ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΟΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΤΟΥΣ ΕΠΙ ΟΣΗ

ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ Ι ΡΥΜΑ ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ : ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ : ΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΟΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΤΟΥΣ ΕΠΙ ΟΣΗ ΤΟΥΡΝΑΚΗ ΕΛΕΝΗ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ : ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΞΑΝΘΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2007 1/43

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Εισαγωγή 4 2. Η µεταβλητή Χώρος και η οικονοµική δραστηριότητα 2.1. Η Οικονοµική του Χώρου και η µεταβλητή «χώρος»... 5 2.2. Η επίδραση του χώρου στην οικονοµική συµπεριφορά.. 5 2.3. Η έννοια της Περιφέρειας και της Οικονοµικής Περιφέρειας. 6 2.4. Η ταξινόµηση περιφερειών σύµφωνα µε τον Boudeville 7 2.5. Η µέτρηση της Ανάπτυξης σε µια περιφέρεια. 10 2.5.1. είκτες µέτρησης της Περιφερειακής Ανάπτυξης... 11 3. Η µέτρηση της αναπτυξιακής επίδοσης των νοµών της Ελλάδος 3.1. Η γενική εικόνα της Ελλάδος.. 15 3.2. Η γενική εικόνα των νοµών Ελλάδος. 16 3.3. Η αναπτυξιακή επίδοση και η σειρά των νοµών Ελλάδος. 25 3.4. Συµπεράσµατα.. 35 4. Βιβλιογραφία..... 39 5. Παράρτηµα...... 41 2/43

1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η παρουσίαση της αναπτυξιακής επίδοσης των νοµών της Ελλάδος. Θα περιοριστούµε στην παρουσίαση της σχετικής αναπτυξιακής θέσης των νοµών στα έτη και και θα σχολιάσουµε τις µεταβολές µεταξύ των δύο αυτών ετών, στη σχετική θέση του κάθε νοµού. Η αναπτυξιακή επίδοση κάθε νοµού µετρήθηκε χρησιµοποιώντας διάφορους δείκτες, τους οποίους συνθέσαµε σε έναν, όπως θα παρουσιαστεί στη συνέχεια περισσότερο αναλυτικά. Η διάρθρωση της εργασίας, η οποία αποτελείται από δύο ενότητες, έχει ως εξής : Στην ενότητα (1) : Αναλύεται η µεταβλητή «χώρος» και οι διάφορες θεωρίες, που την συνοδεύουν, καθώς και ο τρόπος που ο χώρος επηρεάζει την οικονοµική δραστηριότητα. Στην ενότητα (2) : Γίνεται µία παρουσίαση της εικόνας των νοµών της Ελλάδος στα έτη και, χρησιµοποιώντας τους ακόλουθους δείκτες : το κατά κεφαλήν ακαθάριστο προϊόν, για κάθε έναν από τους τοµείς παραγωγής, τον δείκτη των κατά κεφαλήν αποταµιεύσεων ανά νοµό και το κατά κεφαλή δηλωθέν εισόδηµα.. Κατόπιν, αφού κατασκευαστεί ένας σύνθετος δείκτης, µε τον οποίο µετρούµε την αναπτυξιακή επίδοση κάθε νοµού, γίνεται ταξινόµηση των νοµών, από τον καλύτερο στον χειρότερο. Η ταξινόµηση αυτή οδηγεί σε οµαδοποίηση των νοµών, η οποία και σχολιάζεται, για να εξαχθούν συµπεράσµατα. 3/43

2. Η ΜΕΤΑΒΛΗΤΗ ΧΩΡΟΣ ΚΑΙ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 2.1.Η Οικονοµική του Χώρου και η µεταβλητή «χώρος» H οικονοµική του χώρου είναι νεώτερος κλάδος της Οικονοµικής Επιστήµης, που έχει σαν αντικείµενο την έρευνα της κατανοµής των φυσικών πόρων µέσα στο χώρο. Είναι γενικότερα µία επιστήµη, µε την οποία αντιµετωπίζονται µε συστηµατικό τρόπο τα προβλήµατα της οικονοµικής δραστηριότητας στο χώρο. Τα προβλήµατα που δηµιουργούνται από τις κοινωνικές και οικονοµικές µεταβολές, επηρεάζουν άµεσα το πώς θα οργανωθεί η κοινωνική και η οικονοµική δραστηριότητα αλλά και αντίστροφα. Ο χώρος, λοιπόν, και τα µεγέθη, που τον εκφράζουν, ασκούν βασική επίδραση στην επίτευξη της κοινωνικής ευηµερίας. Η Οικονοµική του Χώρου εξετάζει προβλήµατα όπως: Η συγκέντρωση και η διασπορά του πληθυσµού στο χώρο Η συγκέντρωση και διασπορά των οικονοµικών δραστηριοτήτων στο χώρο Η εξέλιξη των µέσων µεταφοράς Οι τρόποι επικοινωνίας και η διάχυση της πληροφορίας στο χώρο Οι διαπεριφερειακές και διακρατικές αστικές συγκεντρώσεις Η πυκνότητα του πληθυσµού σε ένα χώρο και η αξιοποίηση των φυσικών πόρων Η προστασία του περιβάλλοντος Η σταθεροποίηση και ανάπτυξη των «προβληµατικών» περιφερειών. 2.2.Η επίδραση του χώρου στην οικονοµική συµπεριφορά Οι κλασσικοί και νεοκλασικοί οικονοµολόγοι θεωρούσαν ανύπαρκτη την επίδραση του χώρου στην οικονοµική δραστηριότητα. Κατά την άποψη τους, η επίδραση του χώρου στο κλασσικό υπόδειγµα του τέλειου ανταγωνισµού είναι ανύπαρκτη. Αυτό αιτιολογείται επειδή το κόστος µεταφοράς ισούται µε το µηδέν, οι πόροι είναι οµοιόµορφα κατανεµηµένοι στο χώρο και συνεπώς η κινητικότητά τους στιγµιαία, αυτόµατη και αδάπανη. Η υπόθεση, ωστόσο, αυτή έρχεται σε αντίθεση µε την πραγµατικότητα. Η εισαγωγή λοιπόν της µεταβλητής του χώρου στη νεοκλασική ανάλυση δηµιουργεί σηµαντικές περιπλοκές, προσθέτοντας ατέλειες στο µηχανισµό 4/43

της αγοράς. Έχοντας, λοιπόν, υπόψη ότι ο µηχανισµός της αγοράς µπορούσε να εξαλείψει κάθε διαταραχή στη διαπεριφερειακή ισορροπία των τιµών, των εισοδηµάτων, των µισθών και των συντελεστών της παραγωγής αγνόησαν, ή κατά άλλη διατύπωση παραµέλησαν, την χωροταξική διάσταση των οικονοµικών φαινοµένων. Επιπλέον, οι οικονοµολόγοι θεωρούσαν πάντοτε ότι το κρίσιµο πρόβληµα είναι ο χρόνος και όχι ο χώρος. Είναι, όµως, σχεδόν αυτονόητο πως τα οικονοµικά φαινόµενα συµβαίνουν σε ένα πλαίσιο χώρου και χρόνου. Αφού, λοιπόν, η οικονοµική δραστηριότητα λαµβάνει χώρα σε ένα χωρικό και χρονικό πλαίσιο, συνεπάγεται ότι και ο χώρος επιδρά στην οικονοµική συµπεριφορά των ανθρώπων. Εποµένως : Ο χώρος, επιδρά µε την φυσική του έννοια ( µορφολογία εδάφους κλπ) Η απόσταση µεταξύ σηµείων στο φυσικό χώρο επηρεάζει την οικονοµική δραστηριότητα Η οικονοµική δραστηριότητα επηρεάζεται από το τόπο εγκατάστασης των επιχειρήσεων. Είναι, µάλλον, προφανές ότι σε ένα κόσµο µε οµοιόµορφα κατανεµηµένους και άφθονους πόρους και µε απουσία µεταφορικού κόστους, δεν θα απασχολούσε την οικονοµική επιστήµη η µεταβλητή χώρος. 2.3.Η έννοια της Περιφέρειας και της Οικονοµικής Περιφέρειας Είναι σύνηθες να γίνεται κατάτµηση του χώρου σε µικρότερα σύνολα, τα οποία ονοµάζουµε περιφέρειες. Η κατάτµηση του χώρου και η οριοθέτηση των περιφερειών είναι ένα από τα πλέον δύσκολα προβλήµατα, που απασχολούν την επιστήµη του χώρου. Η κατάτµηση και η οριοθέτηση όµως, είναι απαραίτητα για την άσκηση πολιτικής στο χώρο, ή κατά διαφορετική διατύπωση, για την άσκηση περιφερειακής πολιτικής. Το γεγονός ότι το µέγεθος µίας περιφέρειας δεν είναι καθορισµένο, αλλά κυµαινόµενο, καθώς και το ότι χρειάζεται να δοθεί ένας ορισµός ώστε όλες οι κατ αυτόν τρόπο καθοριζόµενες περιφέρειες να καλύπτουν ολόκληρη την εδαφική έκταση µίας οικονοµίας, είναι από τις βασικότερες δυσχέρειες. Η έννοια της «περιφέρειας» γενικά είναι αδύνατο να προσδιοριστεί χωρίς τη διευκρίνιση του σκοπού, που εξυπηρετεί και του κριτηρίου, που θα χρησιµοποιηθεί. Συνεπώς, οι 5/43

βασικοί λόγοι που επιβάλλουν την οικονοµική θεώρηση του χώρου κατά τµήµατα είναι: Η ανάγκη συστηµατικής διερεύνησης του συνόλου του εθνικού χώρου, αποµονώνοντας κατά περίπτωση τις περιφέρειές του, Η επισήµανση και η µέτρηση της ροής των οικονοµικών µεταβλητών στον εθνικό χώρο και ο εντοπισµός των διαδροµών τους, κάτω από την επίδραση των φαινοµένων της έλξης, που ασκούν τα αστικά κέντρα Η εφαρµογή προγραµµάτων οικονοµικής ανάπτυξης, σε περιφερειακή και τοπική κλίµακα Η µελέτη και η διοίκηση συγκεκριµένης οικονοµικής δραστηριότητας στην περιφέρεια. Σύµφωνα µε τα παραπάνω, ένας ορισµός που θα µπορούσε να ανταποκριθεί στις σύγχρονές ανάγκες της Περιφερειακής Ανάλυσης και περιλαµβάνει τα κύρια χαρακτηριστικά της αποκαλούµενης Οικονοµικής Περιφέρειας, είναι ο ακόλουθος: «Οικονοµική Περιφέρεια ή Περιφέρεια είναι µία δυναµική γεωγραφική ενότητα, που τα όριά της επηρεάζονται από τις διαχρονικές µεταβολές των κοινών ή συµπληρωµατικών χαρακτηριστικών των χωρικών µονάδων, από τις οποίες συντίθεται» 2.4.Η ταξινόµηση περιφερειών σύµφωνα µε τον Boudeville Στην άσκηση της περιφερειακής πολιτικής συνήθως χρησιµοποιούµε την ταξινόµηση του Boudeville, για να τυποποιήσουµε τις περιφέρειες σε ένα εθνικό χώρο. Το κλασικό πρότυπο του Boudeville περιλαµβάνει τρεις τύπους περιφερειών τις: οµοιογενείς, τις πολικές και τις προγραµµατισµού. Συγκεκριµένα : Οµοιογενής περιφέρεια θεωρείται το σύνολο των ενοποιηµένων χωρικών µονάδων, µέσα στα όρια του οποίου ελαχιστοποιούνται οι αποκλίσεις από τα προσδιοριζόµενα κοινά χαρακτηριστικά (µεταβλητές), ενώ έξω από τα όρια του µεγιστοποιούνται. Τα αναζητούµενα κοινά και οµοιόµορφα χαρακτηριστικά των χωρικών µονάδων για τη 6/43

συγκρότηση της οµοιογενούς περιφέρειας είναι φυσικά, οικονοµικά και κοινωνικοπολιτικά. Ιδιαίτερη σηµασία παρουσιάζει η οµοιότητα των κατά κεφαλήν εισοδηµάτων, σε δυναµική αλληλεξάρτηση και η εξαγωγική βάση της περιφέρειας. Υποστηρίζεται ότι τα όµοια επίπεδα µέσου εισοδήµατος, αποτελούν κριτήριο οµαδοποίησης των µονάδων του χώρου σε ενιαίες περιφέρειες και ότι αν θεωρηθεί σαν κυρίαρχο στοιχείο της οικονοµίας της περιφέρειας µία εξαγωγική βάση, τότε ενοποιείται η περιφέρεια από τη συνεκτική δύναµη, που ασκεί η βάση αυτή. Στη συνέχεια, κάθε µεταβολή της βάσης αυτής, επιδρά στη χωροταξική κατανοµή των εισοδηµάτων, κατά οµοιόµορφη κατεύθυνση. Πολική περιφέρεια ορίζεται το σύνολο των ιεραρχικά διαρθρωµένων ετερογενών χωρικών µονάδων, που έχουν λειτουργική συνεκτικότητα και αλληλεξάρτηση µεταξύ τους, σε σειρά σχέσεων και ροών, και επηρεάζονται από ένα κεντρικό πόλο (αστικό, δηλαδή, κέντρο, που λειτουργεί σαν περιφερειακή πρωτεύουσα). Για τον καθορισµό της ιεραρχικής τάξης των πόλων έλξης εφαρµόζονται δύο βασικές αρχές. Η µία στηρίζεται στην κατεύθυνση και το µέγεθος της ροής και η άλλη στην αλληλουχία της εξάρτησης. Συγκεκριµένα, ένας πόλος εξαρτάται από έναν άλλο όταν το µεγαλύτερο ποσοστό των ροών από τον πρώτο κατευθύνεται στο δεύτερο. Επίσης, όταν ο Α πόλος εξαρτάται από τον Β και ο Β από τον Γ, τότε ο Α εξαρτάται όχι µόνο από τον Β αλλά και από τον Γ. Η σφαίρα επιρροής κάθε πόλου ή η περιοχή αλληλεπίδρασης, µειώνεται όσο αυξάνεται η απόσταση των διαφόρων σηµείων της περιφέρειας από τον πόλο, διότι το κόστος απόστασης είναι µεταβλητή, που επιδρά αντιστρόφως ανάλογα στην ένταση της αλληλεξάρτησης. Η µέτρηση της έντασης αυτής γίνεται µε τον υπολογισµό των ροών αγαθών και υπηρεσιών, πληθυσµού και άλλα. Η άνιση κατανοµή των ροών των διαφόρων δραστηριοτήτων στην περιφέρεια για να προσδιοριστεί πρέπει να χαρακτηρίζεται από µονιµότητα, κανονικότητα και συνέχεια. Για το σκοπό αυτό χρησιµοποιούνται δείκτες εξάρτησης, που επιτρέπουν την εξακρίβωση της κατεύθυνσης και τη στάθµιση του βαθµού της πολωτικής επίδρασης (όπως είναι η κατανοµή του λιανικού και χονδρικού εµπορίου, η πυκνότητα των επικοινωνιών και άλλα). 7/43

Ο προσδιορισµός των ορίων των πολικών ορίων των πολικών περιφερειών είναι πολύ δύσκολος, αφού άλλωστε το επίκεντρο της πολικής ανάλυσης συγκεντρώνεται στις δυνάµεις, που ασκούν οι πόλοι έλξης στην περιφέρεια και όχι στον ακριβή καθορισµό των ορίων της. Περιφέρεια προγραµµατισµού είναι τµήµα του χώρου, που καθορίζεται για την εξυπηρέτηση συγκεκριµένων στόχων της περιφερειακής πολιτικής, που η πραγµατοποίησή τους από εθνικούς ή περιφερειακούς φορείς, απαιτεί ενότητα διοικητικής δικαιοδοσίας στη διαδικασία λήψης οικονοµικών αποφάσεων. Τα κύρια χαρακτηριστικά των περιφερειών προγραµµατισµού συµπίπτουν µε αυτά των διοικητικών. Στη διάταξη των περιφερειών προγραµµατισµού επικρατούν στοιχεία γεωγραφικής και οικονοµικής οµοιοµορφίας, ιδιαίτερα όταν το ενδιαφέρον εντοπίζεται στις διαπεριφερειακές σχέσεις, οπότε υπάρχει σύµπτωση περιφερειών προγραµµατισµού και οµοιογενών ενοτήτων. Αντίθετα, µπορεί στη διάταξη αυτή να δοθεί έµφαση στη λειτουργική αλληλεξάρτηση και στις ροές που δηµιουργεί ανάµεσα στις οικιστικές µονάδες, οπότε η σφαίρα επιρροής του κεντρικού πόλου έλξης µεταβάλλεται σε περιφέρεια προγραµµατισµού. Η δεύτερη αυτή περίπτωση, παρουσιάζει ορισµένα πλεονεκτήµατα στην εκπόνηση προγράµµατος ανάπτυξης µίας µόνο περιοχής, διότι οι πολικές συγκεντρώσεις και οι ροές ανάµεσα στις χωρικές µονάδες που την αποτελούν, συγκροτούν τη βάση για τη χάραξη της κατάλληλης στρατηγικής. Σε µία τρίτη περίπτωση, οι περιφέρειες προγραµµατισµού µπορεί να συµπίπτουν µε τις διοικητικές περιφέρειες. Ένας ακόµη λόγος ταύτισης των περιφερειών προγραµµατισµού µε τις διοικητικές, είναι τα αυστηρά πλαίσια του διοικητικού συστήµατος, που ενδεχοµένως να ισχύουν σε µία χώρα και η δυσκολία προσαρµογής του στις απαιτήσεις της περιφερειακής πολιτικής, που πρόκειται να εφαρµοστεί. Επιπλέον να σηµειωθεί ότι υπάρχει θετική συσχέτιση ανάµεσα στο µέγεθος της περιφέρειας και της χρονικής περιόδου, που καλύπτει το περιφερειακό πρόγραµµα. Τα βραχυχρόνια προγράµµατα αναφέρονται σε µικρές περιφέρειες, τα πενταετή σε µεγαλύτερα διαµερίσµατα και τα προγράµµατα προοπτικών, που έχουν διάρκεια 15-20 έτη, τα οποία καθορίζουν την περιφερειακή πολιτική για τις µεγάλες γεωγραφικές οµοιογενείς ενότητες της χώρας 8/43

και έχουν οικονοµική και κοινωνική συνοχή καθώς και εθνολογική και ιστορική συνέχεια. 2.5.Η µέτρηση της Ανάπτυξης σε µια περιφέρεια Καταρχήν είναι ανάγκη να διευκρινιστούν οι όροι ανάπτυξη, µεγέθυνση και ευηµερία οι οποίοι χρησιµοποιούνται πολλές φορές ως ταυτόσηµοι. Η οικονοµική µεγέθυνση αναφέρεται σε περιφέρειες, που έχουν πραγµατοποιήσει τις απαραίτητες διαρθρωτικές αλλαγές και αποβλέπουν στην εξασφάλιση περισσότερο της ορθολογικής αξιοποίησης των συντελεστών της παραγωγής, ώστε να πετύχουν σταθερή άνοδος του περιφερειακού εισοδήµατος, µε οικονοµική σταθερότητα. Όρος ανάπτυξη σηµαίνει την διαδικασία, µε την οποία το πραγµατικό κατά κεφαλή εισόδηµα των κατοίκων µίας περιοχής (δηλαδή ο λόγος του εισοδήµατος προς τον πληθυσµό) αυξάνεται κατά τη διάρκεια µιας µακράς συνήθως περιόδου, µε αποτέλεσµα τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου του πληθυσµού. Ο όρος ευηµερία φανερώνει την ανώτερη και επιθυµητή φάση του οικονοµικού κύκλου, κατά την οποία υπάρχει (σχεδόν) πλήρης απασχόληση των παραγωγικών συντελεστών, εντείνεται η συνολική ζήτηση αγαθών, η οποία θα οδηγήσει σε αύξηση της παραγωγής, του εισοδήµατος και της απασχόλησης σε µια περιφέρεια. Η οικονοµική ευηµερία συνδέεται µε την κοινωνική, διότι όταν η οικονοµία µίας περιφέρειας βρίσκεται στη επιθυµητή κατάσταση το βιοτικό επίπεδο των πολιτών είναι υψηλό, η ζήτηση εργασίας είναι έντονη καθώς και οι µισθοί υψηλοί, ώστε να υπάρχουν περισσεύµατα για ψυχαγωγία, πολυτελείς δαπάνες, αποταµιεύσεις και επενδύσεις. Η επίτευξη του επιθυµητού επιπέδου της οικονοµίας, αποτελεί στόχο των σύγχρονων κρατών για τις περιφέρειες τους. Οι δείκτες που χρησιµοποιούνται για την µέτρηση ανάπτυξης είναι αρκετοί και παρά τις αδυναµίες τους, µας δίνουν µια καλή προσέγγιση του επιπέδου ανάπτυξης µιας περιφέρειας. Πιο συγκεκριµένα, οι υποστηρικτές της οικονοµικής ανάπτυξης, που συνίσταται από τη συνεχή αύξηση του εφοδιασµού της οικονοµίας µε αγαθά και υπηρεσίες, θεωρούν ως καλύτερο δείκτη µέτρησης το πραγµατικό εθνικό εισόδηµα. Άλλοι, που ενδιαφέρονται όχι µόνο για τον απλό εφοδιασµό της οικονοµίας µε αγαθά και 9/43

υπηρεσίες, αλλά και για τις γενικότερες µεταβολές, που συνεπάγεται η διάρθρωση της οικονοµίας, κρίνουν ως καταλληλότερο δείκτη αυτόν του βαθµού παραγωγικότητας. Συνεπώς για τις διαφορετικές απαιτήσεις των µελετητών και των αναγκών χρησιµοποιούνται διαφορετικοί δείκτες, οι οποίοι είναι αναγκαίο να εξυπηρετούν τις εκάστοτε ανάγκες των οικονοµιών. 2.5.1. είκτες µέτρησης της Περιφερειακής Ανάπτυξης Για την µέτρηση της ανάπτυξης µίας περιφέρειας χρησιµοποιούνται οι δείκτες που έχουν χρησιµοποιηθεί για να µετρηθεί η ανάπτυξη σε µια εθνική οικονοµία, µε κάποιες τροποποιήσεις, µιας και η περιφέρεια αποτελεί τµήµα της εθνικής οικονοµίας. Οι δείκτες που συνήθως χρησιµοποιούµε είναι : Το κατά κεφαλή εισόδηµα, η παραγωγικότητα, ο δείκτης του Colin Clark, ο δείκτης του Hoffman και τέλος οι δείκτες που δείχνουν την σχέση µεταξύ προϊόντος της γεωργίας και της βιοµηχανίας. Ο δείκτης του κατά κεφαλή εισοδήµατος : Η µέτρηση της ανάπτυξης µια περιφέρειας γίνεται συνήθως µε το δείκτη του κατά κεφαλήν εισοδήµατος, παρά τα οποία µειονεκτήµατα, που παρουσιάζει. Η µέτρηση της βελτιώνεται, εάν ληφθεί υπόψη η κατανοµή του εισοδήµατος. Ο δείκτης παραγωγικότητας : Είναι ένας άλλος δείκτης της οικονοµικής ανάπτυξης. Ο δείκτης της παραγωγικότητας δε λαµβάνει υπόψη του τις µεταβολές, που οφείλονται στην επιµήκυνση του χρόνου εργασίας ή της αύξησης της απασχόλησης. Ωστόσο, ο δείκτης αυτός, ανεξάρτητα από το ότι δεν εκφράζει τη έννοια της οικονοµικής ανάπτυξης και του ότι προσκρούει σε πολλαπλές τεχνικές δυσχέρειες για την κατάρτισή του (µεταξύ των οποίων δεν είναι µικρής σηµασίας η αδυναµία µετατροπής του εργατικού δυναµικού σε ωριαίο εργάτη ή ο προσδιορισµός των υποαπασχολούµενων συντελεστών) δεν αντανακλά πάντοτε την οικονοµική ανάπτυξη. Απαιτούνται πολλαπλές λογιστικές και άλλης φύσεως προσαρµογές για να καταστεί δυνατόν ο δείκτης αυτός να αποδίδει την πραγµατικότητα, όσον αφορά την 10/43

παραγωγικότητα. Συνεπώς, λόγω πρακτικών λόγων καθίσταται ευχερέστερο στις χώρες, που επιθυµούν να έχουν δείκτη παραγωγικότητας, να λαµβάνουν το κατά κεφαλήν εισόδηµα ως µέτρο της οικονοµικής ανάπτυξης και να επιχειρούν πάνω σε αυτόν ορισµένες προσαρµογές, ως προς τις µεταβολές του χρόνου εργασίας και τον αριθµό του επικερδώς απασχολούµενου εργατικού δυναµικού σε σχέση µε το σύνολο. Ο δείκτης του Colin Clark : Είναι απόρροια της θεωρίας περί µετασχηµατισµού της αναπτυσσόµενης οικονοµίας, η οποία συνίσταται από τον προσδιορισµό του βαθµού αναπτύξεως της κάθε οικονοµίας, ανάλογα µε το ποσοστό του εργαζόµενου πληθυσµού, που ασχολείται στον πρωτογενή, δευτερογενή και τριτογενή τοµέα. Σε όλες τις οικονοµίες κατά Clark, παρατηρείται µετάθεση της απασχόλησης και των επενδύσεων από τον πρωτογενή στον δευτερογενή και σε µεγαλύτερη αναλογία στον τριτογενή. Κατά την εφαρµογή του δείκτη αυτού οι οικονοµίες των οποίων το 10-20% του εργαζόµενου πληθυσµού απασχολείται στον πρωτογενή, το 40% στον δευτερογενή και το υπόλοιπο 40% στον τριτογενή τοµέα, θεωρούνται αναπτυγµένες. Η συγκεκριµένη άποψη στηρίζεται εν µέρει σε λογικές αναλύσεις και εν µέρει σε στατιστικές παρατηρήσεις. Η λογική ανάλυση βασίζεται στην προϋπόθεση ότι η εισοδηµατική ελαστικότητα της ζήτησης δευτερογενών και τριτογενών προϊόντων, είναι υψηλότερη της ελαστικότητας των προϊόντων του πρωτογενή τοµέα και ως εκ τούτου η ζήτηση για δευτερογενή και τριτογενή προϊόντα αυξάνεται σχετικά ταχύτερα από την οικονοµική πρόοδο. Επιπλέον η τεχνική πρόοδος και η παραγωγικότητα της εργασίας είναι σχετικά βραδύτερα στον τριτογενή από ότι στον δευτερογενή. Η αναλογία απασχολούµενης εργασίας στον τριτογενή τοµέα υποτίθεται ότι αυξάνεται µε την οικονοµική ανάπτυξη. Ωστόσο, αυτό διαψεύδεται και συνεπώς ο κανόνας του Clark µπορεί να επιβεβαιώνεται στατιστικά σε περιφέρειες ανεπτυγµένων οικονοµιών, ωστόσο δεν είναι βέβαιο ότι ισχύει πάντοτε στις χώρες µε χαµηλή ανάπτυξη, των οποίων τα στατιστικά των τοµέων, πιθανά να οδηγήσουν σε αντίθετα συµπεράσµατα. 11/43

Ο δείκτης του Hoffman : Τον βαθµό εκβιοµηχάνισης προτείνει ως δείκτη ανάπτυξης ο Hoffmann. Με αυτόν προσδιορίζει και την ιστορική φάση της εξέλιξης µιας οικονοµίας. ιακρίνει δύο τύπους βιοµηχανιών, τη βιοµηχανία καταναλωτικών και τη βιοµηχανία κεφαλαιουχικών αγαθών. Στην πρώτη περίπτωση κατατάσσει τη βιοµηχανία τροφίµων, δέρµατος, ξυλείας και ιµατισµού και στην δεύτερη τη βιοµηχανία σιδήρου, χάλυβος, χηµικών προϊόντων και άλλα. Ως δείκτη ανάπτυξης λαµβάνει το λόγο των καθαρών προστιθέµενων αξιών των δύο κατηγοριών βιοµηχανιών προς τη µονάδα του χρόνου. Παρακολουθώντας την εξέλιξη της σχέσης µεταξύ των δύο κλάδων της βιοµηχανίας, διατύπωσε το «Νόµο Της Ανάπτυξης», όπου ο λόγος των προστιθέµενων αξιών των δύο κατηγοριών βιοµηχανικής παραγωγής τείνει να καθίσταται συνεχώς µικρότερος και να κατέρχεται κάτω της µονάδας, όσο προχωρά η εκβιοµηχάνιση µιας χώρας. Οι εκάστοτε τιµές του λόγου, κινούνται εντός ορισµένων πλαισίων, που αντιστοιχούν σε φάσεις της εκβιοµηχάνισης της εκάστοτε οικονοµίας. Ανεξάρτητα από τις ατέλειες που παρουσιάζει ο δείκτης από άποψη κατάρτισης, αναφέρεται κυρίως στην παρακολούθηση της βιοµηχανίας, η οποία ωστόσο δε µπορεί να ταυτιστεί µε την οικονοµική ανάπτυξη. Ο δείκτης της σχέσης της γεωργίας προς τη βιοµηχανία : Κατά τους υποστηρικτές του δείκτη αυτού, ο βαθµός της οικονοµικής ανάπτυξης µιας περιφέρειας εξαρτάται από τη σύνθεση του εισοδήµατος και τη συµµετοχή του συνόλου ως προς τη γεωργία και τη βιοµηχανία. Συνεπώς, όταν το ποσοστό της συµµετοχής του γεωργικού εισοδήµατος υπερβαίνει το αντίστοιχο του βιοµηχανικού, η δεδοµένη περιφέρεια κατατάσσεται στην κατηγορία των υπανάπτυκτων, όταν δε συµβαίνει το αντίθετο, θεωρείται ανεπτυγµένη. Συµπερασµατικά, και αυτός ο δείκτης δεν περιλαµβάνει τον πρωτογενή τοµέα. Επιπλέον, µπορεί να αντικατασταθεί από το δείκτη του κατά κεφαλήν εισοδήµατος, εφόσον µεταξύ του κατά κεφαλήν εισοδήµατος και της αναλογίας βιοµηχανικού προϊόντος επί του συνόλου της βιοµηχανικής απασχόλησης επί του συνόλου του πληθυσµού, υπάρχει υψηλός βαθµός θετικής συσχέτισης. 12/43

3.Η ΜΕΤΡΗΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗΣ ΕΠΙ ΟΣΗΣ ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΟΣ 3.1.Η γενική εικόνα της Ελλάδος Η έκταση της Ελλάδος ανέρχεται στα 131.957 τετραγωνικά χιλιόµετρα και διοικητικά έχει διαιρεθεί σε 13 περιφέρειες και 52 νοµούς. Ο πληθυσµός της Ελλάδος ανέρχεται σε 11,05 εκατοµµύρια κατοίκους * και συµµετέχει µε ποσοστό 2,4% στο συνολικό πληθυσµό της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 25 χωρών **. Μεταξύ των απογραφών και ο πληθυσµός της Ελλάδος αυξήθηκε κατά 6,42%. *** Το ακαθάριστο προϊόν της Ελλάδος είναι ίσο µε το 1,6% του συνολικού ακαθάριστου προϊόντος των 25 χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ευρώ και το 2,1% των χωρών της Ευρωζώνης ****. Το βιοτικό επίπεδο των Ελλήνων βελτιώθηκε σηµαντικά, όπως προκύπτει από την πραγµατική αύξηση του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος µέσα στην ίδια δεκαετία µε ποσοστό 64,15% *****. Ένα άλλο βασικό χαρακτηριστικό της Ελληνικής οικονοµίας είναι η άνοδος της συµµετοχής των κλάδων, που ανήκουν στο τριτογενή τοµέα των υπηρεσιών, στο συνολικό ακαθάριστο εθνικό προϊόν µε 69,58% και η συγκριτικά χαµηλότερη άνοδος του τοµέα της µεταποίησης µε συµµετοχή 54,58% και του πρωτογενή µε ποσοστό 41,18%. Επίσης όσο αφορά το σηµαντικό, για την Ελληνική οικονοµία, µέγεθος του τουρισµού, οι διανυκτερεύσεις αυξήθηκαν κατά 31,93 % την περίοδο. Στον πίνακα 1, έχουν παρατεθεί τα βασικά µεγέθη της Ελληνική Οικονοµίας για τα έτη και. ΠΙΝΑΚΑΣ 1 ΒΑΣΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΜΕΓΕΘΗ * ΕΤΟΣ ΕΤΟΣ ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΠΡΟΪΟΝ (ΑΕΠ) (Εκ.δρχ. τρέχουσες τιµές) 14.608.699 40.749.394 ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ(Άτοµα) 10.259.900 10.964.020 ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ (Εκ.δρχ) 1.681.435 2.858.424 ΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ (Εκ.δρχ) 3976.839 8.735.861 ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ (Εκ.δρχ) 8.878.753 29.184.605 ΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ 42.585.746 62.560.910 ΗΛΩΘΕΝ ΕΙΣΟ ΗΜΑ (Εκ.δρχ) 4.594.478 18.813.872 ΑΠΟΤΑΜΙΕΥΣΕΙΣ (Εκ.δρχ) 8.212.445 24.299.786 13/43

ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ (Αριθµός κατοικιών) 4.657.036 5.476.162 Πηγή : Περιοδικό ΝΟΜΟΙ, εκδόσεις all@media και 2004 3.2. Η γενική εικόνα των νοµών Ελλάδος, µέσα από τα στατιστικά στοιχεία Η Ελλάδα έχει διαιρεθεί διοικητικά σε 52 Νοµούς (Ο νοµός Περιφέρειας Πρωτεύουσας και ο νοµός Υπόλοιπης Αττικής θεωρούνται ένας, µε την ονοµασία νοµός Αττικής, για λόγους απλοποίησης, στους πίνακες και τα συµπεράσµατα που ακολουθούν). Η γενική εικόνα των νοµών της Ελλάδος προκύπτει από δύο βασικά µεγέθη τον πληθυσµό και το ακαθάριστο προϊόν κάθε νοµού. Ο νοµός µε την µεγαλύτερη έκταση είναι ο νοµός Αιτωλοακαρνανίας µε 5.461 τετραγωνικά χιλιόµετρα και ο νοµός µε την µικρότερη είναι της Λευκάδος µε 356 τετραγωνικά χιλιόµετρα. Αντίστοιχα και σύµφωνα µε τις απογραφές του πληθυσµού, ο νοµός µε τον µεγαλύτερο πληθυσµό το έτος και είναι η Αττική µε 3.523.407 κατοίκους το έτος και 3.761.810 το έτος και µε το λιγότερο πληθυσµό στη χώρα, η Λευκάδα µε 21.111 κατοίκους το και 22.506 το. Ακολουθεί ο πίνακας 2 µε την συµµετοχή κάθε νοµού στο πληθυσµό, την έκταση και το ΑΕΠ της Ελλάδος. *Πηγή : Περιοδικό ΝΟΜΟΙ 2004, εκδόσεις all@media ** Οι 25 χώρες είναι : Χώρες µέλη της ΟΝΕ : Αυστρία, Βέλγιο, Γαλλία, Γερµανία, Ελλάδα, Ιρλανδία, Ιταλία, Ισπανία, Λουξεµβούργο, Ολλανδία, Πορτογαλία, Φινλανδία. Χώρες µέλη της ΕΕ που δεν µετέχουν στη ΟΝΕ : ανία, Εσθονία, Ηνωµένο Βασίλειο, Κύπρος, Λετονία, Λιθουανία, Μάλτα, Ουγγαρία, Πολωνία, Σλοβακία, Σλοβενία, Σουηδία, Τσεχία. Χώρες Υποψήφιες για προσχώρηση στην ΕΕ : Βουλγαρία, Κροατία, Ρουµανία, Τουρκία *** Απογραφή = 10.259.900 απογραφή = 10.964.020 Πηγή: περιοδικό ΝΟΜΟΙ 2004 και 1996, εκδόσεις all@media ****Πηγή : Περιοδικό ΝΟΜΟΙ 2004, εκδόσεις all@media ***** Πηγή : περιοδικό ΝΟΜΟΙ 2004, εκδόσεις all@media ΠΙΝΑΚΑΣ 2 ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ (%)ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ ΣΤΗΝ ΈΚΤΑΣΗ ΣΤΟ ΠΛΗΘΥΣΜΟ ΚΑΙ ΣΤΟ ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΠΡΟΪΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΟΣ ΝΟΜΟΣ Συµµετοχή νοµού στην Έκταση της Ελλάδος (%) Έτος Συµµετοχή νοµού στο πληθυσµό της Ελλάδος (%) Έτος Συµµετοχή νοµού στο πληθυσµό της Ελλάδος (%) Έτος Συµµετοχή νοµού στο ΑΕΠ της Ελλάδος (%) Έτος Συµµετοχή νοµού στο ΑΕΠ της Ελλάδος (%) ΑΙΤΟΛΩΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ 4,1 2,23 2,05 1,69 1,60 ΑΡΓΟΛΙ ΟΣ 1,6 0,95 0,96 0,86 0,83 ΑΡΚΑ ΙΑΣ 3,3 1,03 0,93 0,91 0,93 ΑΡΤΑΣ 1,3 0,77 0,71 0,58 0,44 ΑΤΤΙΚΗ 2,9 34,37 34,31 37,77 37,69 ΑΧΑΙΑΣ 2,5 2,93 2,94 2,66 2,52 14/43

ΒΟΙΩΤΙΑΣ 2,2 1,31 1,20 1,96 2,95 ΓΡΕΒΕΝΩΝ 1,7 0,36 0,35 0,27 0,25 ΡΑΜΑΣ 2,6 0,94 0,95 0,75 0,65 Ω ΕΚΑΝΗΣΩΝ 2,1 1,59 1,73 1,92 2,02 ΕΒΡΟΥ 3,2 1,31 1,36 1,03 1,19 ΕΥΒΟΙΑΣ 3,2 2,03 1,96 2,20 1,96 ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ 1,4 0,24 0,29 0,16 0,19 ΖΑΚΥΝΘΟΥ 0,3 0,32 0,36 0,32 0,25 ΗΛΕΙΑΣ 2,0 1,75 1,76 1,49 1,08 ΗΜΑΘΙΑΣ 1,3 1,37 1,31 1,42 1,07 ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ 2,0 2,58 2,67 2,52 2,45 ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ 1,1 0,43 0,42 0,32 0,28 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 2,8 9,24 9,65 9,84 11,66 ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 3,8 1,54 1,55 1,23 1,34 ΚΑΒΑΛΑΣ 1,6 1,33 1,32 1,49 1,10 ΚΑΡ ΙΤΣAΣ 2,0 1,24 1,18 1,11 0,95 ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ 1,3 0,51 0,49 0,50 0,43 ΚΕΡΚΥΡΑΣ 0,5 1,05 1,02 1,06 0,97 ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ 0,7 0,32 0,36 0,30 0,29 ΚΙΛΚΙΣ 1,9 0,80 0,81 0,77 0,62 ΚΟΖΑΝΗΣ 2,7 1,47 1,42 1,64 1,68 ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ 1,7 1,38 1,41 1,59 1,73 ΚΥΚΛΑ ΕΣ 1,9 0,92 1,03 0,93 1,03 ΛΑΚΩΝΙΑΣ 2,8 0,93 0,91 0,68 0,60 ΛΑΡΙΣΗΣ 4,1 2,64 2,55 2,42 2,34 ΛΑΣΙΘΙΟΥ 1,4 0,70 0,70 0,73 0,76 ΛΕΣΒΟΥ 1,6 1,03 1,00 0,72 0,97 ΛΕΥΚΑ ΟΣ 0,3 0,21 0,21 0,17 0,20 ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ 2,0 1,94 1,89 1,80 1,80 ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ 2,3 1,63 1,61 1,50 1,08 ΞΑΝΘΗΣ 1,4 0,89 0,93 0,74 0,75 ΠΕΛΛΑΣ 1,9 1,35 1,33 1,24 0,97 ΠΙΕΡΙΑΣ 1,1 1,14 1,18 0,99 0,83 ΠΡΕΒΕΖΗΣ 0,8 0,57 0,54 0,52 0,40 ΡΕΘΥΜΝΟΥ 1,1 0,68 0,75 0,68 0,70 ΡΟ ΟΠΗΣ 1,9 1,01 1,01 0,70 0,63 ΣΑΜΟΥ 0,6 0,41 0,40 0,34 0,34 ΣΕΡΡΕΣ 3,0 1,88 1,83 1,43 1,19 ΤΡΙΚΑΛΩΝ 2,6 1,36 1,26 1,06 1,03 ΦΘΙΩΤΙ ΟΣ 3,4 1,67 1,63 1,50 1,74 ΦΛΩΡΙΝΑΣ 1,5 0,52 0,50 0,60 0,44 ΦΩΚΙ ΟΣ 1,6 0,43 0,44 0,40 0,41 ΧΑΛΚΙ ΙΚΗΣ 2,5 0,91 0,98 0,84 0,91 ΧΑΝΙΩΝ 1,8 1,30 1,37 1,32 1,34 ΧΙΟΥ 0,7 0,51 0,49 0,36 0,39 Σύνολα 100 100 100 100 100 Πηγή : Προσωπική επεξεργασία στατιστικών στοιχείων Σύµφωνα µε τον πίνακα 2 το µεγαλύτερο ποσοστό συµµετοχής στην έκταση της Ελλάδος το έχουν οι νοµοί Λαρίσης, Αιτωλοακαρνανίας, Ιωαννίνων, Φθιώτιδος, Αρκαδίας, Ευβοίας, Έβρου, Σερρών, Αττικής και Λακωνίας. Οι νοµοί µε το χαµηλότερο ποσοστό συµµετοχής στην έκταση της χώρας είναι οι Ζακύνθου, Λευκάδος, Κέρκυρας, Σάµου, Κεφαλληνίας, Χίου, Πρεβέζης, Θεσπρωτίας, Πιερίας και Ρεθύµνου. 15/43

Το µεγαλύτερο ποσοστό συµµετοχής στον πληθυσµό της Ελλάδος, τα έτη και, χωρίς ιδιαίτερες µεταβολές, παρουσιάζεται στους νοµούς Αττικής, Θεσσαλονίκης, Αχαΐας, Λαρίσης, Ηρακλείου, Αιτωλοακαρνανίας, Ευβοίας, Μαγνησίας, Σερρών και Ηλείας. Αντίθετα, το χαµηλότερο ποσοστό συµµετοχής κατέχουν οι νοµοί Λευκάδος, Ευρυτανίας, Ζακύνθου, Κεφαλληνίας, Γρεβενών, Σάµου, Θεσπρωτίας, Φωκίδος, Καστοριάς και Χίου. Το έτος οι νοµοί που συµµετέχουν µε σηµαντικό ποσοστό στο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της χώρας είναι οι νοµοί : Θεσσαλονίκης, Αττικής, Αχαΐας, Ηρακλείου, Λαρίσης, Ευβοίας, Βοιωτίας, ωδεκανήσων, Μαγνησίας και Αιτωλοακαρνανίας. Το ο νοµός Θεσσαλονίκης µειώνει αισθητά το ποσοστό συµµετοχής στο ΑΕΠ της χώρας και την πρώτη θέση καταλαµβάνει ο νοµός Αττικής, ενώ τη δεύτερη ο νοµός Βοιωτίας, ο οποίος αύξησε το ποσοστό µε το οποίο συµµετείχε. Οι υπόλοιποι νοµοί, που αναφέρθηκαν, διατηρούν τις θέσεις τους το επόµενο έτος εξέτασης ή δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερες µεταβολές. Οι νοµοί εκείνοι, που συµµετέχουν µε το χαµηλότερο ποσοστό στο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν, τα έτη και, είναι οι : Ευρυτανίας, Λευκάδος, Γρεβενών, Κεφαλληνίας, Ζακύνθου, Θεσπρωτίας, Σάµου, Χίου, Φωκίδος και Καστοριάς. Όσον αφορά τη συµµετοχή του κάθε νοµού στο τοµεακό προϊόν, έχουµε τα επεξεργασµένα στοιχεία του πίνακα 3, που ακολουθεί. ΝΟΜΟΙ ΠΙΝΑΚΑΣ 3 ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ (%) ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ ΣΤΟ ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΤΟΜΕΑΚΟ ΠΡΟΪΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΟΣ Συµµετοχή νοµού στο προϊόν του Πρωτογενή τοµέα της Ελλάδας έτους Συµµετοχή νοµού στο προϊόν του Πρωτογενή τοµέα της Ελλάδας έτους Συµµετοχή νοµού στο προϊόν του ευτερογενή τοµέα της Ελλάδας έτους Συµµετοχή νοµού στο προϊόν του ευτερογενή τοµέα της Ελλάδας έτους Συµµετοχή νοµού στο προϊόν του Τριτογενή τοµέα της Ελλάδας έτους Συµµετοχή νοµού στο προϊόν του Τριτογενή τοµέα της Ελλάδας έτους ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ 4,411 3,299 1,119 1,184 1,448 1,551 ΑΡΓΟΛΙ ΟΣ 1,803 1,999 0,572 0,631 0,825 0,782 ΑΡΚΑ ΙΑΣ 1,416 1,373 1,031 1,335 0,760 0,759 16/43

ΑΡΤΑΣ 1,510 0,766 0,426 0,295 0,477 0,446 ΑΤΤΙΚΗ 3,281 3,224 38,845 34,287 44,118 42,053 ΑΧΑΪΑΣ 3,001 2,698 2,733 2,519 2,579 2,505 ΒΟΙΩΤΙΑΣ 4,425 2,981 3,022 7,983 1,031 1,431 ΓΡΕΒΕΝΩΝ 0,447 0,949 0,239 0,154 0,254 0,212 ΡΑΜΑΣ 1,036 1,527 0,739 0,560 0,699 0,594 Ω ΕΚΑΝΗΣΩΝ 1,170 1,182 1,413 0,556 2,311 2,541 ΕΒΡΟΥ 2,239 3,986 0,720 1,377 0,950 0,866 ΕΥΒΟΙΑΣ 3,816 3,080 2,581 3,179 1,734 1,489 ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ 0,055 0,182 0,117 0,120 0,199 0,217 ΖΑΚΥΝΘΟΥ 0,578 0,461 0,268 0,068 0,292 0,290 ΗΛΕΙΑΣ 4,661 3,771 0,876 0,652 1,177 0,949 ΗΜΑΘΙΑΣ 3,088 1,760 1,514 1,342 1,076 0,925 ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ 3,289 3,920 1,854 1,260 2,699 2,667 ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ 0,610 0,446 0,246 0,142 0,299 0,311 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 3,419 3,989 11,926 13,597 10,198 11,803 ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 0,639 1,485 1,171 1,065 0,565 1,400 ΚΑΒΑΛΑΣ 2,848 1,662 1,752 1,026 1,128 1,059 ΚΑΡ ΙΤΣAΣ 3,464 3,490 0,570 0,558 0,911 0,816 ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ 0,562 0,643 0,750 0,237 0,377 0,472 ΚΕΡΚΥΡΑΣ 1,477 0,716 0,742 0,356 1,137 1,172 ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ 0,360 0,381 0,272 0,115 0,297 0,334 ΚΙΛΚΙΣ 1,674 1,086 0,849 1,008 0,571 0,464 ΚΟΖΑΝΗΣ 0,857 2,343 3,322 3,231 1,055 1,145 ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ 3,306 2,119 1,980 3,943 1,096 1,026 ΚΥΚΛΑ ΕΣ 0,804 1,318 0,884 0,470 0,975 1,165 ΛΑΚΩΝΙΑΣ 1,601 1,934 0,326 0,211 0,674 0,589 ΛΑΡΙΣΗΣ 4,410 5,669 2,309 2,499 2,108 1,963 ΛΑΣΙΘΙΟΥ 1,260 1,309 0,400 0,350 0,775 0,835 ΛΕΣΒΟΥ 0,811 2,093 0,580 1,023 0,768 0,839 ΛΕΥΚΑ ΟΣ 0,220 0,248 0,137 0,238 0,175 0,180 ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ 2,028 3,126 2,177 2,289 1,595 1,518 ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ 3,530 2,700 1,327 0,386 1,213 1,097 ΞΑΝΘΗΣ 1,353 1,268 0,981 1,572 0,525 0,458 ΠΕΛΛΑΣ 3,328 2,457 0,999 0,954 0,956 0,833 ΠΙΕΡΙΑΣ 1,636 1,861 0,801 0,283 0,962 0,893 ΠΡΕΒΕΖΗΣ 1,307 0,743 0,400 0,347 0,427 0,387 ΡΕΘΥΜΝΟΥ 1,238 1,194 0,449 0,463 0,681 0,728 ΡΟ ΟΠΗΣ 2,203 2,028 0,388 0,514 0,568 0,526 ΣΑΜΟΥ 0,500 0,595 0,274 0,201 0,340 0,355 ΣΕΡΡΕΣ 2,608 3,702 1,103 0,819 1,364 1,199 ΤΡΙΚΑΛΩΝ 2,110 2,979 0,737 0,608 1,008 0,971 ΦΘΙΩΤΙ ΟΣ 3,529 3,638 1,050 2,008 1,337 1,464 ΦΛΩΡΙΝΑΣ 2,147 1,096 0,531 0,419 0,347 0,388 ΦΩΚΙ ΟΣ 0,349 0,400 0,442 0,270 0,396 0,448 ΧΑΛΚΙ ΙΚΗΣ 0,733 1,866 0,837 0,538 0,875 0,924 ΧΑΝΙΩΝ 2,633 1,714 0,920 0,555 1,257 1,532 ΧΙΟΥ 0,218 0,544 0,303 0,207 0,413 0,428 Σύνολα 100 100 1000 100 100 100 Πηγή : Προσωπική επεξεργασία στατιστικών στοιχείων Το µεγαλύτερο ποσοστό συµµετοχής στον πρωτογενή τοµέα σηµειώνουν οι νοµοί Κοζάνης, Λέσβου, Κυκλάδων, Χαλκιδικής, Ιωαννίνων και Θεσπρωτίας, ενώ µε χαµηλότερο οι ράµας, ωδεκανήσου, Ρεθύµνου, Λασιθίου, Πρεβέζης και Ξάνθης. Το µεγαλύτερο ποσοστό έχουν τα Γρεβενά, η Άρτα, η Πρέβεζα, η Κέρκυρα, η Καστοριά και η Σάµος, ενώ το χαµηλότερο οι νοµοί Κιλκίς, Φλώρινας, ωδεκανήσων, Ρεθύµνου, Ξάνθης και Λασιθίου. 17/43

Συνολικά, κατά την πάροδο της δεκαετίας, είκοσι εννέα (29) νοµοί αύξησαν το ποσοστό συµµετοχής τους στον πρωτογενή τοµέα. Οι νοµοί εκείνοι που σηµείωσαν αύξηση µεγαλύτερη της µίας ποσοστιαίας µονάδας είναι οι Έβρου, Κοζάνης, Λέσβου, Λάρισας, Χαλκιδικής, Μαγνησίας και Σερρών. Αντίθετα, οι υπόλοιποι είκοσι δύο (22) µείωσαν το ποσοστό συµµετοχής τους, µε κυριότερους τους νοµούς Βοιωτίας, Ηµαθίας, Κορινθίας, Καβάλας και Αιτωλοακαρνανίας. Όσον αφορά το ποσοστό συµµετοχής των νοµών στο δευτερογενή τοµέα το έτος το µεγαλύτερο κατέχουν οι νοµοί Αττικής, Θεσσαλονίκης, Κοζάνης, Βοιωτίας Αχαΐας και Εύβοιας, ενώ το έτος τη θέση της Αχαΐας καταλαµβάνει ο νοµός Κορινθίας. Το χαµηλότερο ποσοστό συµµετοχής το παρουσιάζουν οι νοµοί Ευρυτανίας, Λευκάδος, Γρεβενών, Θεσπρωτίας, Ζακύνθου και Κεφαλληνίας και το αντί του νοµού της Λευκάδος συναντάµε αυτόν της Σάµου. Σχετικά µε τη συµµετοχή των νοµών στον δευτερογενή τοµέα δεκαοχτώ (18) νοµοί έχουν αυξήσει το ποσοστό µε κυριότερους αντιπροσώπους αυτούς της Βοιωτίας, Κορινθίας, Θεσσαλονίκης και Φθιώτιδος. Αντιθέτως σε τριάντα τρεις (33) έχει µειωθεί, µεταξύ των οποίων βρίσκονται οι Αττικής, Μεσσηνίας, ωδεκανήσων, Καβάλας και Ηρακλείου. Τόσο το έτος όσο και τα οι νοµοί που συµµετέχουν µε το µεγαλύτερο ποσοστό στον τριτογενή τοµέα είναι οι Αττικής, Θεσσαλονίκης, Ηρακλείου, Αχαΐας, ωδεκανήσων και Λαρίσης, ενώ εκείνοι µε το χαµηλότερο ποσοστό είναι οι Λευκάδος, Ευρυτανίας, Γρεβενών, Ζακύνθου, Κεφαλληνίας και Θεσπρωτίας. Είκοσι τρεις (23) νοµοί έχουν αυξήσει το ποσοστό συµµετοχής τους στον τριτογενή τοµέα, δύο (2) παρέµειναν αµετάβλητοι και είκοσι έξι (26) έχουν µειωθεί. Εντονότερη αύξηση παρουσίασαν οι Θεσσαλονίκης, Ιωαννίνων, Βοιωτίας, Χανίων και ωδεκανήσων, αµετάβλητοι παρέµειναν οι Αρκαδίας και Ζακύνθου και µειώθηκαν µε µεγαλύτερο ποσοστό η Αττική και ακολουθούν οι Εύβοιας, Ηλείας και Σερρών. Αποτέλεσµα της συνολικής θετικής µεταβολής του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος της χώρας, είναι η αύξηση του από όλους τους νοµούς. Η διαφορά έγκειται στο µέγεθος της αύξησης, που έχει σηµειώσει ο κάθε ένας. Συνεπώς, οι νοµοί εκείνοι που έχουν αυξήσει σηµαντικά την συµµετοχή τους στο ΑΕΠ της χώρας είναι οι: Αττικής, Θεσσαλονίκης, 18/43

Βοιωτίας, Αχαΐας και Ηρακλείου, ενώ οι νοµοί που έχουν αυξήσει την συµµετοχή τους ελάχιστα είναι οι Ευρυτανίας, Λευκάδος, Ζακύνθου, Γρεβενών και Θεσπρωτίας. Εάν λάβουµε δε υπόψη και πως είναι διαρθρωµένο το ακαθάριστο προϊόν κάθε νοµού (Πίνακας 1 και 1α-του παραρτήµατος),τότε ο λόγος : µερίδιο τοµέα στο ακαθάριστο προϊόν του νοµού, προς µερίδιο τοµέα της χώρας στο ακαθάριστο προϊόν της χώρας, αποκαλύπτεται σε ποιο τοµέα είναι, περισσότερο ή λιγότερο, ανεπτυγµένος κάθε νοµός της χώρας. Ο λόγος ονοµάζεται συντελεστής συµµετοχής και οι αριθµητικές τιµές του είναι καταχωρηµένες στον πίνακα 4. ΝΟΜΟΙ ΠΙΝΑΚΑΣ 4 ΤΟΜΕΑΚΟΙ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ (LQ) ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ Α-ΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Α-ΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Β-ΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Β-ΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Γ-ΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Γ-ΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ LQ () LQ () LQ () LQ () LQ () LQ () ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ 2,61 2,07 0,66 0,74 0,86 0,97 ΑΡΓΟΛΙ ΟΣ 2,09 2,39 0,66 0,76 0,95 0,94 ΑΡΚΑ ΙΑΣ 1,56 1,48 1,14 1,44 0,84 0,82 ΑΡΤΑΣ 2,61 1,75 0,73 0,68 0,82 1,02 ΑΤΤΙΚΗ 0,09 0,09 1,03 0,91 1,17 1,12 ΑΧΑΙΑΣ 1,13 1,07 1,03 1,00 0,97 0,99 19/43

ΒΟΙΩΤΙΑΣ 2,26 1,01 1,54 2,71 0,53 0,49 ΓΡΕΒΕΝΩΝ 1,65 3,78 0,88 0,61 0,94 0,84 ΡΑΜΑΣ 1,39 2,34 0,99 0,86 0,94 0,91 Ω ΕΚΑΝΗΣΩΝ 0,61 0,58 0,73 0,28 1,20 1,26 ΕΒΡΟΥ 2,17 3,34 0,70 1,15 0,92 0,72 ΕΥΒΟΙΑΣ 1,74 1,57 1,18 1,62 0,79 0,76 ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ 0,35 0,94 0,73 0,62 1,25 1,12 ΖΑΚΥΝΘΟΥ 1,82 1,81 0,84 0,27 0,92 1,14 ΗΛΕΙΑΣ 3,13 3,48 0,59 0,60 0,79 0,88 ΗΜΑΘΙΑΣ 2,17 1,64 1,07 1,25 0,76 0,86 ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ 1,30 1,60 0,73 0,51 1,07 1,09 ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ 1,91 1,57 0,77 0,50 0,94 1,09 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 0,35 0,34 1,21 1,17 1,04 1,01 ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 0,52 1,11 0,96 0,80 0,46 1,05 ΚΑΒΑΛΑΣ 1,91 1,51 1,18 0,93 0,76 0,96 ΚΑΡ ΙΤΣAΣ 3,13 3,68 0,51 0,59 0,82 0,86 ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ 1,13 1,48 1,51 0,55 0,76 1,09 ΚΕΡΚΥΡΑΣ 1,39 0,74 0,70 0,37 1,07 1,21 ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ 1,22 1,31 0,92 0,40 1,00 1,15 ΚΙΛΚΙΣ 2,17 1,74 1,10 1,61 0,74 0,74 ΚΟΖΑΝΗΣ 0,52 1,40 2,02 1,93 0,64 0,68 ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ 2,09 1,23 1,25 2,28 0,69 0,59 ΚΥΚΛΑ ΕΣ 0,87 1,28 0,96 0,46 1,05 1,13 ΛΑΚΩΝΙΑΣ 2,35 3,21 0,48 0,35 0,99 0,98 ΛΑΡΙΣΗΣ 1,82 2,42 0,96 1,07 0,87 0,84 ΛΑΣΙΘΙΟΥ 1,74 1,71 0,55 0,46 1,07 1,09 ΛΕΣΒΟΥ 1,13 2,17 0,81 1,06 1,07 0,87 ΛΕΥΚΑ ΟΣ 1,30 1,25 0,81 1,20 1,04 0,91 ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ 1,13 1,74 1,21 1,27 0,89 0,84 ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ 2,35 2,51 0,88 0,36 0,81 1,02 ΞΑΝΘΗΣ 1,82 1,68 1,32 2,09 0,71 0,61 ΠΕΛΛΑΣ 2,69 2,52 0,81 0,98 0,77 0,86 ΠΙΕΡΙΑΣ 1,65 2,24 0,81 0,34 0,97 1,07 ΠΡΕΒΕΖΗΣ 2,52 1,84 0,77 0,86 0,82 0,96 ΡΕΘΥΜΝΟΥ 1,82 1,70 0,66 0,66 1,00 1,03 ΡΟ ΟΠΗΣ 3,13 3,22 0,55 0,82 0,81 0,84 ΣΑΜΟΥ 1,48 1,75 0,81 0,59 1,00 1,05 ΣΕΡΡΕΣ 1,82 3,12 0,77 0,69 0,95 1,01 ΤΡΙΚΑΛΩΝ 2,00 2,88 0,70 0,59 0,95 0,94 ΦΘΙΩΤΙ ΟΣ 2,35 2,10 0,70 1,16 0,89 0,84 ΦΛΩΡΙΝΑΣ 3,56 2,47 0,88 0,94 0,58 0,87 ΦΩΚΙ ΟΣ 0,87 0,98 1,10 0,66 0,99 1,10 ΧΑΛΚΙ ΙΚΗΣ 0,87 2,05 0,99 0,59 1,04 1,02 ΧΑΝΙΩΝ 2,00 1,28 0,70 0,42 0,95 1,15 ΧΙΟΥ 0,61 1,40 0,84 0,53 1,15 1,10 Πηγή : Προσωπική επεξεργασία στατιστικών στοιχείων Τα έτη και, όλοι οι νοµοί της Ελλάδος έχουν συντελεστή συµµετοχής µεγαλύτερο της µονάδας στον πρωτογενή τοµέα, εκτός των Αττικής, Θεσσαλονίκης και Φωκίδος, οι οποίοι έχουν συντελεστή µεγαλύτερο της µονάδος στο δευτερογενή και στον τριτογενή τοµέα και ωδεκανήσων και Ευρυτανίας, που έχουν µόνο στον τριτογενή. Σε πρωτογενή και δευτερογενή έχουν οι νοµοί Αρκαδίας, Αχαΐας, Βοιωτίας, Ευβοίας, Ηµαθίας, Καβάλας, Κιλκίς, Κοζάνης, Κορινθίας, Λάρισας, Μαγνησίας και Ξάνθης. Στον 20/43

πρωτογενή και τριτογενή τοµέα έχουν συντελεστή συµµετοχής µεγαλύτερο της µονάδος οι νοµοί Άρτας, Ζακύνθου, Ιωαννίνων, Κέρκυρας, Κεφαλληνίας, Κυκλάδων, Λασιθίου, Μεσσηνίας, Πιερίας, Ρεθύµνου, Σάµου, Σερρών, Χαλκιδικής, Χανίων και Χίου. Ενώ και στους τρεις τοµείς έχουν οι νοµοί Καστοριάς, Λέσβου και Λευκάδος. Από τον πίνακα 4, προκύπτει µία έντονη τάση µείωσης των συντελεστών στους δύο πρώτους τοµείς και αντίστοιχη αύξηση του τριτογενή. Αυτό είναι αποτέλεσµα της σχετικής υποχώρησης του πρωτογενή και του δευτερογενή τοµέα στους περισσότερους νοµούς σε σχέση µε τα µερίδια των αντιστοίχων τοµέων σε επίπεδο χώρας. Επίσης από τα δεδοµένα του πίνακα 4, µπορεί να προκύψει ο δείκτης ειδίκευσης (LQ)* ενός νοµού. Ο δείκτης ειδίκευσης παίρνει τιµές µεταξύ 0 και 1. Εάν η τιµή του δείκτη ισούται µε το 0, η περιοχή δεν έχει ειδίκευση σε σχέση µε την εθνική κατανοµή των τοµέων. Εάν ισούται µε το 1, ισχύει το αντίθετο. *Για το δείκτη ειδίκευσης (LQ) υπάρχει αναφορά στο παράρτηµα. ΠΙΝΑΚΑΣ 5 ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΤΟΜΕΑΚΗΣ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗ ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΟΣ ΝΟΜΟΙ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ 0,183 0,075 ΑΡΓΟΛΙ ΟΣ 0,123 0,098 ΑΡΚΑ ΙΑΣ 0,101 0,129 ΑΡΤΑΣ 0,183 0,069 ΑΤΤΙΚΗ 0,108 0,083 ΑΧΑΪΑΣ 0,021 0,005 ΒΟΙΩΤΙΑΣ 0,291 0,368 21/43

ΓΡΕΒΕΝΩΝ 0,073 0,195 ΡΑΜΑΣ 0,043 0,094 Ω ΕΚΑΝΗΣΩΝ 0,120 0,184 ΕΒΡΟΥ 0,133 0,197 ΕΥΒΟΙΑΣ 0,131 0,173 ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ 0,150 0,085 ΖΑΚΥΝΘΟΥ 0,093 0,157 ΗΛΕΙΑΣ 0,243 0,174 ΗΜΑΘΙΑΣ 0,151 0,099 ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ 0,075 0,104 ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ 0,103 0,107 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 0,078 0,046 ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 0,198 0,043 ΚΑΒΑΛΑΣ 0,151 0,038 ΚΑΡ ΙΤΣAΣ 0,243 0,188 ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ 0,151 0,097 ΚΕΡΚΥΡΑΣ 0,085 0,153 ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ 0,025 0,129 ΚΙΛΚΙΣ 0,161 0,184 ΚΟΖΑΝΗΣ 0,276 0,227 ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ 0,191 0,291 ΚΥΚΛΑ ΕΣ 0,030 0,116 ΛΑΚΩΝΙΑΣ 0,153 0,155 ΛΑΡΙΣΗΣ 0,093 0,115 ΛΑΣΙΘΙΟΥ 0,125 0,116 ΛΕΣΒΟΥ 0,055 0,095 ΛΕΥΚΑ ΟΣ 0,055 0,063 ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ 0,071 0,111 ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ 0,153 0,129 ΞΑΝΘΗΣ 0,181 0,281 ΠΕΛΛΑΣ 0,193 0,107 ΠΙΕΡΙΑΣ 0,073 0,141 ΠΡΕΒΕΖΗΣ 0,173 0,059 ΡΕΘΥΜΝΟΥ 0,095 0,074 ΡΟ ΟΠΗΣ 0,243 0,156 ΣΑΜΟΥ 0,055 0,087 ΣΕΡΡΕΣ 0,093 0,112 ΤΡΙΚΑΛΩΝ 0,113 0,132 ΦΘΙΩΤΙ ΟΣ 0,153 0,112 ΦΛΩΡΙΝΑΣ 0,293 0,103 ΦΩΚΙ ΟΣ 0,026 0,073 ΧΑΛΚΙ ΙΚΗΣ 0,020 0,087 ΧΑΝΙΩΝ 0,113 0,125 ΧΙΟΥ 0,090 0,100 Πηγή : Προσωπική επεξεργασία στατιστικών στοιχείων Από τον παραπάνω πίνακα προκύπτει ότι οι νοµοί που µείωσαν τη ειδίκευση τους είναι οι: Καβάλας, Ηµαθίας, Φλώρινας, Εύβοιας, Μεσσηνίας, Κιλκίς, Αχαΐας, Φωκίδος, Καστοριάς, Αιτωλοακαρνανίας, Κέρκυρας, Κοζάνης, Χαλκιδικής και Ηλίας. Αντίθετα, οι νοµοί που αύξησαν την ειδίκευσή είναι οι : Τρικάλων, Λακωνίας, Λέσβου, Ιωαννίνων, Έβρου, Γρεβενών, Καρδίτσας, Λευκάδος, Χαλκιδικής και Χίου. Όπως προκύπτει από την παρατήρηση των σχέσεων και αποτελεσµάτων οι νοµοί εκείνοι, που βελτίωσαν την επίδοσής τους, κατά την πάροδο της δεκαετίας, παρουσίασαν υψηλή 22/43

άνοδο στο κατά κεφαλήν ακαθάριστο εθνικό προϊόν τους. Πιο συγκεκριµένα, οι νοµοί αυτοί, ανέπτυξαν την ειδίκευσή τους σε έναν ή περισσότερους τοµείς της παραγωγής. Οι συγκεκριµένοι νοµοί, συµµετέχουν µε µεγαλύτερο ποσοστό στον πρωτογενή τοµέα, µε εξαιρέσεις τους νοµούς Λέσβου, Έβρου και Λευκάδος, οι οποίοι ειδικεύονται και στον δευτερογενή, καθώς και ο νοµός Χίου, που συµµετέχει και στον τριτογενή τοµέα της παραγωγικής διαδικασίας, γεγονός που φανερώνει το γεωργικό χαρακτήρα της Ελλάδος. 3.3.Η αναπτυξιακή επίδοση και η σειρά των νοµών Ελλάδος Για να γίνει µια όσο το δυνατό καλύτερη αποτύπωση της αναπτυξιακής επίδοσης αλλά και σχετικής θέσης των νοµών της Ελλάδος χρησιµοποιήθηκαν τα παρακάτω οικονοµικά µεγέθη. Το ακαθάριστο προϊόν των τοµέων της οικονοµίας ( πρωτογενή δευτερογενή τριτογενή) για κάθε νοµό. Το δηλωθέν εισόδηµα σε κάθε νοµό. Το ύψος των αποταµιεύσεων σε κάθε νοµό Το άθροισµα του ακαθάριστου προϊόντος, κάθε τοµέα σε κάθε νοµό, δίνει το ακαθάριστο προϊόν κάθε νοµού, εκφράζοντας έτσι την συνιστάµενη της αναπτυξιακής επίδοσης του νοµού. Άρα, οι νοµοί µε υψηλό ακαθάριστο προϊόν θα παρουσιάζουν και υψηλές τιµές στο δηλωθέν εισόδηµα και στις καταθέσεις. Εποµένως, η οικονοµία τους θα εµφανίζει δυναµισµό και θα διατηρούν την σχετική καλύτερη τους θέση στη διάρκεια του χρόνου. Με τον γραµµικό συντελεστή συσχέτισης ( * ) έγινε έλεγχος εάν συσχετίζονται τα παραπά- (*) : Ο συντελεστής γραµµικής συσχέτισης των µεταβλητών Χ, Υ δίνεται από την σχέση: rxy, = cov( x, y) /( var( x) var( y )). Οι τιµές του κυµαίνονται µεταξύ -1 και +1. Εάν η τιµή του συντελεστή είναι µεγαλύτερη από το µηδέν, οι µεταβλητές συσχετίζονται θετικά. Αν είναι µικρότερη από το µηδέν συσχετίζονται αρνητικά. Αν είναι µηδέν δεν συσχετίζονται γραµµικά. νω µεγέθη µεταξύ τους και εάν η συσχέτιση είναι θετική η αρνητική. Τα αποτελέσµατα για τα έτη και είναι στους παρακάτω πίνακες: 23/43

ΠΙΝΑΚΑΣ 6 ΓΡΑΜΜΙΚΟΣ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΤΟΣ ΑΕΠ ΠΡΟΪΟΝ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ ΠΡΟΪΟΝ ΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ ΠΡΟΪΟΝ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ ΗΛΩΘΕΝ ΕΙΣΟ ΗΜΑ ΑΠΟΤΑΜΙΕΥΣΕΙΣ ΑΕΠ 1,000 ΠΡΟΪΟΝ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ ΠΡΟΪΟΝ ΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ ΠΡΟΪΟΝ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ ΗΛΩΘΕΝ ΕΙΣΟ ΗΜΑ 0,264 1,000 0,996 0,257 1,000 0,999 0,232 0,993 1,000 0,997 0,208 0,992 0,999 1,000 ΑΠΟΤΑΜΙΕΥΣΕΙΣ 0,998 0,215 0,992 0,999 1,000 1,000 Πηγή : Προσωπική επεξεργασία στατιστικών στοιχείων ΠΙΝΑΚΑΣ 7 ΓΡΑΜΜΙΚΟΣ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΤΟΣ ΑΕΠ ΠΡΟΪΟΝ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ ΠΡΟΪΟΝ ΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ ΠΡΟΪΟΝ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ ΗΛΩΘΕΝ ΕΙΣΟ ΗΜΑ ΑΠΟΤΑΜΙΕΥΣΕΙΣ ΑΕΠ 1,000 ΠΡΟΪΟΝ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ ΠΡΟΪΟΝ ΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ ΠΡΟΪΟΝ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ ΗΛΩΘΕΝ ΕΙΣΟ ΗΜΑ 0,287 1,000 0,980 0,324 1,000 0,998 0,258 0,967 1,000 0,994 0,244 0,959 0,997 1,000 ΑΠΟΤΑΜΙΕΥΣΕΙΣ 0,992 0,231 0,955 0,996 1,000 1,000 Πηγή : Προσωπική επεξεργασία στατιστικών στοιχείων Από τους πίνακες φαίνεται να επιβεβαιώνεται η υπόθεση για θετική συσχέτιση των παραπάνω µεγεθών. Οι νοµοί µε υψηλό Ακαθάριστο προϊόν εµφανίζουν και υψηλό ποσοστό δηλωθέντος εισοδήµατος καθώς και υψηλό ποσοστό αποταµιεύσεων. Εάν τα 24/43

παραπάνω οικονοµικά µεγέθη διαιρεθούν µε τον πληθυσµό κάθε νοµού, θα προκύψουν τα αντίστοιχα κατά κεφαλή µεγέθη. Τα κατά κεφαλή µεγέθη θα χρησιµοποιηθούν για την αποτύπωση της αναπτυξιακής επίδοσης κάθε νοµού. Με τη χρήση των κατά κεφαλή µεγεθών οι συγκρίσεις µεταξύ των νοµών είναι εφικτές, διότι λαµβάνεται υπόψη στον οικονοµικό δυναµισµό του κάθε νοµού και ο πληθυσµός του. Οι δείκτες που θα χρησιµοποιηθούν είναι : είκτης 1 : Κατά κεφαλή ακαθάριστο προϊόν για κάθε ένα από τους τρεις τοµείς της παραγωγής για κάθε νοµό είκτης 2 : Κατά κεφαλή αποταµιεύσεις ανά νοµό είκτης 3 : Κατά κεφαλή δηλωθέν εισόδηµα ανά νοµό Μπορούµε να ισχυριστούµε ότι : Εάν σε ένα νοµό το κατά κεφαλή προϊόν είναι υψηλό θα είναι σε σχετικά καλύτερη αναπτυξιακή θέση σε σχέση µε ένα άλλο νοµό που έχει χαµηλότερο κατά κεφαλή ακαθάριστο προϊόν. Επίσης αναµένουµε νοµοί µε υψηλό σχετικά ακαθάριστο κατά κεφαλή προϊόν να έχουν υψηλές κατά κεφαλή αποταµιεύσεις και κατά κεφαλή δηλωθέν εισόδηµα. Εποµένως, το άθροισµα των παραπάνω δεικτών δίνει την αναπτυξιακή επίδοση. Ένας νοµός µε υψηλότερο άθροισµα σε σχέση µε άλλο, θα είναι σε καλύτερη αναπτυξιακή θέση. Για να αθροιστούν οι δείκτες κανονικοποιηθηκαν * ώστε να είναι απαλλαγµένοι από προβλήµατα µονάδων µέτρησης. Έτσι το άθροισµα τους δίνει την αναπτυξιακή επίδοση κάθε νοµού. Όσο µεγαλύτερο άθροισµα τόσο καλύτερη η θέση του νοµού σε σχέση µε τους άλλους. Η µαθηµατική σχέση για το δείκτη µε τον οποίο θα µετρήσουµε την σχετική αναπτυξιακή θέση κάθε νοµού είναι D i X X X X X X Y Y K K = + + + + Ai, A Bi, B Γ, i Γ i i SA SB SΓ Sy S K Όπου : X Ai, = το κατά κεφαλή προϊόν του πρωτογενή τοµέα στο νοµό i, όπου κατά κεφαλήν προϊόντος στον πρωτογενή τοµέα X A ο µέσος του 25/43

X Bi, = το κατά κεφαλή προϊόν του δευτερογενή τοµέα στο νοµό i, όπου X Β ο µέσος του κατά κεφαλήν προϊόντος στον δευτερογενή τοµέα X Γ,i = το κατά κεφαλή προϊόν του τριτογενή τοµέα στο νοµό i, όπου X Γ ο µέσος του κατά κεφαλήν προϊόντος στον τριτογενή τοµέα Y = το κατά κεφαλή δηλωθέν εισόδηµα στο νοµό δηλωθέντος εισοδήµατος K = οι κατά κεφαλή αποταµιεύσεις στο νοµό αποταµιεύσεων S = σε καθένα από τους παραπάνω δείκτες i όπουy ο µέσος του κατά κεφαλήν i όπου K ο µέσος των κατά κεφαλή Τα αποτελέσµατα του δείκτη έχουν καταχωρηθεί στο παρακάτω πίνακα 8: *Το ακαθάριστο περιφερειακό προϊόν είναι η συνολική άξια τελικών αγαθών και υπηρεσιών που έχουν παραχθεί στο νοµό µέσα σε ένα έτος ** Κανονικοποίηση: από κάθε τιµή αφαιρέθηκε ο µέσος όρος και διαιρέθηκε µε τυπική απόκλιση ΠΙΝΑΚΑΣ 8 26/43

α/α ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΙΚΤΗ ΣΧΕΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗΣ ΣΧΕΣΗΣ ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΟΣ Νοµοί Τιµή δείκτη Τιµή δείκτη α/α Νοµοί Τιµή δείκτη Τιµή δείκτη 1 ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ -2,0964-3,4839 26 ΚΙΛΚΙΣ -2,9755-0,8796 2 ΑΡΓΟΛΙ ΟΣ -0,0596 0,4578 27 ΚΟΖΑΝΗΣ 2,1226 3,2866 3 ΑΡΚΑ ΙΑΣ 0,7682 0,3098 28 ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ 0,7000 2,1598 4 ΑΡΤΑΣ -4,2045-3,1323 29 ΚΥΚΛΑ ΕΣ 3,3345 3,6077 5 ΑΤΤΙΚΗ 5,6712 8,4487 30 ΛΑΚΩΝΙΑΣ 2,7640-2,1689 6 ΑΧΑΪΑΣ -0,7109 0,6601 31 ΛΑΡΙΣΗΣ 0,7869 0,2486 7 ΒΟΙΩΤΙΑΣ 8,6990 5,3251 32 ΛΑΣΙΘΙΟΥ 2,4070 1,6013 8 ΓΡΕΒΕΝΩΝ -1,2875-3,5565 33 ΛΕΣΒΟΥ 2,1369-2,1239 9 ΡΑΜΑΣ -0,9181-0,1939 34 ΛΕΥΚΑ ΟΣ 0,9343-0,2616 10 Ω ΕΚΑΝΗΣΩΝ 2,8701 4,9832 35 ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ 0,7683 0,9030 11 ΕΒΡΟΥ 1,5754-0,9503 36 ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ -1,9634 0,0028 12 ΕΥΒΟΙΑΣ 0,6015 2,2937 37 ΞΑΝΘΗΣ -2,1805-2,0063 13 ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ -6,3361-4,7001 38 ΠΕΛΛΑΣ -2,4306-1,3328 14 ΖΑΚΥΝΘΟΥ -0,8744 1,2181 39 ΠΙΕΡΙΑΣ -2,5394-1,8919 15 ΗΛΕΙΑΣ -4,1876-2,7038 40 ΠΡΕΒΕΖΗΣ -1,5832-1,1874 16 ΗΜΑΘΙΑΣ -1,9658 0,6980 41 ΡΕΘΥΜΝΟΥ -0,3482-0,5148 17 ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ 0,2810 0,1973 42 ΡΟ ΟΠΗΣ -3,1091-4,1134 18 ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ -1,3882-2,7764 43 ΣΑΜΟΥ 0,9691 0,1598 19 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 2,9364 4,9945 44 ΣΕΡΡΕΣ -1,6282-2,7137 20 ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ -0,2755-3,4853 45 ΤΡΙΚΑΛΩΝ 3,1818-2,4017 21 ΚΑΒΑΛΑΣ -0,0457 3,7962 46 ΦΘΙΩΤΙ ΟΣ 0,8038-0,7907 22 ΚΑΡ ΙΤΣAΣ -0,8456-3,1914 47 ΦΛΩΡΙΝΑΣ -0,3091 1,9571 23 ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ -0,1182 1,0055 48 ΦΩΚΙ ΟΣ -3,0995-1,6414 24 ΚΕΡΚΥΡΑΣ 0,1212 1,6912 49 ΧΑΛΚΙ ΙΚΗΣ -1,1319-1,7433 25 ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ 1,4727 2,8191 50 ΧΑΝΙΩΝ 0,7598 1,1805 Πηγή : Προσωπική επεξεργασία στατιστικών στοιχείων 51 ΧΙΟΥ 2,4179 0,6192 Με βάση τις θετικές ή αρνητικές τιµές των δεικτών µεταξύ των ετών και οι νοµοί µπορούν να καταταγούν σε τέσσερις οµάδες. Η οµάδα νοµών που έχει θετική τιµή του δείκτη και τις δυο χρονιές και αποτελείται από 18 νοµούς, Η οµάδα νοµών που έχει αρνητική τιµή το και θετική το και αποτελείται από 6 νοµούς, Η οµάδα νοµών που έχει θετική τιµή το έτος και αρνητική το και αποτελείται από 8 νοµούς, Η οµάδα νοµών µε αρνητική τιµή δεικτών και τις δύο χρονιές και αποτελείται από 19 νοµούς. 27/43

Στον πίνακα 9 έχουν παρατεθεί οι τέσσερις οµάδες νοµών µε σειρά αλφαβητική. Θετική τιµή του δείκτη και στις δυο χρονιές ΠΙΝΑΚΑΣ 9 ΟΜΑ ΕΣ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΚΑΙ ΧΕΙΡΟΤΕΡΕΥΣΗΣ ΝΟΜΩΝ Αρνητική τιµή του δείκτη στο έτος και θετική στο έτος Θετική τιµή του δείκτη στο έτος και αρνητική στο έτος Αρνητική τιµή του δείκτη και στις δυο χρονιές ΑΡΚΑ ΙΑΣ ΕΒΡΟΥ ΑΡΓΟΛΙ ΟΣ ΑΙΤΟΛΩΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ ΑΤΤΙΚΗ ΛΑΚΩΝΙΑΣ ΑΧΑΙΑΣ ΑΡΤΑΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΛΕΣΒΟΥ ΖΑΚΥΝΘΟΥ ΓΡΕΒΕΝΩΝ Ω ΕΚΑΝΗΣΩΝ ΛΕΥΚΑ ΟΣ ΗΜΑΘΙΑΣ ΡΑΜΑΣ ΕΥΒΟΙΑΣ ΤΡΙΚΑΛΩΝ ΚΑΒΑΛΑΣ ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΦΘΙΩΤΙ ΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΗΛΕΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ ΚΟΖΑΝΗΣ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ ΚΥΚΛΑ ΕΣ ΛΑΡΙΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ΣΑΜΟΥ ΧΑΝΙΩΝ ΧΙΟΥ ΚΑΡ ΙΤΣAΣ ΚΙΛΚΙΣ ΞΑΝΘΗΣ ΠΕΛΛΑΣ ΠΙΕΡΙΑΣ ΠΡΕΒΕΖΗΣ ΡΕΘΥΜΝΟΥ ΡΟ ΟΠΗΣ ΣΕΡΡΕΣ ΦΩΚΙ ΟΣ ΧΑΛΚΙ ΙΚΗΣ Πηγή : Προσωπική επεξεργασία στοιχείων ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΙΝΑΚΑ 9 Στη συνέχεια, έχουν καταταχθεί οι νοµοί από την καλύτερη προς τη χειρότερη θέση, δηλαδή από τη µεγαλύτερη θετική τιµή του δείκτη προς τη µεγαλύτερη αρνητική για τα χρόνια και. 28/43

ΠΙΝΑΚΑΣ 10 ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ (µε βάση την τιµή του δείκτη) ΝΟΜΟΙ Τιµή δείκτη () ΝΟΜΟΙ Τιµή δείκτη () ΒΟΙΩΤΙΑΣ 8,6990 ΑΤΤΙΚΗ 8,4487 ΑΤΤΙΚΗ 5,6712 ΒΟΙΩΤΙΑΣ 5,3251 ΚΥΚΛΑ ΕΣ 3,3345 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 4,9945 ΤΡΙΚΑΛΩΝ 3,1818 Ω ΕΚΑΝΗΣΩΝ 4,9832 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 2,9364 ΚΑΒΑΛΑΣ 3,7962 Ω ΕΚΑΝΗΣΩΝ 2,8701 ΚΥΚΛΑ ΕΣ 3,6077 ΛΑΚΩΝΙΑΣ 2,7640 ΚΟΖΑΝΗΣ 3,2866 ΧΙΟΥ 2,4179 ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ 2,8191 ΛΑΣΙΘΙΟΥ 2,4070 ΕΥΒΟΙΑΣ 2,2937 ΛΕΣΒΟΥ 2,1369 ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ 2,1598 ΚΟΖΑΝΗΣ 2,1226 ΦΛΩΡΙΝΑΣ 1,9571 ΕΒΡΟΥ 1,5754 ΚΕΡΚΥΡΑΣ 1,6912 ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ 1,4727 ΛΑΣΙΘΙΟΥ 1,6013 ΣΑΜΟΥ 0,9691 ΖΑΚΥΝΘΟΥ 1,2181 ΛΕΥΚΑ ΟΣ 0,9343 ΧΑΝΙΩΝ 1,1805 ΦΘΙΩΤΙ ΟΣ 0,8038 ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ 1,0055 ΛΑΡΙΣΗΣ 0,7869 ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ 0,9030 ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ 0,7683 ΗΜΑΘΙΑΣ 0,6980 ΑΡΚΑ ΙΑΣ 0,7682 ΑΧΑΙΑΣ 0,6601 ΧΑΝΙΩΝ 0,7598 ΧΙΟΥ 0,6192 ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ 0,7000 ΑΡΓΟΛΙ ΟΣ 0,4578 ΕΥΒΟΙΑΣ 0,6015 ΑΡΚΑ ΙΑΣ 0,3098 ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ 0,2810 ΛΑΡΙΣΗΣ 0,2486 ΚΕΡΚΥΡΑΣ 0,1212 ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ 0,1973 ΚΑΒΑΛΑΣ -0,0457 ΣΑΜΟΥ 0,1598 ΑΡΓΟΛΙ ΟΣ -0,0596 ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ 0,0028 ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ -0,1182 ΡΑΜΑΣ -0,1939 ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ -0,2755 ΛΕΥΚΑ ΟΣ -0,2616 ΦΛΩΡΙΝΑΣ -0,3091 ΡΕΘΥΜΝΟΥ -0,5148 ΡΕΘΥΜΝΟΥ -0,3482 ΦΘΙΩΤΙ ΟΣ -0,7907 ΑΧΑΙΑΣ -0,7109 ΚΙΛΚΙΣ -0,8796 ΚΑΡ ΙΤΣAΣ -0,8456 ΕΒΡΟΥ -0,9503 ΖΑΚΥΝΘΟΥ -0,8744 ΠΡΕΒΕΖΗΣ -1,1874 ΡΑΜΑΣ -0,9181 ΠΕΛΛΑΣ -1,3328 ΧΑΛΚΙ ΙΚΗΣ -1,1319 ΦΩΚΙ ΟΣ -1,6414 ΓΡΕΒΕΝΩΝ -1,2875 ΧΑΛΚΙ ΙΚΗΣ -1,7433 ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ -1,3882 ΠΙΕΡΙΑΣ -1,8919 ΠΡΕΒΕΖΗΣ -1,5832 ΞΑΝΘΗΣ -2,0063 ΣΕΡΡΕΣ -1,6282 ΛΕΣΒΟΥ -2,1239 ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ -1,9634 ΛΑΚΩΝΙΑΣ -2,1689 ΗΜΑΘΙΑΣ -1,9658 ΤΡΙΚΑΛΩΝ -2,4017 ΑΙΤΟΛΩΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ -2,0964 ΗΛΕΙΑΣ -2,7038 ΞΑΝΘΗΣ -2,1805 ΣΕΡΡΕΣ -2,7137 ΠΕΛΛΑΣ -2,4306 ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ -2,7764 ΠΙΕΡΙΑΣ -2,5394 ΑΡΤΑΣ -3,1323 ΚΙΛΚΙΣ -2,9755 ΚΑΡ ΙΤΣAΣ -3,1914 ΦΩΚΙ ΟΣ -3,0995 ΑΙΤΟΛΩΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ -3,4839 ΡΟ ΟΠΗΣ -3,1091 ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ -3,4853 ΗΛΕΙΑΣ -4,1876 ΓΡΕΒΕΝΩΝ -3,5565 ΑΡΤΑΣ -4,2045 ΡΟ ΟΠΗΣ -4,1134 ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ -6,3361 ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ -4,7001 Πηγή : Προσωπική επεξεργασία στατιστικών στοιχείων 29/43

Ο Πίνακας 11 που ακολουθεί έχει τους νοµούς κατά σειρά αλφαβητική και την σειρά που έχουν από τον καλύτερο σε αναπτυξιακή επίδοση (µεγαλύτερη θετική τιµή του δείκτη µε αντίστοιχο αριθµό σειράς 1) προς τον χειρότερο (µε αντίστοιχο αριθµό σειράς 51) α/α ΝΟΜΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 11 ΣΕΙΡΑ ΣΕΙΡΑ ΙΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΣΕΙΡΑΣ 1 ΑΙΤΟΛΩΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ 42 47-5 2 ΑΡΓΟΛΙ ΟΣ 26 21 5 3 ΑΡΚΑ ΙΑΣ 19 22-3 4 ΑΡΤΑΣ 50 45 5 5 ΑΤΤΙΚΗ 2 1 1 6 ΑΧΑΙΑΣ 31 19 12 7 ΒΟΙΩΤΙΑΣ 1 2-1 8 ΓΡΕΒΕΝΩΝ 36 49-13 9 ΡΑΜΑΣ 34 27 7 10 Ω ΕΚΑΝΗΣΩΝ 6 4 2 11 ΕΒΡΟΥ 12 32-20 12 ΕΥΒΟΙΑΣ 22 9 13 13 ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ 51 51 0 14 ΖΑΚΥΝΘΟΥ 33 14 19 15 ΗΛΕΙΑΣ 49 42 7 16 ΗΜΑΘΙΑΣ 41 18 23 17 ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ 23 24-1 18 ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ 37 44-7 19 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 5 3 2 20 ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 28 48-20 21 ΚΑΒΑΛΑΣ 25 5 20 22 ΚΑΡ ΙΤΣAΣ 32 46-14 23 ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ 27 16 11 24 ΚΕΡΚΥΡΑΣ 24 12 12 25 ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ 13 8 5 26 ΚΙΛΚΙΣ 46 31 15 27 ΚΟΖΑΝΗΣ 11 7 4 28 ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ 21 10 11 29 ΚΥΚΛΑ ΕΣ 3 6-3 30 ΛΑΚΩΝΙΑΣ 7 40-33 31 ΛΑΡΙΣΗΣ 17 23-6 32 ΛΑΣΙΘΙΟΥ 9 13-4 33 ΛΕΣΒΟΥ 10 39-29 34 ΛΕΥΚΑ ΟΣ 15 28-13 35 ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ 18 17 1 36 ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ 40 26 14 37 ΞΑΝΘΗΣ 43 38 5 38 ΠΕΛΛΑΣ 44 34 10 39 ΠΙΕΡΙΑΣ 45 37 8 40 ΠΡΕΒΕΖΗΣ 38 33 5 41 ΡΕΘΥΜΝΟΥ 30 29 1 42 ΡΟ ΟΠΗΣ 48 50-2 30/43