Προσοχή: Επειδή πολλοί χρήστες πιθανόν να μην έχουν εγκατεστημένη την κατάλληλη γραμματοσειρά για να διαβάσουν Αρχαία Ελληνικά, δίνουμε το κείμενο της εκφώνησης σκαναρισμένο και το υπόλοιπο σε μονοτονικό σύστημα. ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Β ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 31 ΜΑΪΟΥ 2001 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ A. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε στο τετράδιό σας την παράγραφο 14 (Εγώ δ οίδα...την πόλιν εργαζομένους). Β. Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων:
B1. Ποια είναι η ιδεώδης σχέση ανάμεσα στη δημοκρατία και την παρρησία; Πώς η αθηναϊκή πολιτική πραγματικότητα της εποχής του Ισοκράτη επιβεβαιώνει ή διαψεύδει κατά την άποψή του, την ύπαρξη της σχέσης αυτής; Β2. <<παρελήλυθα γάρ...των της πόλεως πραγμάτων>>: Πώς παρουσιάζει το ήθος του ο ρήτορας στο απόσπασμα αυτό; Στο πλαίσιο της καθιερωμένης ρητορικής τακτικής, σε τι αποσκοπεί ο Ισικράτης παρουσιάζοντας έτσι τον εαυτό του; Β3. <<ουδέν γάρ όφελος έσται... βουλευσώμεθα>>. Στο απόσπασμα αυτό της παραγράφου 15 του πρωτότυπου κειμένου προαναγγέλλονται τα οφέλη της ειρήνης. Αφού διαβάσετε το κείμενο των παραγράφων 20-21 του μεταφρασμένου κειμένου που ακολουθεί, να αναφερθείτε σύντομα στα οφέλη αυτά. 20 Αν όμως κάνουμε ειρήνη και συμπεριφερθούμε όπως ορίζουν οι κοινές συνθήκες, θα κατοικούμε στην πόλη μας με μεγάλη ασφάλεια, αφού απαλλαγούμε από πολέμους και κινδύνους και διχόνοια στη οποία τώρα έχουμε περιέλθει. αντίθετα κάθε μέρα θα γινόμαστε και πιο πλούσιοι απαλλαγμένοι από τους φόρους και τις τριηραρχίες και τις άλλες εισφορές για τον πόλεμο και ασχολούμενοι με την καλλιέργεια των χωραφιών και τη ναυτιλία και τις άλλες εργασίες οι οποίες έχουν 21 εκλείψει εξαιτίας του πολέμου. Ακόμη θα δούμε την πόλη μας να έχει διπλάσια έσοδα απ όσα έχει τώρα, να είναι γεμάτη από εμπόρους και ξένους και μετοίκους, απ τους οποίους έχει ερημωθεί σήμερα Και το σπουδαιότερο, θα έχουμε συμμάχους όλους τους ανθρώπους όχι με τη βία αλλά με τη θέλησή τους, και δεν θα μας δέχονται όταν είμαστε ασφαλείς εξαιτίας της δύναμής μας, κι όταν κινδυνεύουμε θα αποστατούν, αλλά θα συμπεριφέρονται όπως αρμόζει (να συμπεριφέρονται) οι αληθινοί φίλοι και σύμμαχοι. Β4. Ο Πλάτων αρνείται να χαρακτηρίσει επιστήμη ή τέχνη τη ρητορική, αφού δεν έχει καθορισμένο αντικείμενο να διδάξει ούτε αξιόπιστη μέθοδο. Τι απαντά ο Ισοκράτης στην κριτική αυτή; Β5. Μέσα από το πρωτότυπο κείμενο να βρείτε και να μεταφέρετε στο τετράδιό σας ένα ρήμα συνώνυμο του γιγνώσκω. Επίσης να βρείτε και να μεταφέρετε όσες λέξεις του πρωτότυπου κειμένου είναι ετυμολογικά συγγενείς με τη λέξη διανοίαις και όσες με τη λέξη προτιθέασιν.
Γ1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το παραπάνω κείμενο. Μονάδες 20 Γ2α. Να μεταφέρετε στη δοτική και κλητική ενικού όλα τα ουσιαστικά της τρίτης κλίσεως που υπάρχουν στο αδίδακτο κείμενο. Μονάδες 4 Γ2β. ήγομεν, εγενόμεθα, εκοινωνούμεν: Για τον καθένα από τους τύπους αυτούς να γράψετε το β και γ ενικό πρόσωπο της προστακτικής ενεστώτα στην ίδια φωνή. Μονάδες 6 Γ3. Να γράψετε στο τετράδιό σας όλες τις λέξεις ή φράσεις που λειτουργούν μέσα στο αδίδακτο κείμενο ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί του χρόνου και να κάνετε πλήρη συντακτική αναγνώριση αυτών. ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Α. Εγώ βέβαια ξέρω ότι είναι δύσκολο να εναντιώνομαι στις δικές σας σκέψεις (προθέσεις) και ότι, μολονότι υπάρχει δημοκρατία, δεν υπάρχει ελευθερία λόγου, παρά μόνο εδώ (στην Εκκλησία του δήμου ) γι αυτούς που είναι εντελώς άφρονες (ανόητοι) και που διόλου δεν ενδιαφέρονται για σας, και στο θέατρο επίσης στους κωμικούς ποιητές. αυτό είναι και το πιο φοβερό απ όλα, ότι δηλαδή εκείνους που κάνουν γνώσεις στους άλλους Ελληνες τα σφάλματα της πόλης τόσο πολύ ευγνωμονείτε όσο ούτε τους ευεργέτες σας, εναντίον όμως εκείνων που σας επιπλήττουν και σας συμβουλεύουν, τόσο πολύ οργίζεστε, όπως ακριβώς οργίζεστε, εναντίον εκείνων που κάνουν κάποιο κακό στην πόλη.
Β1. Βασική αρχή της δημοκρατίας αποτελεί η << ισηγορία >>, η ισότητα στο δικαίωμα του λόγου, η οποία αποκτά ουσιαστικό περιεχόμενο, μόνο αν συνοδεύεται από την παρρησία, το δικαίωμα της πλήρους ελευθερίας του λόγου. Η κατοχύρωση της παρρησίας ως πολιτικού δικαιώματος συμβάλλει στην ορθή λειτουργία της δημοκρατίας, καθώς εξασφαλίζει την ελεύθερη έκφραση των απόψεων και την ενεργή συμμετοχή των πολιτών στα κοινά. Από την άλλη, μόνο η δημοκρατία παρέχει στους πολίτες τη δυνατότητα πλήρους ελευθερίας έκφρασης. Ωστόσο, η ιδεώδης αυτή σχέση δημοκρατίας και παρρησίας δεν επιβεβαιώνεται, κατά την άποψη του Ισοκράτη, από την πολιτική πραγματικότητα της εποχής του. Όπως ο ίδιος επισημαίνει, το δικαίωμα παρρησίας ουσιαστικά δε διασφαλίζεται στο σύνολο των πολιτών, παρά μόνο στους πιο ανόητος και ανεύθυνους ρήτορες και στους κωμικούς ποιητές. Σ αυτό συνηγορεί και η παράλογη και κατακριτέα από το ρήτορα συμπεριφορά των Αθηναίων, οι οποίοι ευγνωμονούν όσους γνωστοποιούν στους άλλους Ελληνες τα σφάλματα της πόλης, ενώ συμπεριφέρονται εχθρικά σ όσους τους συμβουλεύουν και τους επιπλήττουν, αποβλέποντας στο συμφέρον τους. Β2. Ο Ισοκράτης ξεκινά την παράγραφο υπογραμμίζοντας τη σταθερότητά του στις προειλημμένες του αποφάσεις. Εμφανίζεται ως ένας ρήτορας με γενναίο φρόνημα και παρρησία, που δεν κλονίζεται από την όποια αρχική αποδοκιμασία των Αθηναίων. Οι προτάσεις που θα καταθέσει ίσως να δυσαρεστήσουν τη πλειοψηφία του αθηναϊκού δήμου, γι αυτόν όμως προτεραιότητα και ύψιστο καθήκον αποτελεί το συμφέρον της πόλης. Συνεχίζοντας, εξαιρεί το ήθος του προβάλλοντας την ανιδιοτέλειά του, όταν υπενθυμίζει ότι δε θα κολακεύσει ούτε θα ευχαριστήσει τους Αθηναίους, αλλά και ο ίδιος δε θα κερδίσει τίποτα. Ιδιαίτερη έμφαση δίνει στην επίγνωση των καταστάσεων πάνω στην οποία θα στηρίξει τις προτάσεις του. Ετσι, γίνεται φανερό ότι δεν πρόκειται για αθεμελίωτες ουτοπίες, αλλά για σοβαρές προτάσεις στηριγμένες στην πλήρη γνώση των καταστάσεων της πόλης. Υπογραμμίζει, εξάλλου, ότι θα μείνει πιστός στα θέματα που έχουν προαποφασιστεί να συζητηθούν και κατόπιν θα προχωρήσει σε περαιτέρω απόψεις - κρίσεις. Ο Ισοκράτης με τη παρουσίαση του ήθους του αποσκοπεί να κερδίσει την εύνοια των Αθηναίων, καθώς γνωρίζει πως οι προτάσεις του για τη σύναψη ειρήνης είναι αντίθετες με την ισχύουσα εξωτερική πολιτική της πόλης εκείνη την εποχή. Προδιαθέτει, λοιπόν, το ακροατήριο, για να προλάβει ενδεχόμενες αποδοκιμασίες. Β3. Τα πλεονεκτήματα που θα έχουν οι Αθηναίοι από την επικράτηση της ειρήνης αφορούν σε τρεις βασικούς τομείς. Ο πρώτος τομέας σχετίζεται με την οικονομική τους κατάσταση. Σύμφωνα με το κείμενο, οι Αθηναίοι θα γίνουν << πιο πλούσιοι >> (παρ.20).ο Ισοκράτης υποστηρίζει ότι η επικράτηση της ειρήνης θα φέρει ευπορία, αφού οι Αθηναίοι θα απαλλαγούν από τις δυσβάσταχτες πολεμικές δαπάνες και θα αναζωογονηθούν τομείς εργασίας που λόγω του πολέμου έχουν νεκρωθεί, όπως η γεωργία, η ναυτιλία, οι τέχνες και οι βιομηχανίες. Παράλληλα, θα εξασφαλιστεί η παραμονή εμπόρων, ξένων και μετοίκων, οι οποίοι ασχολούνται με τις πιο αποδοτικές επιχειρήσεις (παρ. 21). Ο δεύτερος τομέας όπου θα γίνουν ορατά τα οφέλη της ειρήνης είναι η ψυχική κατάσταση των Αθηναίων. Σύμφωνα με το κείμενο η ειρήνη θα επιφέρει ασφάλεια (παρ.20).
Ο τρίτος τομέας αφορά στις σχέσεις των Αθηναίων με τις άλλες πόλεις, οι οποίες θα στηρίζονται στην αμοιβαία, εκούσια και ειλικρινή φιλία (παρ.21). Β4. Βλ. Σχολ. Βιβλίο σελ.13 << Σ αυτή την οξυδερκή... την ονομάζει <<φιλοσοφίαν >>. Β5. γιγνώσκω διανοίαις προτιθέασιν - οίδα - νουθετούντας, διενοήθην - διατίθεσθε, νουθετούντας ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Γ1. Εγώ, λοιπόν, και ο Θρασύλογος, αφού κληρονομήσαμε από τους πατέρες (μας) τόσο μεγάλη φιλία, όση πριν από λίγο διηγήθηκα, ακόμα μεγαλύτερη την καταστήσαμε από αυτήν που υπήρχε. Γιατί όσο ήμαστε παιδιά, αποδίδαμε μεγαλύτερη σημασία σε εμάς τους ίδιους παρά στα αδέλφια (μας) και ούτε θυσιάζαμε ούτε παρακολουθούσαμε δημόσιους αγώνες ούτε καμιά άλλη γιορτή κάναμε χωριστά ο ένας από τον άλλο. αφ ότου όμως γίνουμε άνδρες ποτέ μέχρι τώρα δεν κάναμε τίποτε αντίθετα προς εμάς τους ίδιους, αλλά και στις ιδιωτικές (μας) υποθέσεις συμμετείχαμε και στα ζητήματα της πόλης την ίδια στάση είχαμε και συναναστρεφόμασταν τους ίδιους φίλους και ξένους. Γ3. παραλαβόντες: επιρ. χρονική μτχ ως επιρ. προσδ. του χρόνου, συνημμένη στα υποκείμενα << εγώ >>, και << Θρασύλογος>> του ρήματος << εποιήσαμεν >> και δηλώνει το προτερόχρονο. πρότερον: επιρ. προσδ. του χρόνου. Εως μεν γαρ παίδες ημεν : δευτερεύουσα επιρ. χρονική προτ. ως επιρ.προσδ. του χρόνου. Εισάγεται με το χρον. συνδ. << έως >>, για να δηλώσει το σύγχρονο ( έως + οριστ,παρατ.) και εκφέρεται με οριστική, για να εκφράσει το πραγματικό. επειδή δ άνδρες εγενόμεθα: δευτερεύουσα επιρ. χρον. προτ. ως επιρ. προσδ. του χρόνου. Εισάγεται με το χρον. συνδ. << επειδή >>, για να δηλώσει το πρωτερόχρονο και εκφέρεται με οριστική, για να εκφράσει το πραγματικό. πωποτ : επιρ. προσδ. του χρόνου. Επιμέλεια: Γρηγοράτου Ι, Ευθυμιάδης Ι, Μαρίνη Π, Παγκράτης Ε, Ράπτη Α, Σεφερλή Μ, Σιταρά Φ. Χριστοπούλου Α.