Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Νομική Σχολή Τομέας Αστικού, Αστικού Δικονομικού και Εργατικού Δικαίου

Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Νομική Σχολή Τομέας Αστικού, Αστικού Δικονομικού και Εργατικού Δικαίου Καθηγήτρια Δέσποινα Κλαβανίδου Προς τον Κοσμήτορα της Νομικής Σχολής ΑΠΘ Προς την Ειδική Επιτροπή για την πλήρωση μιας θέσης Καθηγητή της Νομικής Σχολής ΑΠΘ στη βαθμίδα του Αναπληρωτή Καθηγητή στο γνωστικό αντικείμενο «Εμπορικό Δίκαιο» (ΦΕΚ ΦΕΚ 267/6.3.2014, Τεύχος Γ). Θεσσαλονίκη, 24-7-2014 Έκθεση αξιολόγησης για το έργο της κ. Ευμορφίας Τζίβα Ι. Η Ειδική Επταμελής Επιτροπή για την πλήρωση μιας θέσης Καθηγητή της Νομικής Σχολής ΑΠΘ στη βαθμίδα του Αναπληρωτή Καθηγητή με γνωστικό αντικείμενο «Εμπορικό Δίκαιο», μου ζήτησε (απόφαση συνεδρίασής της από 30.6.2014) να συντάξω γραπτή αξιολόγηση για τη μόνη υποψηφιότητα για την κατάληψη της θέσης αυτής από την Επίκουρη Καθηγήτρια της Νομικής Σχολής ΑΠΘ κ. Ευμορφία Τζίβα. Ανταποκρινόμενη στο ανωτέρω αίτημα της Επιτροπής και αφού μου τέθηκε υπόψη από την υποψήφια το προς κρίση κατατεθέν έργο της, συνοδευόμενο από βιογραφικό σημείωμα και υπόμνημα, διατυπώνω την ακόλουθη γνώμη μου για την υποψηφιότητά της. ΙΙ. Η υποψηφία είναι απόφοιτος της Τμήματος Νομικής της Σχολής Νομικών και Οικονομικών Επιστημών του ΑΠΘ, με βαθμό «Άριστα». Επίσης, είναι κάτοχος διπλώματος μεταπτυχιακών σπουδών στον κλάδο του ιδιωτικού δικαίου της ίδιας Σχολής με βαθμό «Άριστα». Το 1982 προσλήφθηκε ως επιστημονική συνεργάτης στην τότε Β Τακτική Έδρα του Εμπορικού Δικαίου της Νομικής Σχολής Α.Π.Θ. και το 1992 μονιμοποιήθηκε σε προσωποπαγή θέση επιστημονικής συνεργάτιδας στον Τομέα Εμπορικού και Οικονομικού Δικαίου. Το 1996 έλαβε από το Τμήμα Νομικής του Α.Π.Θ. το διδακτορικό της δίπλωμα με βαθμό «Άριστα», ύστερα από την υποστήριξη διδακτορικής διατριβής, με θέμα: «Η εταιρική συμμετοχή στο συνεταιρισμό και ειδικότερα τα δικαιώματα του συνεταίρου». Το 1998 εξελέγη μόνιμη λέκτορας στον ως άνω Τομέα, ενώ το 2008 εξελέγη επίκουρη καθηγήτρια. 1. Διδακτικό και διοικητικό έργο: Η υ. έχει διδάξει, σε προπτυχιακό επίπεδο, Ασφαλιστικό Δίκαιο στο πλαίσιο του μαθήματος Δίκαιο Εμπορικών Δικαιοπραξιών, Δίκαιο Ανταγωνισμού και Προστασίας του Καταναλωτή, Δίκαιο των Εταιριών, Δίκαιο Συνεταιρισμών και Ευρωπαϊκό Εμπορικό Δίκαιο (σε συνεργασία με τον ομ. καθηγητή Λάμπρο Κοτσίρη). Εξάλλου, σε μεταπτυχιακό επίπεδο, έχει διδάξει (σε συνεργασία με τον ομ. καθηγητή Λάμπρο Κοτσίρη, τον καθηγητή Σπύρο Ψυχομάνη και τους επικ. καθηγητές Ρήγα Γιοβαννόπουλο και Νικόλαο Ελευθεριάδη) Τραπεζικό

Δίκαιο στο Α και Β έτος μεταπτυχιακών σπουδών. Επιπλέον, η υ. έχει πλούσιο διοικητικό έργο, το οποίο εκτίθεται αναλυτικά στο βιογραφικό της σημείωμα. 2. Συμμετοχές σε συνέδρια, ερευνητικό έργο: Η υ. έχει συμμετάσχει σε ευάριθμα συνέδρια, ημερίδες, κλπ. με εισηγήσεις στην ελληνική και, σε ένα από αυτά, στην αγγλική γλώσσα και είναι μέλος τριών επιστημονικών συλλόγων στην Ελλάδα και την αλλοδαπή. 3. Συγγραφικό έργο: Το δημοσιευμένο επιστημονικό έργο της υ. μέχρι την παρούσα κρίση αποτελείται από τη διδακτορική διατριβή της, μια μονογραφία με τίτλο «Το ηλεκτρονικό εμπόριο φαρμάκων» και δεκατρείς μελέτες. Το δημοσιευμένο έργο της υ. έχει αναγνωριστεί από την επιστήμη και τη νομολογία, όπως προκύπτει από τις ειδικές αναφορές τρίτων στο έργο της, σύμφωνα με το κατατεθέν βιογραφικό της σημείωμα. Μετά την εκλογή της στη βαθμίδα της Επίκουρης Καθηγήτριας, η υ. καταθέτει προς κρίση για την εξέλιξή της στη βαθμίδα της Αναπληρώτριας Καθηγήτριας μια μονογραφία με τίτλο «Ασφάλιση ιατρικής ευθύνης. Έκταση της ασφαλιστικής κάλυψης. Ρήτρες occurrence (= ζημιογόνο περιστατικό) και claims made (=προβολή αξιώσεων)», Νομική Βιβλιοθήκη, 2014, σ.ι-χιχ 1-323, δώδεκα μελέτες (δημοσιευμένες ή υπό δημοσίευση), δύο από τις οποίες στην αγγλική γλώσσα, και δύο συμβολές σε συλλογικά ερμηνευτικά έργα. Επιπλέον, στο υποβληθέν συγγραφικό έργο της υ. περιλαμβάνονται δύο power points από ομιλία της σε ημερίδα της Elsa (The European Law Student s Association) και του Συλλόγου Νεανικής Επιχειρηματικότητας, που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη, στις 30.11.2013, με θέμα ομιλίας «Σύγχρονες νομοθετικές και πραγματικές όψεις των προσωπικών εταιριών», όπως και από διδασκαλία της στα ΤΕΙ Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής, σε Μεταπτυχιακό κύκλο μαθημάτων (ΠΜΣ Λογιστική, Ελεγκτική και Διεθνείς Συναλλαγές). Α. Η υποβληθείσα μονογραφία της υ. με τίτλο «Ασφάλιση ιατρικής ευθύνης. Έκταση της ασφαλιστικής κάλυψης. Ρήτρες occurrence (= ζημιογόνο περιστατικό) και claims made (=προβολή αξιώσεων)», καταστρώνεται σε Εισαγωγή, επτά κεφάλαια και επίλογο. Στην ως άνω μονογραφία η υ. ασχολείται με την έκταση, το περιεχόμενο και τις εξαιρέσεις της ασφαλιστικής κάλυψης, στο πλαίσιο της ασφάλισης ιατρικής ευθύνης. Κυρίως εξετάζονται οι αγγλοσαξονικής προέλευσης ρήτρες claims made και occurrence, που χρησιμοποιούνται ευρύτατα στην ασφάλιση ιατρικής ευθύνης Αναλύοντας ειδικότερα τη μελέτη επισημαίνονται τα ακόλουθα: Μετά από μια σύντομη εισαγωγή, όπου σκιαγραφείται το αντικείμενο της μελέτης, στο πρώτο κεφάλαιο (Κεφάλαιο Α ) αναλύονται η έννοια και οι διακρίσεις της ιατρικής ευθύνης, με βάση τις ισχύουσες διατάξεις του ελληνικού δικαίου και ειδικότερα τη διάταξη του άρθρ. 8 ν. 2251/1994, περί προστασίας του καταναλωτή, που αναφέρεται γενικότερα στην ευθύνη των παρεχόντων υπηρεσίες. Στη συνέχεια ( Κεφάλαιο Β ) η υ. προσεγγίζει την ασφάλιση ιατρικής ευθύνης ως ειδικότερη μορφή ασφάλισης επαγγελματικής ευθύνης και εξετάζει τα σημαντικότερα δομικά στοιχεία της ασφάλισης αυτής, δηλαδή την ιδιαίτερη διαμόρφωση του ασφαλιστικού συμφέροντος και του κινδύνου. Ακολούθως η υ. αντιμετωπίζει το ειδικότερο ζήτημα αν η συγκεκριμένη ασφάλιση θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ασφάλιση με καταναλωτικό χαρακτήρα, με αποτέλεσμα, να ενταχθεί στο ειδικό προστατευτικό πλαίσιο που ισχύει για τις καταναλωτικές εν γένει συμβάσεις. Η 2

απάντηση κατά την υ. δεν μπορεί να είναι μονοσήμαντη και για το λόγο αυτό προτείνει μία in concreto προσέγγιση. Στο πλαίσιο αυτό η υ. επικεντρώνει το ενδιαφέρον της στην ερμηνεία ΓΟΣ που περιλαμβάνονται σε κυκλοφορούντα στην ελληνική ασφαλιστική αγορά ασφαλιστήρια κάλυψης ιατρικής ευθύνης, τα οποία κατά βάση αποτελούν μετάφραση των ασφαλιστηρίων που χρησιμοποιούνται σε άλλες χώρες. Το γεγονός αυτό καθιστά κατά την υ. προβληματικό τον καθορισμό της έκτασης της ασφαλιστικής κάλυψης, καθώς και τον προσδιορισμό των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των συμβαλλομένων μερών. Παρατηρεί, μάλιστα, ότι οι ίδιοι ή παρόμοιοι όροι άλλοτε χαρακτηρίζονται γενικοί και άλλοτε ειδικοί, ενώ στην πλειονότητά τους δεν αναφέρονται σε επουσιώδη στοιχεία της σύμβασης, αλλά αφορούν στα essentialia negottii. Στο επόμενο κεφάλαιο (Κεφάλαιο Γ ) η υ. επιχειρεί την εννοιολογική προσέγγιση της ασφαλιστικής περίπτωσης στην ασφάλιση ιατρικής ευθύνης. Παράλληλα εξηγεί τους λόγους που ώθησαν την ασφαλιστική πρακτική να επινοήσει και να χρησιμοποιεί πλέον ευρύτατα τη ρήτρα claims made (=προβολή αξιώσεων) έναντι της προγενέστερής της occurrence(=ζημιογόνο περιστατικό). Στη συνέχεια (Κεφάλαιο Δ ), αναλύει την έννοια και το περιεχόμενο των ρητρών occurrence και claims made και εξετάζει τη συμβατότητα των παραπάνω ρητρών με το άρθρο 25 ΑσφΝ. Στο κεφάλαιο που ακολουθεί (Κεφάλαιο Ε ) η υ. αρχικά αναλύει ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα της αμερικανικής νομολογίας, καθώς η επινόηση αλλά και η περαιτέρω επεξεργασία των ρητρών occurrence και claims made πραγματοποιήθηκαν στην αμερικανική ασφαλιστική και νομική πραγματικότητα. Επίσης, καταγράφει τη νομοθετική και νομολογιακή μεταχείριση των εν λόγω ρητρών σε άλλες ευρωπαϊκές έννομες τάξεις (Ιταλία, Γερμανία, Γαλλία, Βέλγιο και Ισπανία). Στο ΣΤ Κεφάλαιο η υ. ασχολείται με την ένταξη της ρήτρας claims made στο ελληνικό δίκαιο. Αρχικά εξετάζει το ζήτημα αν η συγκεκριμένη ρήτρα αποτελεί απαλλακτική ρήτρα και υποστηρίζει με τεκμηριωμένη επιχειρηματολογία ότι δεν πρόκειται για απαλλακτική ρήτρα που οδηγεί στον περιορισμό ή την πλήρη άρση της ευθύνης της ασφαλιστικής εταιρίας. Στη συνέχεια αντιμετωπίζει το ζήτημα αν η ίδια ρήτρα συνιστά αναβλητική αίρεση. Σχετικά δέχεται ότι η ρήτρα claims made δε τίθεται στην ασφαλιστική σύμβαση ως αναβλητική αίρεση, αλλά η σύμβαση είναι τέλεια και ενεργός και η αβεβαιότητα αποτελεί ένα ουσιώδες στοιχείο αυτής. Ακολουθεί η παρουσίαση της νομολογίας, ιδίως του Αρείου Πάγου, αναφορικά με την έννοια και το περιεχόμενο των αξιώσεων και την προβολή τους στο πλαίσιο της ασφάλισης ευθύνης γενικά, λόγω έλλειψης νομολογιακών παραδειγμάτων για την ασφάλιση ιατρικής ευθύνης ειδικότερα. Στο ίδιο κεφάλαιο η υ. ασχολείται με τη σχέση της ρήτρας claims made με συγκεκριμένα ασφαλιστικά βάρη, καθώς και με τις έννοιες της αναδρομικής ασφάλισης και της μεταγενέστερης ασφαλιστικής κάλυψης. Επίσης εξετάζει τη ρήτρα claims made υπό το πρίσμα της αρχής του χωρισμού. Το τελευταίο κεφάλαιο της μελέτης (Κεφάλαιο Ζ ) είναι αφιερωμένο σε δύο ειδικές περιπτώσεις ασφάλισης ιατρικής ευθύνης, στην ασφάλιση στο πλαίσιο ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και στην ασφάλιση σε κλινικές δοκιμές φαρμάκων. Η επιλεκτική αυτή ενασχόληση δικαιολογείται από το γεγονός ότι η διαμόρφωση της ιατρικής ευθύνης στους παραπάνω τομείς παρουσιάζει σημαντικές ιδιορρυθμίες, που μεταφέρονται στο στάδιο της ασφαλισιμότητάς της. Στον επίλογο ανακεφαλαιώνονται οι παρατηρήσεις και τα συμπεράσματα των επί μέρους κεφαλαίων και επισημαίνεται ότι η σχετική με την ασφάλιση ιατρικής ευθύνης νομοθετική ρύθμιση, τόσο στην Ελλάδα όσο και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, παρουσιάζει κενά, με αποτέλεσμα να αφήνονται ευρύτατα περιθώρια διαμόρφωσης των συναλλακτικών σχέσεων μέσω προδιατυπωμένων, από τον 3

ασφαλιστή, ασφαλιστικών όρων. Οι όροι αυτοί, όμως, αποτελούν το απαύγασμα των ειδικών συνθηκών, κυρίως των νομικών θεσμών που έχουν διαμορφωθεί στις Η.Π.Α. και τις άλλες χώρες του αγγλοσαξονικού συστήματος, με αποτέλεσμα να παρουσιάζουν σε ορισμένες περιπτώσεις ασυμβατότητα με το ισχύον νομοθετικό και συμβατικό «περιβάλλον» άλλων χωρών, των οποίων το δίκαιο και οι εν γένει κοινωνικές και πολιτικοοικονομικές συνθήκες επιβάλλουν μία διαφορετική προσέγγιση. Για την περαιτέρω προστασία του λήπτη της ασφάλισης, αλλά και την καλύτερη και αποτελεσματικότερη λειτουργία της ασφάλισης ιατρικής ευθύνης η υ. προτείνει την υποχρεωτικότητα της ασφάλισης ιατρικής ευθύνης, σε συνδυασμό με την καθιέρωση ευθείας αγωγής του παθόντος ασθενούς κατά του ασφαλιστή και το απρόβλητο των ενστάσεων από την εσωτερική ασφαλιστική σχέση έναντι του ζημιωθέντος. Συμπερασματικά, η μελέτη της υ. αποτελεί μια επιμελημένη και μεθοδική ανάλυση σύγχρονων ζητημάτων του θεσμού της «ασφάλισης ιατρικής ευθύνης», όπως είναι οι συμβατικές ρήτρες occurrence και claims made, τις οποίες πραγματεύεται με πληρότητα, με γνώμονα τη νομολογία των αμερικανικών και ευρωπαϊκών δικαστηρίων. Στις αναλύσεις και προσεγγίσεις της η υ. κινείται με τεκμηριωμένη επιχειρηματολογία και δημιουργικότητα. Η κρινόμενη μελέτη χαρακτηρίζεται από πρωτοτυπία και αποτελεί σημαντική συμβολή στην επιστήμη του ασφαλιστικού δικαίου. Β. Αντίστοιχες αρετές εμφανίζουν και οι λοιπές υποβληθείσες προς κρίση μελέτες της κ. Τζίβα, με θέματα που παρουσιάζουν δογματικό αλλά και πρακτικό ενδιαφέρον. Ενδεικτικά επισημαίνονται τα ακόλουθα: Στη μελέτη της με τίτλο «Φάρμακα και διαδίκτυο», η υ. ασχολείται με σημαντικά νομικά ζητήματα που ανακύπτουν στο πλαίσιο της εμπορίας φαρμάκων που διεξάγεται ηλεκτρονικά, μια πραγματικότητα η οποία θέτει σε δοκιμασία τις νομοθετικές αλλά και κοινωνικές σταθερές στις περισσότερες χώρες του κόσμου. Το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει είναι ότι, παρά τον έντονο κρατικό παρεμβατισμό, που χαρακτηρίζει ακόμη και σήμερα την αγορά φαρμάκων στις περισσότερες χώρες του κόσμου, διαγράφονται σοβαρές προσπάθειες για την «αποκρατικοποίηση» της εμπορίας φαρμάκων μέσω διαδικτύου. Στη μελέτη της με τίτλο «Η απαγόρευση διαφήμισης μη εγκεκριμένων φαρμάκων Με αφορμή την απόφαση του ΔΕΚ στην υπόθεση Ludwigs-Apotheke München Internationale Apotheke κατά Juers Pharma Import-Export GmbH», η υ. εξετάζει τις απαγορεύσεις διαφήμισης φαρμάκων που δεν διαθέτουν άδεια κυκλοφορίας στο κράτος εισαγωγής. Παράλληλα, επιχειρεί την ερμηνεία αυτών των απαγορεύσεων στο πλαίσιο της Οδηγίας 2001/83/ΕΚ (Κοινοτικός Κώδικας Φαρμάκων) και των διατάξεων του πρωτογενούς κοινοτικού δικαίου, που αναφέρονται στη διασφάλιση της ελεύθερης κυκλοφορίας εμπορευμάτων (άρθρ. 28 και 30 ΣυνθΕΚ και ήδη άρθρ. 34 και 36 ΣΛΕΕ). Η υ. επισημαίνει την ανάγκη χαλάρωσης του παρεμβατισμού στο χώρο της απευθυνόμενης στο κοινό διαφήμισης, ενώ παράλληλα τονίζει τη σημασία της ασφαλούς και προσιτής στον «καταναλωτή» φαρμάκων πληροφόρησης, προκειμένου να θωρακιστεί απέναντι σε αθέμιτες εμπορικές πρακτικές. Στη μελέτη της με τίτλο «Ο ν. 2496/1997 και η ασφάλιση επαγγελματικής αστικής ευθύνης», η υ. προσεγγίζει την ασφάλιση επαγγελματικής αστικής ευθύνης, με βάση το άρθρο. 25 ν. 2496/1997 (ΑσφΝ), το οποίο αναφέρεται στην ασφάλιση ευθύνης γενικότερα. Η υ. επιχειρεί την ερμηνεία ασφαλιστικών όρων, που χρησιμοποιούνται σε ασφαλίσεις επαγγελματικής ευθύνης, αντικείμενο που στη συνέχεια ανέπτυξε 4

διεξοδικότερα στην προαναφερθείσα μονογραφία της, εστιάζοντας σε μια ειδική περίπτωση ασφάλισης επαγγελματικής ευθύνης στην ασφάλιση ιατρικής ευθύνης. Στη μελέτη της με τίτλο «Η έδρα του ευρωπαϊκού συνεταιρισμού», η υ. ασχολείται με την έδρα, όπως αυτή προσδιορίζεται στον Κανονισμό 1435/2003, που εισάγει τη μορφή του ευρωπαϊκού συνεταιρισμού. Μετά από μία αναλυτική ερμηνεία των θεωριών της καταστατικής και πραγματικής έδρας και τις σχετικές επί του θέματος «παλινδρομήσεις» της ενωσιακής νομολογίας, η υ. καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, ειδικά για τον ευρωπαϊκό συνεταιρισμό, η εισδοχή της θεωρίας της πραγματικής έδρας, αν και δημιουργεί απορίες, ακόμη και αντιδράσεις στη θεωρία και την πράξη, πρέπει να γίνει αποδεκτή, καθώς συνάδει με την ιδιαίτερη φύση και τον έντονο κοινωνιολογικό χαρακτήρα της συγκεκριμένης εταιρικής μορφής. Ο ευρωπαϊκός συνεταιρισμός, παρά την «υπερεθνικότητά» του παραμένει συνδεδεμένος με ένα συγκεκριμένο τόπο, όπου λειτουργεί η διοίκηση και λαμβάνονται οι σημαντικές για την ύπαρξη και λειτουργία του αποφάσεις, που είναι συγχρόνως και ο τόπος εγκατάστασης και δραστηριότητας των ίδιων των συνεταίρων. Στη μελέτη της με τίτλο «Η αποζημίωση πελατείας του ασφαλιστικού διαμεσολαβητή και ειδικότερα απώλεια αυτής», η υ. ασχολείται με το δυσχερές ζήτημα που αντιμετωπίζουν συχνά ασφαλιστικοί διαμεσολαβητές, όταν καταγγέλλεται η σύμβαση που τους συνδέει με ασφαλιστικές επιχειρήσεις. Σχετικά διατυπώνει με τεκμηριωμένη επιχειρηματολογία την άποψη ότι, παρά την ύπαρξη ειδικών ρυθμίσεων στο ν. 1569/1985 σχετικά με την αποζημίωση πελατείας των ασφαλιστικών διαμεσολαβητών, επιβάλλεται η αναλογική εφαρμογή ρυθμίσεων του π.δ. 219/1991, που διέπει τους εμπορικούς αντιπροσώπους, εφόσον, βέβαια, διαπιστώνεται ακούσιο νομοθετικό κενό. Στη μελέτη της με τίτλο «Εναλλακτικοί εξωδικαστικοί τρόποι επίλυσης τουριστικών καταναλωτικών διαφορών», η υ., μετά από μία εξαντλητική παράθεση όλων των προβλεπομένων από το ελληνικό δίκαιο μέσων εξωδικαστικής επίλυσης ιδιωτικού δικαίου διαφορών, τονίζει τη σημασία αλλά και την ιδιαιτερότητα που αποκτούν τα μέσα αυτά στον τομέα του τουρισμού, όπου η ταχύτητα, η αποτελεσματικότητα και το φθηνό κόστος αποτελούν πειστικές παραμέτρους για την υιοθέτηση της εξωδικαστικής επίλυσης τουριστικών διαφορών καταναλωτικού χαρακτήρα, κυρίως εκείνων με αντικείμενο μικρής αξίας. Στη μελέτη της με τίτλο «Ηλεκτρονικό εμπόριο φαρμάκων», η υ. υποστηρίζει ότι η ρύθμιση του ηλεκτρονικού εμπορίου φαρμάκων από την έννομη τάξη αποτελεί ένα σύνθετο, δικαιοπολιτικό κυρίως πρόβλημα και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο τομέας διανομής φαρμάκων στον τελικό καταναλωτή, παρά τις ιδιαιτερότητες που τον χαρακτηρίζουν, υπόκειται στους κανόνες του διαμορφωθέντος ενωσιακού δικαίου, όπως αυτοί ισχύουν και σε άλλους τομείς διακίνησης εμπορευμάτων και υπηρεσιών στον ενωσιακό χώρο. Ωστόσο, η ιδιαιτερότητα του αντικειμένου του, που δεν είναι ένα απλό εμπορεύσιμο καταναλωτικό αγαθό, αλλά σχετίζεται άμεσα με τη δημόσια υγεία, δικαιολογεί τη θέσπιση σοβαρών περιορισμών στη διεξαγωγή του ηλεκτρονικού εμπορίου με στόχο την αυξημένη προστασία του καταναλωτή χρήστη φαρμάκων. Στη μελέτη της με τίτλο «Το σύστημα all inclusive και η σχέση του με το δίκαιο του ανταγωνισμού», η υ. αναλύει την έννοια του ταξιδιού all inclusive και επιχειρεί την ένταξή του σε ρυθμίσεις του δικαίου του ανταγωνισμού, αθέμιτου και ελεύθερου και του δικαίου περί προστασίας του καταναλωτή. Στη μελέτη της με τίτλο «Ασφαλιστικές συμβάσεις στο διαδίκτυο», η υ. ασχολείται με την έννοια και το περιεχόμενο των ασφαλιστικών συμβάσεων που καταρτίζονται από απόσταση, κυρίως μέσω του διαδικτύου. Η υ. εντοπίζει και αναλύει τα 5

σημαντικότερα προβλήματα που προκύπτουν από την ηλεκτρονική κατάρτιση ασφαλιστικών συμβάσεων, όπως το πληροφορικό έλλειμμα του καταναλωτή, η μη ενημέρωσή του για τη δυνατότητα αποδέσμευσής του από την καταρτισθείσα σύμβαση, οι διαφημίσεις με το ενίοτε παραπλανητικό τους περιεχόμενο. Τέλος προβαίνει σε δικαιοπολιτικού περιεχομένου προτάσεις ως προς τη ρύθμιση του νεοπαγούς αυτού τρόπου κατάρτισης ασφαλιστικών συμβάσεων, έτσι ώστε να είναι επωφελείς, τόσο για την ασφαλιστική αγορά όσο και για τους καταναλωτές λήπτες της ασφάλισης. Στη μελέτη της με τίτλο «Ασφαλίσεις αστικής ευθύνης από τροχαία ατυχήματα στο διαδίκτυο και προστασία του ασφαλισμένου», η υ. ασχολείται με την έννοια και το περιεχόμενο των ασφαλιστικών συμβάσεων για την κάλυψη αστικής ευθύνης από αυτοκινητικά ατυχήματα, που καταρτίζονται από απόσταση, κυρίως μέσω του διαδικτύου. Με βάση εμπειρικές, καταρχήν, παρατηρήσεις η υ. επιχειρεί να εντοπίσει και αναλύσει τα σημαντικότερα προβλήματα της ηλεκτρονικής κατάρτισης των παραπάνω συμβάσεων, επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον της στη μη τήρηση της υποχρέωσης πληροφόρησης, που ο νόμος επιβάλλει στον ασφαλιστή και στην συνακόλουθη μειωμένη προστασία του καταναλωτή λήπτη της ασφάλισης. Στη μελέτη της με τίτλο «Insurance contracts online and consumer protection under the European and Greek Law», η υ. αναλύει την έννοια, το περιεχόμενο και την έκταση της προστασίας του καταναλωτή που συνάπτει μία ασφαλιστική σύμβαση από απόσταση, κατά κανόνα, μέσω διαδικτύου. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη δυνατότητα προστασίας του καταναλωτή λήπτη της ασφάλισης απέναντι σε αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, με βάση πρόσφατες αποφάσεις του ΔΕΕ. Στη μελέτη της με τίτλο «The protection of the insured in the e-health sector», η υ. εξετάζει τα προβλήματα που δημιουργεί η σύνδεση της επονομαζόμενης «ηλεκτρονικής υγείας» με τον τομέα της ιδιωτικής ασφάλισης. Αρχικά επιχειρείται ο εννοιολογικός προσδιορισμός της ηλεκτρονικής υγείας και της ηλεκτρονικής ασφάλισης. Στη συνέχεια οι αναπτύξεις είναι αφιερωμένες στις πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναφορικά με το ζήτημα της ηλεκτρονικής υγείας και στους βασικότερους κινδύνους που περικλείει η σύνδεσή της με την ιδιωτική ασφάλιση, κυρίως στον κίνδυνο προσβολής της ιδιωτικότητας από την αυτόματη επεξεργασία και κυκλοφορία ευαίσθητων δεδομένων υγείας. Σε σχέση με το ζήτημα της επεξεργασίας των δεδομένων υγείας γίνεται αναφορά στο άρθρ. 7α ν. 2472/1997, το οποίο επιβάλλει την υποχρέωση σε νομικά πρόσωπα ή άλλους παροχείς υπηρεσιών υγείας, όπως είναι οι ασφαλιστικές εταιρίες, να ζητούν άδεια από την αρμόδια Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων προκειμένου να προχωρήσουν σε επεξεργασία προσωπικών δεδομένων των πελατών τους, αφού πρώτα έχουν εξασφαλίσει την άδεια των τελευταίων, ύστερα από σαφή και επαρκή ενημέρωσή τους. Γ. Η υποψήφια έχει, επίσης, να επιδείξει μετά την εκλογή της στη βαθμίδα της Επίκουρης Καθηγήτριας δύο εκτενείς συμβολές σε ερμηνευτικά συλλογικά έργα. Ειδικότερα: (1) Ερμηνεία των άρθρων 31-35 του Κ.Ν. 2190/1920 «Περί Ανωνύμων Εταιριών», στο συλλογικό ερμηνευτικό έργο «Ανώνυμες Εταιρίες», τ. ΙΙ (επιμ. Β. Αντωνόπουλος/Σ. Μούζουλας), και (2) Ερμηνεία του άρθρου 19 ΑσφΝ 2496/1997, που αφορά την ασφάλιση πυρκαγιάς, στο συλλογικό έργο «Ασφαλιστική Σύμβαση, κατ άρθρο ερμηνεία του νόμου 2496/1997» (επιμ. Ι. Ρόκα). Οι εκτενείς κατ άρθρο ερμηνείες διακρίνονται από πληρότητα και σαφήνεια. Η υ. παρουσιάζει κριτικά τις θέσεις της νομολογίας και της θεωρίας και λαμβάνει τεκμηριωμένη θέση στα ερμηνευτικά ζητήματα που ανακύπτουν. 6

III. Πόρισμα Η κ. Τζίβα έχει να επιδείξει πλούσιο και σημαντικό έργο, το οποίο καλύπτει τους κυριότερους κλάδους του Εμπορικού Δικαίου. Το έργο της στο σύνολό του χαρακτηρίζεται από μεθοδικότητα, κριτική σκέψη και τεκμηριωμένη θέση σε δυσχερή ζητήματα. Αξίζει, επίσης, να τονιστεί η διεθνής παρουσία της υ., καθώς και η αξιοποίηση της διεθνούς βιβλιογραφίας και νομολογίας. Η υ. παρέχει ποιοτικό διδακτικό έργο και διατηρεί άριστες σχέσεις με τους φοιτητές. Σημαντική είναι, επίσης, η συμβολή της υ. στο διοικητικό έργο του Τομέα και της Σχολής γενικότερα. Η υ. διακρίνεται για το ακαδημαϊκό ήθος, την ευσυνειδησία και την προσήλωση στα πανεπιστημιακά της καθήκοντα, καθώς και για το πνεύμα συναδελφικότητας. Εκτιμώντας συνολικά το έργο και την προσωπικότητα της υποψηφίας φρονώ ότι η κ. Τζίβα πληροί σε επαρκέστατο βαθμό όλες τις τυπικές και ουσιαστικές προϋποθέσεις για την εκλογή της στη θέση της αναπληρώτριας καθηγήτριας στο γνωστικό αντικείμενο του Εμπορικού Δικαίου και έχει σαφή προοπτική για περαιτέρω εξέλιξη. Με τιμή Δέσποινα Κλαβανίδου Καθηγήτρια Νομικής Σχολής Α.Π.Θ. 7