Συνεργασίες αποστέλλονται υπόψη Θ. Πλατσή, Αγίας Ζώνης 42, 11364 Αθήνα, τηλ.: 210 865 0236, φαξ: 210 865 2088, e-mail: lespar@asterias.

1

2

Λεσβιακή Παροικία Ζήνωνος 29-31, 104 37 Αθήνα, τηλ.: 210 523 7789, fax: 210 865 2088 e-mail: info@lesviaki-parikia.gr - site: www.lesviaki-parikia.gr Καίτη Μεσσηνέζη - Πλατσή Αγίας Ζώνης 42, 113 64 Αθήνα Τηλ.: 210 867 4520 Θεόδωρος Πλατσής Στρατής Μολίνος Καίτη Μεσσηνέζη Μάριος Λούπος Eιρήνη Βεκρή Θεόδωρος Πλατσής Στρατής Μολίνος Υπεύθυνη του site: Eιρήνη Βεκρή ASTERIAS G.D.G. ΕΠΕ Λεωφ. Βεΐκου 14, 11147 Γαλάτσι, Αθήνα τηλ.: 210 865 0236, fax: 210 865 2088 E-mail: lespar@asterias.gr Συνεργασίες αποστέλλονται υπόψη Θ. Πλατσή, Αγίας Ζώνης 42, 11364 Αθήνα, τηλ.: 210 865 0236, φαξ: 210 865 2088, e-mail: lespar@asterias.gr 1

σελ. Εν Λευκώ: Ένα ξεχωριστό νησί (2) - Καίτη Μεσσηνέζη-Πλατσή 3 Σημείωμα της Σ.Ε. 4 Μικρές & μεγάλες ειδήσεις: Επιμέλεια: Θόδωρος Πλατσής 5-7 Εκδηλώσεις: Η «Λεσβιακή Παροικία» έκοψε τη βασιλόπιτα της για το 2013 8-10 Πρόσωπα της Τέχνης: Γιώργος Βακιρτζής «ο ζωγράφος των επτά ημερών» - Καίτη Μεσσηνέζη-Πλατσή 11-16 Παλιές Λεσβιακές Σελίδες: 1958-2013 Λεσβιακό ημερολόγιο Π. Ι. Σαμάρα 17 Η σοφία του νου και η σοφία της καρδιάς (στοχασμοί) - Στρατής Μυριβήλης 18-20 Ο αμερικάνος - Παναγιώτης Σκοπελίτης 20-23 Ένας λόγος με συνέπειες - Θόδωρος Τέμπος 23-25 Άνοιξη και τέχνη - Τάκης Χατζηαναγνώστου 26-27 Χρονογράφημα: Προβληματισμός - Μάριος Κακαδέλλης 28-29 Τα «θα» των υποσχέσεων και τα «όταν» της νοσταλγίας - Στράτος Δουκάκης 29-30 Λογοτεχνία: Χειμωνιάτικες νότες - Ελένη Κονιαρέλλη-Σιακή 31-32 Αναμνήσεις απ τη παλιά μου γειτονιά - Θεόδωρος Σ. Μεσσηνέζης 33-36 Η γριά - Ειρήνη Βαρβαρέσου 37-39 Ο Βαγγέλης Καραγιάννης και το Καβαφικό έργο - Στρατής Μολίνος 40-45 Πρόσωπα: Γιάννης Φωτιάδης, η ζωή και το έργο του - Μ. Οικονομίδου 46-49 Νησιώτικο Ανθολόγιο: Μαρία Πολυδούρη, Ειρήνη Βαρβαρέσου, Αγγελική Σαραντάκου, Μάριος Κακαδέλλης, Νότης Παναγιώτου, Στρατής Γιαννίκος 50-52 Βιβλιοπαρουσιάση: Κριτικά σημειώματα 53-57 Φύση & Άνθρωπος: Οι ξικουμπίστριες - Αρτέμης Γιαννίτσαρος 58-61 Φίλοι που έφυγαν: Γιώργος Ράλλης 62-63 Βασίλης Παπαδόπουλος 64 Eικόνα εξωφύλλου: Κινηματογραφικές αφίσες του Γιώργου Βακιρτζή 2

Ένα ξεχωριστό νησί (2) Όταν κάτι, πρόσωπο ή πράγμα μας ανήκει κι όταν αυτό το κάτι έχει εκείνο που το κάνει να διακρίνεται, να ξεχωρίζει για τον ένα ή τον άλλο λόγο, τότε, μη μου πείτε, νιώθεις περηφάνια. Χαίρεσαι και θέλεις να δείξεις και σε άλλους την περηφάνια σου αυτή. Στην εποχή μας συμβαίνουν πολλά, που φέρνουν στο προσκήνιο το νησί μας τη Λέσβο και καθώς αισθάνομαι γέννημα-θρέμμα παιδί της, δεν μπορώ παρά να νιώθω περηφάνια και συγκίνηση και με τις μικρές μου δυνάμεις να «διαφημίζω» όλα τα καλά αυτού του τόπου με οποιοδήποτε τρόπο. Φτάνει μια ματιά στο παρελθόν, στα χρόνια της ποιήτριας Σαπφώς και του κιθαρωδού Αλκαίου, του Πιττακού του Μυτιληναίου, του Θεόφραστου και τόσων άλλων, των καταξιωμένων ζωγράφων Ιακωβίδη, Θεόφιλου, Αξιώτη, Κανέλλη, τη «Λεσβιακή Άνοιξη» με Μυριβήλη, Βενέζη, Πρωτοπάτση κ.α. και προς τα δικά μας χρόνια με τόσους αναγνωρισμένους συγγραφείς, ποιητές, καλλιτέχνες και διακεκριμένους επιστήμονες. Και τι δεν έχουν αναθρέψει αυτά τα ευλογημένα χώματα της Λέσβου! Χρειάζονται αμέτρητες σελίδες για να αναφερθεί κανείς στον Πολιτισμό του νησιού μας. Για τον Πολιτισμό, τα γεωλογικά και αρχαιολογικά ευρήματα, το φυσικό κάλος και το μοναδικό σ όλο τον κόσμο Απολιθωμένο δάσος του Σιγρίου, η UNESCO ενέταξε τη Λέσβο σαν το μοναδικό νησί στα Παγκόσμια Γεωπάρκα της. Γεγονός που παρέχει στον τόπο πολλά πλεονεκτήματα. Σε πρόσφατες ανασκαφές στη Νησιώπη, στο Σίγρι, ήρθαν στο φως ιδιαιτέρως ενδιαφέροντα απολιθώματα κορμών. Προγραμματίζεται μάλιστα αγορά ειδικού σκάφους με γυάλινο δάπεδο για την περιήγηση στη θαλάσσια περιοχή, όπου υπάρχει πλειάδα πολύχρωμων απολιθωμάτων. Πρόσφατα στη μεγάλη Τουριστική Έκθεση HO.RE.CA. παρουσιάστηκε το «Ελληνικό πρωινό στη Λέσβο» προβάλλοντας και διαφημίζοντας τα γνήσια τοπικά παραδοσιακά λεσβιακά προϊόντα. Τα ιδιαίτερα φαγητά που διαθέτει η λεσβιακή κουζίνα δίνουν τη δυνατότητα για ολοκληρωμένες προτάσεις υγιεινής διατροφής κατά το πρότυπο της Μεσογειακής δίαιτας. Είναι πολλά τα προτερήματα που διαθέτει το νησί μας, το πλουσιοπάροχα προικισμένο σε όλους τους τομείς. Αυτό το νησί, που κάνει όλους μας να νιώθουμε περηφάνια μιας κι είχαμε την τύχη να γεννηθούμε στα ευλογημένα και τόσο αγαπημένα χώματά του. 3

Η πληρωμή της συνδρομής σας Αγαπητά μέλη και φίλοι της «Λεσβιακής Παροικίας» Το Δ.Σ. της «Λεσβιακής Παροικίας» ευχαριστεί τα μέλη της που ανταποκρίθηκαν στην πληρωμή της συνδρομής των για το έτος 2012. Φροντίζουμε να καταχωρούμε το ποσό αυτό στα βιβλία μας και να σας στέλνουμε τις αντίστοιχες αποδείξεις, τις οποίες μπορείτε να συμπεριλάβετε στη φορολογική σας δήλωση. Στο παρόν τεύχος θα βρείτε την ταχυδρομική επιταγή για την πληρωμή της συνδρομής για το 2013. Όσα από τα μέλη έχουν πληρώσει την συνδρομή τους για το 2013, παρακαλούμε να αγνοήσουν τη συγκεκριμένη επιταγή. Την συνδρομή σας 30, καθώς και κάποιες άλλες προσφορές σας εκτός από την ταχυδρομική επιταγή που στέλνετε στη διεύθυνση: «Λεσβιακή Παροικία» - ΕΛΤΑ Κουμουνδούρου 29 - ΤΘ 34118 - ΑΘΗΝΑ 10029, μπορείτε να τις καταθέσετε ονομαστικώς στην Εθνική Τράπεζα στο λογαριασμό της «Λεσβιακής Παροικίας» Νο 415/481058-93 και στην Τράπεζα Πειραιώς στον αριθμό: 5067-059786-003. Όσα μέλη μας οφείλουν περισσότερα από 2 έτη μπορούν να πληρώσουν μόνο τα 2 τελευταία έτη και να μπουν σε ενημερότητα. Για τους κατοίκους του εξωτερικού: η πληρωμή της ετήσιας συνδρομής γίνεται ονομαστικώς με κατάθεση 60$ ή 40 στο λογαριασμό της Εθνικής Τράπεζας Νο 415/481058-93, IBAN GR 34 0110 4150 0000 4154 8105 893, ΚΩΔ. SWIFT ΤΡΑΠΕΖΑΣ-BIC ETHNGRAA. Σας ευχαριστούμε εκ των προτέρων Οι επόμενες εκδηλώσεις μας Παρασκευή 8 Μαρτίου 2013: Αποκριάτικο γλέντι με ζωντανή μουσική και τραγούδι στην Ταβέρνα «Χρήστος» Δουκίσης Πλακεντίας 34 στο Χαλάνδρι ώρα 9 μ.μ. Θα προσφερθούν: ανά 4 άτομα: Κολοκυθάκια & Πατάτες τηγανιτές, σαλάτα, ποικιλία τυριών. Κυρίως πιάτο κατ επιλογήν, φρούτο. Κρασί, αναψυκτικά ελεύθερα. Τιμή κατ άτομο: 18. Κυριακή 31 Μαρτίου 2013: Η μεγάλη εκδήλωση για το Γαιοπάρκο της Λέσβου στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου (λεπτομέρειες σελίδα 7) Σάββατο 6 Απριλίου 2013: Μονοήμερη εκδρομή στην Αρχαία Κόρινθο με ξενάγηση στον αρχαιολογικό χώρο, και το μουσείο, με ξεναγό, επίσκεψη στον Ακροκόρινθο και μετάβαση στο Λουτράκι για επίσκεψη στα SPA και μεσημεριανό φαγητό. Τιμή κατ άτομο: 20. (Αναχώρηση από Ομόνοια & Γ` Σεπτεμβρίου γωνία, 8.00 το πρωί). Για την ενίσχυση της "Λεσβιακής Παροικίας" οι Νίκος και Βάσος Τεφτσής κατέθεσαν 100. Τους ευχαριστούμε. 4

Ολοκληρώθηκε με μεγάλη επιτυχία η κοινή συμμετοχή της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, της Ένωσης Ξενοδόχων Λέσβου και του Επιμελητηρίου Λέσβου, στην κορυφαία και απόλυτα εξειδικευμένη επαγγελματική έκθεση για ξενοδοχεία και μαζική εστίαση 8η HO.RE.CA. 2013 (εκθεσιακό κέντρο Metropolitan Expo, Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών), όπου στο πλαίσιο του προγράμματος «Τοπικό Σύμφωνο Ελληνικού Πρωινού» που υλοποιεί το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος, παρουσιάστηκε το «Ελληνικό Πρωινό στη Λέσβο». Όπως είναι ήδη γνωστό, η Λέσβος μετά την εκδήλωση παρουσίασης του δικού της πρωινού, που πραγματοποιήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2012 στη Μυτιλήνη, είχε επιλεγεί από το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος ως μία εκ των 8 περιοχών της χώρας, που εκπροσωπήθηκαν με δικό τους stand εντός του ενιαίου περιπτέρου του Ξ.Ε.Ε. στη HO.RE.CA. και παρουσίασαν για πρώτη φορά τα επιμέρους τοπικά πρωινά. Οι χιλιάδες εμπορικοί επισκέπτες της έκθεσης απ όλη την Ελλάδα, αλλά και το εξωτερικό -επαγγελματίες της εστίασης και του τουρισμού, όπως ιδιοκτήτες εστιατορίων, εκπρόσωποι ξενοδοχείων, προμηθευτές, χονδρέμποροι-λιανέμποροι προϊόντων, εξειδικευμένοι δημοσιογράφοι γαστρονομίας & τουρισμού, γευσιγνώστες-chefs, tour operators & τουριστικοί πράκτορες, κ.α., αλλά και το απλό κοινό που επισκέφθηκε τη HO.RE.CA, είχαν την ευκαιρία καθόλη τη διάρκεια του τετραημέρου, να γνωρίσουν τις τοπικές λιχουδιές της Λέσβου, όπως θα μπορούν να τις απολαύσουν στο πρωινό των ξενοδοχείων του νησιού, αναβαθμίζοντας την ταξιδιωτική τους εμπειρία. 5 Επιμέλεια: Θ. Πλατσής Παρουσίαση «Τοπικού Συμφώνου Ελληνικού Πρωινού στη Λέσβο», στην 8η HO.RE.CA. ( 8-11 Φεβρουαρίου 2013) Παράλληλα είχαν τη δυνατότητα να ενημερωθούν για την τοπική διατροφική παράδοση και το γαστρονομικό πλούτο της Λέσβου, καθώς και για την ιδιαιτερότητα των προϊόντων και της κουζίνας του νησιού. Την Κυριακή το πρωί, πραγματοποιήθηκε η κεντρική εκδήλωση παρουσίασης του «Ελληνικού Πρωινού στη Λέσβο». Η εκδήλωση περιλάμβανε: α) Παρουσίαση του μπουφέ με το «Ελληνικό Πρωινό Λέσβου», όπως αυτό διαμορφώθηκε από την τοπική Επιτροπή Λέσβου, β) προβολή video μικρής διάρκειας, με θέμα τη γαστρονομική Λέσβο, και γ) ημερίδα-συζήτηση για το Τοπικό Σύμφωνο Ελληνικού Πρωινού Λέσβου. Την ημερίδα συντόνισε ο υπεύθυνος του project για όλη τη χώρα και μέλος του Δ.Σ. του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος, κ. Γιώργος Πίττας, ενώ το μέλος της Τοπικής Επιτροπής και στέλεχος της Π.Β.Α. κ. Πάνος Πίτσιος, μετέφερε τους χαιρετισμούς του Περιφερειάρχη κ. Αθανάσιου Γιακαλή και του Αντιπεριφερειάρχη Λέσβου κ. Ηρακλή Βερβέρη, τονίζοντας τη σημασία του Τ.Σ.Ε.Π. για την ανάδειξη του γαστρονομικού πλούτου της Λέσβου μέσα από το πρωινό της. Στη συνέχεια, η Πρόεδρος της Λεσβιακής Παροικίας Αθηνών κ. Καίτη Μεσσηνέζη-Πλατσή, παρουσίασε την παραγωγική φυσιογνωμία της Λέσβου, αναλύοντας με λεπτομέρεια τις χαρακτηριστικές κατηγορίες των προϊόντων του νησιού. Τέλος η εκπρόσωπος της Ένωσης Ξενοδόχων Λέσβου και μέλος της Τοπικής Επιτροπής κ. Χρύσα Αντωνίου, μεταφέροντας και το χαιρετισμό του Προέδρου κ. Περικλή Αντωνίου, ανέπτυξε διεξοδικά τη χρησιμότητα της διασύνδεσης του τουριστικού προϊόντος με τον πρωτογενή τομέα,

καθώς και τις διαδικασίες ένταξης του κάθε ξενοδοχείου στο Τοπικό Σύμφωνο. Την εκδήλωση χαιρέτησε και ο Πρόεδρος του Επιμελητηρίου Λέσβου κ. Θράσος Καλογρίδης, ενώ παρευρέθηκαν και αρκετοί Λέσβιοι της Αθήνας, μέλη της Λεσβιακής Παροικίας Αθηνών και της Ο.Λ.Σ.Α. Εκτός από την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, την Ένωση Ξενοδόχων Λέσβου και το Επιμελητήριο Λέσβου που είχαν αναλάβει το γενικό συντονισμό της παρουσίας της γαστρονομικής Λέσβου, την όλη συμμετοχή ενίσχυσαν ο μεγάλος χορηγός, ακτοπλοϊκή εταιρεία BLUE STAR FERRIES, καθώς και η μεταφορική εταιρεία ΕΦΑΜ. Α.Ε.. Επίσης, ιδιαίτερα σημαντική ήταν η προσωπική παρουσία, με την πλούσια προσφορά προϊόντων και την επιτόπια παρασκευή εδεσμάτων, των επιχειρήσεων: α) Σαμιώτης Κώστας: Εργαστήριο παραδοσιακών προϊόντων & γλυκών, β) Βασιλέλλης Ιγνάτης: Γαλακτοκομικά & τυροκομικά προϊόντα, και γ) Αλεξανδρής Πάρις: Λουκάνικα Λέσβου. Ακόμη, 26 επιχειρήσεις του νησιού, παραγωγοί και Αγροτουριστικοί Συνεταιρισμοί Γυναικών συμμετείχαν στην εκδήλωση συμβάλλοντας παράλληλα στην αποτελεσματική προώθηση του νησιού, καθώς και των προϊόντων-σκευασμάτων -εδεσμάτων που μπορούν, να προσφερθούν απευθείας σ ένα μπουφέ λεσβιακού πρωινού. Μετά την ολοκλήρωση της συμμετοχής της Λέσβου στην 8η HO.RE.CA. 2013, θα ακολουθήσει εντατική επικοινωνία με όλα τα ξενοδοχεία του νησιού, ώστε να ξεκινήσουν άμεσα τις διαδικασίες ένταξής τους στο Τοπικό Σύμφωνο Ελληνικού Πρωινού και στη συνέχεια να πιστοποιηθούν από το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος, ώστε να αναβαθμιστεί το προσφερόμενο τουριστικό προϊόν. Αναμνηστική φωτογραφία από την κεντρική εκδήλωση του Ελληνικού Πρωινού στη Λέσβο 6

7

Eκδηλώσεις Η «Λεσβιακή Παροικία» έκοψε τη βασιλόπιτα της για το 2013 Tο κόψιμο της βασιλόπιτας, η παραδοσιακή εκδήλωση των περισσότερων συλλόγων, έχει συνήθως να αντιμετωπίσει την κακοκαιρία, ως το μεγαλύτερο εμπόδιο στην προσέλευση του κόσμου και δικαιολογημένα, αφού πέφτει βέβαια μέσα στο καταχείμωνο. Φέτος τα εμπόδια έγιναν τρία. Η κακοκαιρία, η οικονομική κρίση και οι απεργίες. Τα περισσότερα όμως μέλη και οι φίλοι της Παροικίας αγνόησαν και τα τρία και την Παρασκευή, 25 Ιανουαρίου 2013, που η «Λεσβιακή Παροικία» έκοψε την πίτα της, γέμισαν τη μεγάλη αίθουσα στον ημιώροφο του Ξενοδοχείου Τιτάνια. Τη γιορτή τίμησαν με την παρουσία τους ο Γενικός Γραμματέας Νησιωτικής Πολιτικής και Λιμένων κ. Κώστας Μουτζούρης με την σύζυγό του, ο αντιναύαρχος ε.α. Δημήτρης Παπαγιαννίδης, ο Δημοτικός Σύμβουλος του Δήμου Λέσβου κ. Π. Πατερέλλης, ο Πρόεδρος της ΟΛΣΑ κ. Χρ. Τσακιρέλλης, ο Πρόεδρος των Καλλονιατών κ. Χρ. Τραγέλλης και πολλοί λέσβιοι συγγραφείς και καλλιτέχνες. Μηνύματα με ευχές έστειλαν ο Βουλευτής Λέσβου κ. Νίκος Σηφουνάκης και ο Δήμαρχος Λέσβου κ. Δημ. Βου- Το Δ.Σ. της Λεσβιακής Παροικίας μαζί με τον επίτιμο πρόεδρό της κο Τάκη Χατζηαναγνώστου, έκοψε και φέτος τη πατροπαράδοτη βασιλόπιτα. 8

νάτσος. Η δημοσιογράφος Ντόρα Πολίτη ήρθε ειδικά από το νησί για να παρουσιάσει την εκδήλωση στην τηλεόραση Μυτιλήνης. Να τα πούμε; Να τα πούμε; Ακούστηκε κάποια στιγμή κι η βραδιά ξεκίνησε με το ΔΣ της Λεσβιακής Παροικίας, που μπήκε στην αίθουσα με τριγωνάκια στα χέρια, τραγουδώντας τα κάλαντα σε σύγχρονη διασκευή, εμπνευσμένη από την οικονομική κρίση και το μεράκι των Μυτιληνιών. Στη συνέχεια η πρόεδρος κυρία Καίτη Μεσσηνέζη-Πλατσή καλωσόρισε τους καλεσμένους, ευχαρίστησε όσους συνετέλεσαν με τις προσφορές τους στην επιτυχία του λαχείου της βραδιάς, και αναφέρθηκε στην επιτυχημένη προσπάθεια που έγινε, να έρθουν κοντά στην Παροικία, παλιοί Μυτιληνιοί Πρόσκοποι. Ξεφεύγοντας από τα καθιερωμένα κάλεσε τον επίτιμο πρόεδρο κύριο Τάκη Χατζηαναγνώστου να κόψουν μαζί την βασιλόπιτα. Εκείνος ανταποκρίθηκε με χαρά και απηύθυνε θερμότατες ευχές για όλους. Η ζωντανή μουσική και τραγούδια, στη συνέχεια, όπου κάπου - κάπου τραγουδούσε και η Πρόεδρος της «Λ.Π.», ξεσήκωσε τον κόσμο στην πίστα που χόρεψε κάθε ρυθμό, παλιό και καινούργιο. Ήρθε και η σειρά του χορευτικού τμήματος του Συλλόγου Ανεμώτιας. Πέντε νεαρά ζευγάρια, με τις παραδοσιακές φορεσιές του χωριού τους και τα τουμπερλέκια τους «κατέλαβαν» την πίστα, που γέμισε λεσβιακά νιάτα. Τραγούδησαν και χόρεψαν και μετάδωσαν το κέφι τους και τη ζω- ντάνια τους σ όλους τους παρευρισκόμενους, αποσπώντας τα πιο ζωηρά χειροκροτήματα. Η βραδιά περιελάμβανε και λαχειοφόρο αγορά, με πολλά και πλούσια δώρα. Μοιράστηκε και πίτα στους παρευρισκόμενους, ενώ ο πλούσιος μπουφές περιείχε εκλεκτα φαγητά και μεγάλη ποικιλία γλυκών. Στη κλήρωση για το φλουρί τυχερή αναδείχτηκε η κυρία Χρυσούλα Χατζηαναγνώστου. Αργά κατά το τέλος, έκπληξη της βραδιάς οι χορευτές του Συλλόγου «Μόλυβος», που έφτασαν από τη Μυτιλήνη με την τελευταία πτήση, χόρεψαν χωρίς στολές αλλά με περίσσια χάρη και ενθουσίασαν με τη σειρά τους τον κόσμο που διασκέδασε μαζί τους ως αργά το βράδυ. Η Πρόεδρος Καίτη Μεσσηνέζη, ξεφεύγοντας από τα καθιερωμένα, κάλεσε τον επίτιμο πρόεδρο κύριο Τάκη Χατζηαναγνώστου να κόψουν μαζί την βασιλόπιτα. 9

Τα μέλη και οι φίλοι της Παροικίας την Παρασκευή, 25 Ιανουαρίου 2013, που η «Λεσβιακή Παροικία» έκοψε την πίτα της, γέμισαν τη μεγάλη αίθουσα στον ημιώροφο του Ξενοδοχείου Τιτάνια. Πέντε νεαρά ζευγάρια, με τις παραδοσιακές φορεσιές του χωριού τους και τα τουμπερλέκια τους «κατέλαβαν» την πίστα, που γέμισε λεσβιακά νιάτα. 10

Γιώργος Βακιρτζής «ο ζωγράφος των επτά ημερών» Επιμέλεια: Καίτη Μεσσηνέζη-Πλατσή Βιογραφικά στοιχεία Ο Γιώργος Βακιρτζής γεννήθηκε το 1923 στη Μυτιλήνη από γονείς Mικρασιάτες. Tο 1930, μετά από μια σύντομη παραμονή στη Θεσσαλονίκη, η οικογένειά του έρχεται στον Πειραιά και Ο Γιώργος Βακιρτζής εγκαθίσταται στην Παλιά Kοκκινιά. Ήδη από τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια ασχολείται με τη ζωγραφική. Tο 1936 βρίσκουμε τον Bακιρτζή σ' ένα μικρό εργαστήριο, που το είχε ο Tούρκος Kιαμίλ Nουρ με βοηθό τον Aρμένιο Σέρκο, να δουλεύει και να φιλοτεχνεί επιγραφές, σκηνικά για πλανόδια θέατρα και ζωγραφικές διακοσμήσεις. Λίγο αργότερα, το 1938, γνωρίζει τον Στέφανο Aλμαλιώτη, ο οποίος του διδάσκει την τέχνη της γιγαντοαφίσας. Με δική του πρωτοβουλία,από το1939 έως 1946 σπούδασε ζωγραφική στη Σχολή Καλών Τεχνών κοντά στον Κωνσταντίνο Παρθένη και τον Ουμβέρτο Αργυρό. Την περίοδο 1952-1953 στη Σχολή Καλών Τεχνών στο Παρίσι, παρακολουθεί μαθήματα ζωγραφικής και χαρακτικής κοντά στους καθηγητές Σουβερμπί (Souverbie) και Γκεργκ (Goeurg), ενώ συγχρόνως επισκέπτεται Eλεύθερες Aκαδημίες ζωγραφικής, χαρακτικής και γραφικών τεχνών. Στα χρόνια της Αντίστασης, ο Γ. Βακιρτζής εντάσσεται στην ομάδα των ΕΑΜιτών καλλιτεχνών (Κεφαλληνός, Τάσσος, Κατράκη, Σεμερτζίδης, Μαγγιώρου, Σικελιώτης, Μακρής, Δαγκλής, 11

Μπαχαριάν, κ.ά.) και προπαγανδίζει με ανώνυμα έργα του τον ΕΑΜικό αγώνα. Όπως αναφέρει ο καλλιτέχνης σε σημειώσεις του, «στην Κατοχή δεν έκανα γιγαντοαφίσες πολλές. Άλλες πράξεις γιγάντιες γινόντουσαν γύρω μας. Και εκεί έδωσε το μερτικό της και η γιγαντοαφίσα. Συμπαραβρέθηκε και συνόδεψε τη ζωή και τη δράση των Ελλήνων για να μη χαθούν. Μέσα σε λέσχες φοιτητών και εργατών. Και έξω, μέσα στους δρόμους και τους αλαλαγμούς και τα ζήτω, πανό τεράστια σαν άρματα Θέσπιδος, που ακολουθούσαν τις λιτανείες στον πόλεμο, στη χαρά, στο θάνατο, στα νεκροταφεία και στο "δόξα εν υψίστοις λαός"». Πέθανε στην Αθήνα σε ηλικία 65 χρονών, ενώ μπορούσε ακόμα πολλά να προσφέρει. Το έργο του Το 1949 συμμετέχει για πρώτη φορά σε ομαδική έκθεση στην αίθουσα «Παρνασσός», και σε συνέχεια σε άλλες ομαδικές, τόσο στην Eλλάδα, όσο και στο εξωτερικό, καθώς σε Πανελλήνιες εκθέσεις, οργανώνοντας από το 1960 και ατομικές, ενώ το 1989 το έργο του παρουσιάστηκε σε αναδρομική έκθεση στην Εθνική Πινακοθήκη. Tην ίδια εποχή, και ως το 1963, υπήρξε καλλιτεχνικός διευθυντής της «Σκούρας Φιλμς» και της διαφημιστικής εταιρείας «Γνώμη Α.Ε.», και συνεργάστηκε εικαστικά με την κινηματογραφική εταιρεία «Φίνος Φιλμς», τον Ελληνικό Τουρισμό και τα Τουριστικά Φεστιβάλ. Επιμελείται εκδόσεις, φιλοτεχνεί εξώφυλλα για βιβλία, περιοδικά, λευκώματα, καταλόγους και συνεργάζεται με το περιοδικό «Eπιθεώρηση Tέχνης». Την περίοδο 1956-1974 το ενδιαφέρον του επεκτάθηκε και στις γραφικές τέχνες, στο πλαίσιο των οποίων επιμελήθηκε εκδόσεις και φιλοτέχνησε εξώφυλλα για βιβλία, λευκώματα και περιοδικά, ενώ συνέβαλε σημαντικά και στην προώθηση της εφαρμοσμένης φωτογραφίας στην Ελλάδα. Ενδιαφερόμενος επίσης σε θεωρητικό επίπεδο για την τέχνη, δημοσίευσε μελέτες και εξέδωσε πολλά βιβλία. Την περίοδο εκείνη, ως το 1964, δημιούργησε ένα πλήθος από γιγαντοαφίσες για τους αθηναϊκούς κινηματογράφους Aττικόν, Πάνθεον, Pεξ, Kοτοπούλη, καθώς και δεκάδες αφίσες για προϊόντα, κινηματογραφικές ταινίες και θεατρικά έργα. Παράλληλα ασχολήθηκε με την αφίσα του τοίχου και της βιτρίνας και διακόσμησε με επιγραφές και τοιχογραφίες σπίτια, εμπορικά περίπτερα και καταστήματα. Η παραστατική τεχνική του Βακιρτζή με τα έντονα ζωηρά χρώματα ανανέωσε και αναβάθμισε τη διαφημιστική εικόνα του κινηματογράφου και την αφίσα του δρόμου με τέτοιο τρόπο ώστε να προσελκύει αλλά και να δείχνει τον ανάλογο σεβασμό προς το ευρύ κοινό που απευθυνόταν. Αυτή η μοντέρνα σύλληψη απεικόνισης της διαφήμισης ανέβασαν το περιφρονημένο αυτό είδος ζωγραφικής σ ένα νέο και ξεχωριστό καλλιτεχνικό και ιδεολογικό επίπεδο. Από το 1964 και μετά, δημιουργεί μια σειρά από μοντέρνα εξπρεσιονιστικά κοινωνικά έργα με κυρίαρχο θέμα τον άνθρωπο. Βασικός του σκοπός ήταν να εκφράσει τα ιδεολογικά του πιστεύω, καθώς και την αρνητική του στάση για την εμπορευματοποίηση της ζωγραφικής τέχνης του. Τα έργα αυτά χαρακτηρίζονται από ένα έντονα αντιπολεμικό, ανθρωπιστικό, κοινωνικά ριζοσπαστικό και σαρκαστι- 12

Ένα από τα έργα του που χαρακτηρίζονται από ένα έντονα αντιπολεμικό, ανθρωπιστικό, κοινωνικά ριζοσπαστικό και σαρκαστικό ύφος. κό ύφος. Η περίοδος αυτή δηλώνει την αποστροφή του προς τη γιγαντοαφίσα και τη μεταστροφή του προς μια πνευματική και καλλιτεχνική ανεξαρτησία. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά έργα της περιόδου αυτής είναι ο Μονόλογος, ο οποίος παρουσιάζει με έναν έντονα ρεαλιστικό κριτικό τρόπο ένα από τα κατ εξοχήν κοινωνικά προβλήματα της εποχής μας, την εσωτερική μοναξιά και αδυναμία για διάλογο, την απομόνωση του ανθρώπου. Στην περίοδο της δικτατορίας, μένοντας πιστός στις αρχές του, «φιλοτέχνησε» τις μαύρες μέρες που περνούσε η χώρα μας και παρουσίασε τη σειρά «Ειρωνείες και επικλήσεις», μια δουλειά με έντονα σημάδια διαμαρτυρίας. Ακολουθούν οι «Αντανακλάσεις», μια «ανανεωτική ανάπαυλα», όπως τη χαρακτήριζε ο καλλιτέχνης. Λίγο αργότερα, ξεκίνησε τα «Σχόλια - Δρώμενα», έναυσμα της οποίας ήταν μία φωτογραφία από ντοκουμέντο εφημερίδας τον Ιούνη του 1973. Ακολουθεί η σειρά «Παράκτια», στην οποία κυριαρχεί η αφαίρεση, ενώ στους «Μονολόγους» (παρουσιάστηκαν το 1986) ζωγραφίζει το τραγικό πρόσωπο της εποχής μας, όπου είμαστε όλοι μαζί και ο καθένας μόνος, όλοι μαζί κι άγνωστοι. Ενδιάμεσα, υπάρχει μία σημαντική δουλιά, που δυστυχώς όμως δεν ολοκληρώθηκε. Πρόκειται για μια σειρά εκατό σχεδίων και είκοσι πέντε περίπου μικρών έργων, αφιερωμένων στην Καισαριανή. Tο 1979 ταξίδεψε στη Σοβιετική Ένωση, επίσημα προσκεκλημένος, ως μέλος της Kριτικής Eπιτροπής που επέλεξε τις αφίσες για την Oλυμπιάδα της Mόσχας το 1980. Καλλιτέχνης ανθρωποκεντρικός, ο Βακιρτζής χρησιμοποιεί στοιχεία από την τέχνη της γιγαντοαφίσας, της λαϊκής ζωγραφικής αλλά και της εξπρεσιονιστικής γραφής, που συνδυάζει με φόντο μεγάλες κλασικές συνθέσεις του παρελθόντος, για να αποτυπώσει με ένα προσωπικό ύφος τους προβληματισμούς του σχετικά με τα ιστορικά και πολιτικά βιώματα της ελληνικής κοινωνίας. Βιβλιογραφία σχετική με το έργο του Γ. Βακιρτζή Tο 1963 εκδίδεται το βιβλίο "25 Aφίσες του Γιώργου Bακιρτζή", το 1968 εκδίδεται το βιβλίο "Γιγαντοαφίσες του κινηματογράφου του Γιώργου Bακιρτζή", ενώ το λεύκωμα «Προσεχώς» περιλαμβάνει 200 περίπου μακέτες για γιγαντοαφίσες και λιθογραφικές αφίσες για αφισοκόλληση του ζωγράφου, με το οποίο έρχεται για πρώτη φορά στο 13

φως η προετοιμασία του ζωγράφου για τη δημιουργία της γιγαντοαφίσας που δέσποζε στις προσόψεις των κινηματογραφικών αιθουσών, προσελκύοντας τους θεατές να κόψουν εισιτήριο και της λιθογραφικής αφίσας που διαφήμιζε την ταινία σε συνοικίες της πόλης. Το 1973, σε έκδοση της «Παπαστράτος A.B.E.Σ.», κυκλοφορεί το βιβλίο «H Λαϊκή Eπιγραφή στην Eλλάδα», με υλικό που συγκέντρωσε ο ίδιος. Έργα του βρίσκονται στην Eθνική Πινακοθήκη και σε ιδιωτικές συλλογές τόσο στην Eλλάδα όσο και στο εξωτερικό, καθώς και σε πινακοθήκες-μουσεία πολλών ελληνικών πόλεων. Το όνομά του ταυτίστηκε με την καλλιτεχνική κινηματογραφική γιγαντοαφίσα, την οποία δούλεψε πολλές δεκαετίες. Οι περίφημες γιγαντοαφίσες του για τον κινηματογράφο μπορεί να μη διασώθηκαν εκτός από μερικές. Κάποιες όμως στολίζουν πολλές συλλογές μουσείων. Ζωγράφος και χαράκτης, άνθρωπος κεφάτος, ρομαντικός και ευαίσθητος, ο Γ. Βακιρτζής μελετούσε αδιάκοπα τη ζωή, τον κόσμο, τον άνθρωπο και τον αγώνα του. «Φεύγοντας», στα 65 του χρόνια, δεν άφησε πίσω του μόνο μια πλούσια εικαστική δημιουργία. Κυρίως, περιέσωσε ένα δείγμα ακεραιότητας και εντιμότητας που σπανίζει στις μέρες μας, ένα χαρακτήρα-πολύτιμη υποθήκη στους νεότερους. Λεπτομέρεια από την κινηματογραφική αφίσα της ταινίας "Ο Γατόπαρδος (1963)", με πρωταγωνιστές τον Μπάρτ Λάνγκαστερ και την Κλαούντια Καρντινάλε. 14

Ένα από τα έργα του που χαρακτηρίζονται από μοντέρνα εξπρεσιονιστικά κοινωνικά θέματα, με κυρίαρχο τον άνθρωπο. Ταξίδι με τον ζωγράφο των «επτά ημερών Ο Γιώργος Βακιρτζής, όχι άδικα, είχε χαρακτηριστεί σαν «ο ζωγράφος των επτά ημερών». Ο ίδιος έλεγε: «To μέγιστο καλό που μας χαρακτηρίζει είναι το ότι δουλεύουμε για το εφήμερο. Η δόξα και η χαρά διαρκούν τόσο, όσο η κάθε δουλειά μας βρίσκεται στην αγορά. Έτσι, δεν θα στήσουμε ποτέ μόνοι μας μνημείο του εαυτού μας». Ο Γιώργος Βακιρτζής, αυτός ο ζωγράφος της «έβδομης τέχνης των επτά ημερών», αν και γνώριζε ότι δουλεύει για το εφήμερο, το υπηρέτησε πιστά και άριστα. Γι αυτό ακριβώς η «εφήμερη» τέχνη του πέρασε στην αιωνιότητα της Ιστορίας. Όπως αναφέρει ο Χρ. Μαργαρίτης, μια αφίσα οφείλει να ξαφνιάσει τον θεατή, να τον κάνει να αντιδράσει. Μόνο έτσι παίζει τον ρόλο της, όταν μεταφέρει άμεσα το μήνυμά της και γίνεται μέσον μετάδοσης. Αυτό πέτυχε ο Βακιρτζής αυτός «ο πληθωρικός ''εξπρεσιονιστής'', ο ταχυδακτυλουργός του χρωστήρα της ψαρόκολλας, που ξεπέρασε τον δάσκαλό του Στέφανο Αλμαλιώτη». Με ποπ διάθεση, αν και δεν ήταν κοινωνός του συγκεκριμένου κινήματος, με αδρές, πλατιές πινελιές και μη συμβατικά χρώματα (μπλε, πράσινο, κάτασπρο, καφέ), δημιούργησε αξεπέραστες συνθέσεις ή προσωπογραφίες κινηματογραφικών πρωταγωνιστών, γεμάτες παλμό και ζωντάνια. Για τους άνδρες πρωταγωνιστές επιδίωκε, όπως παρατηρεί η ιστορικός τέχνης Ειρήνη Οράτη, την έντονη φωτοσκίαση, ενώ στα γυναικεία πρόσωπα επέλεγε τη χρήση ενιαίων μονοχρωματικών επιφανειών που φωτίζονται είτε με δυνατό φως στα μάτια, με την προσθήκη ενός πολύ έντονου χρώματος, είτε με την ενσωμάτωση κάποιου εξωτερικού στοιχείου στο φόντο, όπως ένα λουλούδι ή το φεγγάρι. Από τον χρωστήρα και τα πενάκια του πέρασαν δεκάδες ταινίες, από το «Ραντεβού στη Βενετία» με την Οντρεϊ Χέπμπορν μέχρι τον «Χορό των καταραμένων» με τον Μάρλον Μπράντο και από τη «Μαγική πόλη» του Ν. Κούνδουρου μέχρι «Το κοροϊδάκι της δεσποινίδος» με την Τζένη Καρέζη. 15

Σε ό,τι αφορά την απεικόνιση προσώπων, χώρων και αντικειμένων, o Βακιρτζής είναι ο μάστορας ζωγράφος που, όχι μόνο γνωρίζει, μπορεί και σχεδιάζει με έναν υπερβατικό ρεαλισμό, αλλά κυρίως γνωρίζει πού πρέπει να σταματήσει. Μεγάλο του προσόν αποτελεί η αγάπη του για την τυπογραφία και η εμπειρία του από τη βαθιά μελέτη της ελληνικής επιγραφοποιίας. Είναι γνωστό το λεύκωμά του με την καταγραφή εκατοντάδων λαϊκών επιγραφών και οι μελέτες αυτής της ιδιαίτερης τέχνης που δυστυχώς εξαφανίστηκε, παραδίνοντας τα καλόγουστα έργα της στην υπερβολή μιας άτεχνης πλαστικής κακογουστιάς. Ο Δημήτρης Θ. Αρβανίτης αναφερόμενος σχετικά λέει: «τολμώ να πω, ότι ο Γιώργος Βακιρτζής αποτελεί την ελληνική εκδοχή του προπάτορα της αφίσας Ανρί Τουλούζ Λοτρέκ. Τα κοινά σημεία τους είναι πολλά. Ζωγράφοι και οι δυο δεν αποδέχθηκαν το σύνολο των γραφιστικών ειδών, αλλά επικεντρώθηκαν στο σχεδιασμό αφισών για την προβολή του θεάματος. Το συντακτικό των εικόνων του μέσα από τον ιδιαίτερο χειρονομιακό του χαρακτήρα, μας αποκαλύπτει έναν εύστροφο εκφραστή επικοινωνιακού λόγου, ο οποίος γνώριζε πολύ καλά τους κανόνες για να συλλαμβάνει τις έκπληκτες ματιές των θεατών τους. Ένα ακόμα κοινό σημείο με τον Λοτρέκ είναι η διαχείριση του χρόνου. Ο Λοτρέκ σκιτσάρει μέσα στο καμπαρέ και σχεδιάζει τις αφίσες στο ατελιέ του, αργά το βράδυ, για να τις παραδώσει την επόμενη μέρα για τεχνική επεξεργασία και εκτύπωση. Δεν του προσφέρεται χρόνος. Έτσι, με την εκφραστική τεχνική που επιλέγει κερδίζει αυτήν τη χρονική ανεπάρκεια. Ο Βακιρτζής σχεδιάζει όλο το βράδυ τα τεράστια σε μέγεθος πανό του, κυνηγώντας τον χρόνο που απομένει μέχρι το ξημέρωμα, αλλά δεχόμενος και την πίεση του υλικού του, της καζεΐνης, που πρέπει να τελειώσει πριν στεγνώσει. Οδηγείται αντικειμενικά σε κινήσεις γρήγορου χρόνου. Στις αφίσες τους διακρίνουμε απίστευτες λεπτομέρειες, αλλά καθόλου σχολαστικότητα. Οι κινήσεις τους είναι απόλυτα σίγουρες, προκειμένου να συνθέσουν σχήματα και να επιλέξουν χρώματα. Γρήγορες και αποφασιστικές. Η γραφή, όταν εμφανίζεται σε τίτλους και συμπληρωματικές πληροφορίες, στηρίζεται στην εκφραστική καλλιγραφία και το τελικό σχήμα αποτελεί δεμένο υποσύνολο με όλα τα στοιχεία που συνθέτουν τις εικόνες που προτείνουν». Σε τελική ανάλυση μπορούμε να πούμε ότι ο Γ. Βακιρτζής δεν ήταν ένας καλλιτέχνης κλεισμένος σε «γυάλινα τείχη» της τέχνης. Προσδοκούσε την προσέγγιση του απλού ανθρώπου στην τέχνη. Και πρόσφερε απλόχερα, χωρίς προσωπικό όφελος τη μαστοριά και τη λαϊκή ευαισθησία του για την αισθητική καλλιέργεια των λαϊκών μαζών με τους απλούς κι άμεσους τρόπους της αφίσας και της γιγαντοαφίσας. Όπως έλεγε, «η ζωγραφική υπάρχει παντού γύρω σου. Έχει χιλιάδες πρόσωπα...». «Ζωγραφίζω πάντα με τον τρόπο που έμαθα από τους μαστόρους μου, τους δασκάλους μου και την προσωπική μου πείρα. Δουλεύω υποχρεωμένος από μια ανάγκη που περιέχει την προσωπική συγκίνηση της μνήμης εκείνης που προέρχεται άμεσα από τον κόσμο και την κίνησή του. Με συγκινεί ό,τι αφορά τον άνθρωπο και τα πάθη του». 16

Παλιές Λεσβιακές Σελίδες Παλιές Λεσβιακές Σελίδες 1958-2013 Λεσβιακό ημερολόγιο Π. Ι. Σαμάρα Φέτος συμπληρώθηκαν 55 χρόνια από την έκδοση του Δ τόμου του Λεσβιακού ημερολογίου που επιμελήθηκε ο αείμνηστος Μυτιληνιός φιλόλογος Παναγιώτης Σαμάρας. Το «Λεσβιακό Ημερολόγιο» προλογίζουν ο Πατριάρχης Αθηναγόρας, ο Μητροπολήτης Μυτιλήνης ο εκ Δυρραχίου Ιάκωβος, ο Νομάρχης Λέσβου κ. Σταματιάδης και ο Δήμαρχος Απόστολος Αποστολου. Το εξώφυλλο του ημερολογίου κοσμεί μια μεταξοτυπία που σχεδίασε, όπως αναφέρεται, ο ξεχωριστός ζωγράφος-σκιτσογράφος Μιχάλης Νικολινάκος. Τυπώθηκε στη Μυτιλήνη στο τυπογραφείο του Κ. Γεωργαλά. Η «Αιολίδα» ξεκινώντας μια αναδρομή σε παλιά λεσβιακά έντυπα, δημοσιεύει σήμερα μερικά από τα κείμενα, γνωστών σήμερα συγγραφέων, με σκοπό, οι πιο νέοι, να έρθουν πιο κοντά στις πιο «παλιές λεσβιακές σελίδες». 17

Η σοφία του νου και η σοφία της καρδιάς (στοχασμοί) Του Στρατή Μυριβήλη Αυτό που λέμε σοφία είναι ένας πλούτος πνευματικός, που τον μαζεύει και τον αποθηκεύει μέσα στην διαδρομή των αιώνων η ανθρωπότητα, δίνοντας λογικές μορφές και νοητικά σχήματα στην πείρα που αποκομίζει από την ζωή. Ο πλούτος όμως αυτός ξεκινά από το μυαλό κι αποτείνεται πάλι προς το μυαλό. Εκεί βρίσκει τη δικαίωση του. Σταματά κι απομένει αμετουσίωτος, ή το πολύ χρησιμεύει για αφετηρία προς νέες λογικές επιδιώξεις και καταχτήσεις. Η σοφία είναι ένα υλικό θαυμαστό, όμως ξένο προς την ψυχή του ανθρώπου, όσο απομένει ψυχρό και αμετουσίωτο. Είναι ένας θησαυρός σαν το χρυσάφι. Αν κλείσουμε την ανθρώπινη ψυχή μέσα σ ένα θησαυροφυλάκιο σοφίας, η ανθρώπινη ψυχή θα πεθάνει από πείνα. Γιατί θα της λείψει ο άρτος της ζωής. Και αυτός δεν είναι η σοφία του νου. Είναι η σοφία της καρδιάς. Αυτή η σοφία δεν είναι λογικό συγκρότημα, ούτε νοιάζεται για την σχηματική και την οργανική συνέπεια και αλληλοεξάρτηση της κάθε λεπτομέρειας του. Το «σύστημα» τής είναι μια έννοια τερατώδης. Αυτή η σοφία είναι το ακριβό απόσταγμα της διαίσθησης και της ψυχικής πείρας, που είναι ολότελα αλλοιώτικη από την βιωτική πείρα. Δονείται από την μυστική πνοή που εμψυχώνει τον ορατό και τον αόρατο κόσμο, είναι ολοζώντανη, ζεστή, ζεστή. Γιατί πέρασε από τη μέση της καρδιάς, είναι ποτισμένη από το αίμα και το ρυθμό της ανθρώπινης καρδιάς. Η σοφία αυτή είναι μια κρυστάλλωση ζωής, γι αυτό κρατά τόσο ουσιαστική θέση μέσα στην ύπαρξη του ανθρώπου. Οι στοχασμοί της λογικής σοφίας είναι ψυχροί και ακριβείς σαν θεωρήματα τριγωνομετρικά. Μπορεί να βγουν πανομοιότυποι από εγκεφάλους τόσο διαφορετικούς, που τους χωρίζουν τόποι, έθνη, ήπειρες. Ένα πλήθος ανακαλύψεις έγιναν μ αυτό τον παράξενο τρόπο. Είναι έργα της νόησης και μοιάζουν στη σύνθεση και στην οργάνωση της μορφής τους σαν δύο χημικά κρύσταλλα που παράγονται σε δυό απομακρυσμένα και διαφορετικά επιστημονικά εργαστήρια. Τους λείπει η πλαστική ιδιομορφία, που ξεχωρίζει τα ζωντανά πλάσματα από τα χημικά συνθέματα, και κάνει να μην υπάρχει μήτε ένα φύλλο, απαράλλαχτο με ένα άλλο φύλλο, μέσα σ ολόκληρο το δάσος της γης. Έτσι και οι στοχασμοί που αναβρύζουν από την διαίσθηση και την πείρα της καρδιάς, αυτοί έχουν τη δικιά τους φυσιογνωμία. Δυνατή, ιδιότυπη και απαράμοιαστη. Γιατί κρατούν τα ψυχικά χαρακτηριστικά του ανθρώπου που τους διετύπωσε, αφού κατέκτησε πρώτα το υλικό τους και την έκφρασή τους με την καθημερινή του, την προσωπική του μάχη προς τη ζωή που είναι μια μάχη όλο πόνος και έρωτας. Γι αυτό, αυτούς τους στοχασμούς τους αγαπούμε ή τους μισούμε, πηγαίνουμε κοντά τους με φιλική προδιάθεση ή τους φοβόμαστε, σαν πρόσωπα μυστηριώδη και γεμάτα ένταση, που 18

βγαίνουν μέσα από την ομίχλη του χρόνου, και ξεσκεπάζουν μπροστά μας τη μορφή τους για να μας δείξουν την κοφτερή τους έκφραση. Αυτοί οι στοχασμοί, που πέρασαν μέσα από μια προσωπικότητα άφθονα προικισμένη σε πλούτον ατομικό, παύουν ν ανήκουν πια στην ουδέτερη, την παγκόσμια και άμορφη σοφία που έχουμε αποθηκευμένη μέσα σε δέματα συστημάτων και μπορούμε να τη χρησιμοποιούμε κάθε στιγμή για πειράματα λογικών συνδυασμών και ανταποκρίσεις αναλογιών. Γιατί εδώ πια έχουμε μορφές ζωντανές, τεντωμένες από την χαρά και τον πόνο, από το πάθος που χουχλακίζει μέσα στη ζωή και λαξεύει τη γραμμή του ακόμα και πάνω στις πιο ήμερες και καταλαγιασμένες ισορροπίες της. Είναι γεμάτες από κείνο το ανέκφραστο χάζι που μας δίνει ένα πρόσωπο, σαν αστράφτει πάνω στα χαρακτηριστικά του και παίζει μια δυνατή ψυχή όπως ο ήλιος παίζει πάνω στο αεικίνητο πρόσωπο της θάλασσας. Δεν χάνουν ποτές αυτό το άρωμα της αιώνιας φρέσκια ζωής, ούτε την αυτόνομη αυθυπαρξία τους, μόνο ξαναδίνουν όλη τη δυναμικότητα που κρατιέται μέσα τους άσωστη και απείραχτη κάθε φορά που θα βρεθεί ο αντίστοιχος δέκτης να τις κρατήσει μέσα στη συνείδηση της ανθρώπινης αγάπης. Γιατί όλα τα έργα της καρδιάς είναι αγάπη. Ενώ τα έργα του μυαλού δεν είναι πάντα έργα αγάπης. Από αυτή την περίσσια του ψυχικού στοχασμού ανθεί και δένει και το έργο της τέχνης που είναι ο καρπός της αγάπης του ανθρώπου προς την ανθρωπότητα, και συγχρόνως το ερωτικό κίνημα που επιχειρεί το άτομο για να πλησιάσει καταχτητικά και μαζύ αποκαλυπτικά το κοινωνικό σύνολο, που ανήκει μεν οργανικά σ αυτό, όμως κρατιέται αντίκρυ του όλο επιφύλαξη. Στην τρεχούμενη ζωή, μέσα στην καθημερινή μας επαφή με τους ανθρώπους, αν προσέξουμε, θα δούμε πως κρατούμε μέσα μας, πολλή στοργή, αποταμιεύοντας στοχασμούς, συναισθήματα και νοήματα, που δεν μπορούμε πια να τα ξεχωρίσουμε από το προσωπικό στοιχείο που τα συνοδεύει. Πάνω στο μήνυμα που κρατήσαμε, τρεμουλιάζει αδιάκοπα ένα ανήσυχο βλέφαρο, αστράφτει μια ματιά, που ξαφνικά ανάβει λαμπρή, ή χαμηλώνει το φως της λοξά. Έχουμε στην καρδιά μας και στα βιβλία μας φυλαγμένους στοχασμούς, που αδιάκοπα θα παίζει απάνω τους ο πικρός μορφασμός ενός δειλού χαμόγελου, που δεν πρόφτασε να σχεδιαστεί πάνου στο λυγισμένο τόξο των χειλιών, κ έσβησε Είταν μηνύματα της καρδιάς που τα δέχτηκε και τα αξιοποίησε η Τέχνη. Υπάρχουν μέσα μας ένα πλήθος στοχασμοί ή σπέρματα στοχασμών που δεν πήραν ακόμη καν την ολοκλήρωση της νοητικής διατύπωσης. Έμειναν έτσι, στα μισά, σα μιαν αράδα αποσιωπητικά, που φωσφορίζουν. Και όμως μέσα σ αυτά τα σπιθοβολήματα υπάρχει συμπυκνωμένο το νόημα μιας ζωής, και μιας προσωπικότητας, το νόημα ολάκερης μιας ανθρώπινης ζωής, που δεν κατώρθωσε μολαταύτα να ολοκληρώσει την πολύτιμη έκφραση της αντίκρυ μας και αγωνιά. Αισθανόμαστε ωστόσο έντονο το μήνυμα που μας δίνει ο άνθρωπος με αυτά τα μικρά-μικρά, τα ελάχιστα αλλά πολυτιμότατα συνθήματα. Είναι μια πλούσια προσωπικότητα που μας δηλώνει την παρουσία της και πλουτίζει τη ζωή μας και την πανανθρώπινη ζωή, σα μια πηγή που την ακούμε να 19

τραγουδά κάτω από το χώμα μέσα στο αόρατο κανάλι της. Η δροσιά της παρουσίας της φτάνει ως το φυλλοκάρδι μας, κι ας μην την βλέπουμε να τρέχει. Αυτά τα ασύλληπτα στοιχεία, που συνθέτουν ή συμπληρώνουν απλώς την μορφή των ανέκφραστων στοχασμών της ψυχής κατά έναν τρόπο τόσο εκπληκτικό, πολλές φορές είναι ασήμαντα φαινομενικός. Μπορεί π.χ. νάναι ένα άρωμα που ξεθυμαίνει στον αέρα, ένας αμφίβολος τόνος από φως, ή καμπύλη από μια κίνηση, το χτύπημα της στάχτης ενός τσιγάρου, ο μισοξεχασμένος ήχος από τη φυσαρμόνικα ενός ζητιάνου. Τιποτένια πράγματα, δεν είναι έτσι; Όμως είναι ανεκλάλητη χαρά να τα συλλογιέται και να τ αναπλάθει κανένας, να τα χαίρεται μέσα στους πολύχρωμους ιριδισμούς των αποχρώσεων των, και να δέχεται την έκφρασή τους που έχει άφθονο το νόημα της ζωής, χωρίς να έχει κανενός είδους νοητική μορφή και σχήμα. Και αυτά είναι ο θησαυρό που αντλεί η Τέχνη. Ο αμερικάνος Του Παναγιώτη Σκοπελίτη Καθότανε στο παραθύρι του και κοίταζε μακριά προς το Αιγαίο που χαμογελούσε γαληνεμένο και πρόσχαρο. Το όνομά του ήτανε Τζίμ. Έτσι τον φώναζαν οι γνωστοί του και η γυναίκα του (που μονάχα κόρη του θα μπορούσε να πει κανείς πως ήταν) και τα πεθερικά του που φαινόντουσαν και οι δυο νεότεροι. Ωστόσο όλοι αμερικάνο τον ανέβαζαν και τον κατέβαζαν. Και πάντα, όταν μιλούσαν για τον γάμο του, μιλούσαν ειρωνικά. Αυτή την ώρα ήταν μισοξαπλωμένος σε μια βαθειά πολυθρόνα κι είχε τα πόδια του τυλιγμένα σε κουβέρτα μάλλινη και χοντρή. Τα μάτια αφήσανε τη θάλασσα και πλανήθηκαν στην αντικρυνή αυλή. Εκεί έπαιζε το πεντάχρονο αγοράκι της γειτόνισσας, μοναχό του. Πλούσιος ήλιος κατρακυλούσε απ τους τοίχους κι έλουζε με το χρυσάφι του τη γη, τους άδειους τενεκέδες και τ αναποδογυρισμένο καρότσι που τούλειπε ο μπροστινός τροχός. Έλουζε ακόμα τα καστανά μαλλιά του αγοριού και -σίγουρα- θάπαιζε κρυφτούλι στα ματόκλαδά του. Το πρόσωπο του Αμερικάνου ήταν γεμάτο βαθιές ζαρωματιές που κατέβαιναν στο στόμα κι αντάμωναν εκεί για να του δώσουν μια έκφραση παράξενης πίκρας και εγκαρτέρησης μαζί. Το αγόρι της γειτόνισσας, στην αντικρυνή αυλή, κρατούσε τον κόσμο στα χεράκια του. Τον κρατούσε δεμένο μ ένα ψιλό σπάγγο και τον καμάρωνε κι έπαιζε μαζί του. Ο κόσμος του ήταν ένα μεγάλο πολύχρωμο μπαλόνι γεμάτο υδρογόνο. Απ αυτά τα μπαλόνια που ανέβαίνουν ψηλά. Αυτός κρατούσε το σπάγγο γερά. Με όλη τη χρειαζούμενη προσοχή και σοβαρότητα. Ο μικρούλης είδε τον Αμερικάνο που τον κοίταζε απ το παράθυρο. Του έκανε νόημα να δει το μπαλόνι του. Κι άφησε ένα γελάκι χαρούμενο και γαρ- 20

γαριστό. Απο κείνα που ο Θεός έχει χαρίσει μόνο στα παιδιά. Τον Αμερικάνο δεν τον λέγανε πάντα Τζίμ. Σαν έφυγε από την πατρίδα του για την Αμερική τον λέγανε Δημητρό. Ήταν ένας Δημητρός αμούστακος ακόμα, γερός, χαρούμενος και σίγουρος για τον εαυτό του. Αγαπούσε ακόμα και τους ανθρώπους. Δεν πήγαινε στο μακρινό αυτό τόπο μονάχα για να γλυτώσει από τη μιζέρια. Πήγαινε για να γίνει πλούσιος. Πήγαινε να κερδίσει την ευτυχία. Αυτή που κυνηγάνε όλοι οι άνθρωποι. Τούπαν -μα κι αυτός έτσι τόβλεπε- πως μονάχα με τη δουλειά, τη σκληρή δουλειά, κερδίζεται η ευτυχία. Και με την οικονομία. Γιατί με το χρήμα όλα τα καταφέρνει κανείς. Γιατί αυτό είναι ο τελικός σκοπός κι η βάση κάθε ανθρώπινης επιδίωξης. Έτσι πάνω κάτω τα έβλεπε τα πράγματα ο Δημητρος. Και ήταν έξυπνος και συνετός. Κατά που λένε. Και δούλεψε σκληρά και υπομονητικά χρόνια ατέλειωτα. Στις αρχές έπλενα πιάτα, όπως όλοι. Μια απέραντη σειρά στίβες πιάτα που πλύθηκαν και ξαναπλύθηκαν μέσα στις σκοτεινές κουζίνες. Μακριά από τον ήλιο. Εκεί στη μεγάλη πόλη της Αμερικής. Με την κούραση να σε μουδιάζει και με τον ύπνο να τυραννάει τα βλέφαρα. Κι ύστερα έμαθε τη γλώσσα και έγινε σερβιτόρος και κέρδιζε περισσότερα. Πάντα, ωστόσο, η δουλειά ήτανε ώρες ατέλειωτες. Πάντα ο ύπνος λίγος και η ξεκούραση απαγορεμένη. Οι πειρασμοί σε κάθε τους μορφή και περιεχόμενο ερχόντουσαν να τον τυραννήσουν ταχτικά. Οι χειρότεροι ήταν οι πειρασμοί της νύχτας και της γιορτής -στις σπάνιες μέρες που κάθονταν. Μα ο Δημητρός που έγινε Τζίμ ήτανε βράχος. (Ήταν έξυπνος και συνετός άνθρωπος). Ήξερε καλά τι πήγε να κάνει στην Αμερική. Ήξερε γιατί ξεκίνησε από την Πατρίδα. Αυτή την μακρινή, την αφάνταστα μακρινή πατρίδα. Τη γεμάτη λαμπερό και ζωογόνο ήλιο και γαλήνη και ανθρωπιά. Κι απόφευγε τους πειρασμούς. Κι ολοένα μάζευε και πιο πολλά δολλάρια. Όλο έλεγε πως μονάχα με τα χρήματα μπορείς να κάνεις ό,τι θέλεις και να έχεις ό,τι ποθείς. Στην αρχή ήτανε λίγο δύσκολο μα σιγά-σιγά, με τα χρόνια, έγινε εύκολο. Έγινε συνήθεια. Αυτός απόφευγε ακόμα ό,τι οι άλλοι θεωρούσαν ένα απλό ξέσκασμα. Μάζεψε αρκετά δολλάρια και άνοιξε ένα δικό του «ρέστωραν». Ένα μικρό μαγαζί που το δούλευε μονάχος του σχεδόν. Μα που του άφηνε πιότερα από το μισθό του σε ξένο μαγαζί. Ο πιτσιρίκος στην αντικρυνή αυλή περιέφερε την άγνοιά του και το μπαλλόνι του και χαμογελούσε προς το παραθύρι και προς εκείνον που τον κοίταζε. Το αναποδογυρισμένο καρότσι, εκεί στη γωνιά, λουζότανε στο χρυσάφι του ήλιου. Απόστρατο, ετοιμοθάνατο, μα ευχαριστημένο καρότσι. Σίγουρα έτσι ήτανε. Γιατί στη ζωή του, τη μακριά ή τη σύντομη, έκανε αυτό που του έταξε η φύση του να κάνει. Ούτε πιο λίγο ούτε πιο πολύ. Τώρα πρόσμενε το θάνατο. Ένα τέλος χωρίς καμμιά τραγικότητα. Αργό, αδιάφορο και ανώδυνο. Μια εξαφάνιση που δεν ήταν ούτε λύτρωση ούτε συφορά. Σωστά. Τα χρόνια είναι νερό και κυλούν. Έτσι συνηθίζουν να λένε όσοι βρίσκονται κοντά στο τέλος. Ο μικρούλης της αυλής, βέβαια δεν έχει ιδέα αν είναι νερό τα χρόνια. Αυτός, προς το παρόν, νοιάζεται μονάχα για το μπαλλόνι του, το πολύχρωμο, που τόχει δεμένο σ ένα σπάγγο και το παί- 21

ζει και το καμαρώνει. - Γουέλ, έτσι είναι. Νερό, νερό, τ άτιμα τα χρόνια. Και δεν κυλάνε μοναχά. Πέρνουν μαζί τους πολλά, ένα σωρό πράγματα. Κι ο Τζίμ σχεδόν ξέχασε γιατί ακριβώς είχε ξεκινήσει και δεν βιάστηκε. Πέρασαν τα χρόνια και κύλησαν. Κι όταν κάποτε τα πράγματα ήρθανε πιο ευνοϊκά κι άνοιξε η δουλειά του πιο πολύ και μάζεψε αρκετά δολλάρια τότε ήτανε που σκέφτηκε πως κυλάνε πολύ γρήγορα τα χρόνια. Ύστερα από σκέψη πολλήν κι αναβολές την πήρε την μεγάλη απόφαση. - Έτσι είναι, γιου ση; Να δεις τους δικούς σου. Να δεις τα μέρη που μεγάλωσες. Μα δεν ήτανε έτσι. Ή, τουλάχιστον, δεν ήτανε ακριβώς έτσι. Και το ταξίδι του στον τόπο του τ απόδειξε πως δεν ήταν έτσι. Δεν βρήκε τους «δικούς» του, αφού είχαν πεθάνει. Κάτι μακρυνοί συγγενείς που του είχαν απομείνει τον έβλεπαν μονάχα σαν «Θείο απ την Αμερική». Κι αυτό του ήταν πολύ δυσάρεστο. Όμως βρήκε κάτι άλλο. Βρήκε αυτό που χρόνια και χρόνια απώθησε. Αυτό που ήτανε η βαθύτερη επιδίωξη και η αιτία της συγκέντρωσης όλων αυτών των δολλαρίων που κουβάλησε. Κι αυτό προσωποποιήθηκε σε μια κοπέλλα στρουμπουλή, δροσερή, πάνω στην άνθιση της, με σκούρα μάτια και με κόρφους ζεστούς που του υποσχόντουσαν ένα σωρό πράγματα απ αυτά που ο Τζίμ χρόνια και χρόνια είχε ονειρευτεί. Και είδε ξαφνικά γιατί δούλεψε τόσο σκληρά τα μακρυά αυτά χρόνια τα γεμάτα προσμονή κι εγκαρτέρηση. Την κοπέλα την είχαν στριμώξει η ανέχεια απ τη μια κι οι δικοί της απ την άλλη. Και δέχτηκε να παντρευτεί τον περασμένο μα σχεδόν καλοστεκούμενο Αμερικάνο. - Θα σωθείς, θα σωθείς της έλεγαν οι γνωστοί και πιο πολύ οι δικοί της (που είχαν στο νου τους το δικό τους σώσιμο). Το γάμο αυτόν ο Τζίμ τον βρήκε απόλυτα φυσικό και ταιριασμένο. Ίσως δεν το σκέφτηκε ακριβώς έτσι μα έτσι το αισθανότανε. Τότε. Η κοπέλα τούτη είχε τα νιάτα της, το σφρίγος της. Μα και αυτός είχε τα δολλάρια του που ήτανε τα δικά του νιάτα, που δεν τα ξώδεψε, που δεν τα σπατάλησε μα τα έκανε χρήματα. Για κείνη. Τώρα, όμως, ένα χρόνο ύστερα απ το γάμο του, βλέπει με βαθύ σπαραγμό πως τα νιάτα μπορεί να γίνουν δολλάρια μα πως μ αυτά δεν μπορούν ν αντικατασταθούν τα νιάτα. Ο χρόνος αυτός ήτανε ένα κουτρουβάλιασμα κατακόρυφο και οδυνηρό. Μια δοκιμασία αφόρητα απάνθρωπη. Χωρίς να το θέλει και να το καταλαβαίνει καλά-καλά η κοπέλλα, που, χωρίς να το σκεφτεί έγινε γυναίκα του, άρχισε να νοιώθει μια βαθειά εχθρότητα για τον άντρα της. Κι αυτός αισθανότανε πως έκανε μεγάλη αδικία στην κοπέλλα. Μα δεν μπορούσε ποτέ να τ αφίσει αυτό να φτάσει ως τη σκέψη γιατί τον πλήγωνε πολύ. Στο τέλος ήρθε και η αρρώστεια, που δεν ήταν αρρώστεια. Που ήταν η εκδίκηση της άτεγκτης φύσης. Δεν της αρέσει αυτηνής καθόλου να παραβιάζουν τους νόμους της. Κι ο Αμερικάνος τους παραβίασε γιατί ήταν ζεστός ο κόρφος της γυναίκας του και το κορμί της γεμάτο νεανικό σφρίγος. Και τώρα μέσα στη βαθειά κι απέραντη θλίψη της αρρώστειας του (και στην εχθρότητα της γυναίκας που χαράμισε 22

τα νιάτα της) έβλεπε την ματαιότητα ενός αγώνα που -μ όλα τούτα- διεξάχθηκε πεισματικά, με σύστημα και που έφτασε νικηφόρα εκεί που έπρεπε. Κι όμως... Ο Αμερικάνος κοιτάζει πάντα στην αντικρυνή αυλή. Το παιδάκι παίζοντας με το μπαλλόνι του φτάνει κοντά στο καρότσι. Δεν κοιτάζει μπροστά του. Σκουντουφλά στο καρότσι κι απλώνει τα χεράκια του να στηριχτεί. Ο σπάγγος του μπαλλονιού ξεφεύγει από τα χεράκια που το κρατούσαν. Και τούτο, λευτερωμένο πια, αρχίζει να ανεβαίνει αργά προς τον ουρανό που είναι γεμάτος από ήλιο και που είναι γαλανός, ανυπόφορα γαλανός. Ο πιτσιρίκος κοιτάζει, για μια στιγμή, σαστισμένος τον κόσμο του να φεύγει από τα χέρια του και να μακραίνει αδυσώπητα. Το χαμόγελο σβύνει από τα χειλάκια του μονομιάς. Ύστερα μπήγει τα κλάματα. Είναι τόσο βαθύς, τόσο δυνατός ο σπαραγμός που έχει μέσα του αυτό το κλάμα, που βγάζει απότομα τον Αμερικάνο από τις σκέψεις του. Οι ρυτίδες του προσώπου του αλλάζουν κατεύθυνση. Κάτι σαν αχνό χαμόγελο ανοίγει τα στεγνά και άχρωμα χείλια του. Ωστόσο ο μικρούλης κλαίει σπαραχτικά. Το κλάμα του παραδέρνεται στους τοίχους της αυλής και σκαρφαλώνει παντού. Τα ποδαράκια του χτυπάνε ολοένα και με περισσότερο πείσμα στην αδιάφορη γης. Ένας λόγος με συνέπειες Του Θόδωρου Τέμπου Ο Αλκιβιάδης Μαριγλής. Χαριτωμένος τύπος, του καιρού εκείνου. Με τη βελάδα του, το μπαστούνι του, την καμπούρα του, το τριγωνικό κεφάλι του. Ο Μαριγλής, ο δημοσιογράφος, ο πολιτευτής, ο «προπομπός κηδειών» -πολυσύνθετος και πολύπλαγκτος ο αείμνηστος φίλος μου και, τότε, εκδότης του «Σκορπιού» και διευθυντής μου. Τον θυμήθηκα σήμερα. Βρήκα, ανάμεσα σε κάτι παλιές εφημερίδες και περιοδικά, ένα σχισμένο, κιτρινισμένο φύλλο του «Σκορπιού» του και τον θυμήθηκα. Τον είδα πάλι, ύστερα από είκοσι εφτά χρόνια, να στυλώνεται μπροστά μου, άγριος, με υψωμένη την μαγκούρα απειλητικά πάνω απ το κεφάλι μου και τον ξανάκουσα να φωνάζει: -Βρε μπιρμπάντ γιατί μι τώκανις αυτό του χνέρ; Ήταν το 1930 -αν δεν κάνω λάθος. Μια Κυριακή βράδυ. Σημαιοστόλιστη η προκυμαία. Το δημαρχείο φωταγωγημένο. Επίσημη ατμόσφαιρα «αναμονής». Η Μυτιλήνη περίμενε τον υπουργό της, τον κ. Βύρωνα Καραπαναγιώτη. Σύμφωνα με το πρόγραμμα της υποδοχής, ο δήμαρχος θα παρουσίαζε τον υπουργό απ τον εξώστη του δημαρχείου στο λαό της Μυτιλήνης, με ανάλογη προσλαλιά. Τρεις κάλαμοι δεινοί επιστρατεύθηκαν. Και η δημαρχική προσφώνηση απλώθηκε σε δέκα 23

σελίδες. Ο δήμαρχος, όπως θυμάμαι, ρητόρευε -οσάκις το καλούσε η περίσταση- πάντα «εκ του προχείρου» και ποτέ από χειρογράφου. Εκείνη, όμως, τη μέρα, άγνωστο γιατί θα μιλούσε εξ υποβολής. Δηλαδή, κάποιος ανέλαβε να υποβάλει στον ρήτορα το κείμενο της προσλαλιάς. Αυτός, ο κάποιος, άκουε στο όνομα Βασλέλ(ι). Ο Υπουργός έφτασε και οδηγήθηκε στο δημαρχείο, με την πρέπουσα επισημότητα. Πυκνό πλήθος ακροατών κάτω. Κι ο εξώστης του δημαρχείου εστέναζε υπό το πολύτιμο βάρος πολλών προσωπικοτήτων. Στην πρώτη σειρά, ο δήμαρχος και ο κ. Υπουργός. Πίσω απ την πλάτη του δημάρχου, γονατιστός, αθέατος απ το πλήθος, ο υποβολέας με τα χειρόγραφα του λόγου. Το πλήθος εζητωκραύγασε και σώπασε.: Τότε ο δήμαρχος έσκυψε στο υποβολείο και ρώτησε χαμηλόφωνα: -Έτοιμους Βασλελ(ι); Το υποβολείο απάντησε: -Έτοιμος, κυρ - δήμαρχε. -Αρχίνα, του λοιπόν. Κι ο υποβολέας άρχισε: -Είμεθα βαθύτατα συγκεκινημένοι Ο ομιλητής επανέλαβε: -Είμεθα βαθύτατα συγκεκινημένοι. Το υποβολείο συνέχισε: -Είμεθα, λέγω, βαθύτατα συγκεκινημένοι διότι εν ατμοσφαίρα παλλεσβιακού πανηγυρισμού, υποδεχόμεθα σήμερον το εκλεκτόν τέκνον της Αγιάσου εν τη πόλει ταύτη εν η ηκούσθη το πάλαι μελίφθογγος η φωνή της Σαπφούς Ο ομιλητής έκανε να επαναλάβη την «τιράδα», αλλά μπλέχτηκε μέσ στις μελίφθογγες δοτικές, τα μάσσησε, κόμπιασε και γυρνώντας στο υποβολείο, επρόσταξε: -Σταμάτα Βασλέλι. Θα τα πω όπους ξέρου ιγώ. Και είπε περίπου τα εξής: -Μια φορά -πάνι πουλλά χρόνια από τότι- πήγα στν Αγιάσσου για να προσκυνήσου στ χάρη τς. Όξου απ τη ακκλησά είδα μουρό μί κουντά καλτσέλια, μί έξυπνα ματέλια, τσί ρώτσα: «Τίνους είναι τούτου του μουρό;». Τσί μ είπαν: «η γυιός τ Καραπαναγιώτ». Έ, να, τούτους είνι, υπουργός έγινε, ζήτου η υπουργός! Παρατεταμέναι επευφημίαι και ζητωκραυγαί εκάλυψαν τους τελευταίους λόγους του ομιλητού. Την άλλη μέρα, θα κυκλοφορούσε ο «Σκορπιός». Το γεγονός της υποδοχής δεν έπρεπε να αγνοηθή. Κι ο Αλκιβιάδης μου είπε: -Να βάλης στην πρώτη σελίδα τον λόγο που εξεφώνησε ο δήμαρχος. -Ποιόν λόγο; του είπα -Τον λόγο βρε αδερφέ, του δημάρχου -Να τον δημοσιέψουμε αυτολεξεί; -Ε, όχι βέβαια Θα αναφέρεις τινά εξ αυτών που είπε και άλλα τινά που δεν είπε και τέλος πάντων, εσύ ξέρεις. Να είναι λόγος ζουμερός, στην καθαρεύουσα, ωραίος, ρητορικός, τέλος πάντων εσύ ξέρεις. -Καλά, του είπα. Θα τον περιποιηθώ καταλλήλως. -Ά, μπράβου, καταλλήλως Διότι θα εισπράξω και δύο χιλιάρικα. Με αντελήφθης; -Απολύτως -Ο δήμαρχος μου το υποσχέθηκε. -Εν τάξει. -Μπράβου γυιέμ. Άντε, σ αφήνω να τον γράψεις Αλλά, με προσοχή, έ; -Έννοια σου κύριε Αλκιβιάδη. -Και προς Θεού, μη αναφέρεις εκείνα τα καλτσέλια και τα ματέλια. 24

-Μείνε ήσυχος. Δεν θα τ αναφέρω. -Μπράβο γυιέμ Ο διάολος εμπήκε μέσα μου, να σκάσω χουνέρι του κ. Διευθυντού μου. Έγραψα ένα εξάστηλο πομπώδη τίτλο: «Ο χθεσινός μνημειώδης λόγος του δημάρχου Μυτιλήνης» κ.λ.π. κ.λ.π. Και κάτω απ τον τίτλο εστέγασα την περιγραφή της υποδοχής και τον λόγο του δημάρχου. Δεν συγκρατεί η μνήμη μου ολόκληρο το κείμενο του λόγου που σκάρωσα. Θυμάμαι μονάχα πως άρχιζε έτσι: «ο κ. δήμαρχος προσατενίζων, από του εξώστου του μεγάρου το συγκεντρωθέν πλήθος του λαού, ηρώτησε αυτό στεντορεία τη φωνή: -Ακούτι ρε; Και το πλήθος εβόησε εν χορώ: -Ακούμι» Ακολουθούσε η αυθεντική δημαρχιακή προσφώνηση επηυξημένη δεόντως και γαρνιρισμένη με ανέκδοτα και γεγονότα όπου κυριαρχούσε η μορφή του αξέχαστου εκείνου δημάρχου. Ο «Σκορπιός» τυπώθηκε. Ο Αλκιβιάδης κατέπλευσε στο τυπογραφείο, λαχανιασμένος, όπως πάντα, πληθωρικός, με την μαγκούρα, τη βελάδα και τα σκληρά του -το καπέλλο του, το κολλάρο του, τα μανικέτια του: -Εν τάξει; -Εν τάξει κύριε Αλκιβιάδη. -Για να δω Έρριξε μια ματιά στον τίτλο κι αναγάλλιασε η αγαθή ψυχή του: -Μπράβο Μπράβο Ωραία, πολύ ωραία Μεταβαίνω εις το δημαρχείον. Και ελπίζω, συν Θεώ, να πείσω τον Ξλά να «λύσ του κατσκάδ». Θα πέσωσιν αφεύκτως τα δύο χιλιόδραχμα Επήρε παραμάσκαλα δέκα φρεσκοτυπωμένα φύλλα του «Σκορπιού» και τράβηξε, κεφάτος κι αισιόδοξος, για το δημοτικό μέγαρο. Τον ακολούθησα κρυφά και τον είδα ν ανεβαίνει με σιγουριά τη σκάλα του δημαρχείου. Τώρα, που ανασυνθέτω την τελευταία εικόνα του περιστατικού εκείνου, νοιώθω κάποια τύψη. Αλλά τότε, ήμουν νέος κι ο Αλκιβιάδης, ο εύθυμος «προπομπός κηδειών», ήταν τύπος. Και οι τύποι είναι προσφορά του καλού θεού της επαρχίας -προσφορά εναλλαγής στο ακύμαντο κανάλι της ζωής της. Κρύφτηκα πίσω από ένα «μπλόκ» και περίμενα. Περίμενα το φινάλε. Και το φινάλε, όπως το είχα προμαντέψει, ήρθε, δραματικό, συγκλονιστικό, θεαματικό: Μια οργισμένη φωνή ακούστηκε απ το κεφαλόσκαλο του δημαρχείου: -Όξου παλιάνθρωπε Την ίδια στιγμή, ένας τσαλακωμένος «πομπές» κατρακύλησε απ τη σκάλα. Και μια μαγκούρα διέγραψε επικίνδυνο τροχιά πάνω από ένα τριγωνικό κεφάλι. -Μα τι έκανα; ακούστηκε τώρα η φωνή του Αλκιβιάδη. -Όξω, μπουζουκοκέφαλε. Και να μη ξαναπατήσεις εδώ μέσα!... Ζαλισμένος, τσαλακωμένος, αξιοθρήνητος ο Αλκιβιάδης κατέβηκε, φουλαριστός, πέντε-πέντε τα σκαλοπάτια, εμάζεψε το σκληρό του, τη μαγκούρα, τους σκισμένους «Σκορπιούς» του, έκατσε στο σκαλοπάτι της εισόδου, φόρεσε τα γυαλιά του κι άρχισε να διαβάζει, συλλαβιστά, τον «λόγο». Ξαφνικά, τον είδα να τινάζεται ορθός, σαν ελατήριο, να στριφογυρίζει και να ορμάει, σαν μαινόμενος ταύρος, φωνάζοντας: -Α, τουν κιρατά Θα τουν κουμματιάσου τουν κατσπουδιάρ Ο «κατσπουδιάρς» -δηλαδή ο υποφαινόμενος- εφρόντισε να εξαφανιστεί επί μια εβδομάδα. 25