Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας & Τμήμα Ηπείρου Ιωάννινα, 21 Μαρτίου 2009 Θεσμικό Πλαίσιο για την Ανάπτυξη Μικρών Υδροηλεκτρικών Σταθμών ιονύσης Αδ. Παπαχρήστου ρ. Ηλεκτρολόγος Μηχανικός Ε.Μ.Π. Ειδικός Επιστήμονας της ΡΑΕ 1
Περιεχόμενα Η Ευρωπαϊκή πολιτική για τις ΑΠΕ και οι Διεθνείς υποχρεώσεις της Ελλάδας Ο Εθνικός στόχος για 2010 / 2020 Αδειοδοτική διαδικασία Υφιστάμενη Κατάσταση Οφέλη από την εγκατάσταση ενός μικρού υδροηλεκτρικού σταθμού Προοπτικές Συμπεράσματα 2
Ευρωπαϊκή Πολιτική για τις ΑΠΕ Η ανάπτυξη των ΑΠΕ αποτελεί βασική προτεραιότητα της ΕΕ: Για την προστασία του περιβάλλοντος (Λευκή Βίβλος «Ενέργεια για το Μέλλον» 1997) Για την ανεξαρτησία του ενεργειακού εφοδιασμού (Green Paper «Στρατηγική για την Ασφάλεια της παροχής» 2000) Πρωτόκολλο του Κιότο (1997) Μείωση εκπομπών των Αερίων του Θερμοκηπίου στην ΕΕ κατά 8% το 2008-12 από τα επίπεδα του 1990 (για την Ελλάδα +25%) Οι ενεργειακές βιομηχανίες (ηλεκτροπαραγωγή και διυλιστήρια) εκπέμπουν το ~1/3 των ΑτΘ στην ΕΕ-15 3
Εθνικός Στόχος για την Ελλάδα Οδηγία 77/2001: ενδεικτικός στόχος 12% συμμετοχή των ΑΠΕ στην ακαθάριστη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας στην Ε.Ε. ως το 2010. Για την Ελλάδα το ποσοστό αυτό ορίστηκε σε 20,1%. Για το 2020, προτείνονται από την Ε.Ε δεσμευτικοί στόχοι γνωστοί ως «20-20-20»: 20% συμμετοχή των ΑΠΕ στο ευρωπαϊκό ενεργειακό ισοζύγιο (10% συμμετοχή των βιοκαυσίμων στις μεταφορές) 20% μείωση των εκπομπών αερίων του φαινομένου του θερμοκηπίου (ΑΦΘ) σε σχέση με το 1990 20% εξοικονόμηση ενέργειας Ο στόχος συμμετοχής των ΑΠΕ στη συνολική κατανάλωση ενέργειας για την Ελλάδα εξειδικεύεται σε 18%, συνεπώς εκτιμάται ότι η συμμετοχή των ΑΠΕ στην ακαθάριστη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας πρέπει να ανέλθει σε ποσοστό 30-35%. 4
Στόχοι Κρατών-Μελών για ΑΠΕ και Δυνατότητες Επίτευξης 5
Εκτιμήσεις για την επίτευξη του στόχου 2010 4 η Έκθεση ΥΠΑΝ Οκτώβριος 2007 Τεχνολογία Ισχύς 2007 (MW) Ισχύς Στόχος 2010 (MW) Συμβολή στην ηλεκτροπαραγωγ ή 2010 Αιολικά Μικρά ΥΗΕ Βιομάζα ΦΒ Γεωθερμία Μεγάλα ΥΗΕ Σύνολο 853 3648 10.7% 95 364 1.5% 38 103 1.1% 1 200 0.3% 0 12 0.1% 3016 3325 6.4% 4003 7652 20.1% 6
Ορισμός-Μικρός Υδροηλεκτρικός Σταθμός Σύμφωνα με το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο «Μικρός Υδροηλεκτρικός Σταθμός» χαρακτηρίζεται ένας σταθμός με εγκατεστημένη ισχύ μέχρι 15MW. 7
Θεσμικό Πλαίσιο (1) Νόμος 3468/2006 (ΦΕΚ Α /27.06.2006) Τύπος και περιεχόμενο συμβάσεων πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας (ΦΕΚ B 1442/02.10.2006, ΦΕΚ B 148/06.02.2007) Κανονισμός αδειών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με χρήση ΑΠΕ και μέσω ΣΗΘΥΑ (ΦΕΚ Β 448/3.4.2007) Διαδικασία έκδοσης αδειών εγκατάστασης και λειτουργίας σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με χρήση ΑΠΕ (ΦΕΚ Β 1153/07.2007) Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τις ΑΠΕ (ΦΕΚ Β 2464/03.12.2008) Νόμος για την προώθηση της συμπαραγωγής και τη ρύθμιση άλλων θεμάτων (Ν.3734/2009) Υπάρχουν ειδικότερες ρυθμίσεις για τα έργα ΑΠΕ στις περιοχές που λειτουργεί Φορέας Διαχείρισης (π.χ. Εθνικό Πάρκο Β. Πίνδου, Τζουμέρκα) 8
Θεσμικό Πλαίσιο Κίνητρα (2) Τιμή πώλησης ΜWh για το 2008: 80,14 στο Διασυνδεδεμένο Σύστημα. Η τιμή αυτή μπορεί να αναπροσαρμόζεται μετά από γνώμη ΡΑΕ και απόφαση ΥΠΑΝ στη βάση του σταθμικού μέσου όρου των αυξήσεων των τιμολογίων της ΔΕΗ. Με την πλήρη απελευθέρωση της αγοράς ΗΕ αναπροσαρμογή στο 80% του δείκτη τιμών καταναλωτή. Ο αρμόδιος Διαχειριστής εισπράττει το επιπλέον ποσό που απαιτείται για την αγορά της παραγόμενης ενέργειας από ΑΠΕ μέσω Ειδικού Τέλους (Ν. 2773/99, άρθρο 40) που ορίζεται κάθε έτος με ΥΑ ως ενιαία τιμή/mwh για όλη την επικράτεια και καταβάλλεται από κάθε καταναλωτή. Προτεραιότητα ένταξης στο Σύστημα (Μικροί Υδρ. Σταθμοί) Σύμβαση αγοροπωλησίας για 10+10 χρόνια Ανταποδοτικό τέλος 3% επί της προ φόρου τιμής πώλησης της ηλεκτρικής ενέργειας από σταθμούς ΑΠΕ εκτός ΦΒ, στους ΟΤΑ (ΦΕΚ Β 826/28.06.2001). Ανταποδοτικό τέλος 1% επί της επί της προ φόρου τιμής πώλησης της ηλεκτρικής ενέργειας από σταθμούς ΑΠΕ εκτός ΦΒ, στους Φορείς Διαχείρισης (Ν.3734, ΦΕΚ Α 8/29.01.2009) 9
Αίτηση για χορήγηση Άδειας Παραγωγής Ηλεκτρικής ΡΑΕ Προκαταρκτική Περιβαλλοντική Εκτίμηση & Αξιολόγηση (Η ΡΑΕ διαβιβάζει την Π.Π.Ε.Α. στην αρμόδια υπηρεσία) Άδεια Παραγωγής Ηλεκτρικής ΡΑΕ / ΥΠΑΝ Διατύπωση Όρων Σύνδεσης στο Σύστημα ή στο Δίκτυο (Προσφορά) (ΔΕΣΜΗΕ ΑΕ / ΔΕΗ ΑΕ) Απόφαση Έγκρισης Επέμβασης ή Παραχώρησης (Γ. Γραμ. Περιφέρειας / Τοπικό Δασαρχείο) Έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων (ΠΕ.ΧΩ. Δ. Περιφέρειας ή ΕΥΠΕ/ΥΠΕΧΩΔΕ) Άδεια Εγκατάστασης (Διοικ. Περιφέρεια ή ΥΠΑΝ) Σύμβαση Σύνδεσης με το Σύστημα ή το Δίκτυο (ΔΕΣΜΗΕ ΑΕ / ΔΕΗ ΑΕ) Έλεγχος Σταθμού ΚΑΠΕ και Διοικ. Περιφέρεια) Σύμβαση Πώλησης Ηλεκτρικής (ΔΕΣΜΗΕ ΑΕ / ΔΕΗ ΑΕ) Άδεια Λειτουργίας (Διοικ. Περιφέρεια ή ΥΠΑΝ) 10
Στοιχεία παραγωγής ΣΥΝΟΛΟ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΙΣΟΖΥΓΙΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΩΝ-ΕΞΑΓΩΓΩΝ 2005 2006 2007 MWH ΠΟΣΟΣΤΟ ΠΟΣΟΣΤΟ ΠΟΣΟΣΤΟ MWH MWH (%) (%) (%) MWH ΠΟΣΟΣΤΟ (%) ΛΙΓΝΙΤΗΣ 32.056.619 56,3 29.165.171 49,2 31.092.884 50,8 29.870.292 48,5 ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ 7.195.036 12,6 8.104.041 13,7 8.256.598 13,5 7.181.230 11,7 ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ 7.944.623 14,0 10.169.096 17,2 13.211.449 21,6 13.331.748 21,6 ΥΔΡΟΗΛΕΚΤΡΙΚΑ 4.573.747 8,0 5.619.663 9,5 2.020.771 3,3 2.863.233 4,6 ΑΠΕ 1.355.913 2,4 2.003.388 3,4 2.250.047 3,7 2.743.384 4,5 ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ-ΕΞΑΓΩΓΕΣ 3.780.910 6,6 4.202.388 7,1 4.354.191 7,1 5.613.967 9,1 ΣΥΝΟΛΟ 56.906.848 100 59.263.747 100 61.185.940 100 61.603.854 100 2008 11
Εγκατεστημένη Ισχύς έργων ΑΠΕ στην Ελλάδα ΕΓΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΗ ΙΣΧΥΣ (MW) ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΑΠΕ 2005 2006 2007 2008 ΑΙΟΛΙΚΑ 576,09 749,27 853,62 1015,56 ΒΙΟΜΑΖΑ 20,54 37,58 37,57 39,4 ΜΥΗΣ 48,16 73,68 95,5 158,42 Φ/Β 0,51 0,68 0,74 10,98 ΣΥΝΟΛΟ 645,3 861,21 987,43 1224,36 Πηγή:ΔΕΣΜΗΕ, ΔΕΗ ΑΕ-Δ/νση Διαχείρισης Νησιών 12
Πορεία έργων ΑΠΕ στην Ήπειρο Με Άδεια ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ (1) Με Άδεια ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Με ΕΠΟ Με ΠΠΕΑ Με Άδεια ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ (2) Με ΑΙΤΗΣΗ για Άδεια Παραγωγής ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Πλήθος Σύνολο Ισχύος (MW) Πλήθος Σύνολο Ισχύος (MW) Πλήθος Σύνολο Ισχύος (MW) Πλήθος Σύνολο Ισχύος (MW) Πλήθος Σύνολο Ισχύος (MW) Πλήθος Σύνολο Ισχύος (MW) Ηπειρος Αιολικά 0 0.0 0 0.0 0 0.0 3 18.6 7 114.6 55 1365.4 ΜΥΗΕ 13 37.2 10 21.6 1 10.0 3 8.6 38 119.9 133 667.1 Βιομάζα 0 0.0 0 0.0 0 0.0 0 0.0 0 0.0 2 16.1 Γεωθερμία 0 0.0 0 0.0 0 0.0 0 0.0 0 0.0 0 0.0 Φ/Β 0 0.0 0 0.0 0 0.0 0 0.0 1 0.6 63 101.9 ΣΥΝΟΛΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ 13 37.2 10 21.6 1 10.0 6 27.2 46 235.1 253 2150.5 13
Τοπικά οφέλη από Μικρούς Υδροηλεκτρικούς σταθμούς (1) Ετήσιο ανταποδοτικό τέλος υπέρ του Δήμου Σύμφωνα με το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο, ποσοστό 3% επί των ακαθάριστων εσόδων δίδονται στον Δήμο στα διοικητικά όρια του οποίου εγκαθίσταται ο μικρός υδροηλεκτρικός σταθμός. Ο μηχανισμός είσπραξης των χρημάτων για το Δήμο είναι απολύτως διαφανής και αντικειμενικός. Τα χρήματα αυτά καταβάλλονται κάθε μήνα από τη ΔΕΣΜΗΕ Α.Ε. απ ευθείας στο Δήμο με βάση την παραγόμενη από τον μικρό υδροηλεκτρικό σταθμό ενέργεια που καταγράφεται. Για κάθε 1MW περίπου 10.000 θα καταβάλλονται στο Δήμο κάθε χρόνο 14
Τοπικά οφέλη από Μικρούς Υδροηλεκτρικούς σταθμούς (2) Ετήσιο ανταποδοτικό τέλος υπέρ του οικείου Φορέα Διαχείρισης Πρόσφατα, με το Ν.3734/2009 θεσπίστηκε ποσοστό 1% επί των ακαθάριστων εσόδων να δίδονται στον οικείο Φορέα Διαχείρισης στα όρια του οποίου εγκαθίσταται ο μικρός υδροηλεκτρικός σταθμός. Αυτό θα είναι ένα σημαντικό, σταθερό ετήσιο έσοδο για τον Φορέα Διαχείρισης. 15
Τοπικά οφέλη από Μικρούς Υδροηλεκτρικούς σταθμούς (3) Αντισταθμιστικά έργα Σχεδόν όλες οι εταιρείες στο πλαίσιο καλής συνεργασίας με το Δήμο, στα διοικητικά όρια του οποίου κατασκευάζεται ο μικρός υδροηλεκτρικός σταθμός, προβαίνουν σε κατασκευή έργων βοηθώντας σημαντικά την ευρύτερη περιοχή (έργα ύδρευσης, οδικά τοπικά δίκτυα, έργα για τα σχολεία της περιοχής, κ.τ.λ.). Τα έργα αυτά χαρακτηρίζονται ως αντισταθμιστικά για την έστω και μικρή παρέμβαση στο περιβάλλον. 16
Τοπικά οφέλη από Μικρούς Υδροηλεκτρικούς σταθμούς (4) Άμεσες και έμμεσες θέσεις εργασίας Στάδιο κατασκευής Άμεσες θέσεις εργασίας: τοπικοί εργάτες διαφόρων ειδικοτήτων και εργολάβοι Έμμεσες θέσεις εργασίας: τοπικά ξενοδοχεία, ταβέρνες Στάδιο λειτουργίας Άμεσες θέσεις εργασίας: Φύλακας, Ηλεκτρολόγος, Τεχνικός Έμμεσες θέσεις εργασίας 17
Τοπικά οφέλη από Μικρούς Υδροηλεκτρικούς σταθμούς (5) Οδικό δίκτυο πρόσβασης Το οδικό δίκτυο πρόσβασης που θα κατασκευαστεί μέχρι το σταθμό παραγωγής και μέχρι το σημείο υδροληψίας του μικρού υδροηλεκτρικού σταθμού αποτελεί στοιχείο πυροπροστασίας της ευρύτερης περιοχής και σε περίπτωση πυρκαγιάς διευκολύνει σημαντικά την κατάσβεσή της. Αναβαθμίζεται η περιοχή γενικότερα καθώς δημιουργούνται δυνατότητες πρόσβασης στην περιοχή 18
Τοπικά οφέλη από Μικρούς Υδροηλεκτρικούς σταθμούς (6) Ο Μικρός υδροηλεκτρικός σταθμός θα αποτελεί ένα «αξιοθέατο» της περιοχής όπου θα μπορούν να το επισκέπτονται οι τουρίστες, τα παιδιά από τα σχολεία της ευρύτερης περιοχής και οι κάτοικοι Θα δώσει τη δυνατότητα ανάπτυξης οικολογικού τουρισμού ενισχύοντας οικονομικά την περιοχή Θα αποτελεί ένα ζωντανό παράδειγμα για τους νέους κυρίως ότι υπάρχουν και οι πηγές παραγωγής καθαρής ενέργειας με σεβασμό στο περιβάλλον 19
Τοπικά οφέλη από Μικρούς Υδροηλεκτρικούς σταθμούς (7) Μείωση εκπομπών του CO 2. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι για κάθε KWh που παράγεται από ΑΠΕ γλιτώνουμε 0,88 Kg CO 2. Ένα υδροηλεκτρικό έργο ισχύος 1 MW θα παράγει ετησίως περίπου 4.000.000 KWh. Από τη λειτουργία του σταθμού θα έχουμε λιγότερες εκπομπές CO 2 στην ατμόσφαιρα κατά 3.500 τόνους περίπου ετησίως και αποφυγής καύσης 1.100 περίπου τόνων ισοδύναμου πετρελαίου. Κάλυψη ενεργειακών αναγκών. Η ενέργεια που παράγεται από έναν μικρό υδροηλεκτρικό σταθμό 1MW αρκεί για να καλύψει τις ηλεκτρικές ανάγκες 1500 περίπου οικογενειών. 20
Προβλήματα (1) Πολύπλοκη, Χρονοβόρα και επίπονη αδειοδοτική διαδικασία Αντιδράσεις της Τοπικής Κοινωνίας 21
Προβλήματα (2) Έλλειψη των σχεδίων διαχείρισης Υδατικών Πόρων Αρχικά αρμόδιος φορέας για την εκπόνηση των σχεδίων Διαχείρισης Υδατικών Πόρων ήταν το ΥΠΑΝ. Με το Ν.3199 υπήρξε εναρμόνιση με την Κοινοτική Οδηγία 60/2000/ΕΚ και η αρμοδιότητα αυτή ανατέθηκε στο ΥΠΕΧΩΔΕ Ήδη το ΥΠΑΝ έχει προκηρύξει 4 Μελέτες «Εργαλεία Διαχείρισης Υδατικών Πόρων» οι οποίες βρίσκονται στο τελικό στάδιο (Μακεδονία-Θράκη, Ήπεριο-Στερεά Ελλάδα-Θεσσαλία, Πελοπόννησο, Αιγαίο) Τα Σχέδια Διαχείρισης θα πρέπει να έχουν εκπονηθεί και εκδοθεί μέχρι 31.12.2009 Υπάρχει σημαντικό ζήτημα στο ΣτΕ με το εν λόγω θέμα. Πρόσφατα με το Ν.3734/2009 υπήρξε νομοθετική ρύθμιση ώστε να είναι δυνατή η υλοποίηση ενός μικρού υδροηλεκτρικού σταθμού χωρίς να αποτελεί προϋπόθεση η ύπαρξη των εν λόγω σχεδίων. Σημειώνεται όμως ότι αυτό δεν έχει ακόμα κριθεί από το ΣτΕ. 22
Προβληματισμοί και Προοπτικές για την επίτευξη του στόχου των ΑΠΕ ΑΠΕ Εγκατεστημένη Ισχύς Δεκ. 2007 (MW) Πιθανή Κατανομή Απαιτούμενης Ισχύος Ιαν. 2020 (MW) Παραγωγή Ηλ. ΑΠΕ το 2007 (GWh) Εκτιμούμενη Παραγωγή Ηλ. ΑΠΕ το 2020 (GWh) Συμμετοχή ΑΠΕ το 2007 (%) Συμμετοχή ΑΠΕ το 2020 (%) Τεχνολογία 1034,9 10630 2254 22588 3,7% 28,2% Διασυνδεδεμένο 819 8350 1712 16937 2,8% 21,2% Αιολικά 644 7500 1333 15111 2,2% 18,9% Μικρά Υδροηλ/κά 138 300 223 710 0,4% 0,9% Βιομάζα 37 150 156 591 0,3% 0,7% Φωτοβολταϊκά 0 400 0 526 0,0% 0,7% Νησιά (Διασ/να και μη) 216 2280 542 5650 0,9% 7,1% Αιολικά 215 2000 541 4555 0,9% 5,7% Γεω θερμία 0 130 0 911 0,0% 1,1% Φωτοβολταϊκά 1 150 1 184 0,0% 0,2% Μεγάλα Υδροηλεκτρικά 3060 3500 2021 4003 3,3% 5,0% Σύνολα 4095 14130 4274 26591 7,0% 33,2% 2007 2020 Συνολική κατανάλωση (GWh) 60789 80000 Ενέργεια ΑΠΕ (GWh) 4274 26591 Συμμετοχή ΑΠΕ στη συνολική κατανάλωση 7,0% 33,2% 23
Συμπεράσματα Η ανάπτυξη των Υδροηλεκτρικών Σταθμών είναι απολύτως αναγκαία για την επίτευξη των Διεθνών δεσμεύσεων της χώρας Προς αυτή την κατεύθυνση: Οι τοπικές κοινωνίες πρέπει κατ αρχήν να ενημερωθούν και στη συνέχεια να στηρίξουν την ανάπτυξη των Υδροηλεκτρικών (κυρίως των μικρών). Πρέπει να βελτιωθεί περαιτέρω η αδειοδοτική διαδικασία (ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη μία επιτροπή με τη συμμετοχή πολλών φορέων ΥΠΑΝ). Πρέπει να εκπονηθούν το συντομότερο δυνατό τα σχέδια Διαχείρισης Υδατικών Πόρων. 24
Σας ευχαριστώ θερμά για την προσοχή σας!!! Πειραιώς 132, Αθήνα Τηλ. 210 3727400, Fax: 210 3255460 E-mail: info@rae.gr ιονύσης Αδ. Παπαχρήστου ρ. Ηλεκτρολόγος Μηχανικός Ε.Μ.Π. Τηλ. 210 3727430 E-mail: papachristou@rae.gr 25