Το ελληνικό νομικό πλαίσιο δωρεάς οργάνων σώματος

Transcript

1 Το ελληνικό νομικό πλαίσιο δωρεάς οργάνων σώματος Δημήτριος Γ. Γούλας Διδάκτωρ Νομικής, δικηγόρος Ειδικός επιστήμων Νομικής Σχολής Δ.Π.Θ.

2 2 Δωρεά οργάνων Αναγκαία τόσο για την θεραπεία ασθενειών όσο και για έρευνα Κίνδυνοι => αναγκαία η νομική ρύθμιση Κυριότερη διάκριση του νομικού πλαισίου: με βάση τον σκοπό της δωρεάς (διάγνωση, θεραπεία, έρευνα κλπ.) α) μεταμόσχευση β) ερευνητική δραστηριότητα

3 Οι βασικές αρχές της δωρεάς οργάνων προς μεταμόσχευση 3 Ν. 3984/ ν. 2619/1998 (Σύμβαση του Οβιέδο) + ν. 3418/2005 (Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας) μόνο για θεραπευτικούς σκοπούς εθελοντικός και αφιλοκερδής χαρακτήρας (όχι οικονομικό αντάλλαγμα η αποζημίωση του δότη) Όχι δωρεά μετά θάνατον προς ορισμένο λήπτη προστασία των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων (ν. 2472/1997) Διαδικασία μέσω του ΕΟΜ Ποινικές κυρώσεις σε περίπτωση παράβασης

4 Η αφαίρεση οργάνων από ζώντα δότη 4 σημαντικοί κίνδυνοι για την υγεία του ζώντος δότη => αυστηρότερες προϋποθέσεις α) μέχρι τη στιγμή της αφαίρεσης του οργάνου, δεν διατίθενται όργανα από θανόντα πρόσωπα β) δεν υφίσταται εναλλακτική θεραπευτική μέθοδος ανάλογης αποτελεσματικότητας γ) η μεταμόσχευση δεν συνεπάγεται προφανή, σοβαρό κίνδυνο για τη ζωή ή την υγεία του δότη δ) ειδική, αναλυτική και αντικειμενική ενημέρωση του υποψήφιου δότη ε) η δωρεά μόνο προς λήπτες με τους οποίους ο δότης συνδέεται με στενό συγγενικό ή συναισθηματικό δεσμό

5 Η αφαίρεση οργάνων από θανόντα δότη 5 επέλευση του θανάτου = νέκρωση του εγκεφαλικού στελέχους αφαίρεση οργάνων από ανήλικο => ρητή και ειδική συναίνεση εκ μέρους των γονέων ή του επιτρόπου του θανόντος κατόπιν πλήρους και ειδικής ενημέρωσής τους αφαίρεση οργάνων από θανόντα ενήλικο δότη επιτρέπεται εφόσον, σωρευτικά, α) ο δότης, όσο ζούσε, δεν είχε εκφράσει την αντίθεση του, και β) εφόσον συναινεί η οικογένειά του => πρόβλημα Ν. 2737/1999 => opt-out σύστημα υπό ευρεία έννοια: ειδική έγγραφη συναίνεση, αλλιώς μη αντίρρηση συζύγου, τέκνων, γονέων ή αδελφών Ά. 9 παρ. 2 του ν. 3984/2011 => αμιγές σύστημα «εικαζόμενης συναίνεσης» (ή τεκμαιρόμενης συναίνεσης) Αιτία: τα πολύ χαμηλά ποσοστά δωρεών οργάνων στην Ελλάδα

6 6

7 Κριτική στην εικαζόμενη συναίνεση 7 έλλειμμα σεβασμού του δικαιώματος αυτοκαθορισμού των δοτών Νομιμοποίηση => ευρεία και αποτελεσματική ενημέρωση των δυνητικών δοτών αναφορικά με την «εικαζόμενη» συναίνεσή τους και το δικαίωμά τους να εκφράσουν την αντίρρησή τους Όμως: θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να συνεκτιμώνται και τα άξια προστασίας συμφέροντα όσων βρίσκονται επί μακρά σειρά ετών εγγεγραμμένοι στην λίστα αναμονής για μεταμόσχευση Ά. 55 παρ. 4 του ν. 4075/2012: μη έκφραση αντίρρησης από θανόντα + συναίνεση «της οικογένειάς του» => πρόβλημα Καλύτερα μόνο δικαίωμα αντίρρησης ή έκφρασης της βούλησης του ίδιου του δότη

8 Η δωρεά ανθρώπινων οργάνων για ερευνητικούς σκοπούς 8 Απουσία συγκεκριμένου νομοθετήματος => αποσπασματικές διατάξεις πληθώρας νόμων (ν. 2619/ ν. 3418/ ν. 2472/1997) Διεθνή κείμενα: Πρόσθετο Πρωτόκολλο στη Σύμβαση του Οβιέδο αναφορικά με την Βιοϊατρική Έρευνα της Σύσταση Rec(2006)4 της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης προς τα κράτη μέλη αναφορικά με την έρευνα επί βιολογικού υλικού ανθρώπινης προέλευσης + «Διακήρυξη του Ελσίνκι» της World Medical Association Σύνταγμα της Ελλάδας: άρθρα 2(1), 5(1), 9Α, 16(1)

9 Η ενημερωμένη συναίνεση του δωρητή 9 η συναίνεση του ατόμου = η κύρια νομιμοποιητική βάση για την υποβολή του σε κάθε ιατρική πράξη => δικαίωμα αυτοκαθορισμού του ατόμου Η συναίνεση χορηγείται, τροποποιείται και ανακαλείται ελεύθερα, δίχως την απειλή διακρίσεων ή αντιποίνων Είναι ατομική, έγγραφη και ρητή Επίσης: ειδική και ενημερωμένη

10 Η προστασία των προσωπικών δεδομένων του δότη κάθε επεξεργασία πρέπει να εξυπηρετεί προκαθορισμένους, σαφείς και νόμιμους σκοπούς 10 τα δεδομένα θα πρέπει να είναι συναφή, πρόσφορα και όχι περισσότερα από τα αναγκαία για την επίτευξη του σκοπού της επεξεργασίας τα δεδομένα θα πρέπει να είναι ακριβή και επικαιροποιημένα και να διατηρούνται σε μορφή που επιτρέπει προσδιορισμό της ταυτότητας των υποκειμένων τους μόνο όσο είναι απαραίτητο για την επίτευξη του σκοπού της επεξεργασίας, ενώ μετά θα πρέπει να διαγράφονται ή να ανωνυμοποιούνται Σημαντικό: αν η αφαίρεση γίνεται εν ζωή ή post mortem Δικαίωμα πληροφόρησης για όλα τα προσωπικά δεδομένα του καθενός που συλλέγονται από ερευνητές

11 11 Ευαίσθητα δεδομένα (υγεία) Απλά δεδομένα Συναίνεση του υποκειμένου Άδεια της ΑΠΔΠΧ Εξαίρεση: για ερευνητικούς και επιστημονικούς αποκλειστικά σκοπούς + ανωνυμία + μέτρα προστασίας

12 12 Σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας! Δημήτριος Γ. Γούλας Δρ. Νομικής, Δικηγόρος