἄγιον Ὄρος, ἔρχονταν οἱ πιό σοβαρές ἐρωτήσεις: Γιατί ζοῦμε; Ποιός ὁ σκοπός τῆς ὑπάρξεώς μας; Ποιά ἡ ἀλήθεια τῆς Ὀρθοδοξίας; Ἐρωτήσεις πού ἀξίζει πολύ νά ἀπαντηθοῦν νωρίς. Οἱ νέοι θέλουν ἐμπνευσμένα πρότυπα. Κουράσθηκαν, ὅπως ὅλοι μας, ἀπό τά παχειά καί ἄνευ ἀντικρύσματος λόγια. Δέν λέγω πώς μόνο στό Ὄρος ὑπάρχει ἡ γνησιότητα. Ἡ γνησιότητα ὑπάρχει στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καί ὁ μοναχισμός εἶναι στά σπλάχνα της. Ἡ γνησιότητα ὑπάρχει παντοῦ. Συχνά ὅμως εἶναι κρυμένη καί ἀδιαφήμιστη. Ἀξίζει κανείς νά τήν ἀναζητήσει. Δέν ἀξίζει κανείς μιά ζωή νά ἀκολουθεῖ μιά τόσο κουραστική, ὑποκριτική στάση. Νά κολακεύει τήν ὅποια ἀνίερη ἐξουσία... Πνευµατική ιακονία, τεῦχος 4ο 15
2. Τ ό δ ῶ ρ ο τ ῆ ς ζ ω ῆ ς Ἡ εὐθύνη μας ἀπέναντι στή ζωή* Πανιερωτάτου Μητροπολίτη Κωνσταντίας-Ἀμμοχώστου κ. Βασιλείου Κατ ἀρχάς θέλω νά εὐχαριστήσω καί νά συγχαρῶ τούς νέους, οἱ ὁποῖοι ἀνέλαβαν αὐτή τήν πρωτοβουλία νά γίνει ἡ ἀποψινή συγκέντρωση καί αὐτό τό θεωρῶ τήν ἔμπνευση καί τήν παρουσία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος πού καθοδηγεῖ τά βήματά μας. Ἀλλά δυστυχῶς ἔπρεπε νά περάσουνε οἱ νέοι μας, νά περάσουνε οἱ γονεῖς καί ὁλόκληρη κοινωνία μέσα ἀπό τραγικές συνθῆκες, ἕνεκα τοῦ χαμοῦ ἀγαπητῶν μας προσώπων, ἀγαπητῶν σας προσώπων, ἀδελφῶν, παιδιῶν, φίλων, συμμαθητῶν δυστυχῶς στήν ἄσφαλτο καί αὐτό γιατί καμιά φορά ἐνεργοῦμε χωρίς νά ἔχουμε συνείδηση ἤ χωρίς νά ἀναλαμβάνουμε πρόνοια γι αὐτό πού κάνουμε ἤ καί νά προσπαθήσουμε νά ἀποφύγουμε ὁρισμένα πράγματα. Γι αὐτό τό θεωρῶ ὡς εὐλογία τοῦ Θεοῦ τό γεγονός ὅτι ξεκινᾶ μία τέτοια προσπάθεια, οὕτως ὥστε νά μπορέσουμε ὅλοι μας νά ἀνατρέψουμε αὐτά τά δεδομένα τῆς κοινωνίας μας, τά ὁποῖα ταλανίζουν καί ἐδῶ τήν περιοχή μας καί γενικότερα τήν Κύπρο. Τό γνωρίζουμε πόσοι ἄνθρωποι χάνονται στήν ἄσφαλτο, ἰδίως νέοι, θεωρώντας τήν ὁδήγηση παιχνίδι. Δέν συνειδητοποιοῦν τόν κίνδυνο πού ἐλλοχεύει ἀνά πᾶσα στιγμή στήν πορεία τῆς ζωῆς τους. Τό ἐρώτημα ποῦ ἔχουμε εἶναι: Τί εἶναι αὐτή ἡ ζωή; Γιατί ζοῦμε τή ζωή; Τό θεωροῦμε σάν δεδομένο καί δέν ὑποβάλλουμε ποτέ τό ἐρώτημα τί εἶναι ἡ ζωή. Οἱ νέοι μας, πού εἴτε ὡς μαθητές Γυμνασίων καί Λυκείων, εἴτε ὡς φοιτητές στά διάφορα Πανεπιστήμια καί ἐργάζονται μέσα στά ἐργαστήρια Χημείας κ.λπ., ἐκεῖ θά ἀκούσουν ὅτι ἡ ζωή εἶναι συνδυασμός πρωτεϊνῶν ἤ ὅτι ζωή εἶναι αὐτό πού φανερώνεται μέ ὁρισμένες βιολογικές λειτουργίες, δηλαδή τό γεγονός ὅτι τρῶμε, ἀναπνέουμε, περπατᾶμε, μιλᾶμε κ.λπ. Αὐτές εἶναι οἱ ἐκδηλώσεις τῆς ζωῆς. Ναί, ἀλλά παραμένει ἕνα ἐρώτημα. Αὐτά πού βλέπουμε ἐμεῖς ὡς ἐκδήλωσεις τῆς ζωῆς, αὐτά πού βλέπουμε ὡς ἐνέργειες τῆς ζωῆς ἀπό ποῦ πηγάζουν; Τόν τελευταῖο καιρό ἔχουμε βομβαρδιστεῖ ἀπό τό περίφημο πείραμα τό ὁποῖο εἶναι σέ ἐξέλιξη στό CERN τῆς Γαλλίας (Εὐρωπαϊκό Κέντρο Πυρηνικῶν Ἐρευνῶν), ὅπου οἱ ἐπιστήμονες προσπαθοῦν νά μᾶς ἀποδείξουν τό λεγόμενο big bang (μπίγκ-μπάνγκ) δηλαδή τή μεγάλη ἔκρηξη πού δημιούργησε αὐτό τό σύμπαν. Μιλώντας γιά τό νόημα τῆς ζωῆς θά ἔλεγα ὅτι ἔχουμε δύο συγκεκριμένα μπίγκμπάνγκ, δυό μεγάλες ἐκρήξεις γιά τή ζωή μας καί ἡ πρώτη εἶναι ἡ στιγμή πού ὁ Θεός ἔπλασε τό σῶμα τοῦ ἀνθρώπου καί ἐνεφύσησε εἰς αὐτόν πνοή ζωῆς, τοῦ φύσησε. Τί εἶναι αὐτό τό φύσημα; Μά εἶναι ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου, εἶναι τό Ἅγιο Πνεῦμα, τό ὁποῖο ὁ Θεός ἔδωσε, ὥστε οἱ ὅποιες λειτουργίες νά γίνουνε ζωή. Ἄν δέν ὑπῆρχε αὐτό τό μπίγκμπάνγκ τοῦ φυσήματος τοῦ Θεοῦ, δέν θά εἴχαμε ζωή. Αὐτή τή ζωή -καί ἐδῶ εἶναι πού ἀρχίζει ἡ εὐθύνη μας- τήν κατέστρεψε ὁ Ἀδάμ καί ἡ Εὔα μέ τήν παρακοή τους. Τούς εἶπε ὁ Θεός: «Προσέξετε νά μήν φᾶτε ἀπό τόν καρπό τοῦ δέντρου αὐτοῦ, γιατί ἀπό τή * Ὁμιλία τοῦ Πανιερώτατου στήν ἐκδήλωση εἰς μνήμην τῶν θυμάτων τῶν τροχαίων δυστυχημάτων(λιοπέτρι, 8 Νοεμβρίου 2008), ἡ ὁποία διοργανώθηκε ἀπό τό Γραφεῖο Πνευματικῆς Διακονίας τῆς Μητροπόλεως καί τό Κέντρο Νεότητας Λιοπετρίου, στά πλαίσια τῆς ἐκστρατείας τῆς Μητροπόλεως γιά τήν ὁδική ἀσφαλεία (7-9 Νοεμβρίου 2008). 16 Πνευµατική ιακονία, τεῦχος 4ο
στιγμή πού θά τό φᾶτε θά πεθάνετε». Τί σημαίνει «Θά πεθάνουνε»; Θά χάσουνε αὐτή τή ζωή τῆς πνοῆς. Μέ ἄλλα λόγια ὁ Θεός κατέστησε ὑπεύθυνούς τους ἀνθρώπους γι αὐτή τή ζωή πού τούς χάρισε καί γι αὐτό λέμε ὅτι ἡ ζωή εἶναι δῶρο Θεοῦ. Μετά λοιπόν ἀπό αὐτή τήν ἀνευθυνότητα τοῦ Ἀδάμ καί τῆς Εὔας, τῶν προγόνων μας, τῶν προπατόρων μας, ἡ ζωή ἔχει τή διακοπή της μέ τό θάνατο, τόν ἄδικο θάνατο ἤ τό δίκαιο θάνατο γιά τόν ἄνθρωπο. Ἀλλ ὅμως ἔρχεται ἕνα δεύτερο μπίγκμπάνγκ, μία δεύτερη μεγάλη ἔκρηξη, πού εἶναι ὁ θάνατος καί ἡ Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ. Λοιπόν ἀπό ἐκείνη τή στιγμή, μέ αὐτή τή μεγάλη ἔκρηξη, μία νέα πορεία ζωῆς ἐμβολιάζεται σ ἐμᾶς τούς ἀνθρώπους. Ἀπό ἐκείνη τή στιγμή πού ὁ Χριστός ἀνασταίνεται, ἐμεῖς πού ἤμασταν κάτω ἀπό τήν κυριότητά του θανάτου, λαμβάνουμε κι ἐμεῖς τό δῶρο τῆς Ἀνάστασης καί τῆς ζωῆς. Αὐτή εἶναι ἡ νέα, ἡ ἀναγεννημένη πλέον ζωή, κι ἀπό δῶ καί πέρα προχωροῦμε πρός τήν αἰωνιότητα, γιατί ὁ Χριστός, πού εἶναι ὁ αἰώνιος Θεός, μᾶς φανέρωσε ὅτι εἶναι ζωντανός Θεός. Κι ἐμεῖς μπολιαζόμαστε στή ζωή τοῦ Θεοῦ, ὅπως ὅταν μπολιάζουμε ἕνα δέντρο παίρνουμε ἀπό τό ἥμερο δέντρο καί τό βάζουνε πάνω στό ἄγριο γιά νά γίνει ὅλο τό δέντρο ἥμερο καί νά δώσει καρπούς. Κατά τόν ἴδιο τρόπο καί ἡ ζωή πού μας ἔδωσε ὁ Χριστός εἶναι μπολιασμένη πάνω μας καί ἀπό ἐκεῖ καί πέρα πρέπει καί ἐμεῖς νά δώσουμε καρπούς ζωῆς καί ὄχι καρπούς τοῦ θανάτου. Γι αὐτό, λοιπόν, ἄς μήν ἀπεμπολοῦμε τήν εὐθύνη μας ἀπέναντι σ αὐτή τή ζωή μέ ὁποιεσδήποτε ἀνεύθυνες ἤ ἀσυνείδητες πράξεις πού εἴτε στρέφονται ἐναντίον μας, εἴτε στρέφονται ἐναντίον ἄλλων ἀνθρώπων. Γι αὐτό παιδιά, νέοι μας, αὐτή ἡ κλήση τοῦ Θεοῦ ἀπευθύνεται πρός ὅλους μας, ἀλλά κυρίως πρός ἐσᾶς. Θά σᾶς θυμίσω ἐδῶ τό παράδειγμα τοῦ Ἰώβ. Ὁ Ἰώβ, ἐπειδή ὑπέφερε, ἄρχισε νά διερωτᾶται καί νά λέει στό Θεό: «Καλά, γιατί ἐγώ νά ὑποφέρω μέ ὅλα αὐτά, ἀφοῦ ψάχνοντας τή ζωή μου δέ βρῆκα τίποτα πού νά σοῦ ἔφταιξα καί νά ὑποφέρω;» Καί τότε ὁ Θεός τόν ρωτᾶ, τοῦ λέει: «Δέ μου λές, ὅταν ἔφτιαχνα ἐγώ τόν κόσμο, τά ἄστρα, τή θάλασσα μέ τά ψάρια, τά ζῶα πάνω στή γῆ, ὅλα ὅσα βλέπεις, ἤσουνα παρών;» Τοῦ λέει: «Ὄχι, Κύριε». «Τότε πώς εἶναι δυνατόν νά ρωτᾶς γιατί ὑποφέρεις ἐσύ;», ἀπάντησε ὁ Θεός. Ἔχουμε τό μυστήριο τοῦ Θεοῦ, μέ ἄλλα λόγια, καί γι αὐτό στή ζωή μας δέν πρέπει νά ξεχνᾶμε ὅτι ὁ ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος ἀποκόπτει τόν ἑαυτό του ἀπό τήν πηγή τῆς ζωῆς πού εἶναι ὁ Θεός, αὐτός πού ἀποκόπτει τή ζωή του ἀπό τόν Ἰησοῦ Χριστό, ὁ ὁποῖος ἔγινε ἄνθρωπος καί ὑπέστη τόν ἄδικο θάνατο γιά νά μᾶς δώσει τή ζωή, τότε αὐτός ὁδηγεῖ τόν ἑαυτό του σέ νέο αἰώνιο θάνατο. Νά θυμηθοῦμε ἐδῶ καί τήν περίπτωση τοῦ Κάιν, πού σκότωσε τόν ἀδελφό του. Ὅταν ὁ Θεός τόν ρώτησε: «Κάιν, ποῦ εἶναι ὁ ἀδελφός σου;» Τί νά ἀπαντήσει; «Μά καλά», τοῦ λέει, «εἶμαι τίποτα φύλακας τοῦ ἀδελφοῦ μου;» Καί τό εἶπε αὐτό ὄχι γιατί δέν ἤξερε, ἀλλά γιατί ἤθελε νά ἀποβάλει τήν εὐθύνη του γιά τήν αφαίρεση τῆς ζωῆς τοῦ ἀδελφοῦ του. Αὐτό τό ἐρώτημα εἶναι πού θά ἀπευθύνει ὁ Θεός στόν καθένα μας προσωπικά πῶς διαχειριστήκαμε αὐτή τή ζωή πού μᾶς ἔδωσε. Γιατί δέν εἶναι ἡ ζωή μόνο αὐτό τό ὁποῖο ἀντιλαμβανόμαστε μέ τίς αἰσθήσεις μας καί τό ὁποῖο ἀρχίζει σάν ὁριοθέτηση τή στιγμή πού γεννώμαστε καί τελειώνει μέ τό θάνατο. Ἀλίμονο! Ἡ ζωή ἔχει τή διάρκειά της γιά ποιό λόγο; Γιατί ἀκριβῶς εἴμαστε, ὅπως εἶπα, μπολιασμένοι σ αὐτή τή ζωή τοῦ Θεοῦ. Ἐπομένως ἐάν ἀποκόπτουμε τή ζωή μας μέ ὁποιεσδήποτε πράξεις ἀπό τή ζωή τοῦ Θεοῦ, τότε τό ἐρώτημα τοῦ Θεοῦ πρός ἐμᾶς θά εἶναι ἀμείλικτο. Γι αὐτό ἄς ἔχουμε συνείδηση αὐτῆς τῆς εὐθύνης μας ἀπέναντι στή ζωή πού μας ἔδωσε ὁ Θεός καί ἀπέναντι στό θάνατο, τόν ὁποῖο νά μή μετατρέπουμε σέ καταστροφή ζωῆς, ἀλλά νά εἶναι ὁ δημιουργικός καί σωτήριος θάνατος πού μας ὁδηγεῖ στήν αἰώνια ζωή. Πνευµατική ιακονία, τεῦχος 4ο 17
Ἕνας δεκατετράχρονος νέος μοῦ διηγήθηκε... τοῦ πρεσβ. Χριστοδούλου Παπαΐωάννου * Ὁ γιὸς βρισκόταν στὸ δωμάτιο τοῦ ὅταν ἄκουσε τὸν πατέρα του νὰ συζητεῖ μὲ τὴν μητέρα του. Τὴν πίεζε νὰ κάνει ἔκτρωση τὸ παιδάκι τους. Δὲν ἄντεξε. Πνίγηκε στὶς σκέψεις. Κατέβηκε κάτω. Μόλις τὸν εἶδαν σώπασαν. Εἶσαι ξύπνιος Ἀντρέα; Ρώτησε ἀμήχανα ὁ πατέρας. Eεεε! Μᾶλλον! Σιγὴ! Μὲ βαρὺ ὕφος καὶ σοβαρὸ ἔσπασε τὴ σιγή. Τὰ ἄκουσα ὅλα! Τί; Τὰ ἄκουσα ὅλα! Νομίζω εἶναι καλὸ νὰ τὰ συζητήσουμε. Ἄκουσα νὰ μιλᾶτε γιὰ τὸ ἀδελφάκι μου. Ποιὸ ἀδελφάκι σου; Αὐτὸ ποὺ ἔχει ἡ μαμά μου στὴν κοιλιά της. Θέμα χρόνου. Κλεῖστε τὰ μάτια γιὰ ἑφτὰ μῆνες καὶ θὰ τὸ δεῖτε μπροστά σας. Μά, λεβέντη μου, ὅταν εἶναι στὴν κοιλιὰ δὲν ὑπάρχει. Μόνο ὅ,τι βλέπεις, πατέρα μου, ὑπάρχει; Μόνο ὅ,τι κάνει φασαρία ὑπάρχει; Ὅποιος κάνει ὑπομονὴ πρέπει νὰ καταπατᾶται; Αὐτὸ τὸ παιδάκι περιμένει μέσα στὴν σκοτεινὴ σπηλιὰ νὰ ὁλοκληρωθεῖ γιὰ νὰ βγεῖ ἔξω. Τώρα ζωγραφίζεται καὶ σὲ ἑφτὰ μῆνες ὁ πίνακας ὁλοκληρώνεται. Ποιὸς πετάει τὸν πίνακα μισοτελειωμένο; Πίνακα, ποὺ δὲν ζωγραφίζει ὁ ἴδιος, ἀλλὰ γίνεται ἀπὸ τὸν Θεό; Πῆρε μισὸ ὑλικὸ ἀπὸ ἐσένα καὶ μισὸ ἀπὸ τὴν μητέρα καὶ τώρα φτιάχνει τὸν νέο καὶ ἀνεπανάληπτο ἄνθρωπο μὲ ἀθάνατη ψυχὴ καὶ σῶμα ποὺ θὰ μείνει στὴν αἰωνιότητα. Γιὰ πάντα γιὰ πάντα! Αὐτό, πατέρα, ποὺ γίνεται, δὲν μπορεῖ νὰ ξεγίνει. Ἂν βάλεις τὸ χέρι σου καὶ τὸ ξεκάνεις, ἐπειδὴ ἐσὺ τυχαίνει νὰ εἶσαι τώρα ὁ δυνατός, τότε αὐτὸ θὰ ζητήσει τὸ αἷμα σου ἀπὸ τὸν ἄλλο Πατέρα, τὸ Θεό. Θυμήσου τὸν Ἀβελ. Καὶ τότε τί θὰ γίνεις; Τί θὰ πεῖς στὸ παιδί σου ὅταν τὸ δεῖς στὴ δεύτερη παρουσία τοῦ Χριστοῦ ποῦ θὰ σταθοῦμε ὅλοι μπροστά του; Θὰ σὲ ρωτήσει «Γιατί, πατέρα, μὲ σκότωσες; Τί σου ἔφταιξα; Ἀκόμη δὲν μὲ εἶδες καὶ μὲ τιμώρησες. Μήπως εἶμαι κτῆμα σου; Μήπως ἐσὺ μὲ ἔφτιαξες; Γιατί μου στέρησες τὴν εὐκαιρία νὰ δῶ τὸν κόσμο;» Παγωμάρα ἁπλώθηκε γιὰ λίγο γιὰ νὰ τὴν διαδεχθεῖ ἄλλη θύελλα. Τί ἔχεις νὰ πεῖς σὲ μένα τώρα; Μήπως καὶ ἐγὼ πρὶν γεννηθῶ πέρασα ἀπὸ μία παρόμοια ἱερὰ ἐξέταση; Γιατὶ κατηγορεῖς τὸν Μεσαίωνα καὶ τὸν Χίτλερ; Τουλάχιστον ἐκεῖνοι ἐπέτρεψαν στοὺς ἀνθρώπους νὰ ζήσουν καὶ κάποια χρόνια. Ἐσὺ σκέφτεσαι νὰ στερήσεις ὁλόκληρη τὴ ζωὴ ποιοῦ; Τοῦ ἰδίου τοῦ παιδιοῦ σου! Ὅποιος γιὰ σᾶς δὲν ἔχει δύναμη νὰ φωνάξει καὶ νὰ ἀπειλήσει πρέπει νὰ χάνεται. Ζούγκλα γίναμε; Ἀφοῦ εἶπε καὶ ἄλλα τέτοια ποὺ δὲν κατάλαβε πὼς τόλμησε νὰ μιλήσει μὲ αὐτὸ τὸν τρόπο, γύρισε πρὸς τὸ μέρος τοῦ πατέρα του. Συγκλονίστηκε! Τὸν εἶδε νὰ κλαίει. Σκυφτός, σιωπηλὸς ἄκουγε μὲ ὑπομονή. Δὲν φώναξε. Δὲν θύμωσε. Τὸν ἀγκάλιασε καὶ τοῦ εἶπε: Ἔχεις, γιέ μου, ἀπόλυτο δίκαιο. Ὅλα ὅσα εἶπες εἶναι ἀληθινά. Δὲν σκέφτηκα ποτὲ αὐτὰ τὰ πράγματα. Ξέρεις καὶ ὁ δικός μου πατέρας ἔτσι ἔκανε. Ἂν ἤξερε καὶ αὐτὸς δὲν θὰ ὑπῆρχε περίπτωση Γιὰ φαντάσου. Ὁ πρῶτος ἐχθρὸς ποὺ ἔχει νὰ νικήσει ὁ ἄνθρωπος πρὶν γεννηθεῖ εἶναι ὁ γονιός του. Ἔλεος. * Ὁ π. Χριστόδουλος Παπαϊωάννου εἶναι θεολόγος, καθηγητὴς στὴ Μέση Ἐκπαίδευση. 18 Πνευµατική ιακονία, τεῦχος 4ο