Περιεχόμενα Εισαγωγή...7 Λεξικό όρων πληροφορικής... 11 Παράρτημα Α: Μιμικά σύμβολα και ακρώνυμα που χρησιμοποιούνται σε άμεσα μηνύματα...407 Παράρτημα Β: Περιοχές του Διαδικτύου...419 Παράρτημα Γ: Σύνολο χαρακτήρων ANSI...425 Αγγλοελληνικό Γλωσσάρι...443 5
Εισαγωγή Το "Μικρό" Λεξικό της Πληροφορικής της Microsoft Press έχει αποστολή να α- ποτελέσει ένα εύχρηστο εργαλείο αναφοράς για κάθε αναγνώστη που πρωτογνωρίζεται με τον κόσμο της πληροφορικής αλλά και ταυτόχρονα για όλους τους επιστήμονες και επαγγελματίες άλλων τομέων, εκτός πληροφορικής, που θέλουν να βρουν απλές απαντήσεις χωρίς όμως να εμπλακούν σε πολύπλοκες έννοιες που μόνο μυημένους ενδιαφέρουν. Το λεξικό περιλαμβάνει όρους που ανήκουν σε μια πλατιά ποικιλία τομέων oι οποίοι ενδιαφέρουν τους χρήστες των υπολογιστών, όπως: λογισμικό, υλικό, δίκτυα, αποθήκευση δεδομένων, γραφικά, παιχνίδια υπολογιστή, επεξεργασία πληροφοριών, το Διαδίκτυο και ο Παγκόσμιος Ιστός. Το βιβλίο βασίζεται στο βραβευμένο Λεξικό της Πληροφορικής της Microsoft Press, 5η έκδοση, το οποίο επίσης κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος. Σειρά παρουσίασης Τα λήμματα παρουσιάζονται σε απόλυτη αλφαβητική σειρά του συνόλου των λέξεών τους, ενώ αγνοούνται κενά και χαρακτήρες όπως οι παύλες και οι κάθετοι. Έτσι, το λήμμα signal βρίσκεται ανάμεσα στα λήμματα sign και sign bit ενώ το machine-independent ανάμεσα στο machine code και στο machine language. Οι αριθμοί και τα σύμβολα αποτελούν ιδιαίτερο κεφάλαιο στην αρχή του λεξικού, παρατίθενται δε σε αύξουσα σειρά ASCII. Αν ένα λήμμα αρχίζει από γράμμα ή γράμματα αλλά περιέχει και αριθμό, παρατίθεται αλφαβητικά σύμφωνα με το αρχικό γράμμα (ή τα γράμματα) και στη συνέχεια σύμφωνα με τη σειρά ASCII. Έτσι, το λήμμα X10 προηγείται του x86, και τα δύο προηγούνται του Xbase. Λήμματα Τα λήμματα είναι δύο τύπων: κύρια λήμματα, που περιέχουν πλήρεις ορισμούς, και συνώνυμες παραπομπές, που περιέχουν παραπομπές με Δείτε σε κύρια λήμματα. Οι συνώνυμες παραπομπές σε γενικές γραμμές είναι δευτερεύοντες ή λιγότερο συνήθεις τρόποι αναφοράς σε ένα κύριο λήμμα και, για τον ορισμό τους, ισχύει ο ορισμός του κυρίου λήμματος. Μορφή Οι πληροφορίες κάθε κυρίου λήμματος παρουσιάζονται με σταθερή μορφή: η ονομασία του λήμματος με έντονους χαρακτήρες, η ελληνική απόδοση με πλά- 7
Εισαγωγή γιους χαρακτήρες και διαφορετική γραμματοσειρά, ο ορισμός, η παραπομπή (ενδεχομένως) σε εικόνες ή πίνακες, το ακρώνυμο (ενδεχομένως), οι εναλλακτικές ονομασίες (ενδεχομένως) και οι παραπομπές (ενδεχομένως). Κύρια λήμματα Τα λήμματα που αποτελούν ακρώνυμα ή συντμήσεις μίας ή περισσότερων λέξεων ή συνενώσεις λέξεων γράφονται με την ανεπτυγμένη ολόγραφη μορφή τους (και την ελληνική τους απόδοση) στην αρχή του ορισμού. Τα γράμματα των λέξεων αυτών τα οποία σχηματίζουν το ακρώνυμο, τη σύντμηση, ή τη συνεπτυγμένη μορφή τυπώνονται με έντονους χαρακτήρες. Όταν δύο κύρια λήμματα γράφονται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο (ομόγραφα), συνήθως όταν η ίδια αγγλική λέξη αφορά, κατά περίπτωση, διαφορετικά μέρη του λόγου, τα δύο λήμματα διακρίνονται με τη χρήση αριθμητικού σε μορφή εκθέτη μετά από κάθε όρο. Για παράδειγμα: e-mail 1 (ουσιαστικό) e-mail 2 (ρήμα) Ορθογραφικές παραλλαγές Όταν ένα κύριο λήμμα γράφεται με δύο ή περισσότερους διαφορετικούς τρόπους, κάθε ορθογραφική παραλλαγή ακολουθεί το κυρίως λήμμα, μετά τη λέξη ή. Ορισμοί Ο κάθε ορισμός είναι γραμμένος σε απλή, κατανοητή γλώσσα. Πολλά λήμματα προχωρούν πέρα από τον απλό ορισμό και δίνουν περισσότερες λεπτομέρειες ή τοποθετούν τον όρο μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο της πληροφορικής. Όταν ένα λήμμα έχει περισσότερες από μία σημασίες ή ορισμούς, οι ορισμοί παρουσιάζονται με τη μορφή αριθμημένου καταλόγου, ώστε να γίνεται ευκολότερο να διακρίνονται οι συγκεκριμένες, ορισμένες φορές λεπτές, παραλλαγές της σημασίας τους. Εικόνες και πίνακες Σε ορισμένα λήμματα προσαρτώνται εικόνες ή πίνακες που βοηθούν στην κατανόηση του λήμματος. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι εικόνες και οι πίνακες εμφανίζονται στην ίδια σελίδα με το κύριο λήμμα ωστόσο, μερικές φορές, για λόγους τυπογραφικής διάταξης της ύλης στη σελίδα, εμφανίζονται σε επόμενη σελίδα. Στο τέλος του ορισμού, υπάρχει παραπομπή στην εικόνα ή στον πίνακα που συνδέεται με το λήμμα, ως εξής: 8
Εισαγωγή Δείτε την εικόνα Δείτε τον πίνακα Ακρώνυμα Ορισμένοι όροι της πληροφορικής, ιδιαίτερα στους τομείς των προτύπων, καθώς και της αργκό του Διαδικτύου, εμφανίζονται συντομευμένοι με τη μορφή ακρωνύμων. Ορισμένες φορές, το ακρώνυμο είναι ο συνηθέστερος τρόπος εμφάνισης της έννοιας ή του αντικειμένου στις περιπτώσεις αυτές, το ακρώνυμο είναι το κύριο λήμμα. Σε άλλες περιπτώσεις, το ακρώνυμο χρησιμοποιείται σπανιότερα από ό,τι οι λέξεις που το σχηματίζουν, οπότε το κύριο λήμμα αποτελείται από αυτές τις λέξεις. Το ακρώνυμο, τότε, δίνεται μετά τον ορισμό του λήμματος ως εξής: Ακρώνυμο: Άλλες ονομασίες Ορισμένα αντικείμενα ή έννοιες του τομέα της πληροφορικής είναι γνωστά με περισσότερες από μία ονομασίες. Σε γενικές γραμμές όμως, μία από αυτές είναι η επικρατούσα. Η επικρατούσα ονομασία είναι το κύριο λήμμα, ενώ οι άλλες παρατίθενται στο τέλος του ορισμού και μετά τα τυχόν ακρώνυμα, ως εξής: Ονομάζεται επίσης Παραπομπές Υπάρχουν τριών ειδών παραπομπές: Δείτε, Δείτε επίσης, και Πρβλ. Μια παραπομπή με Δείτε χρησιμοποιείται στα λήμματα που αποτελούν συνώνυμα κυρίων λημμάτων και απλώς παραπέμπει σε άλλο λήμμα, το οποίο περιέχει τις αναζητούμενες πληροφορίες. Μια παραπομπή με Δείτε επίσης παραπέμπει σε ένα ή περισσότερα άλλα κύρια λήμματα, που περιέχουν επιπλέον ή συμπληρωματικές πληροφορίες για ένα θέμα αυτή εμφανίζεται μετά τον ορισμό και μετά από τυχόν ακρώνυμα ή άλλες ονομασίες. Οι παραπομπές Πρβλ. (παραβάλετε) παραπέμπουν σε λήμμα ή λήμματα με αντίθετη σημασία, για λόγους αντιδιαστολής, και εμφανίζονται μετά τον ορισμό και μετά τα τυχόν ακρώνυμα, άλλες ονομασίες, ή τις παραπομπές Δείτε επίσης. 9
E E πρόθεμα Δείτε exa-. e- πρόθεμα. Σύντμηση του electronic. Πρόθεμα που δηλώνει ότι μια λέξη αναφέρεται στη βασισμένη σε υπολογιστή εκδοχή κάποιου παραδοσιακά μη ηλεκτρονικού όρου, όπως e-mail, e-commerce, και e-money. Στα ελληνικά, συνήθως ο όρος αποδίδεται χωρίς σύντμηση: ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, ηλεκτρονικό εμπόριο, κλπ. Easter egg "πασχαλινό αυγό". Κρυμμένο χαρακτηριστικό ενός προγράμματος υ- πολογιστή. Μπορεί να είναι μια κρυφή διαταγή, ένα στιγμιότυπο κινούμενων σχεδίων, ένα χιουμοριστικό μήνυμα, ή ο κατάλογος των συντελεστών του προγράμματος. Συχνά, για να εμφανιστεί το πασχαλινό αυγό, ο χρήστης πρέπει να πατήσει μια, κάθε άλλο παρά προφανή, σειρά πλήκτρων. EBCDIC Ακρώνυμο του Extended Binary Coded Decimal Interchange Code Επεκτεταμένος Κώδικας Ανταλλαγής Δυαδικά Κωδικοποιημένων Δεκαδικών. Κώδικας της ΙΒΜ που χρησιμοποιεί 8 bit για να αντιπροσωπεύσει 256 δυαδικούς χαρακτήρες, μεταξύ των οποίων χαρακτήρες κειμένου, αριθμοί, σημεία στίξης, και χαρακτήρες ελέγχου μετάδοσης. Χρησιμοποιείται κυρίως στα μεγάλα υπολογιστικά συστήματα της ΙΒΜ. Πρβλ. ASCII. e-book ηλεκτρονικό βιβλίο. Μορφή που επιτρέπει το κατέβασμα από τον Ιστό βιβλίων και άλλων εκτενών κειμένων και την ψηφιακή τους παρουσίαση. Κατά κανόνα, η ανάγνωση ενός ηλεκτρονικού βιβλίου απαιτεί τη χρήση μιας μικρής συσκευής που έχει περίπου το μέγεθος ενός βιβλίου τσέπης και αποτελείται από μια οθόνη παρουσίασης και ορισμένα βασικά χειριστήρια. Οι χρήστες μπορούν να βάζουν σελιδοδείκτες, να υπογραμμίζουν ή να σχολιάζουν το κείμενο, αλλά, αν το ηλεκτρονικό βιβλίο διαθέτει δυνατότητες διαχείρισης δικαιωμάτων, ενδέχεται να μην μπορούν να στείλουν το περιεχόμενό του με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, να το τυπώσουν, ή να το μοιραστούν με άλλο τρόπο με τρίτους. Ονομάζεται επίσης: electronic book. echo αντήχηση. Στις επικοινωνίες, σήμα που επιστρέφει στον αποστολέα και είναι διακριτό από το αρχικό σήμα. Ένας τρόπος για τη δοκιμή των συνδέσεων δικτύου είναι να γίνει αντήχηση στον κεντρικό υπολογιστή. echo suppressor καταστολέας αντήχησης. Μέθοδος για την πρόληψη της αντήχησης στις τηλεφωνικές γραμμές. Οι καταστολείς αντήχησης εμποδίζουν τα σήματα από τον ακροατή προς τον ομιλητή, δημιουργώντας ένα μονόδρομο κανάλι. Στα μόντεμ που στέλνουν και δέχονται δεδομένα στην ίδια συχνότητα, ο καταστολέας αντήχησης πρέπει να είναι απενεργοποιημένος ώστε να είναι δυνατή η 148
e-commerce EEPROM αμφίδρομη μετάδοση. Αυτή η απενεργοποίηση παράγει τον οξύ τόνο που ακούγεται στις συνδέσεις μεταξύ δύο μόντεμ. e-commerce Σύντμηση του electronic commerce ηλεκτρονικό εμπόριο, ηλεκτρονικές συναλλαγές. Εμπορική δραστηριότητα που πραγματοποιείται μέσω υπολογιστών συνδεδεμένων σε δίκτυο. Μπορεί να πάρει τη μορφή συναλλαγής μεταξύ χρήστη και πωλητή μέσω του Διαδικτύου, μιας ηλεκτρονικής υπηρεσίας πληροφοριών, ή ενός ηλεκτρονικού πίνακα ανακοινώσεων, ή μεταξύ των υπολογιστών του πωλητή και του πελάτη μέσω ηλεκτρονικής ανταλλαγής δεδομένων (EDI). Ονομάζεται επίσης: e-tail. E edit 1 διόρθωση. Αλλαγή που γίνεται σε αρχείο ή έγγραφο. edit 2 επεξεργάζομαι, διορθώνω, 1. Κάνω μια αλλαγή σε υπάρχον αρχείο ή έγγραφο. Οι αλλαγές αποθηκεύονται στη μνήμη ή σε ένα προσωρινό αρχείο αλλά δεν προστίθενται στο έγγραφο αν δε δοθεί στο πρόγραμμα η εντολή να τις αποθηκεύσει. Τα προγράμματα διόρθωσης παρέχουν, γενικά, ασφαλιστικές δικλείδες εναντίον της αποθήκευσης αθέλητων αλλαγών για παράδειγμα, ζητούν επιβεβαίωση πριν αποθηκεύσουν ένα αρχείο με όνομα που ήδη υπάρχει, επιτρέπουν στο χρήστη να καθορίσει κωδικό πρόσβασης σε ένα αρχείο, ή δίνουν τη δυνατότητα να οριστεί καθεστώς μόνον ανάγνωσης για το αρχείο. 2. Εκτελώ ένα πρόγραμμα, π.χ. ένα συνδετικό πρόγραμμα ή ένα φίλτρο γραφικών, που πραγματοποιεί αυτόματα εκτεταμένες αλλά προβλέψιμες αλλαγές σε ένα αρχείο. editor διορθωτής. Πρόγραμμα που δημιουργεί αρχεία ή κάνει αλλαγές σε υπάρχοντα. Συνήθως ο διορθωτής είναι λιγότερο ισχυρός από έναν επεξεργαστή κειμένου και, ειδικότερα, δε διαθέτει τις δυνατότητες του τελευταίου για μορφοποίηση κειμένου, π.χ. χρήση πλαγίων χαρακτήρων. Οι διορθωτές κειμένου ή πλήρους οθόνης επιτρέπουν στο χρήστη να μετακινείται μέσα στο έγγραφο με τη χρήση των πλήκτρων βελών. Αντίθετα, οι διορθωτές γραμμής απαιτούν από το χρήστη να δηλώσει σε ποια γραμμή βρίσκεται το προς διόρθωση κείμενο..edu Στο σύστημα ονομάτων περιοχής (DNS) του Διαδικτύου, πρόκειται για την περιοχή ανωτάτου επιπέδου η οποία προσδιορίζει διευθύνσεις που ανήκουν σε ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα τετραετούς φοίτησης. Ο όρος.edu εμφανίζεται στο τέλος της διεύθυνσης. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, τα σχολεία από την προσχολική μέχρι και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση χρησιμοποιούν την περιοχή ανωτάτου επιπέδου.k12.us ή απλώς.us. Δείτε επίσης DNS (1ος ορισμός), domain (3ος ορισμός). Πρβλ..com,.gov,.mil,.net,.org. EEPROM Ακρώνυμο του electrically erasable programmable read-only memory ηλεκτρικά απαλείψιμη προγραμματίσιμη μνήμη μόνο για ανάγνωση. Τύπος EPROM που μπορεί να σβηστεί με ηλεκτρικό σήμα. Είναι χρήσιμη για σταθερή αποθήκευση για μακρές περιόδους χωρίς ηλεκτρική ενέργεια, ενώ δεν παύει να επιτρέπει τον επαναπρογραμματισμό. Οι EEPROM περιέχουν λιγότερη μνήμη από τις 149
EFT electronic commerce RAM, ο επαναπρογραμματισμός τους διαρκεί περισσότερο, και μπορούν να επαναπρογραμματιστούν λίγες μόνο φορές πριν φθαρούν. Δείτε επίσης EPROM, ROM. EFT Δείτε electronic funds transfer. ego-surfing ναρκισσιστική περιήγηση. Η πρακτική τού να χρησιμοποιεί κανείς μηχανή αναζήτησης για να αναζητά εμφανίσεις του ονόματός του στο Διαδίκτυο. e-home Δείτε smart home. EIDE ή E-IDE Ακρώνυμο του Enhanced Integrated Drive Electronics Προηγμένο IDE, Προηγμένα Ενσωματωμένα Ηλεκτρονικά Μονάδας. Επέκταση του προτύπου IDE. Το Enhanced IDE είναι πρότυπο διασύνδεσης υλικού για τις σχεδιάσεις μονάδων δίσκου που έχουν τα κυκλώματα ελέγχου ενσωματωμένα μέσα στις ίδιες τις μονάδες. Παρέχει δυνατότητα τυποποιημένης διασύνδεσης στο δίαυλο συστήματος, ενώ παράλληλα προβλέπει βελτιωμένες δυνατότητες, όπως μεταφορά δεδομένων κατά ριπές και άμεση προσπέλαση δεδομένων. electromagnetic spectrum ηλεκτρομαγνητικό φάσμα. Το εύρος συχνοτήτων της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας. Θεωρητικά, το εύρος του φάσματος είναι ά- πειρο. Δείτε την εικόνα. Ηλεκτρομαγνητικό φάσμα. electron gun πυροβόλο ηλεκτρονίων. Συσκευή η οποία παράγει μια δέσμη ηλεκτρονίων συνήθως χρησιμοποιείται στις οθόνες των τηλεοπτικών συσκευών ή των υπολογιστών. Δείτε επίσης CRT. electronic commerce Δείτε e-commerce. 150
electronic funds transfer e-mail address electronic funds transfer ηλεκτρονική μεταφορά κεφαλαίων. Η μεταφορά χρήματος μέσω μηχανημάτων αυτόματων συναλλαγών (ATM), τηλεφωνικών γραμμών, ή σύνδεσης στο Διαδίκτυο. Παραδείγματα ηλεκτρονικής μεταφοράς κεφαλαίων είναι η χρήση πιστωτικής κάρτας για αγορές από μια τοποθεσία ηλεκτρονικού ε- μπορίου ή η χρήση ενός μηχανήματος αυτόματων συναλλαγών ή αυτόματου τηλεφωνικού τραπεζικού συστήματος για τη μετακίνηση χρηματικών ποσών από έναν τραπεζικό λογαριασμό σε άλλο. Ακρώνυμο: EFT. electronic mail Δείτε e-mail 1. electronic paper ηλεκτρονικό χαρτί. Τεχνολογία που επιτρέπει σε μια οθόνη υπολογιστή να μιμηθεί την όψη και την αίσθηση των παραδοσιακών χάρτινων μέσων. Το ηλεκτρονικό χαρτί αποτελείται από λεπτά, εύκαμπτα φύλλα πλαστικού που περιέχουν εκατομμύρια μικρά σφαιρίδια που ονομάζονται μικροκάψουλες. Κάθε μικροκάψουλα περιέχει μια λευκή και μια μαύρη χρωστική και παρουσιάζει το αντίστοιχο χρώμα σε απόκριση σε ηλεκτρικό φορτίο που δέχεται. Η κατάσταση αυτή διατηρείται μέχρις ότου ζητηθεί από το χρήστη μια νέα οθόνη κειμένου ή εικόνας. elevator ανελκυστήρας, ασανσέρ. Το τετράγωνο κουτάκι μέσα σε μια ράβδο κύλισης που μπορεί να κινηθεί προς τα επάνω και προς τα κάτω, αλλάζοντας παράλληλα τη θέση του κειμένου ή μιας εικόνας στην οθόνη. Δείτε την εικόνα. Ονομάζεται επίσης: scroll box (πλαίσιο κύλισης), thumb (αντίχειρας). Δείτε επίσης scroll bar. E Ανελκυστήρας Ανελκυστήρας. e-mail 1 ή email ή E-mail. 1. Σύντμηση του electronic mail ηλεκτρονικό ταχυδρομείο. Η ανταλλαγή μηνυμάτων κειμένου και αρχείων υπολογιστή από δίκτυο επικοινωνιών, όπως ένα τοπικό δίκτυο, ή από το Διαδίκτυο, συνήθως μέσω υπολογιστών ή τερματικών. 2. Ένα μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. e-mail 2 ή email ή E-mail (ρήμα): Στέλνω ένα μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. e-mail address διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, ηλεκτρονική διεύθυνση. Αλφαριθμητικό που προσδιορίζει την ταυτότητα ενός χρήστη, προκειμένου αυτός να μπορεί να δέχεται μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου από το Διαδίκτυο. Η 151
embedded system emulation διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, συνήθως, απαρτίζεται από ένα όνομα με το οποίο ο χρήστης αναγνωρίζεται από το διακομιστή ταχυδρομείου, ακολουθούμενο από το σύμβολο "at" (@) και από το όνομα υπολογιστή υπηρεσίας και το όνομα περιοχής (τομέα) του διακομιστή ταχυδρομείου. Για παράδειγμα, αν η Anne E. Oldhacker έχει λογαριασμό στο μηχάνημα με όνομα baz στην επιχείρηση Foo Enterprises, θα μπορούσε να έχει ηλεκτρονική διεύθυνση aeo@baz. foo.com. embedded system ενσωματωμένο σύστημα. Μικροεπεξεργαστές που χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο συσκευών όπως οικιακές ηλεκτρικές συσκευές, αυτοκίνητα, και μηχανές που χρησιμοποιούνται στις επιχειρήσεις ή στη βιομηχανία. Τα ενσωματωμένα συστήματα δημιουργούνται για να διαχειρίζονται περιορισμένο αριθμό συγκεκριμένων εργασιών μέσα σε μια μεγαλύτερη συσκευή ή σύστημα. Συχνά, το ενσωματωμένο σύστημα κατασκευάζεται επάνω σε ένα τσιπ ή κάρτα και χρησιμοποιείται για τον έλεγχο ή την παρακολούθηση της συσκευής που το φιλοξενεί, συνήθως με ελάχιστη ή και καθόλου ανθρώπινη παρέμβαση και συχνά σε πραγματικό χρόνο. Δείτε επίσης microprocessor. emitter εκπομπός. Στα τρανζίστορ, η περιοχή που χρησιμεύει ως πηγή των φορέων φορτίου. Πρβλ. base (3ος ορισμός), collector. emotag μιμική ετικέτα. Σε μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή σε άρθρο ομάδας ειδήσεων (συζήτησης), ονομάζεται έτσι ένα γράμμα, λέξη, ή φράση που περικλείεται σε γωνιακές αγκύλες (< >) και, όπως και τα μιμικά σύμβολα, δηλώνει τη διάθεση με την οποία ο συντάκτης αντιμετωπίζει αυτά που έγραψε. Συχνά, χρησιμοποιούνται μιμικές ετικέτες σε ζεύγη, παρόμοιες με τις ετικέτες HTML, που περικλείουν μια φράση ή μία ή περισσότερες προτάσεις. Για παράδειγμα: <αστείο>δε φαντάζομαι να με παίρνεις στα σοβαρά, έτσι;</αστείο>. Άλλες μιμικές ετικέτες χρησιμοποιούνται μόνες τους, π.χ. <χαμόγελο>. Δείτε επίσης emoticon, HTML. emoticon μιμικό σύμβολο, συναισθημόγραμμα. Αλφαριθμητικό χαρακτήρων κειμένου που, όταν το δει κανείς από τα πλάγια, σχηματίζει την εικόνα ενός προσώπου που εκφράζει ένα συγκεκριμένο συναίσθημα. Τα μιμικά σύμβολα χρησιμοποιούνται συχνά σε μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή σε άρθρα σε ομάδες ειδήσεων (συζήτησης), ως σχόλιο στο κείμενο που προηγείται. Συνηθισμένα μιμικά σύμβολα είναι τα: :-) ή :) (που σημαίνει "Χαμογελάω με το αστείο αυτό"), ;-) ("Χαμογελάω με το αστείο και κλείνω το μάτι"), :-( ("Αυτό μου προκαλεί θλίψη"), :-7 ("Δεν το λέω στα σοβαρά, μιλάω ειρωνικά"), :D ή :-D (μεγάλο χαμόγελο "είμαι πολύ χαρούμενος"), και :-O (ή χασμουρητό πλήξης ή στόμα ορθάνοιχτο από κατάπληξη). Πρβλ. emotag. emulation εξομοίωση. Η διαδικασία κατά την οποία ένας υπολογιστής, μια συσκευή, ή ένα πρόγραμμα μιμείται τη λειτουργία ενός άλλου υπολογιστή, συσκευής, ή προγράμματος. 152
emulator EPROM emulator εξομοιωτής. Υλικό ή λογισμικό σχεδιασμένο να κάνει έναν υπολογιστή ή στοιχείο να συμπεριφέρεται όπως ένα άλλο. Με τη βοήθεια του εξομοιωτή, έ- νας υπολογιστής μπορεί να εκτελέσει λογισμικό γραμμένο για άλλο μηχάνημα. Σε ένα δίκτυο, οι μικροϋπολογιστές θα μπορούσαν να εξομοιώνουν τερματικά ώστε να επικοινωνήσουν με μεγάλα υπολογιστικά συστήματα. encapsulation ενθυλάκωση. Στον αντικειμενοστρεφή προγραμματισμό, η συσκευασία χαρακτηριστικών (ιδιοτήτων) και λειτουργικότητας (μεθόδων ή συμπεριφορών) ώστε να δημιουργηθεί ένα αντικείμενο που ουσιαστικά αποτελεί "μαύρο κουτί", δηλαδή η εσωτερική δομή του παραμένει κρυφή και οι υπηρεσίες του μπορούν να προσπελάζονται από άλλα αντικείμενα μόνο μέσω μηνυμάτων που περνούν από μια σαφώς καθορισμένη διασύνδεση (το προγραμματιστικό ι- σοδύναμο του γραμματοκιβωτίου ή της τηλεφωνικής γραμμής). Με την ενθυλάκωση εξασφαλίζεται ότι το αντικείμενο που παρέχει υπηρεσία μπορεί να εμποδίζει άλλα αντικείμενα να χειρίζονται απευθείας τα δεδομένα ή τις διαδικασίες του, ενώ επίσης το αντικείμενο που ζητά την υπηρεσία μπορεί να αγνοεί τις λεπτομέρειες του πώς παρέχεται αυτή η υπηρεσία. E encryption κρυπτογράφηση. Η διαδικασία της κωδικοποίησης δεδομένων ώστε να αποτρέπεται η μη εξουσιοδοτημένη πρόσβαση, ιδιαίτερα στη διάρκεια της μετάδοσής τους. Η κρυπτογράφηση βασίζεται συνήθως σε ένα ή περισσότερα κλειδιά, που είναι απαραίτητα για την αποκρυπτογράφηση, δηλαδή την επαναφορά των δεδομένων σε αναγνώσιμη μορφή. Ο Εθνικός Οργανισμός Προτυποποίησης των ΗΠΑ έχει δημιουργήσει ένα περίπλοκο πρότυπο κρυπτογράφησης, το Πρότυπο Κρυπτογράφησης Δεδομένων (Data Encryption Standard, ή DES), που βασίζεται σε μεταβλητή 56 δυαδικών ψηφίων, η οποία παρέχει περισσότερα από 70 τετράκις εκατομμύρια μοναδικά κλειδιά για την κρυπτογράφηση δεδομένων. End-User License Agreement άδεια τελικού χρήστη. Νομική συμφωνία μεταξύ του κατασκευαστή ενός πακέτου λογισμικού και του αγοραστή του λογισμικού, που διέπει τους όρους διανομής, επαναπώλησης, και περιορισμένης χρήσης. Α- κρώνυμο: EULA. ENIAC. Υπολογιστής βάρους 30 τόννων και επιφάνειας 180 τετραγωνικών μέτρων, που περιείχε περίπου 18000 λυχνίες κενού και 6000 χειροκίνητους διακόπτες. Ο ENIAC αναπτύχθηκε μεταξύ του 1942 και του 1946 από τους J. Presper Eckert και John Mauchly στο πανεπιστήμιο της Pennsylvania, για λογαριασμό του αμερικανικού στρατού. Θεωρείται ο πρώτος πραγματικά ηλεκτρονικός υπολογιστής. Παρέμεινε σε λειτουργία μέχρι το 1955. EPROM Ακρώνυμο του erasable programmable read-only memory απαλείψιμη προγραμματίσιμη μνήμη μόνο για ανάγνωση. Τσιπ μη πτητικής μνήμης που προγραμματίζεται μετά την κατασκευή του. Οι EPROM μπορούν να επαναπρογραμματιστούν αν αφαιρεθεί το προστατευτικό κάλυμμα από την κορυφή του τσιπ και το τσιπ εκτεθεί σε υπεριώδη ακτινοβολία. Παρά το ότι τα τσιπ EPROM 153
erasable programmable read-only memory e-text είναι καταρχήν ακριβότερα από τα τσιπ PROM, καταλήγουν οικονομικότερα στις περιπτώσεις που απαιτούνται πολλές αλλαγές. Ονομάζεται επίσης: reprogrammable read-only memory (επαναπρογραμματίσιμη μνήμη μόνο για ανάγνωση, RPROM). Δείτε επίσης EEPROM, PROM, ROM. erasable programmable read-only memory Δείτε EPROM. erase απαλείφω. Αφαιρώ για πάντα δεδομένα από ένα μέσο αποθήκευσης. Αυτό συνήθως γίνεται με αντικατάσταση των υπαρχόντων δεδομένων με μηδενικά ή τυχαίους χαρακτήρες κειμένου ή, στα μαγνητικά μέσα, με διαταραχή της φυσικής διευθέτησης των μαγνητικών σωματιδίων, είτε με τη βοήθεια της κεφαλής απαλοιφής είτε με ένα μεγάλο μαγνήτη. Η απαλοιφή διαφέρει από τη διαγραφή (delete), επειδή η διαγραφή απλώς λέει στον υπολογιστή ότι τα δεδομένα ή το αρχείο δε χρειάζονται πλέον τα δεδομένα παραμένουν αποθηκευμένα και μπορούν να ανακτηθούν μέχρι το λειτουργικό σύστημα να ξαναχρησιμοποιήσει το χώρο όπου περιέχεται το διαγραμμένο αρχείο. Από την άλλη πλευρά, η απαλοιφή αφαιρεί για πάντα τα δεδομένα. Πρβλ. delete. error σφάλμα, λάθος. Μια τιμή ή συνθήκη που δεν αντιστοιχεί στην πραγματική, καθορισμένη, ή αναμενόμενη τιμή ή συνθήκη. Στους υπολογιστές, σφάλμα προκύπτει όταν ένα γεγονός δε συμβεί κατά τα αναμενόμενα ή όταν επιχειρηθούν αδύνατοι ή μη επιτρεπτοί χειρισμοί. Στην επικοινωνία δεδομένων, σφάλμα έχουμε όταν υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ μεταδιδόμενων και λαμβανόμενων δεδομένων. error message μήνυμα σφάλματος. Μήνυμα από το σύστημα ή από πρόγραμμα, που δηλώνει ότι σημειώθηκε σφάλμα το οποίο πρέπει να αντιμετωπιστεί. escape character Δείτε ESC character. escape code κωδικός διαφυγής. Χαρακτήρας ή ακολουθία χαρακτήρων που δηλώνει ότι ένας χαρακτήρας που ακολουθεί σε ένα ρεύμα δεδομένων δεν πρέπει να υποστεί επεξεργασία με το συνήθη τρόπο. Στη γλώσσα προγραμματισμού C, ο κωδικός διαφυγής είναι η ανάποδη κάθετος \. ESC character χαρακτήρας ESC, χαρακτήρας διαφυγής. Ένας από τους 32 κωδικούς ελέγχου που ορίζονται στο σύνολο χαρακτήρων ASCII. Συνήθως δηλώνει την έναρξη μιας ακολουθίας διαφυγής (ενός αλφαριθμητικού χαρακτήρων που δίνει οδηγίες σε μια συσκευή, π.χ. σε έναν εκτυπωτή). Αντιπροσωπεύεται από τον κωδικό χαρακτήρα 27 (δεκαεξαδικό 1Β). Ονομάζεται επίσης: escape character. e-tail Δείτε e-commerce. e-text Σύντμηση του electronic text ηλεκτρονικό κείμενο. Βιβλίο ή άλλο έργο που έχει ως βάση το κείμενο και είναι διαθέσιμο σε άμεση επικοινωνία και σε ηλεκτρονική μορφή. Ο χρήστης μπορεί να διαβάσει το ηλεκτρονικό κείμενο σε 154
EULA exa- άμεση επικοινωνία ή να το "κατεβάσει" στον υπολογιστή του για να το διαβάσει χωρίς σύνδεση. Δείτε επίσης ezine. EULA Δείτε End-User License Agreement. evaluation υπολογισμός, αποτίμηση, αξιολόγηση. Ο καθορισμός, από ένα πρόγραμμα, της τιμής μιας παράστασης ή της ενέργειας που καθορίζει μια πρόταση προγράμματος. Ο υπολογισμός μπορεί να διεξάγεται κατά το χρόνο μεταγλώττισης ή κατά το χρόνο εκτέλεσης. E even parity Δείτε parity. event συμβάν. Ενέργεια ή γεγονός, συχνά προκαλούμενο από το χρήστη, στο ο- ποίο ένα πρόγραμμα θα μπορούσε να αποκριθεί. Για παράδειγμα, πατήματα πλήκτρων, κινήσεις του ποντικιού, πατήματα πλήκτρων του ποντικιού, κλπ. event-driven processing επεξεργασία οδηγούμενη από συμβάντα. Ιδιότητα προγράμματος των πιο προηγμένων αρχιτεκτονικών για λειτουργικά συστήματα, όπως είναι το λειτουργικό σύστημα του Apple Macintosh, τα Windows, και το UNIX. Στο παρελθόν, τα προγράμματα όφειλαν να ρωτούν κάθε συσκευή που αναμενόταν να αλληλεπιδράσει με το πρόγραμμα, π.χ. το πληκτρολόγιο, το ποντίκι, ο εκτυπωτής, η μονάδα δίσκου, και η σειριακή θύρα, και μάλιστα να τις προκαταλαμβάνουν. Συχνά, αν δύο συμβάντα προέκυπταν ταυτόχρονα, το ένα χανόταν εκτός αν χρησιμοποιούνταν εξελιγμένες προγραμματιστικές τεχνικές. Η επεξεργασία συμβάντων λύνει το πρόβλημα αυτό με τη δημιουργία και τη διατήρηση μιας ουράς συμβάντων. Τα περισσότερα συνήθη συμβάντα που παρουσιάζονται προστίθενται στο τέλος της ουράς και περιμένουν το πρόγραμμα να τα επεξεργαστεί όταν έλθει η σειρά τους ωστόσο, ορισμένοι τύποι συμβάντων μπορούν να προεκτοπίσουν άλλα, αν έχουν υψηλότερη προτεραιότητα. Ένα συμβάν μπορεί να ανήκει σε διάφορους τύπους, ανάλογα με το συγκεκριμένο λειτουργικό σύστημα: πάτημα ενός πλήκτρου του ποντικιού ή του πληκτρολογίου, τοποθέτηση δισκέτας στη μονάδα, πάτημα σε ένα παράθυρο, ή λήψη πληροφοριών από έναν οδηγό συσκευής (π.χ., για τη διαχείριση της μεταφοράς αρχείων από τη σειριακή θύρα ή από σύνδεση σε δίκτυο). Δείτε επίσης autopolling, event, interrupt. e-wallet ηλεκτρονικό πορτοφόλι. Πρόγραμμα που χρησιμοποιείται στο ηλεκτρονικό εμπόριο και αποθηκεύει τις πληροφορίες αποστολής και χρέωσης του πελάτη ώστε να διευκολύνονται οικονομικές συναλλαγές που πραγματοποιούνται στον Ιστό. Το ηλεκτρονικό πορτοφόλι επιτρέπει στους πελάτες να καταχωρίζουν ακαριαία κρυπτογραφημένες πληροφορίες αποστολής και χρέωσης κάθε φορά που κάνουν παραγγελία, αντί να πρέπει να πληκτρολογούν τις πληροφορίες σε μια φόρμα ιστοσελίδας. exa- πρόθεμα. Ένα πεντάκις εκατομμύριο (10 18 ). Στην πληροφορική, όπου ισχύει το δυαδικό αριθμητικό σύστημα (με βάση το 2), η κυριολεκτική τιμή του exa- 155
exabyte expansion board είναι 1.152.921.504.606.846.976, που είναι η κοντινότερη στο 1 πεντάκις εκατομμύριο δύναμη του 2 (2 60 ). Σε συντομογραφία: Ε. exabyte Κατά προσέγγιση ένα πεντάκις εκατομμύριο byte, ή ένα δισεκατομμύριο δισεκατομμύρια byte, ή 1.152.921.504.606.846.976 byte. Σε συντομογραφία: EB. exception εξαίρεση. Στον προγραμματισμό, ένα πρόβλημα ή μια αλλαγή συνθηκών που αναγκάζει το μικροεπεξεργαστή να σταματήσει ό,τι κάνει και να αντιμετωπίσει την κατάσταση με ξεχωριστή ρουτίνα. Η εξαίρεση είναι παρόμοια με τη διακοπή και οι δύο παραπέμπουν το μικροεπεξεργαστή σε ένα ξεχωριστό σύνολο εντολών. Δείτε επίσης interrupt. exchangeable disk Δείτε removable disk. exclusive NOR αποκλειστικό NOR. Ψηφιακό ηλεκτρονικό κύκλωμα δύο καταστάσεων, η έξοδος του οποίου είναι υψηλή μόνον όταν οι είσοδοι είναι όλες υψηλές ή όλες χαμηλές. exclusive OR αποκλειστικό OR, αποκλειστική διάξευξη. Λογική πράξη που δίνει ως αποτέλεσμα "αληθές" αν και μόνον αν ένας από τους τελεστέους της είναι αληθής και ο άλλος ψευδής. Δείτε τον πίνακα. Ακρώνυμο: EOR. Ονομάζεται επίσης: XOR. Δείτε επίσης Boolean operator, truth table. Πρβλ. AND, OR. Πίνακας Ε.1 Αποκλειστικό OR a b a XOR b 0 0 0 0 1 1 1 0 1 1 1 0 executable program εκτελέσιμο πρόγραμμα. Πρόγραμμα που μπορεί να εκτελεστεί. Ο όρος συνήθως χρησιμοποιείται για μεταγλωττισμένα προγράμματα που μεταφράζονται σε κώδικα μηχανής, σε μια μορφή που μπορεί να φορτωθεί στη μνήμη και να εκτελεστεί από τον επεξεργαστή του υπολογιστή. Στις ερμηνευόμενες γλώσσες, ένα εκτελέσιμο πρόγραμμα μπορεί να είναι σε μορφή πηγαίου κώδικα. Δείτε επίσης code (1ος ορισμός), compiler (2ος ορισμός), computer program, interpreter, source code. execute εκτελώ. Φέρω σε πέρας μια εντολή. Στον προγραμματισμό, ο όρος εκτέλεση υπονοεί φόρτωση του κώδικα μηχανής του προγράμματος στη μνήμη και στη συνέχεια διεκπεραίωση των εντολών. expansion board κάρτα επέκτασης. Κάρτα κυκλώματος που τοποθετείται στο δίαυλο (τη βασική διαδρομή μεταφοράς δεδομένων) ενός υπολογιστή και του προ- 156
expert system extender board σθέτει επιπλέον λειτουργίες ή πόρους. Παραδείγματα όσων μπορούν να προστεθούν συνήθως με κάρτες επέκτασης είναι: μνήμη, ελεγκτές μονάδας δίσκου, υ- ποστήριξη βίντεο, παράλληλες και σειριακές θύρες, εσωτερικά μόντεμ. Στην περίπτωση των φορητών υπολογιστών, οι κάρτες επέκτασης έχουν το μέγεθος πιστωτικής κάρτας και τοποθετούνται σε μια σχισμή στο πλάι ή στο πίσω μέρος του υπολογιστή. Ονομάζεται επίσης: extender board. expert system έμπειρο σύστημα. Πρόγραμμα εφαρμογής που παίρνει αποφάσεις ή λύνει προβλήματα σε ένα συγκεκριμένο πεδίο, π.χ. στα οικονομικά ή την ιατρική, χρησιμοποιώντας γνώσεις και αναλυτικούς κανόνες που έχουν διατυπωθεί από εμπειρογνώμονες στον τομέα αυτόν. Χρησιμοποιεί δύο συστατικά στοιχεία: μια γνωσιακή βάση και μια μηχανή συμπερασμάτων, προκειμένου να καταλήξει σε συμπεράσματα. Υπάρχουν και επιπλέον εργαλεία, όπως οι διασυνδέσεις με το χρήστη και οι ευκολίες επεξήγησης, που δίνουν στο σύστημα τη δυνατότητα να δικαιολογήσει ή να εξηγήσει τα συμπεράσματά του και, παράλληλα, επιτρέπουν στους προγραμματιστές να ενεργούν ελέγχους στο λειτουργικό σύστημα. Δείτε επίσης artificial intelligence. export εξάγω. Μεταφέρω πληροφορίες από ένα σύστημα ή από ένα πρόγραμμα σε άλλο. Τα αρχεία που περιέχουν μόνο κείμενο μπορούν να εξαχθούν σε μορφή ASCII (απλού κειμένου). Ωστόσο, αν τα αρχεία περιέχουν γραφικά, το σύστημα που θα τα δεχθεί πρέπει να παρέχει κάποια υποστήριξη της μορφής του εξαγόμενου αρχείου. Πρβλ. import. expression παράσταση. Συνδυασμός συμβόλων (αναγνωριστικών, τιμών, και τελεστών) που δίνει ένα αποτέλεσμα όταν υπολογιστεί. Η τιμή που προκύπτει ως αποτέλεσμα μπορεί στη συνέχεια να αποδοθεί σε μια μεταβλητή, να μεταβιβαστεί ως όρισμα, να ελεγχθεί από μια πρόταση ελέγχου, ή να χρησιμοποιηθεί σε άλλη παράσταση. extended ASCII επεκτεταμένο σύνολο ASCII. Κάθε σύνολο χαρακτήρων που έχουν αποδοθεί σε τιμές ASCII μεταξύ των αριθμών 128 και 255 στο δεκαδικό σύστημα (80 έως FF στο δεκαεξαδικό). Το ποιοι συγκεκριμένοι χαρακτήρες αποδίδονται στους κωδικούς του επεκτεταμένου ASCII διαφέρει ανάλογα με τον τύπο του υπολογιστή, αλλά και ανάλογα με το πρόγραμμα, τη γραμματοσειρά, ή τους χαρακτήρες γραφικών που χρησιμοποιούνται. Το επεκτεταμένο σύνολο ASCII προσθέτει επιπλέον δυνατότητες, δεδομένου ότι επιτρέπει 128 επιπλέον χαρακτήρες, όπως οι τονούμενοι χαρακτήρες διάφορων γλωσσών, οι χαρακτήρες του ελληνικού ή του κυριλλικού αλφαβήτου, χαρακτήρες γραφικών, και ειδικά σύμβολα. Δείτε επίσης ASCII. extender board Δείτε expansion board. E 157
extension ezine extension προέκταση ονόματος αρχείου. Σύνολο χαρακτήρων που προστίθεται σε ένα όνομα αρχείου με σκοπό να προεκτείνουν ή να διευκρινίσουν τη σημασία του ονόματος ή να δηλώσουν ότι το αρχείο ανήκει σε μια κατηγορία. Η προέκταση ονόματος μπορεί να δίνεται είτε από το χρήστη ή από το πρόγραμμα. Παράδειγμα είναι οι προεκτάσεις.com ή.exe των εκτελέσιμων προγραμμάτων που μπορεί να φορτώσει και να εκτελέσει το MS-DOS. ezine Σύντμηση του electronic magazine ηλεκτρονικό περιοδικό. Ψηφιακή έκδοση διαθέσιμη στο Διαδίκτυο, σε ηλεκτρονικό πίνακα ανακοινώσεων, ή άλλη υπηρεσία ηλεκτρονικής επικοινωνίας, συχνά δωρεάν. 158