ΟΙ ΕΥΦΥΕΙΣ ΠΟΛΕΙΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ RIS3 (Research & Innovation Strategy for Smart Specialization): Προτάσεις Ομάδας Εργασίας Ε.Μ.Π. Βασίλης Μάγκλαρης Καθηγητής Ε.Μ.Π. Συντονιστής Ομάδας Εργασίας maglaris@netmode.ntua.gr Σεμινάριο της Ερμούπολης για την Κοινωνία της Πληροφορίας Ερμούπολη Σύρος, 8 Ιουλίου 2016
ΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑ ΜΕ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΑΝΑΔΕΙΞΗΣ ΠΟΛΩΝ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ Community Anchors (σχέδιο Obama για Ignite America) EU Urban Agenda: Cities as Open Innovation Ecosystems (Carlos Moedas, European Commissioner for Research Science & Innovation) Ορισμός Εργασίας για Ευφυείς Πόλεις (Smart Cities): A Smart City is a city seeking to address public issues via ICT-based solutions on the basis of a multi-stakeholder, municipality based partnership (2014, Μελέτη Επιτροπής του Ευρωκοινοβουλίου ITRE: Mapping Smart Cities in the EU) Παραδείγματα Πρότυπων Υλοποιήσεων στην Ευρώπη Bristol is Open (Bristol City Council & University of Bristol - UK) Triangulum Lighthouse Project (Manchester UK, Eindhoven NL, Stavanger NO) BCN Smart City (Barcelona - SP) Amsterdam Smart City (NL) Kista Science City (Stockholm area - SW) SmartSantander (Santander - SP) Πρότυπη αρχιτεκτονική IoT με 12.000 sensors Συλλογή απορριμμάτων Ρύθμιση κυκλοφορίας, parking Δημοτικός φωτισμός. 2
ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΔΡΑΣΕΩΝ SMART CITIES & REGIONS ΣΤΟ ΕΣΠΑ 2014-2020 Ενίσχυση συνεργειών κεντρικών σχεδίων ΕΣΠΑ - ΕΠΑΝΕΚ & Περιφερειακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων (ΠΕΠ) Οριζόντιες διαστάσεις υποδομών υπηρεσιών Smart Cities & Regions για Δράσεις Ευφυούς Εξειδίκευσης Έρευνας & Καινοτομίας (RIS3) Ανάπτυξη Περιφερειακών Υποδομών Έρευνας, Τεχνολογικής Ανάπτυξης & Καινοτομίας - ΕΤΑΚ Ενίσχυση Ικανότητας ΕΤΑΚ Επιχειρήσεων Ανάπτυξη Καινοτομικής Νοοτροπίας & Ενίσχυση Τοπικών Φορέων ΕΤΑΚ & Θεσμών Κοινωνίας Πολιτών Συνέργιες με το ευρύτερο οικοσύστημα Αναπτυξιακής Πολιτικής: ΟΤΑ, Επιμελητήρια - Επαγγελματικές Οργανώσεις, Τοπικοί Φορείς Πολιτών Μόχλευση: Τοπικές δομές του Τριγώνου της Γνώσης (Καινοτόμες Επιχειρήσεις, ΑΕΙ, Ερευνητικά Κέντρα) 3
ΤΟΠΙΚΟΙ ΜΟΧΛΟΙ ΥΠΟΔΟΜΩΝ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ SMART CITIES & REGIONS: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΑ ΤΡΙΓΩΝΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ 4
ΣΥΝΕΡΓΕΙΕΣ ΜΕ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΙ ΘΕΣΜΟΙ (1/2) Δεν υπάρχει εξειδικευμένο όργανο εργαλείο για τα Smart Cities στην ΕΕ Διάσπαρτες αρμοδιότητες, στενό πλαίσιο εξειδίκευσης ανά τομέα Επικαλυπτόμενες (;) πηγές χρηματοδότησης Ευρωπαϊκή Επιτροπή DG for Regional & Urban Policy, DG REGIO (ΕΣΠΑ RIS3) DG for Research & Innovation, DG RTD (H2020) DG for Energy, DG ENER (Smart Grids, Lightning, Energy Savings, Smart Buildings ) DG for Mobility & Transport, DG MOVE (Efficient Routing, Electric Vehicles ) DG for Communications Networks, Content & Technology, DG CONNECT (Smart Cities & Sustainability Unit) European Innovation Partnership on Smart Cities & Communities (EIP SCC) 370 συμπράξεις ομάδων φορέων (commitments) σε ΤΠΕ/ICT, ενέργεια, μεταφορές 3000 φορείς (Δήμοι, Πανεπιστήμια/Ερευνητικά Ιδρύματα, Επιχειρήσεις, ΜΚΟ κλπ.) Ελληνική συμμετοχή: 37 commitments (Δήμοι Αθηναίων, Θεσσαλονίκης, Ηρακλείου, Ε.Μ.Π., ΕΕΛ/ΛΑΚ, ΣΕΚΕΕ ) Ενοποιημένες τοπικές λύσεις με στόχο τη βιωσιμότητα (climate/energy) στην ΕΕ Πρότυπες υλοποιήσεις για άντληση κοινών εμπειριών (διαλειτουργικές λογικές πλατφόρμες, open standards, κοινά δεδομένα & μέθοδοι big data analytics) http://ec.europa.eu/eip/smartcities/ 5
ΣΥΝΕΡΓΕΙΕΣ ΜΕ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΙ ΘΕΣΜΟΙ (2/2) H2020 Smart City & Communities (SCC) Projects Lighthouse projects SCC Calls: Μάρτιος 2016 ( 60 Μ), Φεβρουάριος 2017 ( 60 Μ) Digital Single Market Διαβούλευση για πλατφόρμες cloud & free flow of data σε Ευφυείς Πόλεις (Μάιος 2015 - Ιανουάριος 2016) Μελέτη για διαλειτουργικότητα δεδομένων σε Ευφυείς Πόλεις (Νοεέμβριος 2015) EFSI (European Fund for Strategic Investments) Πρωτοβουλία Younger για δάνεια εγγυήσεις από ΕΙΒ http://www.eib.org/efsi/ 315 Billion για 3 χρόνια για καινοτομικά έργα υψηλού ρίσκου Επιλέξιμοι κρατικοί και ιδιωτικοί φορείς FAQ: http://www.eib.org/attachments/press/investment_plan_for_europe_qa_en.pdf European Parliament - ITRE Committee on Industry, Research & Energy Μελέτη Mapping Smart Cities in the EU, 2014 http://www.europarl.europa.eu/regdata/etudes/etudes/join/2014/507480/ipol- ITRE_ET(2014)507480_EN.pdf 6
ΣΥΝΕΡΓΕΙΕΣ ΜΕ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΙ ΘΕΣΜΟΙ Ευρωπαϊκή Επιτροπή DG REGIO - Regional & Urban Policy Development (RIS3) DG RTD - Research & Innovation (H2020) DG CNET - Communication Networks, Content & Technology (Smart Cities & Sustainability Unit) DG ENER - Energy H2020 Lighthouse projects (low energy districts, integrated infrastructures, sustainable urban mobility) SCC 2016 (March 2016, 60 millions), SCC 2017 (February 2017, 71 millions) European Innovation Partnership on Smart Cities & Communities (EIP SCC) Προτεραιότητες: Sustainable energy & climate με χρήση ενοποιημένων εργαλείων ICT, ρυθμιστικές πολιτικές Urban Platform (integration, standardization, open data sharing ) http://ec.europa.eu/eip/smartcities/index_en.htm Digital Single Market Strategy Διαβούλευση για πλατφόρμες cloud & data (Ιανουάριος 2016) Έμφαση σε ελεύθερη διακίνηση δεδομένων, big data analytics EFSI - European Fund for Strategic Investments Πλαίσιο πρωτοβουλίας Juncker, 315 billions (δάνεια και εγγυήσεις από EIB) Ευρωκοινοβούλιο: Επιτροπή ITRE - Industry, Research & Energy Mapping Smart Cities in the EU (Μελέτη 2014 http://www.europarl.europa.eu/regdata/etudes/etudes/join/2014/507480/ipol- ITRE_ET(2014)507480_EN.pdf) 7
ΣΥΝΕΡΓΕΙΕΣ ΜΕ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΑ Υπουργείο Οικονομίας, Ανάπτυξης & Τουρισμού (Κεντρική διαχείριση ΕΣΠΑ, ηλεκτρονικές υπηρεσίες τουρισμού ανά περιοχή, καινοτομία - επιχειρηματικότητα) Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας & Θρησκευμάτων (ΓΓΕΤ - ΕΠΑΝΕΚ, Ευφυείς Υποδομές & Υπηρεσίες ΑΕΙ/ΤΕΙ/ΕΚ, Πακέτο Younger;) Υπουργείο Εσωτερικών & Διοικητικής Ανασυγκρότησης (5ετή Επιχειρησιακά Προγράμματα ΟΤΑ Α & Β Βαθμού Δήμοι & Περιφέρειες, Πολιτική Προστασία, Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση) Υπουργείο Υποδομών, Μεταφορών & Δικτύων (Προγράμματα ανάπτυξης Υποδομών & Υπηρεσιών ΚτΠ/ICT, πάροχοι Κινητής Τηλεφωνίας 3-4-5G, διαχείριση κυκλοφορίας & μεταφορών, Ρυθμιστικά θέματα - ΕΕΤΤ) Υπουργείο Πολιτισμού & Αθλητισμού (ηλεκτρονικές υπηρεσίες πολιτιστικής κληρονομιάς ανά περιοχή) Υπουργείο Περιβάλλοντος & Ενέργειας (Χωροταξία & Αστικό Περιβάλλον, ΑΠΕ - Smart Grids ) Υπουργείο Υγείας (Διακίνηση επειγόντων, διαχείριση μεταφορών σε μονάδες υγείας, σχέδια αντιμετώπισης τοπικών κρίσεων) 8
9
ΣΥΝΕΡΓΕΙΕΣ ΜΕ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΘΝΙΚΟΙ ΘΕΣΜΟΙ ΟΤΑ (Περιφέρειες - ΠΕΠ, Δήμοι - Δημοτικές Επιχειρήσεις, Μητροπολιτικά Δίκτυα & Ηλεκτρονικές Υπηρεσίες, Πολεοδομίες.) Επιμελητήρια, Επαγγελματικές Οργανώσεις (ΣΕΒ, ΣΒΕΕ, ΣΕΠΕ, ΤΕΕ, ΕΕΚΤ, ΣΕΚΕΕ ) ΑΕΙ, ΤΕΙ, Ερευνητικά Κέντρα (Επιτυχής παρουσία σε πολύπλευρα Ευρωπαϊκά Ερευνητικά Αναπτυξιακά έργα FP7 - H2020, μακρά ιστορία συνεργιών & εμπειρία ανάπτυξης προηγμένων τοπικών και εθνικών υποδομών υπηρεσιών: Τοπικά Πανεπιστημιακά Δίκτυα, ΕΔΕΤ/GUnet, Πανευρωπαϊκό Δίκτυο GÉANT, Μητροπολιτικά Δίκτυα Δήμων, υποδομές cloud computing, υπηρεσίες e-government, στήριξη Επιχειρηματικότητας & Καινοτομίας των νέων σε συνέργεια με οργανισμούς ιδιωτικής πρωτοβουλίας & δημόσιες αρχές κεντρικής κυβέρνησης - ΟΤΑ) Τεχνολογικά Πάρκα, κατανεμημένοι Πόλοι Καινοτομίας (;) Οργανώσεις Πολιτών Κέντρα Υποδοχής Προσφύγων & Μεταναστών (Αυτοματοποίηση καταγραφής, συνέργεια με Αστυνομικές & Λιμενικές Αρχές, UNHCR, Frontex, Εθελοντικές ΜΚΟ Ρόλος ΑΕΙ/ΕΚ;;;) 10
ΡΟΛΟΣ SMART CITIES ΓΙΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΕΚΤΑΚΤΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ (1/2) Έκτακτα περιστατικά (πυρκαγιές, σεισμοί, tsunami, τρομοκρατία ) επιβαρύνουν πρώτιστα τοπικές υποδομές και υπηρεσίες Τα smart cities & communities πρέπει να έχουν κύριο ρόλο στην αντιμετώπισή τους Το παράδειγμα της Ιαπωνίας: Smart City Resilience: Learning from Emergency Response and Coordination in Japan Φεβρουάριος 2007: Εγκατάσταση ομοσπονδιακού συστήματος emergency warning 11 Μαρτίου 2011: Σεισμός 9 βαθμών Richter + tsunami 9,3 m με περιορισμένες απώλειες (1 ο τεστ) Σχέδιο της Japan Meteorological Agency για αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών βασισμένο στις δυνατότητες αρχιτεκτονικής resilient smart city και την συνέργεια αρχών, πολιτών, παρόχων τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών μελών της GSMA (NTTT DoCoMO, Au, Softbank) και προμηθευτών εξοπλισμού ICT (NEC) για προειδοποίηση καταστροφών http://www.gsma.com/connectedliving/wp-content/uploads/2013/02/cl_smartcities_emer_01_131.pdf 11
ΡΟΛΟΣ SMART CITIES ΓΙΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΕΚΤΑΚΤΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ (2/2) Παρόμοιες προδιαγραφές resilient smart cities: ΗΠΑ (California), Καναδάς Ιδιαίτερα κρίσιμο ζήτημα για την Ελλάδα (πυρκαγιές, σεισμοί, πρόσφυγες ) που αφορά πρωταρχικά σε τοπικές κοινωνίες Ευφυείς Πόλεις & Περιοχές Απαιτούμενοι μηχανισμοί έγκαιρης αντίδρασης: Αδιάλειπτη λειτουργία ασυρμάτων επικοινωνιών (κινητή τηλεφωνία, δίκτυα αισθητήρων) σε συνθήκες πανικού, με συνεργασία των παρόχων και χρήση εφεδρικών συστημάτων κεραιών (drones;) Άμεση μετάβαση υπολογιστικών εφαρμογών & δεδομένων σε απομακρυσμένα εφεδρικά data centers (τεχνολογίες resiliency mobility σε cloud) Ενεργοποίηση τοπικών, εθνικών & διεθνών σχεδίων διαχείρισης καταστροφών (έκτακτες κυκλοφοριακές ρυθμίσεις, οργάνωση κέντρων περίθαλψης, κινητοποίηση συνεργείων αποκατάστασης) Ευρωπαϊκή Ένωση: Παραπέμπουν σε επιμέρους προδιαγραφές εφεδρείας για κρίσιμες υποδομές (data centers, ενεργειακά & τηλεπικοινωνιακά δίκτυα, μονάδες παραγωγής ενέργειας ) και εθνικές πολιτικές αντιμετώπισης κρίσεων (προσφυγικό, τρομοκρατία;;;) 12
Η ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΟΥ Ε.Μ.Π. (1/3) Το Ε.Μ.Π. διαθέτει εργαστηριακές ομάδες που καλύπτουν τις περισσότερες πτυχές των smart cities & communities. Ενδεικτικά: Ηλεκτρονικές κοινόχρηστες υποδομές (Δίκτυο Τηλεματικής Ε.Μ.Π., αρωγή ανάπτυξης & στήριξης των δικτυακών και υπολογιστικών υποδομών του ΕΔΕΤ και του GÉANT, λειτουργία υπολογιστικών κέντρων του Ιδρύματος και επιμέρους Εργαστηρίων, προδιαγραφή & εγκατάσταση Οπτικών Μητροπολιτικών Δικτύων σε Δήμους της Κεντρικής Στερεάς Ελλάδος) Πολύπλευρη παρουσία σε ερευνητικές αναπτυξιακές δράσεις τεχνολογιών οπτικών & ασύρματων δικτύων 4-5G, ενσωματωμένων συστημάτων, δικτύων αισθητήρων, πιλοτικών υλοποιήσεων υποδομών Future Internet & Internet of Things (IoT) Εμπλοκή σε ανάπτυξη προηγμένων ενοποιημένων εφαρμογών ανοικτού λογισμικού, με κοινά αποθετήρια δεδομένων και εφαρμογή μεθόδων big data analytics Μακρόχρονη εμπειρία σε συστήματα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, διαχείριση Smart Grids και συστήματα Smart Buildings 13
Η ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΟΥ Ε.Μ.Π. (2/3) Διαχείριση και βελτιστοποίηση δικτύων μεταφορών, δρομολόγηση οχημάτων, οριοθέτηση χώρων αποθήκευσης & στάθμευσης Ανάλυση και σχεδιασμός κατανεμημένων συστημάτων logistics και αλυσίδων αξίας Αποκατάσταση μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς, πολεοδομικές παρεμβάσεις, αντισεισμική προστασία κατασκευών Ζητήματα πολιτικής για την ανάπτυξη, λειτουργία και ρύθμιση υποδομών & υπηρεσιών της ΚτΠ Ανάδειξη Δομής Διασύνδεσης Έρευνας και Επιχειρηματικότητας ΕΠΙΣΕΥ Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου για ενίσχυση καινοτόμων προτάσεων νέων μηχανικών στο πλαίσιο της Μονάδας Καινοτομίας & Επιχειρηματικότητας (ΜoΚΕ) του Ε.Μ.Π. http://moke-web.lab.netmode.ntua.gr/mke/. Η Δομή υλοποιήθηκε σε συνεργασία με τον Κόμβο Καινοτομίας & Επιχειρηματικότητας του Δήμου Αθηναίων http://www.innovathens.gr/ και με την αρωγή του ΣΕΒ, της ΕΕΚΤ, του ΣΕΚΕΕ 14
Η ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΟΥ Ε.Μ.Π. (3/3) Πρόταση: Συνεισφορά στη διαμόρφωση Οδικού Χάρτη επιλογής Ευφυών Πόλεων, ολοκλήρωσης υποδομών, στήριξης καινοτόμων εφαρμογών και ανάδειξης καινοτόμων συνεργατικών πόλων στις τοπικές κοινωνίες Σύγκλιση με γενικότερους σχεδιασμούς για την Ευφυή Εξειδίκευση (RIS3) και τα ΠΕΠ του ΕΣΠΑ 2014-2020 Οι τομείς εξειδίκευσης & εφαρμογών του ΕΠΑΝΕΚ και των ΠΕΠ έχουν άμεση σχέση με τις Ευφυείς Πόλεις & Περιοχές χωρίς όμως να αποτελούν ρητή αιρεσιμότητα Το εγχείρημα φιλοδοξεί να διευρύνει τις συνέργειες μέσα στο Ε.Μ.Π. προς όφελος των Ερευνητικών, Αναπτυξιακών και Εκπαιδευτικών του δραστηριοτήτων, καθώς και να τονώσει την εξωστρέφεια προς τον ευρύτερο παραγωγικό τομέα της χώρας Πρότυπο: Ο ιστορικός ρόλος του Ιδρύματος σε συνθήκες κρίσης 15