ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ

ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ (από τους µαθητές του 1) Από Γιώργο Κατσαρό Το Πάσχα είναι η μεγαλύτερη γιορτή της ορθοδοξίας, όπου γιορτάζεται η ανάσταση του Ιησού Χριστού, μετά από την μεγάλη εβδομάδα των παθών. Τα έθιμα του Πάσχα είναι από τα πιο ωραία έθιμα της Ελλάδας. Τα κόκκινα αυγά που τσουγκρίζουμε το μεγάλο Σάββατο, το κάψιμο του Ιούδα, οι λαμπάδες που μεταφέρουν το Άγιο φως από την εκκλησία στο σπίτι, η Περιφορά του Επιταφίου στους δρόμους και τα βαρελότα που χαιρετίζουν την ανάσταση είναι μερικά από τα ποιο γνωστά πασχαλινά έθιμα. ΠΑΣΧΑ ΣΤΗΝ ΚΕΡΚΥΡΑ Εντυπωσιακό και θορυβώδες, το Πάσχα στην Κέρκυρα φέρνει στο νου όλων το περίφημο έθιμο με τους μπότηδες που λαμβάνει χώρα το Μεγάλο Σάββατο στην καρδιά της όμορφης πόλης. Η φύση είναι ντυμένη στα πράσινα, με τις ευωδιές των λουλουδιών, και η πόλη να ετοιμάζεται να υποδεχτεί ένα μεγάλο θρησκευτικό γεγονός. Το έθιμο Μπότηδες στη Σπιανάδα στην Κέρκυρα είναι ένας συνδυασμός Ενετικών Παραδόσεων και Ορθόδοξων εθίμων. ΠΑΣΧΑ ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ Στην κοινότητα Λιμεναρίων της Θάσου, αναβιώνεται ένα πανάρχαιο έθιμο με όνομα " Για βρέξ' Απρίλη μ' που γιορτάζεται την Τρίτη ημέρα του Πάσχα και μάλιστα σε αυτό το έθιμο παρευρίσκονται συγκροτήματα απ' όλη την Ελλάδα, όπου χορεύουν διάφορους ελληνικούς παραδοσιακούς χορούς. Το έθιμο "Του Μαύρου Νιου τ' αλώνι", το συναντάμε στην Ιερισσό της Χαλκιδικής την τρίτη ημέρα του Πάσχα, στην ομώνυμη τοποθεσία πάνω στους λόφους. Μετά την επιμνημόσυνη δέηση και την εκφώνηση του πανηγυρικού της ημέρας, οι γεροντότεροι αρχίζουν τον χορό, ενώ σιγά-σιγά συμμετέχουν όλοι οι κάτοικοι με αποτέλεσμα πολλές φορές ο χορός αυτός να έχει μήκος τετρακόσια μέτρα. Συγκεκριμένα, τραγουδούν και χορεύουν όλα τα Πασχαλινά τραγούδια και τελειώνουν με τον "Καγκελευτό" χορό, που είναι η αναπαράσταση της σφαγής 400 Ιερισσιωτών από τους Τούρκους, κατά την επανάσταση του 1821. ΠΑΣΧΑ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ Στην Κρήτη, τα έθιμα της Μεγάλης Εβδομάδας είναι πολλά και πέρα από τα γνωστά που ισχύουν σε όλη την Ελλάδα, όπως κόκκινα αυγά, ετοιμασίες κ.λπ. υπάρχουν και τα εξής τουλάχιστον στα χωριά: Όλη τη Μεγάλη Εβδομάδα δεν ακούν τραγούδια, δεν τραγουδάνε ούτε σφυρίζουν, στα καφενεία δεν παίζουν χαρτιά και με ένα σπαούλι (σπάγκο) κρεμούν τον Φάντη της τράπουλας από το ταβάνι. Τα αγόρια και οι μεγάλοι άντρες όλη τη Μεγάλη Εβδομάδα κόβουν ξύλα κυρίως κατσοπρίνια, ασπαλάθους και άλλους θάμνους και το Μεγάλο Σάββατο φτιάχνουν τη ρεματιά ύψους 3-4 μέτρων και πλάτους 6-8 μέτρων για να κάψουν το ομοίωμα του Ιούδα. Την Μεγάλη Πέμπτη φτιάχνουν ένα ανθρώπινο ομοίωμα από ξύλα, τον «Ιούδα», τον οποίο περιφέρουν σ

ε όλα τα σπίτια του χωριού και τον χτυπούν και κακίζουν για την αισχρή προδοσία του. Οι γυναίκες δίνουν ό,τι παλαιά ρούχα έχουν για να ντυθεί «ο βρώμος ο Ιούδας», τον οποίο παραγεμίζουν με άχερα. Τα αρνιά για το Πάσχα σφάζονται Μεγάλη Τετάρτη και Μεγάλη Πέμπτη. Οι ανύπαντρες κοπέλες μαζεύουν από τους κήπους κρίνους, τριαντάφυλλα, άνθη λεμονιάς και άλλα λουλούδια για το στολισμό του Επιταφίου τη Μεγάλη Πέμπτη. Στην Κρήτη και ειδικά τη Μεγάλη Παρασκευή υπάρχει το έθιμο ο ιερέας να μνημονεύει εντός της Εκκλησίας πριν την περιφορά του Επιταφίου τα ονόματα όλων των κεκοιμημένων συγχωριανών της κάθε οικογένειας, έστω και πολλές γενεές πίσω. Φυσικά, ο λαός παρακολουθεί τις ιερές ακολουθίες όλης της Μεγάλης Εβδομάδας. Το Μεγάλο Σάββατο, το ομοίωμα του Ιούδα τοποθετείται πάνω στη ρεματιά με τα ξύλα, για το φόβο των Ιουδαίων, δηλαδή των γειτονικών χωριών που επιδιώκουν να κλάψουν τον Ιούδα. Το βράδυ της Ανάστασης, με το Χριστός Ανέστη, τα κοπέλια δίνουν (βάζουν) φωθιά στον Ιούδα, ο οποίος καίγεται με τα απαραίτητα μπαλοταρίσματα και ενώ ακόμα και εχθροί εκείνη την ημέρα δίνουν το φιλί της Αγάπης στο προαύλιο της εκκλησίας. Από Σοφία Ρετάλη Τα 10 καλύτερα ήθη έθιμα στην Ελλάδα 1) Αερόστατα στο Λεωνίδιο Για περίπου μισή ώρα μετά το «Χριστός Ανέστη», ο ουρανός αποκτά έξτρα αστέρια, ενώ παράλληλα το ευαγγέλιο διαβάζεται και στην τσακώνικη διάλεκτο. 2) Οι κερκυραϊκοί μπότηδες Μπότηδες είναι τα κανάτια εκείνα με το λεπτό στόμιο, που, αν έχετε κάνει Πάσχα στην Κέρκυρα, σίγουρα θα έχετε δει να σκάνε στα πόδια σας το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου. Πρόκειται για το έθιμο της Πρώτης Ανάστασης, κατά το οποίο οι Κερκυραίοι γεμίζουν τους μπότηδες με νερό και τους πετούν από τα μπαλκόνια των καντουνιών. Λίγο νωρίτερα, στην εκκλησία της Παναγιάς των Ξένων έχει γίνει τεχνητός σεισμός, σαν αναφορά στον σεισμό που έγινε σύμφωνα με την Βίβλο στον τάφο του Ιησού, ενώ στην συνέχεια, οι κερκυραϊκές φιλαρμονικές κυκλοφορούν στην πόλη παίζοντας εύθυμα εμβατήρια. 3) Ρουκετομανία στο Βροντάδο Η Χίος κάθε χρόνο τέτοια εποχή τραβάει τα βλέμματα, χάρη στο έθιμο που αναβιώνει στο χωριό Βροντάδο και περιλαμβάνει την μάχη των ενοριών με ρουκέτες 4) Λευκά περιστέρια στην Ζάκυνθο άσπρα περιστέρια που αφήνει ο ιερέας κατά την Πρώτη Ανάσταση, ενώ οι νοικοκυρές ρίχνουν πήλινα κανάτια από τα μπαλκόνια, κατά τις προσταγές ενός εθίμου, αντίστοιχου με αυτό της Κέρκυρας 5) Αγώνας δρόμου στην Αράχωβα ανήμερα του Πάσχα, ξεκινά η περιφορά της εικόνας του Αγίου Γεωργίου, οι γηραιότεροι κάτοικοι ξεκινούν από την Εκκλησία και πραγματοποιούν τον «αγώνα της ανηφόρας», ενώ χορευτικά συγκροτήματα έχουν ήδη πιάσει δουλειά. Παράλληλα, έχουν ετοιμαστεί οι «λάκκοι» σε κάθε γειτονιά, όπου ανάβουν οι

φωτιές που θα υποδεχθούν δεκάδες αρνιά τόσα, ώστε λέγεται πως αν κάποιος δει από μακριά την Αράχωβα, νομίζει πως το χωριό έχει πάρει φωτιά. 6) Το κάψιμο του Ιούδα στην Θράκη Στις Μέτρες της Θράκης, τη Μεγάλη Πέμπτη συνηθίζεται τα παιδιά να φτιάχνουν το ομοίωμα του Ιούδα, το οποίο περιφέρουν στα σπίτια, ζητώντας κλαδιά για να τον κάψουν την επομένη ημέρα στον Επιτάφιο. Τη Μεγάλη Παρασκευή η πομπή του Επιταφίου φτάνει στο τέλος της έξω από ένα παρεκκλήσι, όπου εκεί βρίσκεται έτοιμη η φωτιά για να καεί ο Ιούδας. Μόλις ο ιερέας ξεκινήσει να διαβάζει το σχετικό Ευαγγέλιο, ανάβουν τη φωτιά και ρίχνουν μέσα της το ομοίωμα, ενώ μόλις ολοκληρωθεί η καύση οι κάτοικοι συνηθίζουν να παίρνουν μια χούφτα από τη συγκεκριμένη στάχτη την οποία ρίχνουν στα μνήματα 7) Η αναπαράσταση των Παθών στην Πάρο Καθώς ο Επιτάφιος περνά τα δρομάκια των νησιών κάνει συνολικά 15 στάσεις στις οποίες αναπαριστώνται ζωντανά εικόνες των Παθών του Χριστού. Παιδιά ντυμένα Ρωμαίοι στρατιώτες ή μαθητές του Χριστού ζωντανεύουν σκηνές από την είσοδο στα Ιεροσόλυμα, τον «Μυστικό Δείπνο», το μαρτύριο της Σταύρωσης κ.α., ενώ σε κάθε μία από αυτές τις στάσεις φωτίζεται εντυπωσιακά και ένα σημείο του βουνού. Το βράδυ του Σαββάτου το έθιμο κορυφώνεται με την αναπαράσταση της Ανάστασης μέσα σε μία εκθαμβωτική ατμόσφαιρα χιλιάδων κεριών και αμέτρητων πυροτεχνημάτων που φωτίζουν μαγευτικά τον ουρανό του Αιγαίου. 8) Του μαύρου νιου τ αλώνι» στη Χαλκιδική Μετά την επιμνημόσυνη δέηση και την εκφώνηση του πανηγυρικού, οι γεροντότεροι αρχίζουν τον χορό. Στην συνέχεια συνοδεύουν και οι υπόλοιποι κάτοικοι, οι οποίοι τραγουδούν και χορεύουν όλα τα Πασχαλινά τραγούδια, ενώ τελειώνουν με τον «Καγκέλευτο» χορό, που είναι η αναπαράσταση της σφαγής 400 Ιερισσιωτών από τους Τούρκους, κατά την επανάσταση του 1821. Ο χορός περνά κάτω από δάφνινη αψίδα όπου υπάρχουν δύο νεαροί με υψωμένα σπαθιά και στη μέση του τραγουδιού «διπλώνεται» στα δύο με τους χορευτές να περνούν ο ένας απέναντι από τον άλλο για τον τελευταίο χαιρετισμό. Κατά την διάρκεια της γιορτής μοιράζεται, καφές που βράζει σε μεγάλο καζάνι («ζωγραφίτικος»), τσουρέκια και αυγά. 9) «Μπουλούκια» στην Καλαμάτα Ο διαγωνισμός των «μπουλουκιών» στην πόλη της Καλαμάτας πηγάζει από τους απελευθερωτικούς αγώνες του 1821. Οι διαγωνιζόμενοι με παραδοσιακές ενδυμασίες και οπλισμένοι με σαΐτες, δηλαδή με χαρτονένιους σωλήνες γεμάτους μπαρούτι, επιδίδονται σε σαϊτοπόλεμο, στο γήπεδο του Μεσσηνιακού με τη συμμετοχή εκατοντάδων ντόπιων και επισκεπτών. Επίσης, το βράδυ του Μ.Σαββάτου πραγματοποιείται το έθιμο του «συχώριου», δηλαδή όλοι όσοι έχουν πεθαμένους συγγενείς φέρνουν στην εκκλησία ψητά, κρασί και ψωμί, τα οποία έχει «διαβάσει» ο παπάς και τα προσφέρουν στους επισκέπτες και στους κατοίκους του νησιού.

10) Ο Ζαφείρης στην Ήπειρο Πρόκειται ουσιαστικά για ένα παιδικό παιχνίδι στο οποίο ένα παιδί υποδύεται τον Ζαφείρη και παριστάνει το νεκρό, ενώ τα υπόλοιπα μαζεύουν λουλούδια, χλόη και φύλλα και τον στολίζουν, ενώ παράλληλα τον μοιρολογούν κρατώντας καλάμια αντί για λαμπάδες. Αφού τελειώσει το μοιρολόι, όλα τα παιδιά μαζί φωνάζουν «Σήκου Ζαφείρη, Σήκου!» και ο «νεκρός» ανασταίνεται από το στολισμένο με λουλούδια κρεβάτι του και κυνηγά φωνάζοντας και γελώντας τα υπόλοιπα πιτσιρίκια. Αυτός που θα πιάσει ο Ζαφείρης, γίνεται την επόμενη χρονιά «νεκρός». Από τον Μάριο Μάρτη Το Πάσχα είναι η μεγαλύτερη γιορτή της ορθοδοξίας, όπου γιορτάζεται η ανάσταση του Ιησού Χριστού, μετά από την μεγάλη εβδομάδα των παθών. Τα έθιμα του Πάσχα είναι από τα πιο ωραία έθιμα της Ελλάδας. Τα κόκκινα αυγά που σπάμε το μεγάλο Σάββατο, το κάψιμο του Ιούδα, οι λαμπάδες που μεταφέρουν το αγιο φως από την εκκλησία στο σπίτι, η Περιφορά του Επιταφίου στους δρόμους και τα βαρελότα που χαιρετίζουν την ανάσταση είναι μερικά από τα ποιο γνωστά πασχαλινά έθιμα. Υπάρχουν και άλλα έθιμα του Πάσχα που δεν είναι και τόσο γνωστά, όπως το μυστήριο του ευχέλαιου όπου οι γυναίκες παίρνουν λίγο αλεύρι μαζί τους στην εκκλησία το οποίο μετά τη λειτουργία το κάνουν πρόσφορο. Ακόμα ποιο άγνωστο είναι το έθιμο της μεγάλης παρασκευής όπου κανείς δεν στρώνει το κρεβάτι του πριν την εκκλησία, ώστε να μην στρωθεί κρεβάτι πριν στρωθεί το κρεβάτι του Χριστού. Στα άγνωστα έθιμα του Πάσχα περιλαμβάνεται το τσουρούφλισμα των ζώων που δεν γεννάνε με το Άγιο Φώς, ώστε να καρποφορήσουν καθώς και η φύλαξη μιας από τις κουλούρες του Πάσχα για να καταναλωθεί την πρωτομαγιά. Τέλος ένα έθιμο του Πάσχα που έρχεται από τα αρχαία χρόνια πριν την γέννηση του χριστού είναι το διάβασμα της "κουτάλας" του αρνιού που λεγόταν παλιά ότι μπορεί να προβλέψει το μέλλον. Από Εβελίνα Παπούλια Την Μεγάλη Τετάρτη φτιάχνουμε κουλουράκια και τσουρέκια την Μεγάλη Πέμπτη βάφουμε τα αυγά. Πηγαίνουμε τη Μεγάλη Εβδομάδα στην Εκκλησία. Τη Μεγάλη Παρασκευή περιμένουμε τα δώρα και τη λαμπάδα της νονάς. Πηγαίνουμε στον Επιτάφιο. Το Μεγάλο Σάββατο κάνουμε την Ανάσταση του κυρίου. Όλη την Εβδομάδα νηστεύουμε. Το Πάσχα ψήνουμε αρνί στη σούβλα κοκορέτσι και και γαρδούμπες και λέμε //ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ//

Από Κωνσταντίνο Γέμο Ηθη και έθιμα του Πάσχα απ όλη την Ελλάδα Από το δείπνο στα μνήματα στη δίαιτα με ξύδι Κάθε χρόνο την περίοδο το Πάσχα αναβιώνουν σε όλη την Ελλάδα γνωστά και αγαπημένα έθιμα. Υπάρχουν όμως και μερικά «περίεργα» έθιμα τα οποία ξεχωρίζουν από τα υπόλοιπα για την ιδιαιτερότητα και την πρωτοτυπία τους. Ο ρουκετοπόλεμος στην Χίο, το δείπνο πάνω από τα μνήματα των νεκρών στο Ηράκλειο, η δίαιτα με ξύδι στην Κορώνη, η δημοπρασία της εικόνας της ΑγίαςΑναστασίας στην Ορεστιάδα και το Διδυμότειχο είναι μερικά από αυτά Αναλυτικά: Κάλυμνος Το Σάββατο του Λαζάρου στην Κάλυμνο ζυμώνουν «Λαζάρους», πλάθουν δηλαδή ένα ομοίωμα ανθρώπου με χέρια, πόδια και κεφάλι. Κύθνος- Λέσβος Στην Κύθνο την Κυριακή του Πάσχα στήνεται μία κούνια στην πλατεία του νησιού, στην οποία ανεβαίνουν και κουνιούνται αγόρια και κορίτσια ντυμένα με παραδοσιακές στολές. Εκτός από την Κύθνο το έθιμο αυτό αναβιώνει και στη Λέσβο. Αυτός ή αυτή που θα κουνήσει κάποιον, δεσμεύεται ενώπιον Θεού και ανθρώπων για γάμο. Πάτμος Στο νησί της Πάτμου, την Μ. Πέμπτη γίνεται αναπαράσταση του Μυστικού Δείπνου και του Νιπτήρα στην κεντρική πλατεία. Κέρκυρα Στην Κέρκυρα το πρωί του Μ. Σαββάτου μετά την ακολουθία της Πρώτης Ανάστασης στην Μητρόπολη, χτυπούν οι καμπάνες των εκκλησιών και από τα παράθυρα των σπιτιών

πέφτουν κατά χιλιάδες πήλινα δοχεία (μπότιδες) στους δρόμους, με μεγάλο κρότο. Το βράδυ του Μ. Σαββάτου η Ανάσταση γίνεται στην Άνω Πλατεία και όλα τα παράθυρα των γύρω σπιτιών είναι ανοιχτά με αναμμένα κεράκια. Κως Στη Κω τα παιδιά προετοιμάζονται και αυτά για την Ανάσταση του Κυρίου. Παίρνουν μεγάλα κλειδιά από εκείνα που είχαν οι παλιές κλειδαριές, δένουν με ένα σχοινί το κλειδί με μπαρούτι και βάζουν το καρφί στην τρύπα του κλειδιού, το βράδυ της Ανάστασης το χτυπούν δυνατά στον τοίχο για να εκπυρσοκροτήσει και να χαλάσει ο κόσμος. Άλλοι κόβουν μακριές λωρίδες χαρτιού, βάζουν στην άκρη της κάθε λωρίδας μπαρούτι και ένα φυτίλι, την τυλίγουν τριγωνικά, ώστε να προεξέχει το φυτίλι που το ανάβουν και από την ώρα που ο παπάς λεει το «ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ». Χαλκιδική (Ιερισσός) Το σημαντικότερο Πασχαλινό έθιμο είναι «του μαύρου νιού τ αλώνι». Γιορτάζεται την Τρίτη ημέρα του Πάσχα, στην ομώνυμη τοποθεσία πάνω στους λόφους. Μετά την επιμνημόσυνη δέηση και την εκφώνηση του πανηγυρικού της ημέρας, οι γεροντότεροι αρχίζουν τον χορό. Σιγά-σιγά πιάνονται όλοι οι κάτοικοι και πολλές φορές ο χορός έχει μήκος τετρακόσια μέτρα. Τραγουδούν και χορεύουν όλα τα Πασχαλινά τραγούδια και τελειώνουν με τον «Καγκελευτό» χορό, που είναι η αναπαράσταση της σφαγής 400 Ιερισσιωτών από τους Τούρκους, κατά την επανάσταση του 1821. Λέσβος Σε μερικούς ναούς του νησιού της Λέσβου γίνεται το θρησκευτικό έθιμο της αναπαράστασης της Καθόδου του Χριστού στον Αδη. Σύμφωνα με τη Χριστιανική παράδοση, ο Χριστός λίγο πριν αναστηθεί κατέβηκε στον Αδη για να χαρίσει φως και αιώνια ζωή στους νεκρούς. Έτσι, τα μεσάνυχτα του Μεγάλου Σαββάτου, όταν όλη η πομπή με τους ιερείς και τον υπόλοιπο κόσμο, που προηγουμένως έχουν γιορτάσει την Ανάσταση στο προαύλιο του ναού, πρόκειται να επιστρέψουν στο ναό, διαδραματίζονται τα ακόλουθα: Κλείνει η κεντρική πύλη του ναού και από την έξω πλευρά (στο προαύλιο του ναού) μένει όλη η πομπή με τον επικεφαλής κληρικό ενώ από τη μέσα πλευρά (στο ναό) στέκεται κάποιος (συνήθως ένας ψάλτης του ναού). Κατά τη σκηνή αυτή ο επικεφαλής κληρικός αναπαριστά το Χριστό, ενώ ο άλλος αναπαριστά τον Αδη. Στη συνέχεια, με δυνατή φωνή, έτσι ώστε να ακούνε όλοι μέσα και έξω από το ναό, γίνεται ο παρακάτω διάλογος: Επικεφαλής Κληρικός «ΕΚ», βροντώντας δυνατά την πύλη του ναού «Αρατε πύλας» (δηλαδή, Ανοίξτε τις πόρτες), τρεις φορές

Αυτός που στέκεται από μέσα «Ψ» «Τις εστί;» (δηλαδή Ποιός είναι;) τρεις φορές, απαντώντας στον «ΕΚ» «ΕΚ» «Κύριος βασιλεύς της δόξης» «Ψ» «Τις εστίν ούτος ο βασιλεύς της δόξης;» (δηλαδή Ποιος είναι αυτός ο άρχοντας της δόξας; εννοείται της δόξας του Θεού) «ΕΚ», κλωτσώντας, δυνατά και με κρότο, την πύλη του ναού για να ανοίξει «Κύριος ισχυρός, ούτος εστίν ο βασιλεύς της δόξης» (δηλαδή Κύριος δυνατός, αυτός είναι ο άρχοντας της δόξας) Με το που ανοίγει η πύλη του ναού με αυτόν τον εντυπωσιακό τρόπο, ο επικεφαλής κληρικός και όλη η πομπή μπαίνουν ορμητικά στο ναό, ψάλλοντας όλοι μαζί δυνατά το «Χριστός Ανέστη». Φολέγανδρος Στη Φολέγανδρο περιφέρουν την εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου για τρεις μέρες και την περνούν μαζί με την πομπή των πιστών απ όλα τα σπίτια του νησιού! Ζάκυνθος Στο Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Νικολάου των Ξένων στην Ζάκυνθο, η περιφορά του Επιταφίου, σύμφωνα με παμπάλαιο τοπικό έθιμο, γίνεται τις πρώτες πρωινές ώρες του Μ. Σαββάτου, ενώ με την ανατολή του ηλίου, ο Δεσπότης σηκώνει την Ανάσταση. Με το πρώτο χτύπημα της καμπάνας, ο Δεσπότης αφήνει ελεύθερα άσπρα περιστέρια ενώ από το καμπαναριό αλλά και από τα παράθυρα των σπιτιών. Ύδρα Στην Ύδρα την Μ. Παρασκευή ο Επιτάφιος της συνοικίας Καμίνι μπαίνει στη θάλασσα και εκεί διαβάζεται η Ακολουθία του Επιταφίου.

Καλαμάτα Στην Καλαμάτα αναβιώνει ένα έθιμο, που πηγάζει από τους απελευθερωτικούς αγώνες του 1821, ο διαγωνισμός των «μπουλουκιών». Οι διαγωνιζόμενοι, με παραδοσιακές ενδυμασίες και οπλισμένοι με σαΐτες (χαρτονένιοι σωλήνες γεμάτοι μπαρούτι), επιδίδονται σε σαϊτοπόλεμο. στο γήπεδο του Μεσσηνιακού. Λιβαδειά Χαρακτηριστικό είναι επίσης το έθιμο του «λάκκου» που αναβιώνει παραδοσιακά στη Λιβαδειά. Μετά την Ανάσταση και πριν ακόμα ξημερώσει οι Λειβαδίτες ετοιμάζουν με προσοχή το λάκκο όπου θα ανάψει η φωτιά με τη λαμπάδα της Αναστάσεως. Εκεί ψήνονται τα αρνιά. Μονεμβασιά Στην Μονεμβασία, τη Σύμη και την Αστυπάλαια ανήμερα ή την επομένη του Πάσχα, γίνεται το κάψιμο του Ιούδα. Ορεστιάδα Στην Ορεστιάδα και στο Διδυμότειχο στη δεύτερη Ανάσταση βγάζουν σε δημοπρασία την εικόνα της Αγίας Αναστασίας. Όποιος πλειοδοτήσει, κρατά την εικόνα στο γύρο που κάνουν, σχηματίζοντας το «μαγικό κύκλο», ο οποίος προστατεύει το χωριό από κάθε κακό. Ηράκλειο Στο Ηράκλειο της Κρήτης τη Δευτέρα του Πάσχα με φαί και κρασί, ενώ έχει προηγηθεί καθαρισμός και καλλωπισμός του χώρου, συγγενείς και φίλοι των αποβιώσαντων, πηγαίνουν στο κοιμητήριο της περιοχής και γευματίζουν με παραδοσιακά γλυκά και φαγητά ανταλλάσοντας ευχές. Με αυτό τον τρόπο όπως λένε οι συγγενείς τιμούν την μνήμη τους, τους μακαρίζουνε και κυρίως διαδίδουν το αναστάσιμο μήνυμα των ημερών. Κορώνη Στην Κορώνη κατά την διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας κάνουν αυστηρή νηστεία και δεν τρώνε ούτε μαγειρεύουν ούτε πίνουν τίποτα. Κάποιοι από τους χωρικούς επειδή δεν αντέχουν, βάζουν σε ένα ποτηράκι λίγο ξύδι για να πιουν. Επειδή το ξύδι όμως ως γνωστόν δεν πίνεται ξεροσφύρι το συνδυάζουν με λίγη.. αραχνίτσα. Ναι, καλά διαβάζετε. Επειδή η παράδοση λέει πως έτσι πότισαν τον Χριστό οι ντόπιοι πίνουν ξύδι με αράχνη Αρκαδία Στην Αρκαδία οι γιαγιάδες ζωγραφίζουν μια γυναικεία φιγούρα με επτά τα πόδια που συμβολίζουν τις επτά εβδομάδες της Σαρακοστής, ενώ η γυναικεία φιγούρα δεν είναι άλλη από την ίδια την Σαρακοστή. Κάθε ένα από τα Σάββατα λοιπόν που απομένουν μέχρι την Μεγάλη Εβδομάδα, ένα από τα εγγόνια, κόβουν διαδοχικά τα πόδια της Κυρα-Σαρακοστής, μέχρι να μείνει ένα πόδι λίγο πριν την Ανάσταση. Τότε η γιαγιά τυλίγει το χαρτί με το τελευταίο πόδι σε μπαλάκι και το βάζει στο Ψωμί της Ανάστασης. Στο Πασχαλινό τραπέζι ο

πατέρας κόβει το ψωμί σε φέτες και το μοιράζει στους παρευρισκόμενους. Ο πιο χαρούμενος απ όλους είναι εκείνος που θα βρει στη φέτα του το κομμένο ποδαράκι της Κυρα-Σαρακοστής Χίος Στη Χίο, ο ρουκετοπόλεμος είναι ένα παλιό Βρονταδούσικο έθιμο που έχει τις ρίζες του στην τουρκική κατοχή. Αρχικά, οι κάτοικοι των ενοριών του Αγίου Μάρκου και της Παναγίας Ερειθιανής, εκκλησιών που βρίσκονται αντικριστά, έφτιαχναν αυτοσχέδια κανονάκια. Με το πέρασμα του χρόνου όμως αυτά εξελίχθηκαν σε αυτοσχέδιες ρουκέτες, βεγγαλικά, φτιαγμένα από νίτρο, θειάφι και μπαρούτι. Η προετοιμασία των ρουκετών αρχίζει μετά το Πάσχα για να είναι έτοιμες την επόμενη χρονιά. Οι ποσότητες, τα τελευταία χρόνια, φτάνουν στις μερικές χιλιάδες και το θέαμα που δημιουργείται από τις ρουκέτες που εκτοξεύονται στον ουρανό του Βροντάδου το βράδυ της Ανάστασης είναι φαντασμαγορικό. Τα τελευταία χρόνια έχουν ληφθεί μέτρα για την προστασία των παρευρισκομένων, έτσι ώστε να διασωθεί το έθιμο. Από Κλειώ Τζαβάρα ΠΑΣΧΑΛΙΝΑ ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ Το Πάσχα, είναι η δεύτερη μεγάλη γιορτή της Ορθοδοξίας μετά τα Χριστούγεννα. Γιορτάζεται μοναδικά σε όλη την Ελλάδα όπου υπάρχουν και διάφορα ήθη και έθιμα που έχουν την τιμητική τους, όλα μέσα σε μια ατμόσφαιρα ξεχωριστής κατάνυξης. Καθ όλη την διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας, στην

εκκλησία, υπάρχει λειτουργία κατά την οποία και εξιστορούνται τα πάθη του Χριστού. Η Μεγάλη Εβδομάδα, είναι και εβδομάδα νηστείας για τους χριστιανούς. Σημαντικότερες ημέρες είναι η Μεγάλη Τετάρτη και η Μεγάλη Παρασκευή κατά τις οποίες νηστεύουμε και το λάδι. Την Μεγάλη Πέμπτη, είναι η μέρα που βάφουμε τα «κόκκινα» αυγά. Το κόκκινο χρώμα, συμβολίζει το αίμα του Χριστού. Σημαντικότερα από τα έθιμα της χώρας, τις άγιες μέρες του Πάσχα, είναι τα εξής: Θράκη: Στην Θράκη, ένα σημαντικό έθιμο είναι και το «κάψιμο του Ιούδα». Σύμφωνα με το έθιμο αυτό, τα παιδιά αφού φτιάξουν το ομοίωμα του Ιούδα, το περιφέρουν από σπίτι σε σπίτι και ζητούν κλαδιά. Αυτά θα τα χρησιμοποιήσουν την Μεγάλη Παρασκευή μετά την περιφορά του Επιταφίου, όπου βάζοντάς τους φωτιά θα «κάψουν» τον Ιούδα. Συνηθίζεται μέρος της στάχτης αυτής, να παίρνουν για να την ρίξουν στα μνήματα. Αράχωβα: Σημαντικό έθιμο στην Αράχωβα, είναι η περιφορά της εικόνας του Αγίου Γεωργίου. Ανήμερα του Πάσχα, ντόπιοι ντυμένοι με παραδοσιακές στολές, περιφέρουν την εικόνα του Άγιου, ενώ την επόμενοι ημέρα πραγματοποιείται ο αγώνας των γερόντων. Διάφοροι άνδρες μεγάλης ηλικίας, ξεκινούν έναν αγώνα σε ανηφορικό δρόμο, από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, έως τον λόφο. Πίσω τους ακολουθούν χορευτικά συγκροτήματα που τους συνοδεύουν, ενώ ακολουθούν και άλλες δοκιμασίες και αγωνίσματα που ονομάζονται «κλέφτικα». Κύθνος: Στην Κύθνο, έχουν ένα ιδιαίτερο πασχαλινό έθιμο, το έθιμο της «κούνιας». Σύμφωνα μ αυτό, την Κυριακή του Πάσχα στην κεντρική πλατεία του χωριού, στήνεται μια κούνια στην οποία κουνιούνται εναλλάξ αγόρια και κορίτσια ντυμένα με παραδοσιακές στολές. Σύμφωνα με το έθιμο, όποιο αγόρι κουνήσει ένα κορίτσι και το αντίθετο, δεσμεύεται ενώπιων Θεού και ανθρώπων, για γάμο! Πάτμος: Στο νησί της Πάτμου, έχουν ένα μοναδικό έθιμο, που κάθε χρόνο έχει την τιμητική του στην χώρα του νησιού και αυτό είναι το έθιμο του «νιπτήρα». Αυτός λοιπόν στολίζεται με βάγια και πολύχρωμα ανοιξιάτικα λουλούδια. Την Μεγάλη Πέμπτη οι κάτοικοι του νησιού, αναπαριστούν τον Μυστικό Δείπνο. Ύδρα: Στην Ύδρα, έχουν ένα ξεχωριστό έθιμο την Μεγάλη Παρασκευή. Εκεί στην συνοικία Καμίνι, ο Επιτάφιος μπαίνει στην θάλασσα και διαβάζεται η ακολουθία του. Ξεχωριστή θέση έχουν και τα πολύχρωμα βαρελότα που φωτίζουν στην συνέχεια τον ουρανό. Ζάκυνθος: Στο νησί της Ζακύνθου, ο Επιτάφιος, γίνεται με διαφορετικό τρόπο απ ότι στην υπόλοιπη Ελλάδα. Εκεί, σύμφωνα με ένα πανάρχαιο έθιμο, η περιφορά του Επιταφίου, γίνεται τις πρώτες πρωινές ώρες του Μεγάλου Σαββάτου, ενώ με την ανατολή του ηλίου, ο Δεσπότης σηκώνει την Ανάσταση. Χίος: Στην Χίο, έχουμε το γνωστό σε όλους μας πια έθιμο, του «ρουκετοπόλεμου». Αυτό είναι ένα έθιμο που έχει τις ρίζες του από την εποχή της Τουρκοκρατίας. Οι κάτοικοι των ενοριών του Αγίου Μάρκου και της Παναγίας της Ερειθιανής, δύο εκκλησιών που βρίσκονται αντικριστά, έφτιαχναν παλιά, αυτοσχέδια κανονάκια, που με τα χρόνια εξελίχθηκαν σε αυτοσχέδιες ρουκέτες. Ο ρουκετοπόλεμος, αποτελεί ένα ιδιαίτερο έθιμο στην Χίο, γι αυτό και η προετοιμασία των ρουκετών ξεκινά αμέσως μετά το Πάσχα για να είναι έτοιμες τον επόμενο χρόνο. Ρόδος: Στην Ρόδο, τα παιδιά το Μεγάλο Σάββατο γυρνούν από σπίτι σε σπίτι και τραγουδούν τον «Λάζαρο». Το αντίτιμο είναι χρήματα ή αυγά, τα οποία και συγκεντρώνουν

για να τα δώσουν αργότερα στους ιερείς. Ένα ακόμα έθιμο της ημέρας είναι και τα λεγόμενα «Λαζαράκια». Αυτά, είναι πασχαλινά κουλούρια που φτιάχνουν οι νοικοκυρές του νησιού σε στριφτό σχήμα. Τα «Λαζαράκια» συμβολίζουν το σώμα του Λαζάρου που ήταν τυλιγμένο σε σάβανο. Λεωνίδιο: Στο Λεωνίδιο, γίνεται κάτι μοναδικό. Το βράδυ της Ανάστασης, οι πιστοί των ενοριών, κατασκευάζουν φωτεινά «αερόστατα» τα οποία και αφήνουν να πετάξουν ψηλά στον ουρανό. Μακεδονία: Στην Μακεδονία, διατηρείται ακόμα και στις μέρες μας, το πανάρχαιο έθιμο «Για βρεξ Απρίλη μου». Το έθιμο αυτό γιορτάζεται την τρίτη ημέρα του Πάσχα και συμμετέχουν χορευτικά συγκροτήματα απ όλη την Ελλάδα. Από Ευάγγελο Μαρκουΐζο ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ Την Μεγάλη Πέμπτη σε διάφορα μέρη της Ελλάδας οι νοικοκυρές κάνουν προετοιμασίες για την ημέρα της Ανάστασης. Βάφουν τα αυγά με κόκκινο χρώμα γιατί το κόκκινο χρώμα συμβολίζει την θυσία του Χριστού. Επίσης φτιάχνουν μυρωδάτα κουλούρια και τσουρέκια. Το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης οι χριστιανοί πηγαίνουν στην εκκλησία για να παρακολουθήσουν την Ακολουθία των Παθών. Μετά την Ακολουθία, νεαρές κοπέλες στολίζουν τον Επιτάφιο με όμορφα λουλούδια. Την Μεγάλη Παρασκευή σε αρκετά μέρη οι άνθρωποι δεν κάθονται να φάνε στο τραπέζι, και τρώνε ταχινόσουπα, φακές και πίνουν μια γουλιά ξύδι. Με αυτόν τον τρόπο δείχνουν ότι πενθούν για την Σταύρωση και την Ταφή του Ιησού. Επίσης δεν κάνουν δουλειές και πηγαίνουν στεφάνια και λουλούδια στα μνήματα. Σε μερικά χωριά της Ελλάδας οι Επιτάφιοι συναντιούνται στην κεντρική πλατεία και έπειτα κατευθύνονται προς την εκκλησία απ όπου ξεκίνησαν. Το Μεγάλο Σάββατο οι νοικοκυρές ετοιμάζουν το πρωί την παραδοσιακή μαγειρίτσα. Το βράδυ όλοι πηγαίνουν στην εκκλησία όπου ανάβουν τις λαμπάδες και τα κεριά τους με το Άγιο Φως. Όταν ο ιερέας αρχίζει να ψάλλει το Χριστός ανέστη οι καμπάνες χτυπούν χαρμόσυνα και τότε πολλοί ρίχνουν βεγγαλικά και κροτίδες και η νύχτα γίνεται μέρα. Οι άνθρωποι επιστρέφουν στα σπίτια τους για να φάνε την μαγειρίτσα και να τσουγκρίσουν τα κόκκινα αυγά. Ανήμερα του Πάσχα σουβλίζουν το αρνί καθώς και το κοκορέτσι και οι γειτονιές μυρίζουν πολύ όμορφα. Σε αρκετά μέρη της Ελλάδας και κυρίως στα νησιά δεν σουβλίζουν το αρνί αλλά το ψήνουν στον φούρνο. Από Δημήτρη Αβράμη

Αερόστατα στο Λεωνίδιο Στην όμορφη κωμόπολη της Τσακωνιάς, η Λαμπρή γίνεται όνομα και πράγμα, αφού εδώ και έναν περίπου αιώνα, το βράδυ της Ανάστασης τηρείται το έθιμο των αερόστατων. Τα παιδιά των πέντε ενοριών συναγωνίζονται στις επιτυχείς «πτήσεις» των χρωματιστών φωτεινών αερόστατων, τα οποία ετοιμάζουν επί εβδομάδες πριν το Πάσχα. Για περίπου μισή ώρα μετά το «Χριστός Ανέστη», ο ουρανός αποκτά έξτρα αστέρια, ενώ παράλληλα το ευαγγέλιο διαβάζεται και στην τσακώνικη διάλεκτο.