«ΔΩΡΕΑ ΟΡΓΑΝΩΝ ΣΩΜΑΤΟΣ: ΔΩΡΕΑ ΖΩΗΣ» Ερευνητική εργασία 2012-13 Από τις μαθήτριες του Β 1: Αλεξοπούλου Ειρήνη Αντωνάτου Ελευθερία Γκορέγια Στέλλα Γλάρου Αθανασία Ζαφειρίου Λία
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Ιδέα της Δωρεάς Οργάνων και Ιστών καλό θα είναι να συνδεθεί με το ευρύτερο πνεύμα του εθελοντισμού και να καθιερωθεί ως πράξη ανθρωπισμού και πολιτισμού από όλους μας. Θεωρητικά οι περισσότεροι από εμάς είμαστε θετικοί στην ιδέα της Δωρεάς Οργάνων και μάλιστα θα θέλαμε να βρεθεί ένα μόσχευμα για εμάς ή για ένα αγαπημένο μας πρόσωπο σε περίπτωση ασθένειας.
Για το λόγο αυτό είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι: Η πιθανότητα να χρειαστούμε εμείς οι ίδιοι, κάποια στιγμή της ζωής μας, ένα μόσχευμα είναι πολύ μεγαλύτερη από την πιθανότητα να δωρίσουμε τα όργανα μας μετά θάνατον. Η Δωρεά Οργάνων αφορά την προσφορά των οργάνων προς μεταμόσχευση από έναν συνάνθρωπό μας που δεν είναι πια στη ζωή. Aπό έναν δότη, μπορούν να σωθούν έως και είκοσι ασθενείς που έχουν ανάγκη από νέα καρδιά, πνεύμονες, ήπαρ, νεφρούς, κερατοειδείς, δέρμα ή και οστά. Ο Εθνικός Οργανισμός Μεταμοσχεύσεων (Ε.Ο.Μ.) είναι ο επίσημος κρατικός φορέας του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης που διαμεσολαβεί, ελέγχει και συντονίζει όλες τις σχετικές διαδικασίες από τη Δωρεά ως τη Μεταμόσχευση.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΔΩΡΕΑ ΟΡΓΑΝΩΝ ΣΩΜΑΤΟΣ; Η μεταμόσχευση, δηλαδή η αντικατάσταση ανθρώπινων οργάνων που λειτουργούν ανεπαρκώς, από άλλα υγιή, αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες κατακτήσεις της ιατρικής του 20ού αιώνα και έχει καθιερωθεί πλέον ως μία θεραπευτική μέθοδος. Δυστυχώς, όμως, η έλλειψη οργάνων για μεταμόσχευση, αποτελεί τον κύριο περιοριστικό παράγοντα για την ανάπτυξη των μεταμοσχεύσεων στη χώρα μας.
Η δωρεά οργάνων είναι το μέσο για την πραγματοποίηση των μεταμοσχεύσεων. Επιπλέον θεωρείται μία από τις σημαντικότερες μορφές εθελοντισμού, αφού ο δότης δεν προσφέρει απλά βοήθεια χωρίς αντάλλαγμα αλλά τα ίδια του τα όργανα ως υπέρτατο αγαθό ζωής για κάποιο συνάνθρωπό του.
Δωρητής οργάνων είναι εκείνος που όντας στη ζωή δηλώνει ότι επιθυμεί να δωρίσει τα όργανά του για μεταμόσχευση μετά το θάνατό του. Επίσης είναι εφικτό να δωρίσει κανείς όντας στη ζωή συγκεκριμένα όργανα και κάτω από συγκεκριμένες νομοθετικές, σωματικές και ψυχολογικές παραμέτρους. Δότης οργάνων είναι αυτός που προσφέρει το μόσχευμα, ενώ λήπτης είναι αυτός που λαμβάνει το μόσχευμα.
Η ΔΩΡΕΑ ΟΡΓΑΝΩΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΜΕ 3 ΤΡΟΠΟΥΣ: Δωρεά από κλινικά νεκρούς ανθρώπους. Δωρεά οργάνων από ασθενείς των οποίων η καρδιά έχει σταματήσει να λειτουργεί. Δωρεά από άτομα που βρίσκονται εν ζωή (συγγενικά ή συναισθηματικά συνδεδεμένα άτομα).
ΠΟΙΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΔΩΡΗΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΝ ΣΩΜΑΤΟΣ ΕΝ ΖΩΗ; Οι εξ αίματος συγγενείς είναι οι πιο συνήθεις ζωντανοί δωρητές. Σε μερικές χώρες συναισθηματικά δεμένοι με τον ασθενή άνθρωπο όπως οι σύζυγοι μπορεί να είναι δυνατόν να δωρίσουν επίσης. Είναι λογικό οποιοσδήποτε με ηλικία κάτω από 18 να μη θεωρείται κατάλληλος για δωρητής. Το πιο κοινό είδος μεταμόσχευσης από ζωντανό δωρητή είναι αυτή του νεφρού όπως και του μυελού των οστών.
ΛΗΨΗ ΟΡΓΑΝΩΝ ΑΠΟ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΑ ΝΕΚΡΟΥΣ ΔΟΤΕΣ Ο χειρουργός ή οι διάφορες χειρουργικές ομάδες που θα κάνουν τις λήψεις οφείλουν προτού ξεκινήσουν να ελέγξουν τα παρακάτω: Βεβαίωση εγκεφαλικού θανάτου Συγκατάθεση για τη δωρεά Διάγραμμα νοσηλείας στη ΜΕΘ (Μονάδα Εντατικής Θεραπείας) Ορολογικός έλεγχος Εργαστηριακές εξετάσεις
ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ; Εγκεφαλικός θάνατος σημαίνει μη αναστρέψιμη βλάβη του εγκεφάλου, με μόνιμη απώλεια όλων των λειτουργιών του εγκεφαλικού στελέχους. Έχει γίνει αποδεκτό, ότι ο θάνατος του εγκεφάλου σημαίνει θάνατος του ατόμου, δηλαδή, το βιολογικό τέλος κάθε ατόμου. Έτσι, άνθρωποι με εγκεφαλικό θάνατο δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται θεραπευτικά ως ζώντες.
Υφίσταται σοβαρή διάκριση μεταξύ της εγκεφαλικής βλάβης και του εγκεφαλικού θανάτου. Οι γιατροί πρέπει να αντιλαμβάνονται αυτή τη διαφορά διότι εγκεφαλικός θάνατος συνεπάγεται ότι η τεχνητή διατήρηση της ζωής είναι ανώφελη και ο μόνος λόγος για τον οποίο δικαιολογείται η παράτασή της είναι η προσφορά οργάνων για μεταμόσχευση. Ο εγκεφαλικός θάνατος ακολουθείται από το σωματικό θάνατο όλων των οργάνων του σώματος.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΠΟΙΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΚΑΙ ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ Η ΔΩΡΕΑ ΟΡΓΑΝΩΝ ΣΩΜΑΤΟΣ; Οι ασθενείς που πιθανόν να εξελιχθούν σε δότες οργάνων, αναγνωρίζονται συνήθως εντός των πρώτων 24ώρων από τη στιγμή της εισαγωγής τους στο νοσοκομείο ή στη ΜΕΘ, από τη βαρύτητα της κατάστασης τους, την κλινική τους εικόνα και το ιατρικό ιστορικό τους. Αρχικά όλες οι θεραπευτικές προσπάθειες αποσκοπούν όπως είναι αυτονόητο στη διάσωση του ασθενή. Από τη στιγμή όμως που βεβαιώνεται η διάγνωση του εγκεφαλικού θανάτου και η μάχη για τη ζωή έχει πλέον χαθεί η αγωγή τροποποιείται με κύριο στόχο την υποστήριξη των προς μεταμόσχευση οργάνων.
Η αποδοχή της καταλληλότητας ενός εγκεφαλικά νεκρού ως δότη οργάνων για μεταμόσχευση βασίζεται καταρχήν στη βιολογική του κατάσταση, στην ηλικία και ιδιαίτερα στην έλλειψη βεβαρημένου ιατρικού ιστορικού. Σε ότι αφορά το ηλικιακό όριο του δότη, η αποδοχή ενός οργάνου προσδιορίζεται από τις ανάγκες του λήπτη και τη βιολογική κατάσταση του κάθε οργάνου ξεχωριστά.
Τα γενικά κριτήρια αποκλεισμού ενός δότη είναι: xενεργή βακτηριακή λοίμωξη xιογενής ηπατίτιδα και ιογενής εγκεφαλίτιδα xλοίμωξη από κυταρρομεγαλοϊο και από ιό του έρπητα xενεργή φυματίωση xσύφιλη xχρήση τοξικών ουσιών κατά το πρόσφατο παρελθόν xκακοήθη νοσήματα και χρόνια νοσήματα
ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΩΝ Η επιτυχία μιας μεταμόσχευσης εξαρτάται από ποικίλους παράγοντες που αφορούν είτε το δότη είτε το λήπτη ενός οργάνου. Το πρώτο βήμα αποτελεί η έγκαιρη αναγνώριση του πιθανού δότη. Αρχικά όπως ήδη έχουμε τονίσει εξαντλείται κάθε προσπάθεια υποστήριξής του με σκοπό την επιβίωσή του. Μετά τη διαπίστωση του εγκεφαλικού θανάτου αρχίζει εφαρμογή ειδικής εντατικής φροντίδας για τη βελτιστοποίηση της λειτουργίας του ή των οργάνων που πρόκειται να μεταμοσχευθούν, ανεξάρτητα από το αν θα υπάρξει τελική απόφαση για τη δωρεά των οργάνων.
Η στρατηγική του συντονισμού σύμφωνα με στοιχεία του Συμβουλίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης χαρακτηρίζεται από συγκεκριμένα βήματα για τη δωρεά οργάνων και την πτωματική μεταμόσχευση: Εντοπισμός του εγκεφαλικά νεκρού δότη Διευκρίνιση της καταλληλότητας του δότη Αντιμετώπιση εντατική φροντίδα του δότη Συναίνεση δωρεάς Συγκομιδή των οργάνων Κατανομή των οργάνων
ΔΩΡΗΤΕΣ ΟΡΓΑΝΩΝ ΜΕ ΝΟΜΟ ΟΛΟΙ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ (Ν. 3984/2011) Δωρητές οργάνων θα είναι όλοι Έλληνες σύμφωνα με το νέο νόμο 3984/2011 του Υπουργείου Υγείας για τη «Δωρεά και Μεταμόσχευση Οργάνων και άλλες διατάξεις». Όπως επισημαίνεται σε αυτό, «η αφαίρεση ενός ή περισσότερων οργάνων από ενήλικο θανόν πρόσωπο πραγματοποιείται εφόσον όσο ζούσε δεν είχε εκφράσει την αντίθεσή του. Πρόκειται για εικαζόμενη συναίνεση».
Σύμφωνα με το νέο Νόμο, η δωρεά από ζώντες δότες μπορεί να γίνεται σε συγγενείς μέχρι και τετάρτου βαθμού εξ αίματος καθώς και μέχρι δεύτερου βαθμού για συγγενείς εξ αγχιστείας. Επίσης, ο λήπτης θα μπορεί να λάβει μόσχευμα από ζώντα δότη με τον οποίο συνδέεται με σύμφωνο συμβίωσης, αλλά ακόμα και από άτομο με το οποίο έχει προσωπική σχέση και συνδέεται συναισθηματικά, ακόμα και αν δεν έχει υπάρξει γάμος, αρραβώνας ή σύμφωνο συμβίωσης.