ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΤΗ ΜΟΣΧΑ ΓΡΑΦΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ

ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΤΗ ΜΟΣΧΑ ΓΡΑΦΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ Ιούνιος 2010

Ο ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ 2 Πρεσβεία της Ελλάδος στη Μόσχα Γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων ul. Spiridonovka 14, 123001 Μόσχα τηλ: +7 495 644 32 70-4, fax: +7 495 644 32 75 e-mail: ecocom-moscow@mfa.gr web: www.agora.mfa.gr/russia

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 3 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 3 1. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΡΩΣΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ 6 1.Α. ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ 6 1.Β. ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ 7 1.Γ. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 8 1.Δ. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΡΩΣΙΑΣ 11 1.Ε. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ 14 1.ΣΤ. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 18 1.Ζ. ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ 18 1. Η. ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΕΡΓΙΑ 19 1. Θ. ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ 22 1. Ι. ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΡΟΪΟΝ (ΑΕΠ) 22 1.ΙΑ. ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ 23 1.ΙΒ. ΔΗΜΟΣΙΟ - ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΧΡΕΟΣ 25 1.ΙΓ. ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΤΡΕΧΟΥΣΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ 25 1.ΙΔ. ΧΑΡΑΚΤΗΡΗΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ 26 Ι. 11. ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΙΣ - ΑΠΟΚΡΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΙΣ 28 1.ΙΕ. ΣΥΓΧΩΝΕΥΣΕΙΣ - ΕΞΑΓΟΡΕΣ 29 1.ΙΣΤ. ΚΛΑΔΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ 31 2. ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ 46 2.Α. ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ 46 2.Β. ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟ - ΛΟΓΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ 47 2.Γ. ΕΙΔΙΚΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΖΩΝΕΣ 49 2.Δ. ΛΟΙΠΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΕΙΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ 50 3. ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΞΕΝΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ 54 3.Α. ΜΟΡΦΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ 54 3.Α.1 Προσωπικές Εταιρείες 56 3.Α.2 Μετοχικές εταιρείες 56 3.Α.3. Υποκατάστημα αλλοδαπής εταιρείας/ Θυγατρική Εταιρεία 59 3.Α.4. Γραφείο αντιπροσωπείας 60 3.Β. Καταχωρήσεις εταιρειών 61 3.Β.1. Στάδια εγγραφής ρωσικού νομικού προσώπου: 61 3.Β.2. Στάδια καταγραφής-διαπίστευσης (accreditation) γραφείου αντιπροσωπείας και υποκαταστήματος 62 3.Β.3. Γενικά για τη συμπλήρωση της αίτησης 62 3.Β.4. ONE STOP-SHOP (Υπηρεσία μίας στάσης ) 62 3.Γ. ΛΟΙΠΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ/ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ 63

3.Γ.1. Ομόρρυθμη Εταιρεία 63 3.Γ.2. Ετερόρρυθμη Εταιρεία 63 3.Γ.3. Εταιρεία Περιορισμένης Ευθύνης το πλέον ενδεδειγμένο σχήμα για αλλοδαπές ΜΜΕ. 63 3.Γ.4. Ανώνυμη Εταιρεία 63 3.Γ.5. Ίδρυση ατομικής επιχείρησης 63 3.Γ.6. Ίδρυση θυγατρικής εταιρείας / υποκαταστήματος 64 3.Γ.7. Ίδρυση γραφείου αντιπροσωπείας 64 3.Δ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 64 3.Ε. ΛΟΓΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ 65 4 4. ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ - ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ 65 4.Α. ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ 65 4.Α.1. Γεωργική γη 65 4.Α.2. Ακίνητα 65 4.Α.3. Συμπεράσματα 66 5. ΟΙ ΞΕΝΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΡΩΣΙΑ 66 5.Α. ΞΕΝΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΑΝΑΤ. ΕΥΡΩΠΗ 66 5B. ΞΕΝΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ 67 5.Γ. ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ 69 5.Δ. ΡΩΣΙΚΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 70 6. ΜΕΓΑΛΑ ΕΡΓΑ ΥΠΟΔΟΜΗΣ ΣΕ ΡΩΣΙΑ ΚΡΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ 72 6.Α. ΜΕΓΑΛΑ ΕΡΓΑ ΥΠΟΔΟΜΗΣ 72 6.Β.ΚΡΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ ΔΗΜΟΣΙΟΙ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ 73 7. ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ 74 7.Α. ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΕΣ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ 74 7.Α.1. Οι κυριότεροι εμπορικοί εταίροι της Ρωσίας 76 7.Α.2. Εμπόριο της Ρωσίας με κ-μ ΕΕ 76 7.Β. ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ ΜΕ ΕΛΛΑΔΑ 77 7.Β.1. Όγκος Εμπορίου 78 7.Β.2.Εμπορικό Ισοζύγιο 78 7.Β.3. Ελληνικές εξαγωγές 78 7.Β.4. Ελληνικές εισαγωγές 79 8. ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ 81 8.A. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ 81 8.A.1. Διμερείς Eμπορικές Συμφωνίες 81 8.A.2. Διμερείς συμφωνίες προστασίας επενδύσεων 82 8.A.3. Συμφωνίες Αποφυγής Διπλής Φορολογίας 82 8.A.4. Συμμετοχή της Ρωσίας σε διεθνείς οργανισμούς 82

9. ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΕΙΣΑΓΩΓΩΝ 84 9.Α. ΓΕΝΙΚΑ 84 9.Β. ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ 85 9.Β.1. Τελωνειακοί Δασμοί 85 9.Β.2. Φόροι κατά την διάθεση προϊόντων στην αγορά 86 9.Γ. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ 86 9.Γ.1. Απαιτούμενα παραστατικά κατά την εισαγωγή - ελεύθερες τελωνειακές ζώνες 86 9.Γ.2. Ελεύθερες οικονομικές ζώνες - Αποθήκευση 87 9.Γ.3. Προϊόντα υπό καθεστώς προσωρινής εισαγωγής 87 9.Δ. ΕΤΙΚΕΤΕΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ 88 9.Ε. ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΑ -ΠΡΟΤΥΠΑ 88 9.ΣΤ. Απαγορεύσεις και περιορισμοί εισαγωγών 89 9.Ζ. Tελωνειακός κώδικας Νομοθεσία Πληροφόρηση επαφών 89 5 10. ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ - ΡΩΣΙΑΣ 90 11. ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ 91 12. ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΠΡΟΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΕΞΑΓΩΓΕΩΝ ΚΑΙ ΕΠΕΝΔΥΤΩΝ94 13. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΓΡΑΦΕΙΟΥ ΟΕΥ (ΣΥΜΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΟΜΕΝΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ Α ΕΞΑΜΗΝΟΥ 2009). 99 14. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 102 15. ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ 103

6 1. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΡΩΣΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ 1.Α. ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ Έκταση 17.075.400 τ.χλμ. Πληθυσμός 142,2 εκ. (εκτιμήσεις 2009) Μεταβολή πληθυσμού -0,467% (εκτιμήσεις 2009) Ενεργός πληθυσμός 75,04 εκ. (εκτιμήσεις 2009) Πληθυσμός κάτω του επιπέδου 16,0%. Ο πληθυσμός της χώρας είναι άνισα κατανεμημένος, αφού το 23% της φτώχειας ευρωπαϊκής έκτασης συγκεντρώνει το 73% του πληθυσμού. Αστικός πληθυσμός: 73% Εθνότητες Ρώσοι 79,8%, Τάταροι 3,8%, Ουκρανοί 2%, Μπασκίριοι (1,2%), Τσουβάσιοι (1,2%). Κυριότερα αστικά κέντρα Μόσχα (10,4 εκ. κάτοικοι), Αγία Πετρούπολη (4,57 εκ. κάτοικοι), Νοβοσιμπίρσκ (1,39 εκ. κάτοικοι), Nίζνιυ Nόβγκοροντ (1,27 εκ. κάτοικοι), Εκατερινμπούργκ (1,315 εκ. κάτοικοι) [Απογραφή 2007]. Εθνικό νόμισμα Ρούβλι (Rb). Ισοτιμία 1=44,13, $1= 31,68 ρoύβλια (31/12/2009) Πολίτευμα Πολίτευμα: Προεδρική Ομοσπονδιακή Δημοκρατία Νομοθετικά Σώματα Νομοθετικά Σώματα: α) η Κρατική Δούμα (Κάτω Βουλή) με 450 μέλη που εκλέγονται άμεσα για 4ετή θητεία, και β) το Ομοσπονδιακό Συμβούλιο (Άνω Βουλή) με 178 μέλη. Διοικητική Διάρθρωση Η Ρωσική Ομοσπονδία χωρίζεται σε 89 περιφερειακές διοικητικές μονάδες, πολλές από τις οποίες αντανακλούν τις εθνικές ιδιαιτερότητες επί σοβιετικού καθεστώτος. Συγκεκριμένα, υπάρχουν 21 δημοκρατίες, 6 ομόσπονδες περιοχές (krays), 2 ομόσπονδες πόλεις (Μόσχα, Αγία Πετρούπολη), 49 περιφέρειες (Οblast), 1 αυτόνομη περιφέρεια και 10 αυτόνομες περιοχές (Okrug). Εκλογικό σύστημα Εκλογές Ο Πρόεδρος εκλέγεται με άμεση ψηφοφορία για 4 έτη, με δυνατότητα επανεκλογής για μία ακόμη φορά. Οι πρόσφατες εκλογές για την εκλογή Προέδρου διεξήχθηκαν την 2 η Μαρτίου 2008. Πρόεδρος Dmitri MEDVEDEV (εκτίει την πρώτη θητεία του, από 07/05/08) Πρωθυπουργός Vladimir PUTIN (από 07/05/08) Διορίζεται από τον Πρόεδρο, με τη σύμφωνη γνώμη της Κάτω Βουλής Δικαιοσύνη Κεντρική Τράπεζα Οι Δικαστές του Συνταγματικού Δικαστηρίου, του Ανώτατου Δικαστηρίου και του Ανώτατου Διαιτητικού Δικαστηρίου διορίζονται από το Ομοσπονδιακό Συμβούλιο, κατόπιν προτάσεως του Προέδρου, και εκτίουν ισόβια θητεία. Το ίδιο ισχύει και για το Διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας. Οδικό δίκτυο Εθνικό δίκτυο έκτασης 871.000 χλμ., εκ των οποίων 738.000 χλμ. (84,7%) είναι ασφαλτοστρωμένα. Αυτή τη στιγμή, υλοποιείται πρόγραμμα (2002-2010) εκσυγχρονισμού του οδικού δικτύου και συμπεριλαμβάνει πολλά έργα PPP. Μέσος Μισθός 606,61 Ευρώ to 2009 (582 17.112 ρούβλια to 2008), (528,7 to 2007 και 393,1 το 2006) όμως, εμφανίζεται έντονη διακύμανση ανάλογα με την περιοχή. Στη Μόσχα π.χ. κυμαίνεται στα 47.746 ρούβλια =1259 ευρώ) ενώ στην Αγία Πετρούπολη φθάνει στα 17.168Rb ( 453). Κατώτατος Μισθός (31.12.2009) Ο κατώτατος μισθός, τον οποίο λαμβάνει μόνο ένα μικρό ποσοστό του πληθυσμού (1,9%), ανέρχεται σε 9.500 ρούβλια (μέσος όρος). Επίσημη γλώσσα Ρωσική

Εμπορική γλώσσα Αγγλική και γερμανική ή γαλλική (χρησιμοποιούνται μεταφραστές) Ωρα GMT + 3 ώρες για την Μόσχα και την Αγ. Πετρούπολη, δηλ. +1 ώρα από την Ελλάδα. Η ώρα στο Βλαδιβοστόκ είναι GMT + 10 ώρες Δημόσιες Αργίες 1 & 2 Ιανουαρίου (Νέο Έτος), 7 & 8 Ιανουαρίου (Ρωσικά Χριστούγεννα), 23 Φεβρουαρίου (Ημέρα των Ενόπλων Δυνάμεων), 8 Μαρτίου (Ημέρα της Γυναίκας), 1 & 2 Μαΐου (Ημέρα του Εργάτη), 9 Μαΐου (Ημέρα της Νίκης), 12 Ιουνίου (Ημέρα της Ρωσίας), 4 Νοεμβρίου (Ημέρα της Συμφιλίωσης), 12 Δεκεμβρίου (Ημέρα του Συντάγματος). 7 1.Β. ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ Κατά κεφαλήν Α.Ε.Π. Α.Ε.Π. (ονομαστική αξία) $8.873, (σε μονάδες αγοραστικής δύναμης PPP: $15.039) to 2009 $1.254 τρις. Μεταβολή Α.Ε.Π. -8,5% (2009) +5,6% (2008) +8,1 (2007) Πληθωρισμός 11,9% (2009) 13,3% (2008) 11,9% (2007) Ενεργός πληθυσμός 75,81 εκ. (52,5% του συνολικού πληθυσμού) Απασχολούμενοι 42,5 εκ. Πρωτογενής Τομέας: 10,0% (εκτιμήσεις 2009) Απασχόληση Κατανομή απασχόλησης Δευτερογενής Τομέας: 31,9% (εκτιμήσεις 2009) κατά τομέα (%) Τριτογενής τομέας: 58,1% (εκτιμήσεις /2009) Ανεργία 8,9%(2009) 7,7%(2008) 6,1%(2007) Εξωτερικό Χρέος $479,9 δις (2009) και $484,7 δις (2008) Έλλειμμα Προϋπολογισμού -135 δις $ (έλλειμμα το 2009 (7,5%),2008 +$64,9 δις (8,2% του ΑΕΠ) Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών $+47,5δις (2009) $102,3 δις (2008) $105,3 δις (2007) Συναλλαγματικά Αποθέματα Κεντρικής $435,829 δις. Τράπεζας (2009) $479,9 δις (2008) $484,6 δις (2007) Εξαγωγές $304,0 δις (2009) $467,9δις (2008) $355,1 δις (2007) Εισαγωγές $191,9 δις (2009) $267,0 δις (2008) $223,0 δις (2007) Εμπορικό Ισοζύγιο ($) +112,1 δις (2009) +200,9 δις (2008) +132,117 δις (2007) Αγορά της Ρωσίας - Διάκριση μεριδίου ανά περιοχή Κυριότεροι εμπορικοί εταίροι (2009) Η Μόσχα καταλαμβάνει περίπου το 40% του συνόλου της αγοράς, η Αγία Πετρούπολη το 8-12% και άλλες 5 πόλεις παρουσιάζουν μερίδιο 5-8%, ανάλογα με το προϊόν. Ε.Ε: 50,3% του συνόλου των εμπορικών συναλλαγών (56,7% των εξαγωγών και 43,7% των εισαγωγών). Ειδικότερα, το 11,2% των ρωσικών εξαγωγών κατευθύνεται στην Ολλανδία, το 8,1% στην Ιταλία και το 8% στη Γερμανία (1 η, 2 η και 3 η θέση, αντίστοιχα),στην Τουρκία το 6%, στην Λευκορωσία το 5,1%. Ωστόσο, η Γερμανία παραμένει ο πρώτος προμηθευτής της Ρωσίας (13,5% επί των συνολικών εισαγωγών), ενώ η Κίνα ακολουθεί με το 13,2%, η Ιαπωνία με το 6,5%, η Ουκρανία με 6%, οι ΗΠΑ με 4,5% και η Ιταλία με 4,3%. επί των συνολικών εξαγωγών). Χώρες πρώην Ε.Σ.Σ.Δ.: 7,8% του συνόλου των εμπορικών συναλλαγών (14,9% των εξαγωγών και 13,7% των εισαγωγών). Ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ρωσίας σε αυτή την ομάδα είναι η Ουκρανία, η οποία καταλαμβάνει την 5 η θέση στις ρωσικές εξαγωγές 5,1% επί του συνόλου) και την 4 η θέση στις ρωσικές εισαγωγές (6%). Κίνα: 6,4% του συνόλου των εμπορικών συναλλαγών. Ειδικότερα,

Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (2008) Επενδύσεις κεφαλαίου καταλαμβάνει την 4 η θέση στις ρωσικές εξαγωγές (4,3% επί του συνόλου) και τη 2 η θέση στις ρωσικές εισαγωγές (13,2% επί του συνόλου). Ελλάδα: 0,6% του συνόλου εμπορικών συναλλαγών $70,3 δις (18% Α.Ε.Π. - χαμηλό ποσοστό σε σχέση με άλλες χώρες) Σύμφωνα με την UNCTAD η Ρωσία ήταν, για το 2008, ο 8 ος αποδέκτης ΑΞΕ παγκοσμίως με 70,3 δις $, ενώ οι ρωσικές επενδύσεις στο εξωτερικό διπλασιάσθηκαν, φθάνοντας τα 47,8 δις $ και 114 δις. το 2008. $124,9 δις (16, 4% του Α.Ε.Π.) 8 1.Γ. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 1991-2001 Κρίση 1998 Οι δύο θητείες του Βλαντιμίρ Πούτιν Μετά την εφαρμογή της πολιτικής Διαφάνειας (Glasnost) και της Αναδιάρθρωσης (Perestroika), από το Μιχαήλ Γκορμπατσόβ, η χώρα διήλθε μια περίοδο αστάθειας, η οποία συνοδεύτηκε από τη σταδιακή αποδόμηση της Ε.Σ.Σ.Δ.. Την 25 η Δεκεμβρίου 1991, ο Γκορμπατσόβ δήλωσε την παραίτησή του από το αξίωμα του Προέδρου της Σοβιετικής Ένωσης και, την επόμενη μέρα, το Ομοσπονδιακό Συμβούλιο ψήφισε την δημιουργία της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Πρώτος Πρόεδρος της νέας χώρας εξελέγη ο Μπορίς Γιέλτσιν. To 1993, οι σχέσεις του Γιέλτσιν με τη Δούμα χειροτερεύουν, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί πολιτική κρίση. Το 1996, ο Γιέλτσιν εκλέγεται για δεύτερη φορά Πρόεδρος, επικρατώντας με σχετικά μικρή πλειοψηφία, έναντι του ηγέτη του Κομμουνιστικού Κόμματος, Γκεννάντιυ Ζουγκάνοβ. Οι κυβερνήσεις των Βίκτορ Τσιερνομίρντιν και Σεργκέυ Κιριγιένκο ακολουθούν φιλελεύθερη πολιτική αλλά, τον Αύγουστο του 1998, σημειώνεται μεγάλη οικονομική κρίση. Μετά τον Γιεβγκένιυ Πριμακόβ και τον Σεργκέυ Στεπάσιν, την Πρωθυπουργία αναλαμβάνει ο Βλαντιμίρ Πούτιν. Την 31 η Δεκεμβρίου 1999, ο Μπορίς Γιέλτσιν ανακοινώνει την παραίτησή του από την Προεδρία και ορίζει τον Πούτιν υπηρεσιακό Πρόεδρο. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν εκλέγεται Πρόεδρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας το Μάρτιο του 2000, συγκεντρώνοντας το 52,5% των ψήφων. Μόλις εγκαθίσταται στο Κρεμλίνο, ορίζει το Μιχαήλ Κασυάνοβ Πρωθυπουργό. Λίγο πριν τις προεδρικές εκλογές του 2004, ο Πούτιν ορίζει νέα κυβέρνηση υπό τον Βίκτορ Χριστένκο. Η δημοτικότητα του Προέδρου συνεχώς ανεβαίνει και, στις εκλογές του Μαρτίου του 2004, επανεκλέγεται με το 71,3% των ψήφων. Στη θέση του Πρωθυπουργού διορίζει το Μιχαήλ Φραντκόβ. Την 14 η Σεπτεμβρίου του 2007, λίγο πριν τις επερχόμενες εκλογές, ζητά την παραίτηση του Φραντκόβ και, στη θέση του, διορίζει τον Βίκτορ Ζουμπκόβ. Μετά το 2000, η Ρωσία σταθεροποιείται και επωφελείται από τη μεγάλη οικονομική ανάπτυξη και την αύξηση των εσόδων της από τις εξαγωγές πετρελαϊκών προϊόντων. Από τη σταθεροποίηση αυτή, ωφελείται το κόμμα «Ενωμένη Ρωσία» το οποίο, πλέον, κατέχει ισχυρή πλειοψηφία στη Δούμα. Στο πλαίσιο της καλούμενης «κάθετης πολιτικής», ο Πρόεδρος Πούτιν δήλωσε ότι σκοπεύει να προχωρήσει σε μεταβίβαση αρμοδιοτήτων στις Περιφερειακές Διοικήσεις ενώ, παράλληλα, έθεσε την εφαρμογή των νόμων και την

Σχέσεις με την ΕΕ καταπολέμηση της διαφθοράς ως προτεραιότητες της πολιτικής του. Όσον αφορά στην εξωτερική πολιτική της χώρας, επιθυμία και στόχος του Πούτιν ήταν να ξαναδώσει το καθεστώς της υπερδύναμης στη Ρωσία. Παράλληλα, ανέλαβε πρωτοβουλίες πολιτικής προσέγγισης με τις δυτικοευρωπαϊκές χώρες και το ΝΑΤΟ και ενδυνάμωσε τις σχέσεις της Ρωσίας με τη διεθνή κοινότητα. Το 2006, η Ρωσία ανέλαβε την Προεδρία των G8. Συνεχίζονται οι διαπραγματεύσεις για την είσοδο της χώρας στον ΠΟΕ με στόχο, μέχρι πρόσφατα, την είσοδό της μέχρι το τέλος του 2009. Με αφορμή σειρά τρομοκρατικών ενεργειών (Θέατρο Ντουμπρόβσκα-2002, Μπεσλάν-2004) η Ρωσία ενίσχυσε την πολιτική της για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Σήμερα, ένας από τους κυριότερους στόχους που έχει θέσει η ρωσική κυβέρνηση είναι η διαφοροποίηση της οικονομίας της χώρας. Μεταξύ ΕΕ και Ρωσίας έχει υπογραφεί Συμφωνία Εταιρικής Σχέσης και Συνεργασίας (Σύνοδος Κορυφής της Κέρκυρας, 24.06.1994). Η συμφωνία αυτή κυρώθηκε από το ελληνικό Κοινοβούλιο με το Ν. 2310/95, ΦΕΚ 118 Α, 19/6/95, και τέθηκε σε ισχύ την 1 η Δεκεμβρίου 1997. Στη συνέχεια, υπεγράφη πρόσθετο Πρωτόκολλο (21.05.1997), συνεπεία της διεύρυνσης. Η Συμφωνία αυτή τυπικά έληξε στο τέλος του 2007. Κατά την τελευταία Σύνοδο Κορυφής ΕΕ-Ρωσίας αποφασίσθηκε η έναρξη των διαπραγματεύσεων για την αναθεώρησή της. Διάλογος για την Ενέργεια Την 30 η Οκτωβρίου 2003, στο Παρίσι, τέθηκε για πρώτη φορά η ιδέα για μια αληθινή συνεργασία στον ενεργειακό τομέα. Η συμφωνία αυτή αποσκοπεί στη βελτίωση των προοπτικών των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων στη Ρωσία και στην δυνατότητα συμμετοχής ρωσικών εταιρειών σε ευρωπαϊκές εταιρείες, με την εξαγορά πακέτων μετοχών. Σήμερα, οι σχέσεις ΕΕ και Ρωσίας στον ενεργειακό τομέα είναι αρκετά ευπαθείς, λόγω της εξάρτησης της Ε.Ε. από τις ενεργειακές πηγές της Ρωσίας. Αρκετά κ-μ έχουν συνάψει προνομιακές σχέσεις συνεργασίας με τη Ρωσία, απούσης ενιαίας ευρωπαϊκής φωνής. Παράλληλα, το Μάιο του 2003, στην Αγία Πετρούπολη, συμφωνήθηκε η συνεργασία των δύο μερών με βάση τη δημιουργία 4 κοινών «χώρων»: ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης, εξωτερικής ασφάλειας και, τέλος, έρευνας και τεχνολογίας. Ιστορικό Σχέσεων ΕΕ-Ρωσίας 1990 - Στο Συμβούλιο Κορυφής του Δουβλίνου συμφωνείται η παροχή βοήθειας στην ΕΣΣΔ. 1991 - Τίθεται σε εφαρμογή το Πρόγραμμα TACIS 1994 - Τίθεται σε εφαρμογή η διαδικασία BISTRO, στο πλαίσιο του TACIS 1997 - Τίθεται σε ισχύ η Συμφωνία Εταιρικής Σχέσης και Συνεργασίας (ΣΕΣΣ) ΕΕ- Ρωσίας, που υπεγράφη το 1994 και προβλέπει 4 ενιαίους χώρους (ενιαίος οικονομικός χώρος, ενιαίος χώρος ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης, ενιαίος χώρος εξωτερικής ασφάλειας και ενιαίος χώρος έρευνας και εκπαίδευσης. 1999 - Υιοθετείται κοινή στρατηγική της ΕΕ έναντι της Ρωσίας, ενώ η ρωσική πλευρά υιοθετεί μεσοπρόθεσμη στρατηγική για τις σχέσεις της με την ΕΕ (2000-2010). 2000 - Υιοθετείται νέος κανονισμός TACIS, για την περίοδο 2000-6 2002 - Αναγνωρίζεται το καθεστώς της λειτουργικής οικονομίας ή οικονομίας της 9

ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΥΞΕΙΝΟΥ ΠΟΝΤΟΥ (ΠΟΕ) αγοράς για τη Ρωσία. 2003-11 ο Συμβούλιο Κορυφής Ρωσίας-Ε.Ε. 2004 Επέκταση από τη Ρωσία της Συμφωνίας ΣΕΣΣ με τα 10 νέα κ-μ της ΕΕ, ενώ η Ευρ. Επιτροπή προτείνει τη δημιουργία του νέου χρηματοδοτικού εργαλείου ΕΝΡΙ. 2005-12 ο Συμβούλιο Κορυφής Ρωσίας-Ε.Ε. και υπογραφή συμφωνίας για την κατασκευή του πετρελαιαγωγού Ρωσίας-Γερμανίας. 2006 - Υπογραφή διμερούς Συμφωνίας για τη Διευκόλυνση Έκδοσης Θεωρήσεων. 2007 - Τίθεται σε ισχύ η Συμφωνία για τη Διευκόλυνση Έκδοσης Θεωρήσεων Εισόδου. Εκπνοή της ΣΕΣΣ. 2008 (Ιούνιος) - Έναρξη διαπραγματεύσεων για την υπογραφή της νέας ΣΕΣΣ. 2009 (Μάϊος 2009) Συμβούλιο κορυφής Ε.Ε. Ρωσίας έλαβε χώρα στο Shabarovsk με το σλόγκαν «ένας διάλογος συμφερόντων, αφού υπάρχουν κοινά στρατηγικά συμφέροντα στον τομέα της ασφάλειας ενέργειας και της κλιματολογικής αλλαγής. Παράλληλα κατά την διάρκεια της Σουηδικής Προεδρίας πραγματοποιήθηκε συνάντηση κορυφής Ε.Ε. - Ρωσίας στην Στοκχόλμη είχε διάφορα θετικά αποτελέσματα, όπως η νέα θέση της Ρωσίας για την κλιματική αλλαγή, η υπογραφή πρόσφατα της Συμφωνίας στην Μόσχα early warning mechanism και οι κοινές θέσεις για την αντιμετώπιση της κρίσης. Η Ρωσική Ομοσπονδία έχει υποβάλλει αίτηση προσχώρησης στον ΠΟΕ. Στην ΕΣΣΔ είχε αποδοθεί το καθεστώς παρατηρητή στον ΠΟΕ και, τον Ιανουάριο του 1992, η Ρωσία, ως διάδοχο κράτος, ανέλαβε όλα τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις της ΕΣΣΔ. Μετά το 1995, η Ρωσία διεξάγει διαπραγματεύσεις για την είσοδό της στον ΠΟΕ. Η ΕΕ έχει επεξεργασθεί, μέσω του προγράμματος TACIS και σε συνεργασία με τη Ρωσία, το θεσμικό πλαίσιο για την προσχώρηση της τελευταίας στον ΠΟΕ. Το θέμα της προσχώρησης της Ρωσίας στον ΠΟΕ παραμένει μεγάλης σημασίας για τη Ρωσία, την ΕΕ και τη χώρα μας που το υποστηρίζει ενεργά. Παράλληλα, με την προσχώρηση της Ρωσίας στον ΠΟΕ, θα τεθούν και οι προϋποθέσεις για την υλοποίηση της Συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου ΕΕ Ρωσικής Ομοσπονδίας. Οι διαπραγματεύσεις δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί. Το 2009 πραγματοποιήθηκε η συνάντης κορυφής Ε.Ε. Ρωσίας στην Στοκχόλμη και συνεχίζονται οι διαπραγματεύσεις για την υπογραφή νέας Συμφωνίας Εταιρικής Σχέσης Η Ιδρυτική διακήρυξη του ΟΣΕΠ υπεγράφη την 25η Ιουνίου 1992, στην Κωνσταντινούπολη, από 11 τότε χώρες (σήμερα 12), μεταξύ των οποίων η Ελλάδα και η Ρωσική Ομοσπονδία.. Η διακήρυξη του ΟΣΕΠ αναφέρεται στην ανάγκη στενότερης οικονομικής συνεργασίας των κ-μ, με στόχο την ίδρυση ενός ευρύτερου οικονομικού χώρου στην περιοχή των Βαλκανίων και του Εύξεινου Πόντου. 10

Πίνακας 1. Επιτόκιο καταθέσεων, % ετησίως Επιτόκιο χορηγήσεων, % ετησίως Συναλλαγματικά αποθέματα, $ δις. RUB/$ συναλλαγματική ισοτιμία RUB/ συναλλαγματική ισοτιμία Εξαγωγές, $ δις. fob Εισαγωγές, $ δις. Fob Ισοζ. τρεχ. Συναλλαγών ($ δις.) 11 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 13,7 6,5 4,9 5,0 4,5 3,8 4,0 4,1 5,1 5,7 5,1 39,7 24,4 17,9 15,7 13,0 11,4 10,7 10,5 10,0 12,2 12,2 12,5 27,9 36,6 47,8 76,9 124,5 168,4 295,6 484,6 427,0 435,8 27 28,16 30,14 31,78 29,43 27,75 28,78 23,51 24,50 29,40 30,2 27,2 26,14 26,49 33,11 36,82 37,81 33,94 34,88 33,80 37,90 43,4 75,6 105,0 101,9 107,3 135,9 183,5 245,3 302,3 355,2 467,9 304,0 39,5 44,9 53,8 61,0 76,1 96,3 125,1 162,7 223,1 267,0 191,9 24,6 46,8 33,9 29,1 35,4 58,6 84,2 95,6 105,3 102,3 47,5 Πηγή: Ρωσική Στατιστική Υπηρεσία, Κεντρική Τράπεζα 1.Δ. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΡΩΣΙΑΣ Προσέγγιση της αγοράς της Ρωσίας. Την τελευταία δεκαετία η Ρωσική αγορά, με τις αγορές της Κίνας, της Βραζιλίας και της Ινδίας αποτελεί μία από τις πιο ενδιαφέρουσες αγορές των αναδυόμενων χωρών. Επίσης σε μια πρόσφατη μελέτη της Παγκόσμιας Τράπεζας αποδεικνύεται, ότι η αγορά της Ρωσίας είναι περισσότερο ελκυστική για εξαγωγές, παρά εκείνη της Κίνας. H Ρωσία διαθέτει πλεονεκτήματα στο πλαίσιο της διεθνούς οικονομίας που την τοποθετούν σε ευνοϊκή θέση. Λόγω του μεγέθους της χώρας (τόσο όσον αφορά στην έκταση όσο και στον πληθυσμό της), της γεωγραφικής γειτνίασής της με την ΕΕ, της επάρκειας σε πρώτες ύλες, του υψηλού βαθμού εκπαίδευσης και του χαμηλού σχετικά εργατικού κόστους, καθίσταται μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα αγορά για τις ευρωπαϊκές και τις ελληνικές επιχειρήσεις. Παράλληλα, η σταθερή οικονομική ανάπτυξη των τελευταίων ετών, η αύξηση της κατανάλωσης των νοικοκυριών κ.α. δημιουργούν κίνητρα για τους επενδυτές που ενδιαφέρονται να εισέλθουν ενεργά στη ρωσική αγορά. H Ρωσία δεν αποτελεί μόνο μια εξαγωγική δύναμη προϊόντων πετρελαίου, που ενδιαφέρεται να επανεπενδύσει τα κεφάλαια που εισρέουν στη χώρα με την εξαγορά ξένων εταιρειών, αλλά αποτελεί, επίσης, μία αγορά με μεγάλη ανάπτυξη, η οποία προσφέρει στις ελληνικές επιχειρήσεις μεγάλες ευκαιρίες. Oι ελληνικές εταιρείες, λόγω της

12 ποιότητας των προϊόντων τους, δύνανται να έχουν ενεργή παρουσία στη ρωσική αγορά, εφόσον θα μπορούν να εξασφαλίσουν σταθερή προμήθεια μεγάλων ποσοτήτων προϊόντων. Η πολιτική σταθερότητα έχει συμβάλει στην ανάπτυξη και την μακροοικονομική σταθερότητα και τα τελευταία έτη η ρωσική οικονομία παρουσίασε σημαντική αναπτυξιακή δυναμική με τον μέσο ρυθμό ανάπτυξης το διάστημα 2000-2006 να ανέρχεται σε 6,55% ετησίως, ενώ το 2007 είχε διαμορφωθεί σε 8,1% και το 2008 σε +5,6%. Το δημοσιονομικό πλεόνασμα και τα υψηλά συναλλαγματικά αποθέματα αποτελούν θετικό στοιχείο της οικονομίας που επέδρασαν θετικά στην προσπάθεια αντιμετώπισης των προκλήσεων από τη διεθνή οικονομική κρίση. Παρ όλα αυτά, λόγω αδυναμιών της οικονομίας όπως η εξάρτηση από τον τομέα πετρελαίου και φυσικού αερίου και η περιορισμένη βιομηχανική βάση, οι επιπτώσεις της διεθνούς κρίσης ήταν σημαντικές και στη ρωσική οικονομία. Μετά όμως την διεθνή οικονομική κρίση, που επηρέασε την Ρωσία από τον Ιούλιο 2008, η Ρωσική οικονομία παρουσίασε ύφεση κατά το 2009, αλλά τα πρώτα δείγματα ανάκαμψης διαφαίνονται για το 2010. Η πορεία βασικών οικονομικών μεγεθών για το έτος 2009 είχε ως ακολούθως: Ο ρυθμός ανάπτυξης παρουσίασε αρνητική μεταβολή και διαμορφώθηκε σε -8,5%., που αποτέλεσε την μεγαλύτερη αρνητική μεταβολή μετά το 1998, παρόλα αυτά σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΔΝΤ και εμπειρογνωμόνων της Παγκόσμιας Τράπεζας για το 2010 αναμένεται ανάκαμψη της Ρωσικής οικονομίας κατά +3,5%.Το τρίτο και τέταρτο τρίμηνο 2009 η Ρωσική οικονομία παρουσίασε μικρότερη σε ποσοστό ύφεση σε σχέση με τα δύο πρώτα τρίμηνα και αυτό οφείλεται στην διατήρηση της διεθνούς τιμής του πετρελαίου σε υψηλά επίπεδα. Έτσι η μέση τιμή πετρελαίου κυμάνθηκε στα 51$ το βαρέλι το 2009 και η εκτίμηση είναι η μέση τιμή πετρελαίου να φθάσει στα 75$ το βαρέλι για το 2010. Το γεγονός αυτό, αποτελεί θετικό γεγονός, αφού ο προϋπολογισμός των εσόδων στον προϋπολογισμό για το 2010 έγινε με μέση τιμή πετρελαίου σε 60$ το βαρέλι. Σημαντική επίπτωση παρατηρήθηκε στη βιομηχανική παραγωγή η οποία, για το έτος 2009, παρουσίασε αρνητική ανάπτυξη μόλις κατά -11,2%, έναντι +2,1% του 2008 και +6,3% το 2007. Σημειώνεται ότι οι επιπτώσεις της διεθνούς κρίσης έγιναν ακόμα πιο εμφανείς στο βιομηχανικό τομέα της Ρωσίας στο τέλος του έτους 2008 και ολόκληρο το 2009. Παράλληλα την ίδια περίοδο οι κατασκευές και οι επενδύσεις, συνέχισαν να μειώνονται κατά -13,2% και -14,8% σε ετήσια βάση αντίστοιχα. Σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Οικονομικών το δημοσιονομικό πλεόνασμα το 2008 (+ 4,0% του ΑΕΠ και 5,4% το 2007), διαμορφώθηκε πλέον σε έλλειμμα 135 δις$ το 2009. Πιο συγκεκριμένα.οφείλεται στην αύξηση των δαπανών για την αντιμετώπιση της κρίσης και στην μείωση των εσόδων λόγω της πτώσης των τιμών των πρώτων υλών διεθνώς. Σημειώνουμε ότι πρόσφατα η Δούμα ψήφισε το νέο σχέδιο του προϋπολογισμού για το 2010, όπου με προϋπολογιζόμενη μέση τιμή πετρελαίου 58$ το βαρέλι το 2010, τα έσοδα του προϋπολογισμού αντιπροσωπεύουν το 16,1% του ΑΕΠ και οι δαπάνες αντιπροσωπεύουν το 22,9%. Τα συναλλαγματικά αποθέματα, τα οποία έφτασαν στα υψηλότερα επίπεδα τον Ιούλιο 2008 ($596 δις. δολάρια ΗΠΑ) μειώθηκαν κατά τη διάρκεια του έτους λόγω των εξελίξεων στο χρηματοπιστωτικό τομέα και της προσπάθειας για συγκράτηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας του ρουβλίου. Το Δεκέμβριο 2009 ανήλθαν σε 435,829δις $ έναντι $427 δις τον Δεκέμβριο 2008 και $478 δις τον Δεκέμβριο 2007). Ο πληθωρισμός κυμάνθηκε σε υψηλά επίπεδα και ανήλθε σε το 2009 σε 11,9%, έναντι 13,3% το 2008 και 11,9% το 2007) κατά πολύ υψηλότερος από το στόχο του 8,5% που είχε τεθεί για το έτος. Οι εξελίξεις έχουν επηρεάσει και την κατανάλωση και τα εισοδήματα. Το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα, σύμφωνα με εκτιμήσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας σημείωσε αύξηση μόλις κατά 2,6% το 2009 έναντι 2,7% to 2008 και 12,1% το 2007. Το εξωτερικό εμπόριο της Ρωσίας, λόγω οικονομικής κρίσης, σημείωσε πτώση το 2009 έναντι του 2008. Οι εξαγωγές μειώθηκαν κατά 44,26% ανερχόμενες σε $ 304,652 δις, έναντι $467,9 δις το 2008 και οι εισαγωγές παρουσίασαν επίσης πτώση κατά 43,44% και περιορίσθηκαν σε 191,9 δις $, έναντι $267 δις το 2008 (αύξηση κατά 30% έναντι του 2007). Το εμπορικό ισοζύγιο παρέμεινε θετικό και βελτιώθηκε κατά 43,63%.

13 Αν και το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών παρέμεινε θετικό σημαντικές απώλειες παρατηρήθηκαν στο ισοζύγιο κεφαλαίου, λόγω της μαζικής εκροής κεφαλαίων από τη χώρα. Δεδομένων των εξελίξεων παγκοσμίως οι επιπτώσεις της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης ήταν ιδιαίτερα εμφανείς το 2009. Παρόλα αυτά στις αρχές του 2010 φαίνονται τα πρώτα θετικά σημεία ανάκαμψης και σύμφωνα με εκτιμήσεις Διεθνών Παγκόσμιων Οικονομικών Οργανισμών (Δ.Ν.Τ., Παγκόσμιας Τράπεζας) ο ρυθμός ανάπτυξης για το έτος 2010 αναμένεται να σημειώσει θετική μεταβολή κατά +3,5% ενώ θα επηρεαστούν θετικά και η κατανάλωση και οι εισαγωγές. Ηδη δείκτες όπως η βιομηχανική παραγωγή, οι επενδύσεις κεφαλαίου, η ανεργία, το εξωτερικό εμπόριο παρουσιάζουν σημαντική βελτίωση το πρώτο τρίμηνο του 2010 σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2009. Η ρωσική κυβέρνηση έχει ήδη υιοθετήσει ή εξετάζει μέτρα για την στήριξη διαφόρων τομέων όπως η εγχώρια αυτοκινητοβιομηχανία, αγροτοβιομηχανικός τομέας, οι κατασκευές κ.α. ενώ αναμένονται και νομοθετικές μεταρρυθμίσεις αναφορικά με το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Εν τούτοις, σήμερα και παρά τις προόδους, που επιτελούνται, οι άμεσες ξένες επενδύσεις παραμένουν όχι σε πολύ υψηλό επίπεδο σε σχέση με άλλες αναδυόμενες οικονομίες. Έτσι το σύνολο των επενδύσεων στη Ρωσία (εγχώριες-ξένες) αντιπροσωπεύουν μόνο το 15-20% του ΑΕΠ, μικρότερο από εκείνο άλλων αναδυόμενων αγορών όπως π.χ. η Κίνα. Ωστόσο, το 2006 οι ΑΞΕ διπλασιάσθηκαν ανερχόμενες στα $30 δις, ενώ το 2008 έφθασαν τα $47,853 δις, περίπου και το 2009 ανήλθαν σε 52,173 δις $.. Ευκαιρίες στην αγορά της Ρωσίας Προκλήσεις Το μεγάλο μέγεθος της χώρας και της αγοράς διευκολύνει την ανάπτυξη εμπορικών συναλλαγών και επιχειρηματικής συνεργασίας μεταξύ ελληνικών και ρωσικών επιχειρήσεων, σε διάφορους τομείς όπως: γεωργίας, παραγωγής και επεξεργασίας τροφίμων και ποτών Λόγω ανεκμετάλλευτων πρώτων υλών και ύπαρξης καλής ποιότητας, αλλά μη τυποποιημένων, γεωργικών προϊόντων (λαχανικών, φρούτων και κρασιού) ο τομέας παραγωγής και επεξεργασίας τροφίμων παρουσιάζει ευκαιρίες επιχειρηματικής δραστηριοποίησης. κατασκευών Ο τομέας αυτός παρουσιάζει ραγδαία ανάπτυξη με ιδιαίτερα αυξημένη οικοδομική δραστηριότητα για όλους τους τομείς κατασκευών από έργα υποδομής μέχρι κατασκευές οικιών, γραφείων εμπορικών κέντρων κ.α., ειδικότερα στις μεγάλες πόλεις (αύξηση των κατασκευών κατά 48% ετησίως). υπηρεσιών τουρισμού Η γεωγραφική θέση της Ρωσίας, η διατήρηση άριστων πολιτικών και οικονομικών σχέσεων και η αύξηση του επιπέδου ζωής των Ρωσικών νοικοκυριών, συνηγορούν προς την κατεύθυνση αύξησης του τουριστικού ρεύματος προς Ελλάδα τα προσεχή έτη. ενέργειας ο κλάδος των πετρελαιοειδών και του φυσικού αερίου μετά τις πρόσφατες υπογραφές - συμφωνίες του πετρελαιαγωγού Burgas Αλεξανδρούπολης και φυσικού αερίου South Stream καθιστoύν την Ελλάδα ουσιαστικά στρατηγικό εταίρο για την ένωση δικτύων ενέργειας μεταξύ χωρών παραγωγής και κατανάλωσης. δικτύων διανομής δεδομένης της υπό διαμόρφωση κατάστασης στον κλάδο υπάρχουν σημαντικά περιθώρια δραστηριοποίησης των ελληνικών επιχειρήσεων, ευκαιρίες, επίσης, παρουσιάζονται στον τομέα ιδιωτικών ιατρικών κέντρων, στον τομέα συμβουλευτικών εταιρειών καθώς και στον tραπεζικό τομέα. Στην αγορά της Ρωσίας, υπάρχουν και πολλές προκλήσεις τις οποίες καλούνται να αντιμετωπίσουν οι ελληνικές επιχειρήσεις που επιθυμούν να εισέλθουν στην αγορά όπως η αυξημένη γραφειοκρατία και η πολυπλοκότητα της νομοθεσίας σε τομείς που επηρεάζουν τη λειτουργία και δραστηριοποίηση μιας επιχείρησης όπως π.χ πιστοποίηση προϊόντων, έκδοση αδειών, καθυστερήσεις τελωνείων, φορολογικό καθεστώς, μη ξεκάθαρο ιδιοκτησιακό καθεστώς. Δύσκολο σημείο αποτελεί η ανεύρεση των κατάλληλων συνεργατών π.χ. εισαγωγέα, συνεργάτη αλλά και manager, ο οποίος να γνωρίζει αγγλικά, τα διεθνή λογιστικά πρότυπα και τις διεθνείς επιχειρηματικές

14 πρακτικές. Προκειμένου να επιλεγεί μια ρωσική εταιρεία για συνεργασία θα πρέπει να γίνεται έλεγχος φερεγγυότητας από ξένες τράπεζες εγκατεστημένες στην εδώ αγορά, προς αποφυγή προβλημάτων που σχετίζονται με την έλλειψη ρευστότητας κλπ. Επίσης, πρέπει να λαμβάνεται υπ όψιν, ότι η κυβέρνηση συνεχίζει να αυξάνει την συμμετοχή του δημόσιου τομέα στις επιχειρήσεις ενέργειας αλλά και σε άλλους στρατηγικούς τομείς της οικονομίας, συνεπώς, είναι σημαντική η ενημέρωση και η αντίληψη για το ποιοι τομείς της οικονομίας είναι ελεύθεροι για επενδύσεις χωρίς ή με ελάχιστη τη συμμετοχή ρωσικού κεφαλαίου. Στρατηγική εισόδου στη ρωσική αγορά. Η επιτυχής επιχειρηματική δραστηριοποίηση στην αγορά της Ρωσίας εξαρτάται από την επιλογή της κατάλληλης στρατηγικής εκ μέρους των διοικήσεων των ελληνικών επιχειρήσεων (εξαγωγές, ίδρυση γραφείου αντιπροσωπείας, αξιοποίηση δικτύων διανομής, κοινοπραξίες, κλπ). Λόγω της μεγάλης γεωγραφικής έκτασης της χώρας, οι επιχειρηματίες θα πρέπει να προσπαθήσουν να εισέλθουν στην αγορά αρχικά σε περιορισμένη βάση. Έτσι, η Μόσχα και η Αγία Πετρούπολη, που αποτελούν τις πόλεις με το μεγαλύτερο πληθυσμό και τα δύο επιχειρηματικά κέντρα της χώρας, είναι συνήθως τα αρχικά σημεία έναρξης επιχειρηματικών δραστηριοτήτων για τις ξένες εταιρείες. Τα τελευταία χρόνια αναπτύχθηκαν καλά οργανωμένα κανάλια διανομής, ιδιαίτερα στις δύο αυτές πόλεις, τα οποία επεκτείνονται σιγά-σιγά σε άλλα σημεία της χώρας: Νότιος Ρωσία, περιοχή Βόλγα, Σιβηρία, κλπ. Η εξέρευση εισαγωγέα αποτελεί το πρώτο και κυριότερο βήμα για την είσοδο στην αγορά. 1.Ε. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ 1. Αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της Ρωσίας. Σύμφωνα με έκθεση εμπειρογνωμόνων των εταιρειών εκτιμήσεων Standard & Poor s και Fitch, η πιστοληπτική ικανότητα της Ρωσίας βελτιώθηκε (κατάταξη από ΒΒ+ σε ΒBΒ+) τον Ιούλιο του 2006. Μετά όμως την πρόσφατη οικονομική κρίση υποτιμήθηκε και ξανά βελτιώθηκε μετά τις πρόσφατες θετικές εξελίξεις. Σημειώνουμε ότι, λόγω των εσόδων από τις εξαγωγές πετρελαίου, η ρωσική οικονομία παρουσιάζει συνεχώς θετικές εξελίξεις τα τελευταία χρόνια. Φαίνεται εξάλλου ότι η Ρωσία να αντιμετωπίζει προς το παρόν καλλίτερα από άλλες Δυτικοευρωπαϊκές χώρες την παρούσα κρίση, λόγω χαμηλού εξωτερικού χρέους και διατήρηση σε υψηλό επίπεδο ακόμη των συναλλαγματικών αποθεμάτων της χώρας. Aπό τον Σεπτέμβριο όμως του 2008 μετά την εμφάνιση της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης αρχίζει εκ νέου να εμφανίζεται το φαινόμενο του country risk, λόγω της έλλειψης ρευστότητας. Παρόλα αυτά η Ρωσία μπορεί να αντιμετωπίσει καλλίτερα την κρίση, σε σύγκριση με άλλες δυτικοευρωπαϊκές χώρες. 2. Μακροοικονομικοί δείκτες σε συνεχή βελτίωση τα τελευταία χρόνια. Μετά την πάροδο της οικονομικής κρίσης του 1998, η Ρωσία παρουσιάζει συνεχώς θετικά οικονομικά αποτελέσματα τα τελευταία οκτώ χρόνια. Το ονομαστικό ΑΕΠ έχει πλέον υπερτριπλασιασθεί, φθάνοντας το 2009 τα $1.254 δις περίπου, ενώ το επίπεδο της βιομηχανικής παραγωγής παρουσίασε αύξηση κατά 60%.Το 2009 όμως η βιομηχανική παραγωγή παρουσίασε μείωση κατά 11,2%. Όπως προαναφέρθηκε, τα τελευταία χρόνια οι θετικές οικονομικές εξελίξεις στη Ρωσία είχαν ως αποτέλεσμα την συνεχή θετική μεταβολή του ΑΕΠ άνω του 6% περίπου ετησίως (μείωση -8,5% το 2009), που συνοδεύτηκε με την αύξηση των εισαγωγών κατά 30% περίπου ετησίως (μείωση κατά 30% το 2009) και την αύξηση της κατανάλωσης και των εισοδημάτων των νοικοκυριών κατά 12-15% ετησίως. Το 2009, όμως, το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα μειώθηκε σημαντικά. Το 2010 όμως φαίνεται ότι η Ρωσική οικονομία θα παρουσιάσει σημαντική ανάκαμψη. 3. Κυριότεροι στόχοι της κυβερνητικής πολιτικής. Το Σεπτέμβριο του 2005, ο τότε Πρόεδρος και νυν Π/Θ Πούτιν όρισε τέσσερα προγράμματα εθνικής προτεραιότητας στους ευαίσθητους τομείς της καθημερινότητας της Ρωσίας. Τα προγράμματα αυτά προβλέπουν τη βελτίωση της δημόσιας υγείας (ανακαίνιση νοσοκομείων, αύξηση μισθών ιατρών) και της παιδείας (ελεύθερη πρόσβαση στο διαδίκτυο για 38.000 σχολεία, υποτροφίες), την κατασκευή

15 κοινωνικών κατοικιών και, τέλος, τον εκσυγχρονισμό της γεωργίας. Η υλοποίηση των προγραμμάτων αυτών χρηματοδοτείται τόσο από τον ομοσπονδιακό όσο και από τους περιφερειακούς προϋπολογισμούς. 4. Η ανεργία και οι οικονομικές ανισότητες περιορίζονται τα τελευταία χρόνια. Το 2009, ο ενεργός πληθυσμός της Ρωσίας ήταν 75,81 εκ. κάτοικοι, δηλαδή λίγο περισσότερο από το μισό του πληθυσμού της χώρας. Το ποσοστό ανεργίας σημείωσε πτώση τα τελευταία χρόνια, παρόλα όμως αυτά το 2009 έφθασε το 8,9% έναντι 7,7% το 2008. Παράλληλα, μετά το 2000, παρατηρείται αύξηση των μισθών και των πραγματικών εισοδημάτων του πληθυσμού. H ανάπτυξη της οικονομίας συνετέλεσε στη συνεχή αύξηση της κατανάλωσης, η οποία, μετά τον περιορισμό της κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης, αυξήθηκε κατά 70% σε σχέση με το 2000. Μετά όμως την πρόσφατη οικονομική κρίση, που επηρέασε και την Ρωσία από τον Ιούλιο 2008 και ιδιαίτερα σε δύο τομείς, όπως τον τραπεζικό και τον τομέα κατασκευών φαίνεται, ότι η ανεργία αρχίζει να αυξάνεται (8,1% και 8,5% τους δύο πρώτους μήνες του 2009) χωρίς όμως ακόμη να αποτελεί ανησυχητικό φαινόμενο. Παρόλα αυτά, υφίστανται ακόμη κάποιες ανισότητες μεταξύ των ομόσπονδων κρατιδίων/περιφερειών, αφού η Μόσχα αντιπροσωπεύει σήμερα το 40% της ρωσικής αγοράς, η Αγία Πετρούπολη το 8%-12%, ανάλογα με το προϊόν, και πέντε άλλες μεγάλες πόλεις της Ρωσίας το 5%-8% της αγοράς η κάθε μία. Άξιο μνείας είναι ότι το ετήσιο κατά κεφαλήν εισόδημα σε μερικές πόλεις της επαρχίας και ιδιαίτερα σε περιοχές παραγωγής πετρελαίου είναι υψηλότερο, πολλές φορές, από εκείνο της Μόσχας. Έτσι, πχ το κατά κεφαλήν ΑΕΠ στην Ιγκουσέτια υπολογίζεται σε μόλις $445, ενώ στη Μόσχα ανέρχεται σε $9.370 και στο Τυουμέν (πετρελαιοπαραγωγός περιφέρεια) φτάνει τα $20.320. 5. Πρόοδοι σημειώθηκαν σε διαφόρους τομείς διαρθρωτικών αλλαγών Φορολογική Αναθεώρηση: Η ρωσική κυβέρνηση έλαβε συγκεκριμένα φορολογικά μέτρα για την ανάπτυξη και την ενδυνάμωση του ιδιωτικού τομέα, όπως η υιοθέτηση του πρώτου μέρους του φορολογικού κώδικα το 1998 και η υιοθέτηση του δεύτερου μέρους το 2000, με συγκεκριμένα μέτρα όπως: εισαγωγή ενιαίου φορολογικού συντελεστή 13% για τα ατομικά εισοδήματα, αντικατάσταση διαφόρων κοινωνικών τελών με έναν ενοποιημένο και αντιστρόφως αναλογικό κοινωνικό φόρο, κατάργηση του φόρου κύκλου εργασιών, ελάττωση από 35% σε 24% και από 1.1.2009 σε 20% του μέγιστου φορολογικού συντελεστή για τα εταιρικά κέρδη και, ταυτόχρονα, κατάργηση διαφόρων «παγίδων», βελτιωμένες διατάξεις για τη φοροαπαλλαγή συνηθισμένων επιχειρηματικών εξόδων, απλοποίηση της φορολογίας του πετρελαϊκού τομέα και των μικρών επιχειρήσεων, και μείωση του υψηλού συντελεστή ΦΠΑ από 20% σε 18%. Αναθεώρηση της νομοθεσίας για τα ακίνητα: Το 2001, υιοθετήθηκε νέος κώδικας ο οποίος απελευθέρωσε τις αγοραπωλησίες γαιών οικιστικού και εμπορικού χαρακτήρα. Παράλληλα, τον Ιούλιο του 2002, υιοθετήθηκε νέος νόμος για τις γεωργικές γαίες, ο οποίος προβλέπει την ελεύθερη αγοραπωλησία τους μεταξύ Ρώσων πολιτών και τη δυνατότητα εκμίσθωσή τους σε αλλοδαπούς, έως και για 49 έτη. Μεταρρύθμιση των συντάξεων: Με την αναθεώρηση της σχετικής νομοθεσίας, δόθηκε η δυνατότητα στους εργαζομένους να επιλέγουν μόνοι τους το συνταξιοδοτικό τους φορέα. Παρόλα αυτά, ως και το 2006, μόνο το 4% των εργαζομένων είχαν μεταφέρει τις εισφορές τους από το Κρατικό Συνταξιοδοτικό Ταμείο σε ένα από τα 60 ιδιωτικά συνταξιοδοτικά ταμεία. Το 2005 έγινε, επίσης, νέα αναθεώρηση της νομοθεσίας για την κοινωνική ασφάλεια, με στόχο τους συνταξιούχους (χορήγηση δωρεάν ορισμένων φαρμάκων, μεταφορικών και μείωση των δημοτικών φόρων). Μεταρρύθμιση του τραπεζικού τομέα: Ο τραπεζικός τομέας της Ρωσίας γνώρισε τρεις φάσεις ανάπτυξης: Μέχρι το 1995, ο τραπεζικός τομέας ήταν πολύ επικερδής και αναπτύχθηκε σημαντικά. Κατά τη διάρκεια της δεύτερης φάσης (μετά το 1995), ο αριθμός των εμπορικών τραπεζών μειώθηκε από 2.600 σε λιγότερο από 1.600. Μεταξύ των 20 κυριότερων τραπεζών στις αρχές του 1998, μόνο 3 επέζησαν υπό την παλαιά τους μορφή. Το 2004 αποτελεί το έτος έναρξης της τρίτης φάσης ανάπτυξης του τομέα με την θέση σε εφαρμογή της νέας νομοθεσίας για την ασφάλεια των καταθέσεων. Το σύνολο του ενεργητικού του τραπεζικού τομέα υπερδεκαπενταπλασιάστηκε σε σχέση με το 1997 και,

16 το 2005, έφτασε το 45% του Α.Ε.Π. Επίσης, τα ίδια κεφάλαια αυξήθηκαν κατά 31% και οι συνολικές καταθέσεις αυξήθηκαν κατά 37,5%, σε πραγματικές τιμές. Εντούτοις, το 2006, η Κρατική Δούμα τροποποίησε τον τραπεζικό νόμο καθορίζοντας ότι, από την 1η Ιανουαρίου 2007, το ελάχιστο υποχρεωτικό κεφάλαιο των τραπεζών θα έπρεπε να ανέρχεται σε 5 εκ. ευρώ. Οι ξένες τράπεζες εκτιμάται ότι αύξησαν το μερίδιό τους στη ρωσική αγορά, φθάνοντας στο 18%. Οι ελληνικές τράπεζες ΑLPHA BANK, ΜΑRFIN-LAIKI, PIRAEUS και EUROBANK έχουν Γραφεία Αντιπροσωπείας στη Μόσχα. Η ΤΡΑΠΕΖΑ ΚΥΠΡΟΥ ξεκίνησε το 2008 τις εργασίες της με ένα Γραφείο Αντιπροσωπείας και δύο Καταστήματα, με επικέντρωση στον τομέα corporate banking. Τον Ιούλιο του 2008 προχώρησε σε εξαγορά του 80% των μετοχών της ρωσικής τράπεζας UNIASTRUM. Παράλληλα πρόσφατα η ΜΑRFIN-LAIKI, εξαγόρασε την Ρωσική τράπεζα rosexprobank και άρχισε να εκτελεί τραπεζικές δραστηριότητες στην χώρα. Ο τραπεζικός τομέας όμως εκτός του τομέα κατασκευών παραμένει ένας από τους τομείς που θα επηρεάσει η πρόσφατη διεθνής οικονομική κρίση με αποτέλεσμα την έξοδο από τον κλάδο πολλών τραπεζών, οι οποίες δεν δραστηριοποιούνται με καθαρά τεχνοκρατικά κριτήρια. Μέτρα για καταπολέμηση της οικονομικής κρίσης στην Ρωσία: Η ρωσική κυβέρνηση απάντησε γρήγορα τον Οκτώβριο 2008 με την θέση σε εφαρμογή σχέδιο ύψους $200 δις για ενίσχυση ρευστότητας της αγοράς. Φαίνεται μάλιστα σύμφωνα με απόψεις του Προέδρου της Ένωσης Ευρωπαϊκών Επιχειρήσεων εγκατεστημένων στην Ρωσία ( Association of European Businesses) κ. FRANK SCHAUFF, ότι παρότι η κρίση επηρέασε την Ρωσία σε μικρότερο βαθμό, άρχισε να εμφανίζεται στην χώρα πριν την σύγκρουση με την Γεωργία. Η Ρωσική κυβέρνηση κατέβαλε σοβαρή προσπάθεια για την καταπολέμηση των επιπτώσεών της με τη λήψη συγκεκριμένων μέτρων. Τα μέτρα αυτά,που έλαβε η Ρωσική κυβέρνηση για την αντιμετώπιση της διεθνούς οικονομικής κρίσης, αναλύονται ως εξής: - Χορήγηση προϋπολογισμού 6 τρις. Ρουβλίων (ήτοι 250 δις $, ήτοι 13% του προϋπολογισμού της Ρωσίας) για στήριξη και αναζωογόνηση της κατάστασης στον χρηματοπιστωτικό τομέα. - Σχέδιο δράσης για βελτίωση του κλίματος στον χρηματοπιστωτικό τομέα και σε ξεχωριστούς τομείς δράσεως της οικονομίας ( 55 μέτρα) με μη εμφανή κυβερνητική βοήθεια: o στον τραπεζικό τομέα, τα αγροτικά μηχανήματα και εξοπλισμό, στην παραγωγή προϊόντων ορυκτού πλούτου της χώρας και την στήριξη μικρομεσαίων επιχειρήσεων. - Στα επενδυτικά προγράμματα για τα κρατικά μονοπώλια κοινής ωφέλειας και τις δημόσιες επιχειρήσεις. Μερικά σχέδια θα πρέπει να πραγματοποιηθούν υπό οποιεσδήποτε συνθήκες, όπως οι Χειμερινοί Ολυμπιακοί αγώνες στο Σότσι του 2014 και μία ειδική απόφαση αναμένεται για τον σκοπό αυτό. Τα κύρια σημεία του σχεδίου καταπολέμησης της κρίσης είναι: - Πολιτική τελωνειακών δασμών (αύξηση των τελωνειακών δασμών σε μεγάλη γκάμα προϊόντων). - Πολιτική κρατικών προμηθειών (όπου οι Ρώσοι παραγωγοί θα απολαμβάνουν διάφορα κίνητρα προτίμησης των προϊόντων τους, έναντι των ξένων προμηθευτών με μόνο την δυνατότητα προτίμησης των ξένων προμηθευτών σε περίπτωση φθηνότερων προϊόντων άνω του ποσοστού 25%: Τέλος όσον αφορά την κατάσταση της οικονομίας για το 2009 παρατηρούμε ότι: - Η παγκόσμια οικονομική κρίση άρχισε να επηρεάζει την Ρωσία από τον Σεπτέμβριο του 2008 με αποτέλεσμα η κατάσταση να είναι περισσότερο εμφανής το 2009. - Ο πόλεμος στην Γεωργία επέφερε πλήγμα στο τραπεζικό και χρηματοπιστωτικό σύστημα της Ρωσίας και κυρίως από τον Σεπτέμβριο 2008. - Το πρόβλημα ρευστότητος στο διεθνές επίπεδο και στον χρηματοπιστωτικό χώρο επηρέασε και την Ρωσία. - Επί πλέον υπήρξαν προβλήματα για την διατήρηση και συγκράτηση του ρουβλίου σε σχέση με το δυαδικό καλάθι νομισμάτων (ευρώ και $), αφού υπήρξε σημαντική διολίσθηση. - Παράλληλα, το πρόβλημα του country risk, που τα τελευταία χρόνια δεν εγένετο λόγος αρχίζει πλέον να ξαναεμφανίζεται για την Ρωσία, παρά τα μεγάλα συναλλαγματικά αποθέματα της χώρας.

17 - Παρατηρήθηκε σημαντική εκροή κεφαλαίων από τη χώρα κατά την εκδήλωση της κρίσης, ενώ φαίνεται να έχει μειωθεί το ενδιαφέρον σημαντικών ξέων επενδυτών για την αγορά. Παρά τα ανωτέρω στοιχεία φαίνεται τελικά ότι η Ρωσία κατά το 2009 αντιμετώπισε καλλίτερα από άλλες χώρες τις οικονομικές δυσκολίες. Έτσι παρά την ύφεση κατά το 2009 και την αρνητική μεταβολή στο ΑΕΠ περί το -8,5%, με ποσοστό πληθωρισμού 11,9% περίπου, με ανεργία 8,9% (7,7 εκατ άνεργοι), με βιομηχανική παραγωγή μειωμένη σημαντικά (ήδη παρουσίασε πτώση κατά -11,2% σε ετήσια βάση ), η οικονομία αρχίζει να παρουσιάζει ανάκαμψη το α. 3μηνο 2010 και πιστεύεται τελικά ότι κατά το 2010 θα παρουσιάσει θετική μεταβολή της τάξεως του 3,5%. Γεγονότα που στηρίζουν το γεγονός αυτό είναι η σωστή νομισματική πολιτική και πολιτική επιτοκίων της Κεντρικής Τράπεζας της χώρας και η άνοδος της μέσης τιμής πετρελαίου ανά βαρέλι. Έτσι, ο μέσος όρος διεθνούς τιμής πετρελαίου ανήλθε το 2009 σε 45$/βαρέλι, έναντι 147$/βαρέλι τον Ιούλιο 2008 και μόνο 30$ το βαρέλι (τον Ιανουάριο 2009), πράγμα που οδήγησε και στην αναθεώρηση του προϋπολογισμού του 2009. Επίσης το α. τρίμηνο του 2010 υπήρχε διεθνώς μεγάλη αύξηση της διεθνούς τιμής πετρελαίου που έφθασε τα 80 $ το βαρέλι. ΠΙΝΑΚΑΣ 2 ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΡΩΣΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ (-) Κλειστή οικονομία σε στρατηγικούς τομείς (-) Παραοικονομία (-) Έλλειψη διαφάνειας στο νομικό πλαίσιο που διέπει τη ρωσική εμπορική και επενδυτική πολιτική (-) Έλλειψη εναρμόνισης ρωσικών προτύπων με τα διεθνή (-) Διαρθρωτικά προβλήματα Επιβολή μέτρων κατά τρόπο απρόβλεπτο και απροειδοποίητο Ατέλειες χρηματοπιστωτικού συστήματος Λειτουργία δημόσιας διοίκησης Δομές Υγείας και Κοινωνικής Ασφάλισης Λειτουργία αγοράς εργασίας Λειτουργία δικαστικού συστήματος (-) Ελλιπής εφαρμογή διεθνών πρακτικών κατάρτισης προϋπολογισμού (-) Γραφειοκρατική ακαμψία (-) Γραφειοκρατικές δυσκολίες στην έκδοση αδειών εισαγωγής (-) Σύστημα ποσοτικών περιορισμών και αδειών εισαγωγής στις εισαγωγές βότκας και αιθυλικής αλκοόλης ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΡΩΣΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ (+) Υψηλός ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης (+) Μεγάλα έσοδα από εξαγωγές πετρελαιοειδών (+) Μεγάλη αγορά με δυνατότητες απορρόφησης πολλών ελληνικών προϊόντων (+) Κατανάλωση Αύξηση της κατανάλωσης νοικοκυριών κατά 10% ετησίως Δημιουργία νέας μεσαίας τάξης Προτίμηση σε ελληνικά προϊόντα (+) Γεωγραφική εγγύτητα στην Ελλάδα (+) Αύξηση εισαγωγών 30% ετησίως (+) Ξένες επενδύσεις Μεγάλες δυνατότητες προώθησης ελληνικών επενδύσεων στη Ρωσία (φορολογικά κίνητρα, χαμηλή φορολογία, μεγάλο μέγεθος αγοράς) Μεγάλες δυνατότητες προώθησης ρωσικών επενδύσεων στην Ελλάδα (σημαντικά ρωσικά κεφάλαια ενδιαφέρονται για επενδύσεις στην Ελλάδα). (+) Διαδικασία διοικητικής αποκέντρωσης (+) Σχέσεις με Ε.Ε. και Διεθνείς Οργανισμούς Συμφωνία Εταιρικής Σχέσης και Συνεργασίας με Ε.Ε. Σχέσεις με ΠΟΕ, ΟΣΕΠ, ΔΝΤ, ΠΤ,SECI.

1.ΣΤ. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Όπως προαναφέρθηκε, από το 1998, μετά την οικονομική κρίση, και ιδιαίτερα μετά το 2000, ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης της Ρωσίας παρουσίασε μείωση κατά -8,5% το 2009 (+5,6% το 2008). Ιδιαίτερα την περίοδο μετά το φθινόπωρο του 1998, η ονομαστική αξία του ΑΕΠ αυξήθηκε πάνω από τρεις φορές μέχρι το 2008 φθάνοντας τα 1.654 δις $,ενώ το 2009 περιορίσθηκε στα $1.254 δις. Παράλληλα ενώ το επίπεδο της βιομηχανικής παραγωγής αυξήθηκε κατά 60% περίπου. Παρόλα αυτά το 2009 η βιομηχανική παραγωγή μειώθηκε μειώθηκε κατά 11,2%. Βασικοί άξονες του νέου οικονομικού προγράμματος της ρωσικής κυβέρνησης είναι: 1. Δημοσιονομική σταθερότητα: Μετά την οικονομική κρίση του 1998, η Ρωσία σημειώνει συνεχή βελτίωση των δημοσιονομικών της δεδομένων. Ιδιαίτερα μετά το 2002, το πλεόνασμα του προϋπολογισμού ανήλθε σε υψηλά επίπεδα. Έτσι, τα έσοδα του προϋπολογισμού ξεπέρασαν τις αρχικές προβλέψεις, ένεκα κυρίως των εσόδων από τις εξαγωγές πετρελαίου. ΠΙΝΑΚΑΣ 3 ΕΤΗΣΙΟΙ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ ΡΩΣΙΚΗΣ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 18 Έσοδα (δις $) 40,0 55,0 69,5 79,5 118,0 181,0 181,0 185,0 266,0 85,0 Έσοδα (% Α.Ε.Π.) 15,4 17,7 20,0 18,4 20,4 23,6 20,7 11,7 15,9 16,1 Δαπάνες (δις $) 33,9 45,4 64,7 76,5 93,0 124,0 153,0 157,0 263,0 220,0 Δαπάνες (% Α.Ε.Π.) 13,0 14,6 18,6 17,7 16,1 16,2 17,5 9,9 15,7 22,9 Εξωτερικό Χρέος (δις $) 160,0 146,3 152,3 186,0 213,5 257,2 310,6 355,0 484,7 479,9 2. Περιορισμός του εξωτερικού χρέους: Θετικές εξελίξεις σημειώθηκαν και στον περιορισμό του εξωτερικού χρέους, αφού το ποσοστό του σε σχέση με το ΑΕΠ μειώθηκε από 61,6%, το 2000, σε 27,5%, το 2006. Το δημόσιο εξωτερικό χρέος συνεχίζει να μειώνεται και έφθασε το 7,1% του ΑΕΠ το 2006. Αντίθετα, το ιδιωτικό εξωτερικό χρέος συνεχίζει να αυξάνεται μετά το 2003. Πιο συγκεκριμένα, το 2005, το ιδιωτικό εξωτερικό χρέος αυξήθηκε κατά $50 δις και έφθασε τα $150 δις (15% ΑΕΠ). 3. Νομισματική Σταθερότητα: Μετά τα πρώτα σταθεροποιητικά μέτρα της κυβέρνησης, το 2000, και την υποτίμηση του ρουβλίου, άρχισαν να λαμβάνονται μέτρα νομισματικής σταθερότητας. Παράλληλα, στη νομισματική αυτή σταθεροποίηση συνέβαλαν και τα μεγάλα έσοδα της χώρας από τις εξαγωγές πετρελαιοειδών. Σημειώνουμε επίσης την σωστή πολιτική επιτοκίων της Κεντρικής Τράπεζας της χώρας. 4. Βελτίωση του επιχειρηματικού κλίματος: Ένα από τα πρώτα μέτρα μετά την ανάληψη της εξουσίας από τον Πούτιν ήταν η βελτίωση του επιχειρηματικού κλίματος και η προσέλκυση επενδύσεων. 5. Προσέλκυση ξένων επενδύσεων: Βασίζεται στη βελτίωση των όρων λειτουργίας των επιχειρήσεων και των δημοσίων υπηρεσιών (καταπολέμηση γραφειοκρατίας, πρόοδος της διαδικασίας διοικητικής αποκέντρωσης, επίσπευση ιδιωτικοποιήσεων, μεταρρυθμίσεις του χρηματοπιστωτικού συστήματος, φορολογικές διευκολύνσεις). 6. Μέτρα κοινωνικής πολιτικής: Η ρωσική Κυβέρνηση, υποκινούμενη κυρίως από την αύξηση των εσόδων από τις εξαγωγές πετρελαιοειδών, προώθησε τέσσερα προγράμματα ύψιστης εθνικής προτεραιότητας: α) βελτίωση της δημόσιας υγείας, β) βελτίωση του εκπαιδευτικού τομέα (ελεύθερη πρόσβαση στο Διαδίκτυο για 38.000 σχολεία), γ) ενίσχυση των κοινωνικών κατοικιών και δ) ενίσχυση της γεωργίας. 7. Περιορισμός της ανεργίας: Οφείλεται κατά μεγάλο ποσοστό στην οικονομική ανάπτυξη της Ρωσίας. Το 2000, η κυβέρνηση ανακοίνωσε την ενίσχυση της απασχόλησης και έθεσε ως στόχο της τον περιορισμό της ανεργίας. 1.Ζ. ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ Σύμφωνα με τις επίσημες ρωσικές εκτιμήσεις, στις αρχές του 2008 ο πληθυσμός μόλις και υπερέβαινε τα 142 εκ. άτομα, από 145,3 εκ. άτομα τον Οκτ. 2002, οπότε και διενεργήθηκε η τελευταία εθνική απογραφή. Κατά την διάρκεια

19 της δεκαετίας του 90, η τάση ήταν πτωτική και συνεχίζεται ακόμη. Στην απογραφή του 1989 είχαν καταμετρηθεί 147,3 εκ. άτομα. Η μείωση θα ήταν μεγαλύτερη εάν, κατά το πρώτο ήμισυ της δεκαετίας, δεν υπήρχε καθαρή μετανάστευση Ρώσων στην καταγωγή πολιτών των πρώην Σοβιετικών Δημοκρατιών προς τη Ρωσία. Το 2005, μετακινήθηκαν προς τη Ρωσία 107.000 άτομα περισσότερα από εκείνα που εγκατέλειψαν την χώρα, σημειώνοντας αύξηση κατά 7,5% έναντι του 2004. Η επιδείνωση των επί μέρους δεικτών δεν είναι πρόσφατο φαινόμενο. Οι δείκτες θανάτου για όλες τις ηλικιακές ομάδες είχαν αρχίσει να αυξάνονται από το 1960, με κορύφωση την δεκαετία του 90. Το προσδόκιμο επιβίωσης έφθασε στο υψηλότερο σημείο το την περίοδο 1970-71 και έκτοτε άρχισε να μειώνεται. Η βρεφική θνησιμότητα το 1960 ήταν στο ίδιο επίπεδο με την Αυστρία και την Ιταλία, ωστόσο το 1975 έφθασε τους 23,7 θανάτους ανά 1.000 γεννήσεις και, πλέον, αποτελεί σοβαρό αίτιο μείωσης του πληθυσμού. Το 2007 σημειώθηκαν επισήμως 9,4 θάνατοι ανά 1.000 γεννήσεις. Πάντως, παρόλο που ο αριθμός των γεννήσεων υστερεί του αριθμού των θανάτων, η κατάσταση αρχίζει να παρουσιάζει βελτίωση. Από 8,3 γεννήσεις ανά 1.000 άτομα το 1999, το 2007 σημειώθηκαν 11,3/1.000. Το ποσοστό θανάτων παρουσιάζει κάμψη, παραμένει όμως υψηλό με 14,7 θανάτους ανά 1.000 άτομα το 2007. Οι λόγοι είναι η συνεχιζόμενη υποβάθμιση των περιβαλλοντικών συνθηκών, το άγχος και η επιδείνωση του συστήματος υγείας. Άλλοι παράγοντες που συντελούν στην αύξηση των θανάτων λόγω καρδιακών παθήσεων, ειδικά μεταξύ των ανδρών, είναι η υψηλή κατανάλωση οινοπνεύματος και προϊόντων καπνού καθώς και οι κακές διατροφικές συνήθειες. Στα τέλη του 2006, το προσδόκιμο επιβίωσης των γυναικών ήταν 73,2 έτη και των ανδρών μόλις 60,4 έτη. Είναι θετικό ότι, από το 2003, άρχισε να σημειώνεται μία μικρή βελτίωση. Η κυβέρνηση Πούτιν θεωρούσε το δημογραφικό πρόβλημα ως μία από τις μεγαλύτερες απειλές που αντιμετωπίζει η χώρα όμως, δεδομένων των δημοσιονομικών προβλημάτων και κυρίως των κοινωνικών αιτιών που το προκαλούν, δεν μπόρεσε να προτείνει ικανοποιητικές λύσεις. H μέση ηλικία του πληθυσμού αυξάνεται. Όλο και περισσότεροι πολίτες συνταξιοδοτούνται πριν από το κανονικό (60 για τους άνδρες, 55 για τις γυναίκες). Το ύψος των συντάξεων δεν απεκατεστάθη μετά την οικονομική κρίση του 1998 σε βαθμό αντίστοιχο των μισθών. Το 2005, η μέση σύνταξη ήταν $85 ή 2.365 ρούβλια και ο μέσος μισθός $307 ή 8.550 ρούβλια. Κατά συνέπεια, οι συντάξεις παραμένουν κάτω από το επίσημο επίπεδο επαρκούς διαβιώσεως, το οποίο στο τέλος του 2004 ήταν 2.451 ρούβλια. Εκτιμάται ότι το σημερινό σύστημα συλλογής συνταξιοδοτικών πόρων (pay as you go) δεν επαρκεί για να καλύψει το πρόβλημα που προκαλεί η αύξηση της μέσης ηλικίας του πληθυσμού. Το 2002 προβλέφθηκε η δυνατότητα ανάπτυξης ιδιωτικών προγραμμάτων σύνταξης παράλληλα με το δημόσιο σύστημα, όμως η προσέλκυση πελατών είναι πολύ μικρή. 1. Η. ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΕΡΓΙΑ Το 2009, ο ενεργός πληθυσμός της Ρωσίας ήταν περίπου 75,81 εκ. άτομα, δηλαδή λίγο περισσότερο από το 50% του συνολικού πληθυσμού της χώρας. Η ανεργία συνεχώς σημειώνει πτώση τα τελευταία χρόνια, αλλά το 2009 έφθασε το επίπεδο το 8,9% έναντι 7,7% το 2008 και 6,5%, το 2007. Η ανεργία επηρεάζει σχεδόν στον ίδιο βαθμό τους άνδρες και τις γυναίκες, αλλά η ηλικία που επηρεάζει περισσότερο είναι η κατηγορία των 30 49 ετών. Σημειώνουμε ότι η ηλικία των ατόμων ηλικίας 20 24 συναντούν τις μεγαλύτερες δυσκολίες για ανεύρεση εργασία. Ο μέσος χρόνος για την ανεύρεση νέας θέσης εργασίας κυμαίνεται περίπου σε 8 9 μήνες, ανάλογα με την ηλικία του ανέργου. Παρατηρείται, επίσης, μείωση των συμβάσεων μερικής απασχόλησης από 10% επί των συνολικών συμβάσεων, σε 3-4% περίπου. Εξετάζοντας τον ενεργό πληθυσμό της χώρας και την συμμετοχή του στους διάφορους τομείς της οικονομικής δραστηριότητας, παρατηρούμε τα εξής: Το 2006 ο πρωτογενής, ο δευτερογενής και ο τριτογενής τομέας συμμετέχουν κατά 6%, 36,1% και 57,9%, αντίστοιχα, στο ΑΕΠ. Αντιστοίχως, το εργατικό δυναμικό κατανέμεται ως εξής: 10,8% στον πρωτογενή, 29,1% στο δευτερογενή και 60,1% στον τριτογενή τομέα. Η ελευθερία κυκλοφορίας των εργαζομένων δεν έχει ακόμη πλήρως εφαρμοσθεί στη Ρωσία. Έτσι, κάθε εργαζόμενος που εργάζεται σε περιοχή από την οποία δεν κατάγεται, θα πρέπει να εγγραφεί στο Περιφερειακό Γραφείο και να αποκτήσει κάρτα παραμονής (propuska). H διαδικασία αυτή είναι συνήθως μακράς διάρκειας και

20 επηρεάζεται από τη δυσλειτουργία της ρωσικής δημόσιας διοίκησης (απώλεια φακέλων, διαφθορά κλπ). Έτσι, πολλοί εργαζόμενοι ζουν υπό καθεστώς παρανομίας. Διάκριση ενεργού πληθυσμού ανά φύλλο: Το 2008, το 53,7% του πληθυσμού ήταν γυναίκες και το 46,3% ήταν άνδρες. Όσον αφορά στον ενεργό πληθυσμό, τα ποσοστά αυτά διαμορφώνονται σε 49,1% και 50,9%, αντίστοιχα. Εξάλλου, υπάρχουν αρκετές ανισότητες ανά τομέα δραστηριότητας. Π.χ. οι γυναίκες φαίνεται να απασχολούνται περισσότερο στον τομέα των υπηρεσιών (64% των εργαζομένων στον τομέα είναι γυναίκες), ενώ οι άνδρες στο δευτερογενή τομέα, (69,4% των εργαζομένων στον τομέα είναι άνδρες). Εξετάζοντας το σύνολο του ενεργού πληθυσμού, σε σχέση με την εκπαίδευση, παρατηρούμε ότι ο βαθμός εκπαίδευσής του είναι αρκετά υψηλός και το μεγαλύτερο μέρος των Ρώσων εργαζομένων κατέχει δίπλωμα 5ετούς ή και 6ετούς ανώτερης εκπαίδευσης. Επίσης, περίπου το 50% των ατόμων που αναζητούν εργασία κατέχει δίπλωμα δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Από το κατωτέρω διάγραμμα φαίνεται η απασχόληση του πληθυσμού ανά τομέα δραστηριότητας. Έτσι στην γεωργία απασχολείται το 10,0%, στην βιομηχανία το 31,90% ( εκ των οποίων το 16,8% στην καθαρά βιομηχανία, το 2,8% στον τομέα ηλεκτρικής ενέργειας και το 7,2% στις κατασκευές) και στις υπηρεσίες το 58,10%. ΓΕΩΡΓΙΑ; 10,00% ΥΠΗΡΕΣ.; 58,10% ΒΙΟΜΗΧ.; 31,90% ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ Μικρό ποσοστό ανεργίας Η ΑΝΕΡΓΙΑ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ Το ποσοστό ανεργίας παρότι σημείωσε πτώση τα τελευταία χρόνια. Το 2009 ανήλθε σε 8,9%, ένεκα της διεθνούς οικονομικής κρίσης. Η ανεργία επηρεάζει ισοδύναμα τα δύο φύλλα, ενώ η ηλικιακή ομάδα που επηρεάζεται περισσότερο είναι τα άτομα ηλικίας 30-49 ετών. Το 2008, ο ενεργός πληθυσμός της Ρωσίας αποτελείτο κατά 49,1% από γυναίκες και κατά 50,9% από άνδρες. Υπάρχουν οικονομικές ανισότητες στον τομέα της απασχόλησης, δεδομένου ότι οι γυναίκες κατά 64% απασχολούνται στις υπηρεσίες, ενώ οι άνδρες, κατά 69,4%, απασχολούνται στον δευτερογενή τομέα.