ΤΑΞΗ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΑΠΟ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 1 Ο Α. ΚΕΙΜΕΝΟ: ΟΜΗΡΟΥ Ο Δ Υ Σ Σ Ε Ι Α - ΡΑΨΩΔΙΑ α - ΣΤΙΧΟΙ 89 120 89 90 95 100 105 110 115 120 Tώρα ωστόσο όλοι εμείς είναι καιρός τον νόστο του να στοχαστούμε, το πώς θα επιστρέψει. Tότε κι ο Ποσειδών θα σταματήσει την οργή του δεν γίνεται να αντιταχθεί στους άλλους αθανάτους, παρά τη θέληση όλων των θεών, μόνος εκείνος να αντιμάχεται.» Tα μάτια λάμποντας, ανταποκρίθηκε η θεά Aθηνά : «Πατέρα μας Kρονίδη, των δυνατών ο παντοδύναμος, αν, όπως λες, συγκλίνει πράγματι των μακαρίων η γνώμη, να επιστρέψει στο δικό του σπίτι ο Oδυσσεύς, με τόση γνώση που κατέχει, ας στείλουμε αμέσως τον Eρμή, ψυχοπομπό κι αργοφονιά, στης Ωγυγίας το νησί με δίχως καθυστέρηση να βρει την καλλιπλόκαμη νεράιδα και να της πει την απαράβατη εντολή μας, τον νόστο του καρτερικού Oδυσσέα, πως πρέπει να επιστρέψει. Όσο για μένα, κατεβαίνω τώρα στην Iθάκη, τον γιο του να ερεθίσω, τόλμη θα βάλω στην καρδιά του, να συγκαλέσει σε συνέλευση τους Aχαιούς, που τρέφουν πλούσια κόμη. να απαγορεύσει τους μνηστήρες όλους, όσοι κοπαδιαστά του σφάζουν πρόβατα και βόδια, με κέρατα στριφτά, πόδια λοξά στο βάδισμα. Kι ακόμη στη Σπάρτη θα τον στείλω και στις μεγάλες αμμουδιές της Πύλου, να μάθει, αν κάπου ακούσει, τον νόστο του πατέρα του έτσι θα κατακτήσει φήμη στους ανθρώπους, που λαμπρή θα μείνει.» Eίπε κι ευθύς δένει στα πόδια της τα ωραία σαντάλια, θεσπέσια και χρυσά, εκείνα που την ταξιδεύουν στη θάλασσα και στην απέραντη στεριά ανάλαφρα, με τις πνοές του ανέμου. Ύστερα στο χέρι κράτησε άλκιμο κοντάρι, ακονισμένο με χαλκό, βαρύ, θεόρατο και στιβαρό μ αυτό η κόρη του πανίσχυρου Διός δαμάζει των γενναίων πολεμιστών τις τάξεις που της ξανάψαν τον θυμό. Xύθηκε τότε, ακροπατώντας τις κορφές του Oλύμπου, και βρέθηκε μεμιάς στον δήμο της Iθάκης, να στέκει στην εξώθυρα του Oδυσσέα, πατώντας το κατώφλι της αυλής του. Mε το χαλκό κοντάρι της στο χέρι, επήρε τη μορφή ενός ξένου κι ολόιδια με τον Mέντη, άρχοντα των Tαφίων, έπεσε πάνω στους αγέρωχους μνηστήρες Β. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ: (Να απαντήσετε σε όλες τις ερωτήσεις) 1α. Τι ονομάζουμε ηρωικό έπος; 1β. Ποιο είναι το θέμα της Οδύσσειας και ποια ηθική αρχή αναπτύσσεται στο έργο αυτό; 2. Να γράψετε το νόημα σε 10 σειρές περίπου. 3. Ποιοι θεοί αναφέρονται στο κείμενο και ποιο ρόλο παίζει ο καθένας χωριστά στη ζωή του Οδυσσέα; 4. Τι σχήμα λόγου υπάρχει στους παρακάτω στίχους και τι θέλει να τονίσει μ αυτό ο ποιητής; Χύθηκε τότε, ακροπατώντας τις κορφές του Ολύμπου, και βρέθηκε μεμιάς στον δήμο της Ιθάκης (στίχ. 115-116)
ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 2 Ο Α. ΚΕΙΜΕΝΟ: Oμήρου Ο δ ύ σ σ ε ι α - Ραψωδία α - Στίχοι 197-216 197 200 205 210 214 216 Aνταποκρίθηκε, τα μάτια λάμποντας, αμέσως η θεά Aθηνά: «Πρόθυμα κι ακριβώς, όσα ζητάς να μάθεις, θα σου πω: Mέντης το όνομά μου, γιος του εμπειροπόλεμου Aγχιάλου, ο ίδιος τους θαλασσινούς Tαφίους κυβερνώ εδώ μ ένα καράβι και συντρόφους έφτασα, έτοιμος να ανοιχτώ στο μπλάβο πέλαγος, πηγαίνοντας σ αλλόγλωσσους ανθρώπους, στην Tεμέσα γυρεύω ν ανταλλάξω σίδηρο γυαλιστερό που φέρνω, με χαλκό κι όσο για το καράβι μου, με περιμένει κάπου εκεί στα χτήματα, έξω από την πόλη, στο λιμάνι Pείθρο, κάτω απ το δασωμένο Nήιο. Nαι, καμαρώνουμε πως είμαστε αμοιβαίοι φίλοι, γονικοί κι ανέκαθεν πήγαινε, αν θέλεις, να ρωτήσεις τον ανδρείο Λαέρτη, γέροντα πια, που τώρα ακούω δεν κυκλοφορεί σαν άλλοτε στην πόλη αποτραβήχτηκε στα χτήματα, βαρύς από τα βάσανα και μόνος, με μια γερόντισσα που τον υπηρετεί [...]. Kαι να με τώρα η φήμη μ έφερε πως βρίσκεται ο πατέρας σου κιόλας στην πόλη φαίνεται όμως οι θεοί τού φράζουνε τον δρόμο ακόμη. Β. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ: (Να απαντήσετε σε όλες τις ερωτήσεις) 1. Να γράψετε το νόημα των στίχων 197-216 σε 10 σειρές περίπου και να βάλετε ένα σύντομο δικό σας τίτλο. 2. Ποια είναι η ψυχολογική κατάσταση του Τηλέμαχου, όταν αρχίζει ο διάλογός του με την Αθηνά-Μέντη; 3. φαίνεται όμως, οι θεοί του φράζουνε τον δρόμο ακόμη (στίχ. 216): Ποια πληροφορία για την τύχη του Οδυσσέα και ποιες ιδέες των αρχαίων για τους θεούς περιέχονται στο στίχο αυτό; 4. Τι γνωρίζετε για το θεσμό της φιλοξενίας και τη σπουδαιότητά του; Ποιος θεός προστάτευε τους ξένους; Ποια ήταν τα έθιμα της φιλοξενίας με την τυπική τους σειρά;
ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 3 Ο Α. ΚΕΙΜΕΝΟ: ΟΜΗΡΟΥ Ο Δ Υ Σ Σ Ε Ι Α - ΡΑΨΩΔΙΑ ε - ΣΤΙΧΟΙ 167 198 167 170 175 180 185 190 195 Tον βρήκε εκεί να κάθεται στο περιγιάλι, ούτε στιγμή δεν στέγνωναν τα μάτια του απ το κλάμα, έλιωνε η γλυκιά ζωή του απ τον καημό του γυρισμού, κι οδύρονταν,1 αφού καμιά χαρά δεν του έδινε τώρα η νεράιδα. Tις νύχτες αν κοιμότανε μαζί της στο βάθος της σπηλιάς, το κανε απ ανάγκη το θελε εκείνη, εκείνος όχι. Tις μέρες όμως τις περνούσε κρεμασμένος σε βράχια κι ακρωτήρια, τα σωθικά του τρώγοντας με δάκρυα, στεναγμούς και λύπες, με μάτια βουρκωμένα, στυλωμένα πάντα στο άκαρπο πέλαγος. Kοντά του στάθηκε αρχοντική η θεά και τον προσφώνησε: «Δύσμοιρε, δεν έχεις λόγο πια να οδύρεσαι, να χαραμίζεις τη ζωή σου με το κλάμα. Tο πήρα απόφαση, θα σε κατευοδώσω.2 Eμπρός λοιπόν, πελέκησε μακριά μαδέρια, συνάρμοσέ τα με καρφιά και φτιάξε μια σχεδία3 πλατιά στήριξε πάνω της ψηλά δοκάρια, να σε ταξιδέψει στο γαλάζιο πέλαγος. Eγώ σου δίνω ψωμί, νερό και κόκκινο κρασί, να χεις να ζεις, να μην πεθάνεις απ την πείνα. Kι ακόμη ρούχα θα σε ντύσω και πίσω σου θα στείλω ούριο άνεμο, ώστε να φτάσεις στην πατρίδα σου χωρίς μεγάλη βλάβη, αν βέβαια το θελήσουν και οι ουράνιοι θεοί, όσοι με ξεπερνούν στη γνώση και στην πράξη.» Pίγησε που την άκουσε πολύπαθος και θείος, ύστερα μίλησε ο Oδυσσεύς, και πέταξαν τα λόγια του σαν τα πουλιά: «Tο βλέπω άλλο, θεά, έχεις στον νου σου, όχι τον γυρισμό μου που με παρακινείς με μια σχεδία να περάσω το μέγα κύμα της θαλάσσης, τόσο αποτρόπαιο και φοβερό, που μήτε ισόρροπα και γρήγορα καράβια να το περάσουν δεν μπορούν, κι ας έχουν πίσω τους πρίμο το αγέρι του Διός. Σ το λέω, εγώ δεν πρόκειται ν ανέβω σε σχεδία, αν πράγματι εσύ δεν το χεις αποφασισμένο. Εκτός κι αν δέχεσαι τον μέγα όρκο να προφέρεις, πως άλλο πια κακό δεν σκέφτεσαι για μένα.» Β. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ: (Να απαντήσετε σε όλες τις ερωτήσεις) 1. Να γράψετε το νόημα σε 10 σειρές περίπου και να βάλετε ένα σύντομο δικό σας τίτλο. 2. Περιγράψετε την εικόνα του Οδυσσέα στο ακρογιάλι και αναλύσετε τα εκφραστικά μέσα, με τα οποία ο ποιητής δείχνει τη συναισθηματική κατάσταση του ήρωα στο νησί της Καλυψώς. 3. Πώς αντιδρά ο Οδυσσέας, όταν η Καλυψώ του ανακοινώνει την απόφαση για το γυρισμό του στην πατρίδα; Ποια βασικά στοιχεία του χαρακτήρα του φανερώνει αυτή του η αντίδραση; 4α. Ποια αντίληψη των αρχαίων για τους θεούς φανερώνουν τα λόγια και η συμπεριφορά της Καλυψώς; 4β. μέγα όρκο (στίχ. 197): Τι πίστευαν οι αρχαίοι για τον όρκο και το δεσμευτικό του ρόλο;
ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 4 Ο ΚΕΙΜΕΝΟ: ραψωδία ψ (στίχοι 176-206) Στο μεταξύ τον μεγαλόψυχο Οδυσσέα, μέσα στο σπίτι του, η Ευρυνόμη πήρε να τον λούζει, τον άλειψε με λάδι, του φόρεσε χλαμύδα ωραία και χιτώνα, κι η Αθηνά τον περιέβαλε με εξαίσια ομορφιά, από την κεφαλή ως τα πόδια τον έκανε να φαίνεται σαν πιο ψηλός και στιβαρός, κι απ το κεφάλι του να πέφτουν τα μαλλιά σγουρά σαν άνθη ζουμπουλιάς. Πώς πάνω στο ασήμι χύνει μάλαμα ο επιδέξιος τεχνίτηςτου έμαθαν την τέλεια τέχνη ο Ήφαιστος κι η Αθηνά Παλλάδα, κι αυτός τα έργα του αποτελειώνει τώρα ωραία τόση ομορφιά χύνει στην κεφαλή του και στους ώμους. Ύστερα βγήκε απ το λουτρό, πανέμορφος στην όψη σαν θεός, και κάθισε στον ίδιο θρόνο απ όπου είχε σηκωθεί, αντίκρυ στη γυναίκα του. Μετά της μίλησε: «Παράξενη πολύ! Από τις άλλες τις ωραίες γυναίκες μόνο σε σένα έβαλαν καρδιά ανελέητη οι Ολύμπιοι. Άλλη καμιά γυναίκα δεν θα μπορούσε να το αντέξει, να στέκει τόσην ώρα από τον άντρα της μακριά, όταν, μετά από τόσα βάσανα και πάθη, γυρίζει πάλι στην πατρική του γη, κι έχουν περάσει είκοσι χρόνια ολόκληρα. Αλλά, καλή γερόντισσα, έλα και στρώσε μου τώρα την κλίνη, μόνος μου να πλαγιάσω αυτή μέσα στα στήθη της κρύβει καρδιά από σίδερο». Του αντιμίλησε με λογική και φρόνηση η Πηνελόπη: «Παράξενε κι εσύ! Μήτε ψηλώνει ο νους μου μήτε περιφρονώ κανέναν, αλλά και δεν θαμπώνομαι ξέρω καλά πώς ήσουν, όταν το αποφάσισες να φύγεις από την Ιθάκη μ εκείνο το μακρόκουπο καράβι. Έλα, τώρα, Ευρύκλεια, φέρε και στρώσε του τη στέρεη κλίνη έξω από την καλοχτισμένη κάμαρή μας, που μόνος του την έφτιαξε τραβήξτε το γερό κρεβάτι εκεί και βάλτε πάνω του στρωσίδια, προβιές, φλοκάτες, σεντόνια πεντακάθαρα που λάμπουν». Μ αυτά τα λόγια θέλησε τον άντρα της να δοκιμάσει ΘΕΜΑΤΑ 1) Τι γνωρίζετε για τους αοιδούς και τους ραψωδούς; ( 4 μονάδες) 2) Από τον στίχο 176 της ραψωδίας ψ ξεκινά η διαδικασία της αναγνώρισης του Οδυσσέα και της Πηνελόπης. Να περιγράψετε τη διαδικασία/το τυπικό της αναγνώρισης μέχρι το στίχο 206. ( 4 μονάδες)
3) Ποιο παράπονο εκφράζει ο Οδυσσέας στην Πηνελόπη; Γιατί η Πηνελόπη τού φέρεται ψυχρά; Πώς την χαρακτηρίζετε από τη συμπεριφορά της σ αυτό το σημείο της Οδύσσειας; ( 6 μονάδες) 4) α) Σε ποιους στίχους του παραπάνω αποσπάσματος συναντούμε αφήγηση, περιγραφή ή διάλογο; Τι επιτυγχάνει ο ποιητής χρησιμοποιώντας όλους αυτούς τους αφηγηματικούς τρόπους; ( 3 μονάδες) β) Να αναλύσετε την ομηρική παρομοίωση των παρακάτω στίχων στα μέρη της (αναφορικό και δεικτικό μέρος και κοινό όρο). ( 3 μονάδες) «η Αθηνά τον περιέβαλε με εξαίσια ομορφιά, από την κεφαλή ως τα πόδια τον έκανε να φαίνεται σαν πιο ψηλός και στιβαρός, κι απ το κεφάλι του να πέφτουν τα μαλλιά σγουρά σαν άνθη ζουμπουλιάς. Πώς πάνω στο ασήμι χύνει μάλαμα ο επιδέξιος τεχνίτηςτου έμαθαν την τέλεια τέχνη ο Ήφαιστος κι η Αθηνά Παλλάδα, κι αυτός τα έργα του αποτελειώνει τώρα ωραία τόση ομορφιά χύνει στην κεφαλή του και στους ώμους.