ΕΤΟΣ: 15 ο Εκδοση της Αυτοδιοίκησης Ελλήνων Ουγγαρίας ELLINIZMOSZ MAGYARORSZÁGI GÖRÖGÖK ORSZÁGOS ÖNKORMÁNYZATÁNAK KIADVÁNYA ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2009 Bernát / Kaparelis
ΟκτώβριΟς 2009 EτΟς: 15 Οι γιορτές μας / Ünnepeink Η Ιταλική Εισβολή στην Ελλάδα 28 Οκτωβρίου 1940 Το 1940 ο κόσμος ζούσε την τραγωδία ενός μεγάλου πολέμου. Η Γερμανία, με ηγέτη το Χίτλερ, μαζί με τη σύμμαχό της Ιταλία, με ηγέτη τον Μπενίτο Μουσολίνι, κατάφερε να κατακτήσει τις περισσότερες χώρες της Ευρώπης. Ο Ιταλός δικτάτορας αποφάσισε να κατακτήσει τη μικρή και όπως φαινόταν αδύνατη να αντισταθεί Ελλάδα. Έτσι άρχισε τις προκλήσεις. Στις 15 Αυγούστου 1940 ένα ιταλικό υποβρύχιο βύθισε το ελληνικό πολεμικό πλοίο Έλλη. Τα χαράματα της 28ης Οκτωβρίου 1940 ο Ιταλός πρεσβευτής στην Αθήνα ξυπνά τον πρωθυπουργό της Ελλάδας Ιωάννη Μεταξά. Η ιταλική κυβέρνηση απαιτεί να παραχωρηθούν στο στρατό της λιμάνια, δρόμοι, σιδηρόδρομοι και χώροι για στρατόπεδα. Απαιτεί με λίγα λόγια την παράδοση της Ελλάδας. Η απάντηση δε θα μπορούσε να ήταν διαφορετική: ΟΧΙ. Το πρωί οι Ιταλοί άρχισαν να βομβαρδίζουν τα ελληνικά φυλάκια που βρίσκονταν στις κορυφές της οροσειράς της Πίνδου. Μετά το βομβαρδισμό οι Ιταλοί στρατιώτες άρχισαν να περνούν τα σύνορα. Η εισβολή άρχισε. Στην Αθήνα και στις άλλες πόλεις ο κόσμος ξυπνούσε με τον ήχο των σειρήνων. Κηρύχτηκε επιστράτευση. Τα πανηγύρια στους δρόμους θύμιζαν μάλλον στιγμές ευτυχίας και όχι πολέμου. Όλος ο κόσμος έτρεχε να καταταγεί και να πολεμήσει. Μέχρι τις αρχές Νοεμβρίου οι Ιταλοί έκαναν συνεχώς επιθέσεις. Όμως δεν τα κατάφεραν να σπάσουν τις ελληνικές γραμμές. Ο ελληνικός στρατός ξεκίνησε αντεπίθεση που τον έφερε ελευθερωτή στις πόλεις της Αλβανίας όπου ζούσαν Έλληνες: Στην Κορυτσά, στους Αγίους Σαράντα, στην Πρεμετή, στο Αργυρόκαστρο. Ο μικρός στρατός που ο Μουσολίνι λογάριαζε για εύκολο αντίπαλο όχι μόνο άντεξε αλλά κυνηγούσε τους Ιταλούς μέσα στην Αλβανία. Ο βαρύς χειμώνας, η παγωνιά και το χιόνι που σκέπαζε τα βουνά της Πίνδου, ταλαιπωρούσε αφάνταστα τους στρατιώτες των δύο αντιπάλων. Τα κρυοπαγήματα και οι θάνατοι από το κρύο ήταν πολύ συχνά. Παρ όλες τις κακουχίες, οι Έλληνες στρατιώτες πολέμησαν ηρωϊκά και κατάφεραν το θαύμα. Την άνοιξη του 1941 οι Ιταλοί προσπάθησαν πάλι να επιτεθούν. Το αποτέλεσμα ήταν πάλι το ίδιο: Αποτυχία. Τη λύση έδωσαν οι σύμμαχοι της Ιταλίας, Γερμανοί. Στις 6 Απριλίου 1941 επιτέθηκαν στα βόρεια σύνορα της Ελλάδας. Η αποτελεσματικότερη πολεμική μηχανή της εποχής έπεσε πάνω στον εξαντλημένο από τον πόλεμο ελληνικό στρατό. Μέχρι το τέλος Απριλίου οι Γερμανοί μπήκαν στην Αθήνα. Άρχιζε τώρα για την Ελλάδα η μαύρη περίοδος της κατοχής. Οι Έλληνες σε όλη τη διάρκεια της σκλαβιάς, δε σταμάτησαν να αγωνίζονται. Οργανώθηκε γρήγορα ένοπλη αντίσταση. Ο λαός υπέφερε από την πείνα και χιλιάδες πέθαναν αβοήθητοι στους δρόμους. Τα συσσίτια που οργανώθηκαν από τον Ερυθρό Σταυρό έκαναν κάπως πιο υποφερτή την κατάσταση. Η ευλογημένη ώρα της απελευθέρωσης έφτασε στις 12 Οκτωβρίου του 1944. Ο επικός αγώνας των Ελλήνων στα βουνά της Πίνδου παραμένει στην ιστορία ως σημείο αναφοράς και τιμής. Είναι χαρακτηριστικό το δημοσίευμα μιας αγγλικής εφημερίδας στις 4.4.1941: Από τώρα και στο εξής δε θα λέμε ότι οι Έλληνες πολεμούν σαν ήρωες αλλά ότι οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες. 3
4 Ελληνισμóς Έκδοση της Αυτοδιοίκησης Ελλήνων Ουγγαρίας Οι γιορτές μας / Ünnepeink ΑΝΑΚΟΙΝΩΘΕΝΤΑ 28 ης ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940 ΚΟΡΟΪΔΟ ΜΟΥΣΟΛΙΝΙ Με το χαμόγελο στα χείλη παν οι φαντάροι μας μπροστά και γίναν οι Ιταλοί ρεζίλι, γιατί η καρδιά τους δε βαστά. Βρέχει. Και κάτω από την τέντα δεν κάνουν βήμα προς τα μπρος και λένε στ ανακοινωθέντα: Φταίει ο κακός μας ο καιρός... Επωδός: Κορόιδο Μουσολίνι κανένας δε θα μείνει, εσύ και η γελοία η φασιστική Ιταλία τρέμετε όλοι το χακί. Δεν έχεις διόλου μπέσα κι όταν θα μπούμε μέσα, ακόμα και στη Ρώμη γαλανόλευκη θα υψώσουμε σημαία ελληνική. Πρώτον πολεμικόν ανακοινωθέν: Πρωί 28ης Οκτωβρίου 1940. Συγκλονιστική η δωρική λιτότητα του κειμένου. «Αι ιταλικαί στρατιωτικαί δυνάμεις προσβάλλουσιν από της 05:30 ώρας της σήμερον τα ημέτερα τμήματα προκαλύψεως της Ελληνοαλβανικής Μεθορίου. Αι ημέτεραι δυνάμεις αμύνονται του Πατρίου εδάφους.» Διάγγελμα Πρωθυπουργού: Συνήθως τα διαγγέλματα έχουν σκοπό να ενημερώσουν και να εμψυχώσουν το λαό. Ο λαός μας, την χαραυγή της 28ης Οκτωβρίου 1940, δεν χρειάζεται ενημέρωση. Ξέρει ότι η Ιστορία -η Παγκόσμια Ιστορία- τον καλεί να θυσιαστεί. Δεν χρειάζεται ενθάρρυνση. Τα στρατευμένα παιδιά του σπεύδουν, «με το χαμόγελο στα χείλη», να συναντήσουν τον εχθρό. Ο Ι. Μεταξάς τόνιζε: «Η στιγμή επέστη που θα αγωνισθώμεν διά την ανεξαρτησίαν της Ελλάδος, την ακεραιότητα και την τιμήν της. Μολονότι ετηρήσαμεν την πλέον αυστηράν ουδετερότητα και ίσην προς όλους, η Ιταλία μη αναγνωρίζουσα εις ημάς να ζήσωμεν ως ελεύθεροι Έλληνες, μου εζήτησε σήμερον την 3ην πρωινήν ώραν την παράδοσιν τμημάτων του Εθνικού εδάφους κατά την ιδίαν αυτής βούλησιν και ότι προς κατάληψιν αυτών η κίνησις των στρατευμάτων της θα ήρχιζε την 6ην πρωινήν. Α π ή ν τ η σ α ε ι ς τ ο ν Ι τ α λ ό ν Πρεσβευτήν ότι θεωρώ και το αίτημα αυτό καθ εαυτό και τον τρόπον με τον οποίον γίνεται τούτο ως κήρυξιν πολέμου της Ιταλίας κατά της Ελλάδος. Έλληνες, tώρα θα αποδείξωμεν εάν πράγματι είμεθα άξιοι των προγόνων μας και της ελευθερίας την οποίαν μας εξησφάλισαν οι προπάτορές μας. Όλον το Έθνος θα εγερθή σύσσωμον. Αγωνισθήτε διά την Πατρίδα, τας γυναίκας, τα παιδιά μας και τας ιεράς μας παραδόσεις. Νυν υπέρ πάντων ο αγών.» Δ ι ά γ γ ε λ μ α Β α σ ι λ έ ω : «Ο Πρόεδρος της Κυβερνήσεως σας ανήγγειλε προ ολίγου υπό ποίους όρους ηναγκάσθημεν να κατέλθωμεν εις πόλεμον κατά της Ιταλίας, επιβουλευθείσης την ανεξαρτησίαν της Ελλάδος. Κατά την μεγάλην αυτήν στιγμήν είμαι βέβαιος ότι κάθε Έλλην και κάθε Ελληνίς θα εκτελέσωσι το καθήκον των και θα φανώμεν αντάξιοι της ενδόξου ημών Ιστορίας. Με πίστην εις τον Θεόν και εις τα πεπρωμένα της φυλής, το Έθνος σύσσωμον και πειθαρχούν ως εις άνθρωπος, θα αγωνισθή υπέρ βωμών και εστιών μέχρι της τελικής Νίκης.» Γεώργιος Β Διαταγή Αρχιστρατήγου: Διαταγή Αρχιστρατήγου Αλ. Παπάγου προς τους διοικητάς των Μεγάλων Μονάδων. «Η λακωνική συντομία της πρώτης αυτής διαταγής από είκοσι μία λέξεις μαρτυρεί την άριστη, επιτελική προπαρασκευή των πολεμικών σχεδίων της χώρας.» (ΓΕΣ/ Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού: «Επίτομη Ιστορία Πολέμου 1940-41», σελ. 42.). «Από έκτης πρωινής σήμερον περιερχόμεθα εις εμπόλεμον κατάστασιν προς Ιταλίαν. Άμυνα Εθνικού εδάφους διεξαχθή βάσει διαταγών ας έχετε. Εφαρμόσατε σχέδιον επιστρατεύσεως. Παπάγος.»Ημερησία Διαταγή Αλ. Παπάγου: «Αναλαμβάνων την αρχηγίαν του Στρατού καλώ τους αξιωματικούς και οπλίτας του Ελληνικού Στρατού εις την εκτέλεσιν του υψίστου προς την Πατρίδα καθήκοντος με την μεγαλυτέραν αυταπάρνησιν και σταθερότητα. Ουδείς πρέπει να υστερήση. Η υπόθεσις του αγώνος τον οποίον μας επέβαλεν ο αχαλίνωτος
Οκτώβριος 2009 EΤΟΣ: 15 Οι γιορτές μας / Ünnepeink Ιμπεριαλισμός μιας Μεγάλης Δυνάμεως, η οποία ουδέν είχε ποτέ να φοβηθή από ημάς, είναι η δικαιοτέρα υπόθεσις την οποίαν είναι δυνατόν να υπερασπισθή έ ν α ς Σ τ ρ α τ ό ς. Π ρ ό κ ε ι τ α ι περί αγώνος υπάρξεως. Θα πολεμήσωμεν με πείσμα, με αδάμαστον εγκαρτέρησιν, με αμείωτον μέχρι τελευταίας πνοής ενεργητικότητα.» Τα μετόπισθεν στον αγώνα: Η διαμαρτυρία των Ελλήνων δ ι α ν ο ο υ μ έ ν ω ν : «Ε ί ν α ι δ ύ ο εβδομάδες τώρα, που ένα τελεσίγραφο μοναδικό στα διπλωματικά χρονικά των Αθηνών για το περιεχόμενον, την ώρα και τον τρόπο που το παρουσίασεν η Ιταλία κάλεσε την Ελλάδα να της παραδώση τα εδάφη της, να αρνηθή την ελευθερία της και να κατασπιλώση την τιμή της. Οι Έλληνες δώσαμε στην ιταμή αυτή αξίωσι της φασιστικής βίας, την απάντησι που επέβαλαν τριών χιλιάδων ετών [σημ. Φ.Μ.: και πλέον] παραδόσεις, χαραγμένες βαθειά στην ψυχή μας, αλλά και γραμμένες στην τελευταία γωνιά της ιερής γης με το αίμα των μεγαλυτέρων η ρ ώ ω ν τ η ς α ν θ ρ ω π ί ν η ς ιστορίας. Και αυτή τη στιγμή κοντά στο ρεύμα του Θυάμιδος και στις χιονισμένες πλαγιές της Πίνδου και των Μακεδονικών β ο υ ν ώ ν π ο λ ε μ ο ύ μ ε, τ ι ς περισσότερες φορές με τη λόγχη, αποφασισμένοι να νικήσουμε ή να αποθάνουμε μέχρις ενός. Σ αυτό τον άνισο σκληρότατο α λ λ ά π ε ι σ μ α τ ώ δ η α γ ώ ν α, που κάνει τον λυσσασμένο επιδρομέα να ξεσπάζη κατά των γυναικών, των γερόντων και των παιδιών, να καίη, να σκοτώνη, να ακρωτηριάζη, να διαμελίζη τους πληθυσμούς στις ανοχύρωτες και άμαχες πόλεις μας και στα ειρηνικά χωριά μας, έχουμε το αίσθημα ό τ ι δ ε ν υ π ε ρ α σ π ι ζ ό μ α σ τ ε δική μας μόνον υπόθεσι: Ότι αγωνιζόμεθα για την σωτηρία όλων εκείνων των Υψηλών αξιών που αποτελούν τον πνευματικό και ηθικό πολιτισμό, την πολύτιμη παρακαταθήκη π ο υ κ λ η ρ ο δ ό τ η σ α ν σ τ η ν ανθρωπότητα οι δοξασμένοι πρόγονοι και που σήμερα βλέπουμε να απειλούνται από το κύμα της βαρβαρότητος και της βίας. Ακριβώς αυτό το αίσθημα εμπνέει το θάρρος σε μας τους Έλληνες διανοουμένους, τους ανθρώπους του πνεύματος και της τέχνης, ν απευθυνθούμε στους αδελφούς μας όλου του Κόσμου για να ζητήσουμε όχι την υλική αλλά την ηθική βοήθειά τους. Ζητούμε την εισφορά των ψυχών, την επανάστασι των συνειδήσεων, το κήρυγμα, την άμεση επίδρασι, παντού όπου είναι δυνατόν, την άγρυπνη παρακολούθησι και την ενέργεια για ένα καινούργιο πνευματικό Μαραθώνα που θα απαλλάξη τα δυναστευόμενα Έθνη από τη φοβέρα της πιο μαύρης σκλαβιάς που γνώρισε ως τώρα ο κόσμος. Κωστής Παλαμάς, Σπύρος Μελάς, Άγγελος Σικελιανός, Γ ε ώ ρ γ ι ο ς Δ ρ ο σ ί ν η ς, Σωτήρης Σκίπης, Δημήτριος Μητρόπουλος, Κ. Δημητριάδης, Νικόλαος Βέης, Κ. Παρθένης, Ιωάννης Γρυπάρης, Γιάννης Β λ α χ ο γ ί α ν ν η ς, Σ τ ρ α τ ή ς Μυριβήλης, Κώστας Ουράνης, Μ ι λ τ ι ά δ η ς Μ α λ α κ ά σ η ς, Γ ρ η γ ό ρ ι ο ς Ξ ε ν ό π ο υ λ ο ς, Α λ έ ξ α ν δ ρ ο ς Φ ι λ α δ ε λ φ ε ύ ς, Αρίστος Καμπάνης. Εφημερίδα «Νέα Ελλάς», 10 Νοεμβρίου 1940 5
Ελληνισμóς Έκδοση της Αυτοδιοίκησης Ελλήνων Ουγγαρίας Οι γιορτές μας / Ünnepeink Στο πόλεμο βγαίν ο Ιταλός Στο πόλεμο βγαίνει ο Ιταλός κι ου τσουλιάς του λέει έβγα Μουσουλίν έριμη του φουστάν του κουρουμπλί γιατί δε βγαίνεις καταδώ κι έχω μια όρεξ ορέ να σε ιδώ Κι κεί σιαπάν, σιαπάν στη Κορυτσά Λεν τα παιδιά μας ούλα έλα παραδώ ουρέ για να σ ιδώ και γω, γιατί δε βγαίνεις να σ ιδώ, ουρέ γιατί μας κάνεις το λαγό; (Μ. Τραϊφόρος) ΠΑΙΔΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Μες τους δρόμους τριγυρνάνε, οι μανάδες και ζητάνε ν αντικρίσουνε τα παιδιά τους π ορκιστήκαν, στο σταθμό σαν χωριστήκαν να γυρίσουνε. Καίει ου ήλιος καίει, καίει μανάραμ καίει και αυτοί μιλάν για χιόνια λάσπες και βροχές ε ρι λάσπες και βροχές Το πόλεμο τι, μωρ τι, τι τουν ήθελεις και σε περιγελούνει οι άντρες σα σε δούνε παράτα τη, μωρ τηνπαλληκαριά τα τάγκς, και τα κανόνια, δεν είναι, μακαρόνια Πού σε ουρέ Μπενίτου κρυμμένους στη σπηλιά ουρέ κατέβα παρακάτου, φουβάμαι τουν τσουλιά έρι φουβάμαι τουν τσουλιά Μα για κείνους πού χουν φύγει και η δόξα τους τυλίγει, ας χαιρόμαστε και καμιά ποτέ ας μην κλάψει κάθε πόνο της ας κλάψει κι ας ευχόμαστε. Παιδιά, της Ελλάδος παιδιά, που σκληρά πολεμάτε πάνω στα βουνά. Παιδιά, στη γλυκιά Παναγιά, προσευχόμαστε όλες, νά ρθετε ξανά. Λέω σ όσες ξαγρυπνάνε και για κάποιον ξενυχτάνε και στενάζουνε, πως η πίκρα κι η τρεμούλα σε μια γνήσια Ελληνοπούλα δεν ταιριάζουνε. Ελληνίδες του Ζαλόγγου και της πόλης και του λόγγου και Πλακιώτισσες, όσο κι αν πικρά πονούμε, υπερήφανα ας πούμε σα Σουλιώτισσες. Παιδιά, της Ελλάδος παιδιά, που σκληρά πολεμάτε πάνω στα βουνά. Παιδιά, στη γλυκιά Παναγιά, προσευχόμαστε όλες, νά ρθετε ξανά. Mε της Νίκης τα φτερά, σας προσμένουμε παιδιά. 6
Οκτώβριος 2009 EΤΟΣ: 15 Οι γιορτές μας / Ünnepeink Σ π ύ ρ ο ς Μ ε λ ε τ ζ ή ς - Ο Φ ω τ ο γ ρ ά φ ο ς τ η ς Α ν τ ί σ τ α σ η ς φωτογραφίας μυήθηκε από άξιους δασκάλους, καλλιτέχνες με υψηλή αισθητική, γνώσεις και πείρα του σκοτεινού θαλάμου όπως ο φωτογράφος των ανακτόρων Μπούκας και ο Γεραλής. Μετά από περιοδεία και φωτογράφηση 22 μηνών έκανε στα Ιωάννινα, το 1938, την πρώτη του έκθεση. Η έκθεση αυτή μεταφέρθηκε και στην Αθήνα εντυπωσιάζοντας και αποσπώντας επαινετικές κριτικές. Το 1939 φωτογράφισε την Κεφαλλονιά. Στην περίοδο της γερμανικής κατοχής ο φακός του κατέγραψε την Αντίσταση του ελληνικού λαού. Εγινε ο επίσημος φωτογράφος της Εθνικής Αντίστασης και άρχισε να φωτογραφίζει διάφορα γεγονότα που πραγματοποιούνταν από τις πολιτικές και στρατιωτικές οργανώσεις, με κυριότερες την ίδρυση της ΠΕΕΑ, το Γενικό Στρατηγείο, τη Σχολή της Ρεντίνας, τα διάφορα νοσοκομεία Σ. Μελετζής Σπύρος Μελετζής γεννήθηκε στην Ίμβρο το 1906. Εκεί Ο τέλειωσε το δημοτικό και το Σχολαρχείο. Το 1923, όταν η Ίμβρος παραχωρήθηκε στους Τούρκους, κατέφυγε στην Αλεξανδρούπολη και από κει στην Αθήνα. Στην τέχνη της και ιατρεία και σκηνές από τις εργασίες του Εθνικού Συμβουλίου στις Κορυσχάδες. Μετά την απελευθέρωση φωτογραφίζει έργα Ελλήνων ζωγράφων του 19ου αιώνα. Συνεργάζεται, το 1947 με τo ίδρυμα Βασιλεύς Παύλος. Περιοδεύει φωτογραφίζοντας και εκθέτει τη δουλειά του από το Άγιο όρος, τον Όλυμπο, τα Τέμπη, τις Κυκλάδες. Το 1950 συμμετέχει σε δυο ομαδικές εκθέσεις στην Αθήνα και την Κωνσταντινούπολη. Το 1951 οργανώνεται έκθεση στην Κύπρο. Το 1952 συμμετέχει, ως ιδρυτικό μέλος της Ε.Φ.Ε (Ελληνική Φωτογραφική Εταιρεία), στο τμήμα φωτογραφίας παραδίδοντας μαθήματα σκοτεινού θαλάμου, αισθητικής και σύνθεσης. Το 1953 συμμετέχει σε εκθέσεις στο Ρότσεστερ, Μπέρμπιγχαμ, Μπουένος-Άϋρες, όπου αποσπά βραβείο και τιμητικές διακρίσεις. Το 1956 συμμετέχει με άλλους καλλιτέχνες και διανοούμενους σε αποστολή 7
Ελληνισμóς Έκδοση της Αυτοδιοίκησης Ελλήνων Ουγγαρίας Οι γιορτές μας / Ünnepeink και ολόκληρη σχεδόν η ελληνική γη και οι άνθρωποι της, με τα ήθη και τα έθιμα τους, βρίσκονται καταγραμμένοι στο πλουσιότατο φωτογραφικό Αρχείο του. Το Γενάρη του 1994, η Πανελλήνια Ομοσπονδία Φωτογράφων ανακήρυξε τον Σπύρο Μελετζή επίτιμο πρόεδρό της, σε μια εκδήλωση που συνδιοργάνωσε με την Ενωση Καλλιτεχνών Φωτογράφων. Επίτιμο μέλος της ΕΣΗΕΑ και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Πανελλήνιου Συνδέσμου Δημοσιογράφων Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης 1941-44, ο Σπύρος Μελετζής τιμήθηκε για την προσφορά του με την απονομή Με τους αντάρτες στα βουνά. Το 1987 εκδίδει βιβλίο με θέμα τον Όλυμπο. Το 1993 το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στη Βιέννη τον προσκαλεί και του οργανώνει προσωπική έκθεση με θέμα την Ελλάδα. Το 1997 εκδίδεται, με τη συνεργασία των ανιψιών του Μαριάννας Αγγελοπούλου και Ελένης Αιματίδου- Αργυρίου, η οποία έγραψε τα κείμενα, το λεύκωμα ΙΜΒΡΟΣ που είναι μια κατάθεση ψυχής στην ιδιαίτερη, σκλαβωμένη πατρίδα του. Έχει φωτογραφίσει κατά καιρούς τις σημαντικότερες προσωπικότητες, από βασιλείς και πολιτικούς μέχρι καλλιτέχνες και διανοούμενους. Έχει διατρέξει όλη την Ελλάδα του Σταυρού του Φοίνικος από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κωστή Στεφανόπουλο το 1995. Ο Σπύρος Μελετζής πέθανε στην Αθήνα σε ηλικία 97 ετών την Πέμπτη 14 Νοέμβρη 2003. στη Μόσχα, όπου και εκθέτει έργα του. Επί υπουργίας Κ. Καραμανλή του ανατίθεται η φωτογράφηση όλων των δημόσιων έργων. Το 1957 η διεθνής Ομοσπονδία Ερασιτεχνών Φωτογράφων (F.Ι.Α.Ρ) του απονέμει τον τίτλο του τεχνοκρίτη. Από το 1960 και μετά το ενδιαφέρον του στρέφεται στη φωτογράφηση αρχαιοτήτων (αγαλμάτων, αρχαιολογικών χώρων, βυζαντινών μνημείων) και στην έκδοση οδηγών για το Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών, Δελφών, Ολυμπίας, Επιδαύρου, Κορίνθου, Μυκηνών, Ρόδου, σε συνεργασία με την Ελένη Παπαδάκη. Το 1974 εκδίδει το λεύκωμα 8
Οκτώβριος 2009 EΤΟΣ: 15 Οι γιορτές μας / Ünnepeink Βραδιά αναμνήσεων στο Ντοχανγκιάρ Είναι η έβδομη φορά που οι Έλληνες της Ουγγαρίας συγκεντρώνονται στο προαύλιο της πολυκατοικίας Ντοχανγκιάρ, και καταθέτουν στεφάνια στην αναμνηστική πλάκα που είναι τοποθετημένη στην πρόσοψη του κτιρίου. Έτσι και φέτος στις 26 Σεπτεμβρίου συγκεντρωθήκαμε εκατοντάδες Έλληνες πρώην κάτοικοι της πολυκατοικίας αυτής, αλλά και συμπατριώτες μας από ολόκληρη την Ουγγαρία. Πριν ακόμη γίνει η κατάθεση στεφάνων κατά παρέες παρέες συνομιλούσαμε, φέρνοντας στη μνήμη μας εκείνα τα πρώτα χρόνια της πολιτικής μας προσφυγιάς, στην Λαϊκή Δημοκρατία της Ουγγαρίας. Τι να πρωτοθυμηθεί κανείς και τι να γράψει για εκείνη τη ζωή μας, που ήταν σαν το μελίσσι, 2.500 κάτοικοι καταγόμενοι από διάφορες περιοχές της Ελλάδας, φέρνοντας ο καθένας μας τις συνήθειες και τις παραδόσεις του χωριού του, της περιοχής του. Ακόμη και η τοπική διάλεκτος της γλώσσας διάφερε από περιοχή σε περιοχή. Όπως και οι χοροί και τα τραγούδια. Εκείνα που μας ένωναν ήταν τα κοινά μας ιδανικά, τα κοινά μας προβλήματα, η ίδια η μοίρα μας. Ο αυλόγυρος της πολυκατοικίας με τα δέντρα και τα παγκάκια, που παίζαμε σκάκι και τάβλι, η μεγάλη λέσχη όπου χιλιάδες συγκεντρωνόμασταν και γιορτάζαμε τις εθνικές μας γιορτές, το ιατρείο, ο παιδικός και ο βρεφικός σταθμός που λειτουργούσαν, το εστιατόριο, το μαγαζί τροφίμων, το ταχυδρομείο, το κουρείο, τα γραφεία της οργάνωσής μας κ.α., όλα εξυπηρετούσαν τις ανάγκες των συμπατριωτών μας. Και όταν σε λίγα χρόνια ήρθαν στον κόσμο εκατοντάδες παιδιά, η αυλή βοούσε από τα γέλια και τις φωνές των παιδιών μας. Σήμερα αυτά τα παιδιά και τα εγγόνια μας αποτελούν τον Ελληνισμό της Ουγγαρίας. Ακόμη με νοσταλγία φέρουμε στη μνήμη μας την ποδοσφαιρική μας ομάδα «Όλυμπος» που ήταν το καμάρι των Ελλήνων την οποία συνοδεύαμε παντού στα παιχνίδια εκατοντάδες και χιλιάδες Έλληνες φίλαθλοι. Στο Ντοχανγκιάρ λειτουργούσαν ακόμη και θεατρικός όμιλος, χορευτικό συγκρότημα, χορωδία και μουσικό συγκρότημα. Υπήρχε ζωντάνια και αγωνιστικός παλμός στη ζωή μας σ εκείνα τα πρώτα δύσκολα χρόνια της προσφυγιάς μας, που θα μας μείνουν 9
Ελληνισμóς Έκδοση της Αυτοδιοίκησης Ελλήνων Ουγγαρίας Οι γιορτές μας / Ünnepeink αξέχαστα. Η γιορτή όπως πάντα, και τώρα άνοιξε με τους εθνικούς ύμνους Ελλάδας και Ουγγαρίας. Η Πρόεδρος της Αυτοδιοίκησης Ελλήνων του 8ου Διαμερίσματος, Ειρήνη Μποζώνα χαιρέτησε όλους τους παραβρισκόμενους, έδωσε το λόγο στον κ. Λαοκράτη Κοράνη, Πρόεδρο της Αυτοδιοίκησης Ελλήνων Ουγγαρίας, ο οποίος αναφέρθηκε στους αγώνες του λαού μας και τις αιτίες που μας ανάγκασαν να βρεθούμε πολιτικοί πρόσφυγες στη Λαϊκή Δημοκρατία Ουγγαρίας. Ιδιαίτερα εξήρε τους αγώνες των μαχητών της Εθνικής Αντίστασης και του ΔΣΕ για τη λευτεριά, ανεξαρτησία και τη δημοκρατία της πατρίδας. Λίγα λόγια μας είπε και ο κ. Σπύρος Αγκάρντι, Πρόεδρος της Αυτοδιοίκησης Ελλήνων Βουδαπέστης. Μετά έγινε η κατάθεση στεφάνων στην αναμνηστική πλάκα Egy hűvös őszi napon történt. A lány izgatottan készülődött. Felvette a legszebb ruháját, kirúzsozta a száját, még egyszer megnézte a haját a tükörben, elsimított egy-két rakoncátlan hajszálat, majd elindult a zenés-táncos estre. Nem először járt ott a barátnőivel és volt egy fiú, aki nagyon tetszett neki. Fondorlattal azt is megtudta, hogy Ioannisnak hívják, de megszólítani nem merte, από τους Λαοκράτη Κοράνη, Σπύρο Αγκάρντι και Ειρήνη Μποζώνα. Σε συνέχεια επακολούθησε πολιτιστικό πρόγραμμα το οποίο μας παρουσίασαν η ορχήστρα «Μασκαράδες», τα χορευτικά συγκροτήματα «Χελιδονάκι» και «Ελληνισμός», καθώς και η χορωδία Βουδαπέστης. Το γλέντι συνεχίστηκε με τραγούδια και χορούς έως αργά τη mert mégsem illik, hogy egy tizenhat éves lány fiúkat szólítson meg. Ioannis kedvelte ezeket az estéket, mert ilyenkor nem csak a barátaival találkozhatott, hanem mindig megjelentek a terem sarkában a magyar lányok, kedvesen mosolyogva, várva, hogy valamelyik fiú felkéri őket táncolni. Volt köztük egy kék szemű, hullámos hajú lány, aki nagyon tetszett neki, de mivel nem beszélte még jól a magyar nyelvet, bátortalan maradt. Pedig olyan jó volna táncolni vele! - gondolta. A lány elsőként érkezett a barátnői közül és bár kissé feszélyezte ez a helyzet, de hamar rájött, hogy ez lesz majd az ő indoka. Gyorsan ki is eszelte a tervet, hogyan fogja megszólítani Ioannist, amitől a szíve egyre hevesebben vert. Miközben a tervet szövögette, megérkezett Ioannis a barátaival. Egy pillanatra összetalálkozott a tekintetük, de Ioannis már ment is tovább, hogy köszöntse a barátait. A lány elérkezettnek látta a pillanatot és a tömegen át Ioannis után eredt. Tudta, hogy nem lesz νύχτα. Η όλη εκδήλωση όπως πάντα, έτσι και τώρα ήταν πολύ καλά οργανωμένη, γι αυτό αξίζει έπαινος στους διοργανωτές της. Όλοι φύγαμε με τις καλύτερες εντυπώσεις και με την ευχή του χρόνου να ξανανταμώσουμε. Θανάσης Ζιανός gond, ha megszólítja, hisz Ioannis ismerte a barátnőit. Egy hirtelen mozdulattal kedvesen hátba vágta a fiút; - Ioannis! Nem láttad véletlen a barátnőmet? Tudod, a Rozit! Ioannis meglepődve fordult meg és mikor meglátta a magyar lányt, a szíve majd kiugrott a mellkasából. Zavarodottan motyogott valamit abból a kevés szóból, amit már megtanult a magyar lányoktól, de szerencsére a lány bátrabb volt, így könnyebb volt szóba elegyedniük. Így indult minden, egy kedves mosolyból, egy érintésből, egy szívdobbanásból. Szerelem gyúlt a fiú és a lány között, mely azon a Dohánygyári zenéstáncos estén kezdődött és negyven éven át tartott, Ioannis haláláig.most itt állok köztetek, emlékezve a szüleinkre, Apám kezére, ahogy a kórházi ágyon szorította Anyám kezét, s ahogyan örökké tört magyarsággal hívta fel négy gyermeke figyelmét; - Szeressétek Anyátokat! Ha én már nem leszek, vigyázzatok rá! Vaszilisz Topalidisz 10
ΟκτώβριΟς 2009 EτΟς: 15 Τα νέα μας / Híreink ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ 2009 Αποτελέσματα Επικρατείας 45,00% 40,00% 35,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% Ε Υ Γ Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Α ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΛΟΙΠΑ ΚΟΜΜΑΤΑ ΛΕΥΚΟ ΑΚΥΡΟ Ο Ρ Κ Ι Σ Τ Η Κ Ε Η Ν Ε Α Κ Υ Β Ε Ρ Ν Η Σ Η Oρκίστηκε ενώπιον του Προέδρου της Δημοκρατίας η νέα κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου. Ο πρωθυπουργός και οι νέοι υπουργοί και υφυπουργοί πήγαν με τα πόδια στη Βουλή συνοδευόμενοι από πολύ κόσμο που τους χειροκροτούσε και τους ευχόταν καλή δύναμη και καλή επιτυχία. Στη Βουλή θα γίνει η συνεδρίαση του πρώτου Υπουργικού Συμβουλίου, που για πρώτη φορά θα είναι ανοιχτή στα μέσα ενημέρωσης. Συγχωνεύσεις υπουργείων, μικρότερο και ευέλικτο σχήμα, έναν αντιπρόεδρο -το Θεόδωρο Πάγκαλο- με συντονιστικό ρόλο, κορυφαία στελέχη με προηγούμενη κυβερνητική εμπειρία αλλά και 26 νέα πρόσωπα, καθώς και έντονο «άρωμα γυναίκας» είναι τα στοιχεία που συνθέτουν τη νέα κυβέρνηση Παπανδρέου, που ανακοινώθηκε νωρίς το βράδυ της Τρίτης. Ο πρωθυπουργός διατηρεί το χαρτοφυλάκιο των Εξωτερικών. Στις 14 Οκτωβρίου θα ανοίξει η Βουλή, στη συνέχεια θα γίνει η εκλογή του νέου Προεδρείου και στις 16 του μηνός θα γίνουν οι προγραμματικές δηλώσεις της νέας κυβέρνησης, επί των οποίων θα γίνει ψηφοφορία το βράδυ της Κυριακής 18 Οκτωβρίου. Η νέα κυβέρνηση συγκροτείται από 14 υπουργεία με αντίστοιχο αριθμό υπουργών ενώ υπάρχει ένας ακόμα υπουργός, ο Χάρης Παμπούκης, υπουργός Επικρατείας παρά τω πρωθυπουργώ χωρίς χαρτοφυλάκιο. Επίσης στην κυβέρνηση μετέχουν 22 υφυπουργοί. Από το σύνολο των 36 υπουργών και υφυπουργών 24 μετέχουν για πρώτη φορά σε κυβέρνηση με μόνο 12 να έχουν προηγούμενη κυβερνητική εμπειρία. Μετέχουν επίσης εννέα γυναίκες από τις οποίες οι 5 είναι υπουργοί και οι 4 υφυπουργοί ενώ υπάρχουν και πέντε εξωκοινοβουλευτικά στελέχη. Πρόεδρος της Βουλής θα προταθεί ο Φίλιππος Πετσάλνικος και γραμματέας της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΠΑΣΟΚ ο Χρήστος Παπουτσής, ο οποίος μαζί με τον Πέτρο Ευθυμίου θα είναι και οι κοινοβουλευτικοί εκπρόσωποι του κινήματος. Γενικός γραμματέας του Υπουργικού Συμβουλίου αναλαμβάνει ο Σωτήρης Λύτρας. Εξάλλου, όπως ανακοινώθηκε ο πρώην πρόεδρος της Βουλής Απόστολος Κακλαμάνης εξέφρασε την επιθυμία να στηρίξει το έργο της κυβέρνησης και την αναβάθμιση του κοινοβουλίου από τη θέση του απλού βουλευτή. Στο νέο κυβερνητικό σχήμα υπάρχουν δύο υφυπουργεία τα οποία θα έχουν έδρα στη Θεσσαλονίκη. Το ένα είναι το Υφυπουργείο Εσωτερικών και το άλλο το Υφυπουργείο Οικονομίας και 11
Ελληνισμóς Έκδοση της Αυτοδιοίκησης Ελλήνων Ουγγαρίας Τα νέα μας / Híreink Ανταγωνιστικότητας. Όπως αναφέρθηκε σχετικά, η δημιουργία των δύο υφυπουργείων και η τοποθέτηση της έδρας τους στη Θεσσαλονίκη σχετίζεται με την επιθυμία του κ. Παπανδρέου να τονώσει την κυβερνητική δραστηριότητα στη βόρεια Ελλάδα δίνοντας στα δύο υφυπουργεία σημαντικές αρμοδιότητες, αντικαθιστώντας έτσι ένα υπουργείο, το Μακεδονίας Θράκης το οποίο δεν είχε ουσιαστικά καμία αρμοδιότητα. Πηγή: www.kathimerini.gr με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ ΠΑΡΑΚΛΗΣΗ Παρακαλούμε θερμά τους συνάδελφους απόφοιτους πανεπιστημίων και ανωτάτων σχολών, να μας αποστείλουν τα βιογραφικά τους σημειώματα, στην ουγγρική ή στην ελληνική γλώσσα, καθώς και τον αριθμό του πτυχίου τους, για να συμπεριληφθούν στον δεύτερο τόμο του Λευκώματος πτυχιούχων πανεπιστημίων και ανωτάτων σχολών Ουγγαρίας. Διεύθυνση: Ράπτης Ιωάννης (Raptis Ioannis) 1134 Budapest Kassák L. u. 40. Τηλ.: 465-06-00 Φαξ: 320-73-19 Βουδαπέστη, 1 Σεπτεμβρίου 2009 12
ΟκτώβριΟς 2009 EτΟς: 15 Τα νέα μας / Híreink Magyországi Görögök Országos önkormányzata pályázatot hirdet a Magyarországi Görögök Kutató Intézete igazgatói munkakörére A munkakör betölthető: 2009. december 1-től Az igazgató feladata: a tudományos kutatói feladatokhoz kapcsolódó tevékenységek ellátása az intézet tudományos tevékenységének irányítása, koordinálása az intézet, mint kutató hely tudományos koncepciójának megvalósítása, jóváhagyott alapfelada tainak teljesítése A pályázókkal szembeni követelmények: büntetlen előélet szakirányú egyetemi végzettség a görög és a magyar nyelv kiváló ismerete, előnyt jelent egy világnyelv előadóképes ismerete előnyt jelent: vezetési, szervezési gyakorlat vagy képesítés a pályázat elnyerését követően nem állhat más munkáltatónál főállású vezetői munkakörben (1992. évi XXXVIII.tv. az Államháztartásról) Az intézettel kapcsolatos tudományos teljesítmény- és gazdálkodási követelmények: az intézet tudományos tevékenységének koordinálása és tudományos teljesítményének növelése az intézet tudományos eredményei hasznosításának erősítése és az eredmények társadalmi hasz nosságának, közéleti kommunikációjának hangsúlyossá tétele az államháztartásról szóló 1992. évi XXXVIII.tv.88.. 1.bek. ellátása* *87. (1) A költségvetési szerv az államháztartás részét képező olyan jogi személy, amely a társadalmi közös szükségletek kielégítését szolgáló jogszabályban, határozatban, alapító okiratban (a továbbiakban együtt: alapító okirat) meghatározott állami feladatokat alaptevékenységként, nem haszonszerzés céljából, az alapító okiratban megjelölt szerv szakmai és gazdasági felügyelete mellett, az alapító okiratban rögzített illetékességi és működési körben, feladatvégzési és ellátási kötelezettséggel végzi. (2) Költségvetési szervek: a) a központi költségvetési szerv (ideértve a Munkaerőpiaci Alapból fi nanszírozott munkaerőpiaci szervezetet is); b) helyi önkormányzati költségvetési szerv, a helyi kisebbségi önkormányzati költségvetési szerv; c) a társadalombiztosítási költségvetési szerv; d) az országos kisebbségi önkormányzati költségvetési szerv; e) a köztestületi költségvetési szerv. BH2004. 52. II. Annak eldöntésekor, hogy valamely szervezet központi költségvetési szervként, jogképességgel rendelkező jogi személy-e, annak van ügydöntő jelentősége, hogy az adott időszakban hatályos költségvetési törvény milyen rendelkezéseket tartalmaz [Alkotmány 19. (1) bek., Ptk. 28. (2)-(3) bek., 29. (1) bek., 36. (1) bek., Pp. 48., 130. (1) bek. e) pont, 157. a) pont, 1987. évi XI. tv. 1. (2) bek. a) pont, 1992. évi XXXVIII. tv. 20. (2) bek., 87. (1)-(2) bek., 124. (2) bek. i) pont, 1996. évi CXXIV. tv., 1999. évi CXXV. tv. 1. melléklet, 46/1994. (IX. 30.) ogy. hat. 145. (2) bek. b) pont, 217/1998. (XII. 30.) Korm. r. 12. (2) bek.]. 88. (1) Költségvetési szervet alapíthat az országgyűlés, a Kormány, a fejezet felügyeletét ellátó szerv vezetője. A pályázatnak tartalmaznia kell: a pályázónak az intézet vezetésére, fejlesztésére, tudományos programjának megvalósítására vonatkozó koncepcióját, részletes szakmai önéletrajzot tudományos fokozatának és idegen nyelv ismeretének megjelölését eddigi szakmai munkájának ismertetését 13
Ελληνισμóς Έκδοση της Αυτοδιοίκησης Ελλήνων Ουγγαρίας Τα νέα μας / Híreink A pályázathoz mellékelni kell: 3 hónapnál nem régebbi erkölcsi bizonyítványt a végzettséget, tudományos fokozatot és nyelvtudást igazoló oklevelek hiteles másolatát a pályázó jelenlegi munkahelyének besorolásának, beosztásának és fi zetésének megjelölését A magasabb vezetői megbízás( napi hatórás közalkalmazotti jogviszony) legfeljebb 3 évig terjedő időtartamra szól. Igazgatói munkakörre vezetői megbízás annak adható ki, akivel szemben összeférhetetlenség nem áll fenn. A pályázati kiírás az ELLINIZMOS című újság 2009. októberi számában kerül közzétételre. A pályázat benyújtási határideje: 2009. november 30. A pályázat elbírálásának határideje: 2009. december 20. A pályázatot a Magyarországi Görögök Országos Elnökének címzett kísérő levéllel együtt, zárt borítékban, az országos önkormányzat titkárságán (1054 Budapest, Vécsey u. 5.) Vengrinyák Editnél lehet leadni, hétfőtől-péntekig 9-15 óráig. Koranis Laokratis elnök Kirándulás a hajdani váci görögök nyomában A 200 évvel ezelőtt született Argenti Döme váci görög orvosdoktor emlékére 2009. október 10-én a VIII. és a XV. kerületi Görög Kisebbségi önkormányzatok közös szervezésében egy kellemes hangulatú, sokszínű élményt adó buszos kirándulásra került sor Vácott: itt a váci görögök nyomait is kerestük, és nem is hiába. Segítségünkre volt egy 67 éves (losonci születésű, 12 unokájára, és egy dédunokájára büszke) váci tanárember, aki nagy szeretettel, tudással és huncut, adomázós történeteivel három órás sétánkat élénkké és tanulságossá tette. Sétánk a XVIII. századi váci Diadalív közelében lévő Kőkapu étteremben egy ízletes ebéddel zárult. Délutánunkat Vácrátóton, a csodálatos arborétumban töltöttük: a gróf Vigyázócsalád hatalmas botanikus kertjében egy léleksimogató séta keretében ismerkedhettünk meg fűvel-fával, bokorral, cserjével. No, de térjünk rá a váci görög közösség kialakulására, történetére. A több hullámban érkező első diaszpóra fénykora a XVIII. század volt: ezen időszakban felépített örökségük ma is ékesség több magyar városban, így Vácott is. Egy 1713-ból való (a város és a földesúr közötti) szerződésben már esik szó Görögkeletiek -ről. 1733-ban megalakult egy kereskedőtársaság, melynek pecsétjén a kereskedők védőszentje, Szent Miklós volt látható. Váci kereskedők voltak 1757-ben például az alábbi görögök: Bendella Demeter; Gacsaoni János; György Antal; Kalosai György; Kolomán Tamás; Mancsugu Demeter (?-1779; görög kereskedő: Vácott volt egy kis üzlete 1757-ben a váci városháza épületében); Mausok Tamás; Muscok György; Papp/Popp Demeter, János és Tamás; Tolojani Demeter és Tamás (e testvérpár közösen rendelkezett Vácott egy bolttal és két raktárral). Volt Vácott Görög-udvar is, mely oly jellemző épületegyüttest jelent a XVIII- XIX. századi magyarországi görögség lakta magyar városok központjaiban. 1795-ben a Helytartótanács 17 görög iskolát engedélyezett: ezek egyike Vácott működött, mely adat az itteni görög kereskedők jelentőségét mutatja; és azt az igényüket is, hogy fenntartsák a görög identitást e közösség ifjaiban. Az 1793-ra elkészült váci görög templom A váci görög templomot 1795- ben a szerviai születésű Dionüsziosz Papajannuszisz (másként Popovics 14
Οκτώβριος 2009 EΤΟΣ: 15 Τα νέα μας / Híreink Dénes) budai görög püspök szentelte föl Szent Miklós tiszteletére. A váci ortodox templom 1963-ig szolgált istentiszteleti célokat: azóta kiállító terem lett belőle, de a kulturális hírekben Görög templom néven említődik napjainkban is. A váci görög templom ajtajától balra, a belső oldalfalon található Bratovics Péter váci görög kereskedő görög és magyar nyelvű síremléke a XIX. század elejéről. Igen adakozó kereskedő volt: végrendeletében is nagyobb összegeket hagyott különböző közösségi célokra. (Egyes vélemények szerint Jókai Mór róla mintázhatta Brazovics Athanáz komáromi görög kereskedő alakját az Aranyember címet viselő regényében.). Vác helytörténeti irodalma több helyi görögöt is számon tart. Elsőként egy olyan Vácott élő görögöt említenénk, aki 1837-1840 között Kossuth politikai fogolytársa volt: Oeconom György váci ügyvéd később is kiváló kapcsolatban állt Kossuth Lajossal. Jó példa erre az az esemény, amikor a haza védelme megszervezése céljából 1848. július 30-án Vác városába érkezett Kossuth: barátja, Oeconom György fogadta az ekkor érkező nevezetes vendéget. Az ügyvéd fia, ifjabb Oeconom György (1826-1905) joggyakornok 1848 szeptemberétől önkéntesként szolgált a 14. honvédzászlóaljnál: 1849 februárjától hadnagy lett; Világosnál azonban már főhadnagyi rangban szolgált. Később gőzhajókapitányként dolgozott a Dunán. 1867-től Pest város Honvédegyletének tagja lett. Vác hadtörténete szempontjából indokolt még említeni a bihardiószegi görög családból származó Kiss Pál (1809 1867) honvédtábornokot, akit a magyar szabadságharc legmagasabb rangú görög eredetű tisztjeként számos dicsőséges csata hőseként tart számon a történelmi emlékezet. 160 évvel ezelőtt zajlott a tavaszi hadjárat: e győzedelmes csatasorozatnak a főbb állomásai voltak (többek között) Tápióbicske, Isaszeg és Vác. 1849. április 10-én Vác bevétele során a Gombás patak hídjánál alakult ki nagy összecsapás: Földvári Károly őrnagy 3. honvéd zászlóalja, Kiss Pál alezredes 9. honvéd zászlóalja és a lengyel zászlóalj együttes erővel, véres és kemény harcban, golyózáporral szemben morzsolták föl az ellenség erejét. A győzelem jelentőségét az is növelte, hogy az osztrák parancsnok, Christian Götz tábornok is fogságba esett. De a leghíresebb egy váci görög orvos volt! Argenti nevezetű görög kereskedő fia volt Argenti Döme (Vác, 1809. szeptember 2-1893. október 27., Vác), aki szülővárosa nevezetes piarista gimnáziumában tanult. Orvosi oklevelének megszerzése után szülővárosában telepedett le 1836-ban. 1848-tól nemzetőr volt Vácott. Homeopátiás íróként lett közismert a maga korában. Argenti Döme Különféle betegségek hasonszenvi gyógyítása című könyve 1847- ben jelent meg először, és a következő évtizedekben a legnépszerűbb homeopátiás ismeretterjesztő szakirodalomnak bizonyult (nyolc magyar nyelvű és két német kiadást ért meg, körülbelül tízezer példányban fogyott el). A XIX. század ötvenes éveitől a váci előkelőségek, a papság keresett orvosa volt. Madách Imrét és Tompa Mihályt is kezelte. Deák Ferenc háziorvosa volt. 1866-tól a Magyar Homeopaták Egyesületének elnökévé választották. Nemzetközileg elismert szaktekintély lett. Nyughelye ma is az alsóvárosi temetőben található. 1991-től a váci képviselőtestület döntése alapján a váci városi kórház előtti tér Argenti Döme nevét viseli. Emléktábla is őrzi emlékét a Köztársaság út 6. szám alatti szülőházán. Jó hangulatú kirándulásunk mintegy lelki időutazást is jelentettek a résztvevők számára! Nagybátyám mindig azt mondta, hogy utazni annyi, mint élvezetesen tanulni! Nos, akkor azt kell tenni a jövőben is, amit e görög önkormányzatok is tesznek: Utazzunk, hogy tanuljunk! Fontosabb irodalom: Dr. Diószegi György Antal Nagy Márta: Görög egyházművészeti emlékek Magyarországon. Debrecen, 1996. 78.; A magyarországi görög diaszpóra egyházművészeti emlékei I. Ikonok, ikonosztázok. Debrecen, 1998. 106. Dr. Sasvári László - Dr. Diószegi György Antal: Görög templom, Görög utca In.: Váci polgár. Közéleti lap. 15. évfolyam 2. szám 2009. február 12-13. 15
Ελληνισμóς Έκδοση της Αυτοδιοίκησης Ελλήνων Ουγγαρίας Τα νέα μας / Híreink VI. MAGYARORSZÁGI NEMZETISÉGI FILMSZEMLE A szemle célja a hazai nemzetiségi filmes műhelyek és alkotások bemutatása, a nemzetiségi témát feldolgozó filmek népszerűsítése a nemzetiségek, a többi nemzet, illetve az anyaországi alkotók körében. A nemzetiségi filmszemlét a 2005-ös évtől kezdődően kétévente, Budapesten rendezzük meg, minden egyes évfolyamot különös tekintettel egy-egy hazai házigazda nemzetiség bemutatására. A mindenkori házigazdák kultúrájának bemutatása a többi nemzetiséghez viszonyítva hangsúlyosabban lesz jelen a nemzetiségi filmszemléken. A soros házigazdaságot a díjkiosztó gálán sorsolással döntjük el. Az VI. Magyarországi Nemzetiségi Filmszemle házigazdái a magyarországi románok lesznek. Pályázható alkotások: 2008. január 1. után készült filmek. Pályázhatnak: a közszolgálati televíziók nemzetiségi szerkesztőségei, valamint hazai nemzetiségi témát feldolgozó szerkesztőségek, - a kereskedelmi televíziók hazai nemzetiségi témákat megjelenítői alkotói, - helyi vagy városi televíziók, - független filmes alkotók vagy műhelyek Egy alkotó maximum 3 saját filmmel nevezhet. Nevezhető kategóriák: 1, dokumentumfilm 2, ismeretterjesztő film 3, kisebbségi közösség hiteles bemutatása (monográfia, portré, riport) 4, egyéb A szemle verseny, a nevezett filmekből 3 tagú szakmai zsűri válogatja ki a szemle programjába bekerülő alkotásokat, amelyeket kategóriánként értékel. A versenyprogramba került filmek alkotóit az előzsűri döntése - 2010. január 15. után levélben értesítjük. Csak ezután kell beküldeni a vetíthető kópiát. Technikai követelmények: A szemle programjába a nevezési lapokat és filmeket 4 példányban, DVD lemezen kell beküldeni. Az alkotások hossza nem haladhatja meg a 60 percet, alsó perclimit nincs. Fontos megjegyzés: A szemle programjába nevezhető alkotásoknak meg kell felelniük a mindenkori filmes formai követelményeknek (főcím, stáblista stb.). Nem elfogadható a magazin-főcímekkel, konferáló szövegekkel nevezett alkotás, mivel a nevezés benyújtása után a filmeken semmilyen módosítást nem fogadunk el. Az alkotások nyelve lehetőleg az adott nemzetiség nyelve, illetve a magyar nyelv / felirat vagy szinkron formájában /. A külföldi vendégek részére minden, a szemleprogramban szereplő film angol nyelvű dialóglistáját mellékeljük, ezért ezeket a versenybe került filmek vetíthető kópiájával együtt kérjük elküldeni. A filmszemle programjában csak azok a művek vehetnek részt, melyeknek vetíthető kópiáját 2010. február 15-ig eljuttatják címünkre. A nevezési határidő: 2009. december 1. A filmszemlére kizárólag elektronikus úton lehet nevezni a www.nemzetisegifilmszemle.com weboldalon található nevezési lap kitöltésével. A filmszemle nevezési lapját kinyomtatva, a 4 DVD kópiával egyetemben, 2009. december 1-ig küldjék el a következő címre: Magyar Televízió Zrt., 1037 Budapest, Kunigunda útja 62-64., Kisebbségi Műsorok Szerkesztősége, A borítékon, kérjük, tüntessék fel: VI. Magyarországi Nemzetiségi Filmszemle 16
Οκτώβριος 2009 EΤΟΣ: 15 Τα νέα μας / Híreink ΜΠΕΝΑΤΟΣ ΒΑΓΓΕΛΗΣ, «0 δάσκαλός μας» Τον συναντήσαμε πρόσφατα στο σπίτι του. Είναι προχωρημένης ηλικίας, αν και πέρασε τα 85 χρόνια της ηλικίας του, είναι δραστήριος και πολυάσχολος. Παρακολουθεί με έντονο ενδιαφέρον τόσο τις εξελίξεις στην Ελλάδα, όσο και τις δραστηριότητες της Αυτοδιοίκησης Ελλήνων Ουγγαρίας, για τις οποίες είναι υπερήφανος. Συχνά συναντά τους πρώην μαθητές του, που κάποτε πριν 50 χρόνια τους δίδασκε ελληνικά, και οι οποίοι τον προσφωνούν «Δάσκαλε!», που γι αυτόν είναι η μεγαλύτερη τιμή και ικανοποίηση. Ο συναγωνιστής μας Βαγγέλης έχει πλούσια αγωνιστική δράση. Γεννήθηκε το 1924 σ ένα προάστιο του Καΐρου της Αιγύπτου από Έλληνες γονείς. Ο πατέρας του καταγόμενος από την Κεφαλλονιά το 1900 μετακόμισε στην Αίγυπτο, με την ελπίδα να βρει καλύτερες συνθήκες διαβίωσης, ενώ η μητέρα, η οποία μετακόμισε και αυτή στο Κάιρο, κατάγονταν απ το Λεωνίδιο της Πελοποννήσου. Οι γονείς του ήταν άνθρωποι με αριστερές πεποιθήσεις, γι αυτό και συνδέθηκαν με το αριστερό κίνημα των Ελλήνων της Αιγύπτου. Ο Βαγγέλης δεν ήξερε ελληνικά, και όταν εισάχθηκε στο ΑΜΠΕΤΕΙΟ του Καΐρου, έμαθε παράλληλα τέσσερις γλώσσες, την ελληνική, αγγλική, γαλλική και τα αραβικά. Απ αυτή τη Σχολή απόκτησε το δίπλωμα ειδίκευσης στο εμπόριο. Συνδέθηκε και ο ίδιος με το αριστερό προοδευτικό κίνημα των Ελλήνων της Αιγύπτου και το 1944 έγινε μέλος του ΚΚΕ. Στην περίοδο του Β Παγκοσμίου Πολέμου επιστρατεύτηκε. Υπηρέτησε στο πολεμικό ναυτικό. Κατά το τέλος του πολέμου ο Μπενάτος Βαγγέλης, μαζί με άλλους αγωνιστές του κινήματος των Ελλήνων της Μέσης Ανατολής, συλλαμβάνεται και επί δυο έτη βρίσκεται στις φυλακές των Άγγλων. Μετά την αποφυλάκισή του, μαζί με άλλους αγωνιστές, πήραν το μήνυμα για έξοδο απ την Αίγυπτο με αποστολή να πάνε στην Ελλάδα να πλαισιώσουμε τις μαχόμενες μονάδες του ΔΣΕ. Ήταν 17 Αυγούστου όταν μάθαμε τη λήξη του Εμφυλίου, μας λέει ο Βαγγέλης. Στην τσεχοσλοβάκικη πρωτεύουσα μας ανακοίνωσαν πως στην Ελλάδα έληξε ο εμφύλιος πόλεμος. Το γεγονός μας λύπησε πάρα πολύ. Τότε η οργάνωση μάς είπε να πάμε στη Βουδαπέστη, για να βοηθήσουμε τα Ελληνόπουλα του Εμφυλίου στην εκμάθηση των Ελληνικών. Στη Βουδαπέστη πρώτα εργάστηκε στον Σταθμό Ζαχαριάδη στα Ελληνόπουλα και μετά μετακόμισε στον παιδικό σταθμό του Ντήγκ, ως Διευθυντής της ελληνικής γλώσσας στα Ελληνόπουλα. «Σ αυτόν τον σταθμό δίδαξα εκατοντάδες Ελληνόπουλα, τα οποία, αν και πέρασαν από τότε πάνω από 40 χρόνια, όταν με συναντούν μου λένε «καλημέρα δάσκαλε» και όχι μπάρμπα-βαγγέλη, γεγονός που δείχνει τον σεβασμό τους στο πρόσωπό μου. Αυτό με ευχαριστεί ιδιαίτερα. Εκτός την ελληνική γλώσσα, γραμματική, δίδαξα και ιστορία και γεωγραφία της Ελλάδας. Ο αριθμός των Ελληνόπουλων στον παιδικό σταθμό του Ντήγκ ανέρχονταν σε 400 μαθητές. Το 1953 εισάχθηκα στο Πανεπιστήμιο Οικονομικών Επιστημών Καρλ Μαρξ Βουδαπέστης αποφοιτώντας το 1957, όπου ειδικεύτηκα στο εξωτερικό εμπόριο. Πρώτα εργάστηκα στην επιχείρηση ΜΕΤΡΙΜΠΕΞ, και στη συνέχεια διορίστηκα εμπορικός ακόλουθος στην Ουγγρική Πρεσβεία της Συρίας. Τώρα είμαι συνταξιούχος. Έχω δύο παιδιά και δύο εγγόνια.» Στην Βουδαπέστη ο Σ. Μπενάτος Βαγγέλης συμμετείχε σ όλες τις πολιτιστικές και καλλιτεχνικές δραστηριότητες της ομογένειάς μας. Για ένα χρονικό διάστημα ήταν και πρόεδρος της Αυτοδιοίκησης των Ελλήνων του 2ου Διαμερίσματος Βουδαπέστης. Για αρκετά χρόνια ήταν Πρόεδρος του Ελληνικού Τμήματος της Ένωσης Αντιστασιακών Αντιφασιστών Ουγγαρίας. Το 2004, η Ένωση Αντιστασιακών Αντιφασιστών Ουγγαρίας, για τις υπηρεσίες που πρόσφερε στο κίνημα, του απένειμε το βραβείο RADNÓTI MIKLÓS. Ευχόμαστε στο σύντροφο και φίλο μας Βαγγέλη δύναμη, υγεία και ευτυχισμένη ζωή. Xρ. A. 17
Ελληνισμóς Έκδοση της Αυτοδιοίκησης Ελλήνων Ουγγαρίας Όλος ο κόσμος... μια Ελλάδα Őszintén arról, hogyan éltem meg egy négy napos athéni utazást A v a g y a z a n g o l n y e l v t u d á s a m é g a g ö r ö g f i a t a l o k k a p c s o l a t t e r e m t é s é t i s m e g k ö n n y í t i 2 0 0 9 - b e n Épp kész voltam a bőröndöm kipakolásával. Örültem, hogy végre otthon lehetek, két görögországi utat és egy eseménydús nyarat magam mögött tudva nem vágytam másra csak nyugalomra, hogy felkészülhessek az egyre közeledő szeptember elsejéhez. De most még az iskolakezdés megrettentő közelsége sem zavart különösképpen. Kimentem a nappaliba a testvéreimhez, hanyatt dőltem a kanapén, a fejem befúrtam két párna közé, és élveztem a bűnös semmittevést. Majd a húgom bájosan közölte, hogy szeptember elejével Athénba utazom, hogy a görög parlamentben képviseljem magyarországi görög fiatalokat. Úgy emlékszem, ezután egy jó ideig a párnák között hagytam a fejem. Szeptember negyedikén, a Ferihegyen számolgattam a gép indulásáig hátralévő perceket, míg a gondolataim hol itt, hol ott jártak a már csak pillanatokra lévő utazás, és a mellettem ülő 18 huncut mosolyú japán néni között. Pár óra múlva már az athéni repülőtéren vártam a futószalagon érkező csomagom, s közben azon tűnődtem mitől olyan más ez a váró, mint a magyarországi; szembetűnő különbséget nem vettem észre, valószínűleg a levegőben lehetett valami a jól ismert görög életérzésből. Kis idővel később, miután rájöttem, hogy rossz futószalagnál várakozom, magamhoz vettem a reményem szerinti saját bőröndöm, majd sikeresen csatlakoztam a többi külföldi országot képviselő velemkorú fiatal egyre gyarapodó táborába. Meglepetten tapasztaltam, hogy szinte senki nem beszél görögül, viszont az angol nyelvet - egybekötve egy kis mutogatással - meglehetősen jól alkalmazza mindenki, mint kommunikációs eszközt. A kivétel én voltam, ez jócskán nehezítette, hogy kifejezzem magam, így magamban próbáltam kitalálni, hány, és milyen nemzetiség képviselője vesz körül. Ezt, akárhogyan is éreztem magam akkor, utólag visszagondolva, nagyon izgalmasnak találom. Egy jó időnyi várakozás után busz érkezett, hogy ideiglenes otthonunkba vigyen, a parlament öt csillagtól sziporkázó szállodájába. (Megjegyzem, a várni, arra hogy történjen valami a négynapos kintlétünk meghatározó elemévé vált). A buszúton volt szerencsém összeismerkedni Mohameddel, az egyiptomi származású fiúval. A szimpátia kettőnk között egyre egyoldalúbbá vált, mikor már csak a mi, este iszogatunk szavakat tudtam kivenni az egyre szélesebben vigyorgó fiatal beszédéből, de őszinte lelkesedése mosolyt erőltetett az én arcomra is. A szállodába érve hol a bejelentkezésre vártunk, hol a kulcsra, hol csak arra, hogy történjen valami, mindenesetre a percek lassabban teltek, mint bármelyik történelemórán. Aztán újfent buszokba tereltek minket, első programunk, a parlamenti köszöntés következett, ahol mindenki miniszterelnök mellett álhatott egy fénykép erejéig, majd helyet foglaltunk a parlament nagytermében. Két három órája beszélhettek úgy hogy nem értek semmit, mikor észrevettem hogy az időérzékem kezd súlyos károkat szenvedni, és úgy érzem, hogy már egy napja ülök a székemben. Szerencsére nemsokára már a szállodánk éttermében foglalhattunk helyet a rengeteg és finom ennivaló előtt, amit még a túlsúllyal küszködők is minden bűntudat fogyasztottak el egy ilyen nap után. Az elkövetkezendő három napban végig volt mit csinálni. A szervezők gondoskodtak arról, hogy program kövessen programot,
Οκτώβριος 2009 EΤΟΣ: 15 Όλος ο κόσμος... μια Ελλάδα így ötödszörre is megnézhettem az Akropoliszt, elmehettem egy valóban lenyűgöző görög planetáriumba, közel fél órát sétálgathattam Athén hangulatos kis utcáiban, és megnézhettem egy népi görög táncbemutatót. Kár, hogy az emberek nem szeretik, ha megáznak és a hirtelen érkezett eső miatt vissza kellett mennünk a szállásra. Megaztán, ne feledkezzünk meg a hajnalig tartó fergeteges bulikról, amelyek a szálloda alsó szintén kialakított discohelyiségben kerültek megrendezésre. A jó hangulatról igényes dj-k, víz, és rajtam kívül úgy három táncolgató ember gondoskodott, bár lehet, hogy csak én mentem le rosszkor. Talán e pár sor elolvasása után, úgy tűnik, nem marad nagy élmény számomra ez az utazás. Pedig épp ellenkezőleg; elnézést kérek a megtévesztő negatív felhang miatt. Nagy- nagy köszönet jár a Görög Parlamentnek és Magyarországi Görögök Országos Önkormányzatának, hogy megszervezte ezt az utazást, a szállás, az étkezés, a programok, valószínűleg nem kis költségvetésből jöttek össze, mindamellett, hogy szórakoztató is lehetett volna mindez. Ha sikerült volna elengednem magam a tőlem szinte semmiben sem különböző fiatalok között, amit az igencsak kezdetleges angol nyelvtudásom gátolt, nem érezném úgy, hogy felesleges volt az ottlétem. Hiszen a rendezvény célja pont ez volt, a barátságkötés, a nemzetiségek közti testvériség felismerése; soha nem felejtem el, amikor az egyik étkezés alkalmával egy asztalnál ülhettem hét más-más országból érkezett fiúval és lánnyal. Lenyűgöző volt látni, hogy pár fiatal, akik a világ különböző pontjairól érkeztek ide, és épphogy csak megjegyezték egymás nevét, milyen könnyedén el tudtak beszélgetni filmekről, zenéről, és a kamaszlét mindennapos témáiról. Nem is kell mondanom, mennyire rossz érzés volt, hogy nem tudok alkotóeleme lenni én is a beszélgetésnek, hogy elmondhassam, mennyire szeretem én is az Amelie csodálatos élete című filmet, vagy kifejezni az együttérzésem a fiúval, aki hozzám hasonlóan ecetet öntött véletlenségből a salátára olaj helyett. Azt hiszem, ha sok minden mást nem is, egyet biztosan nyertem ezzel az utazással; ráébredtem, hogy mikor azt mondják, hogy tanulj meg angolul, mert anélkül semmire nem mész az életben nem azért teszik, mert nincs más dolguk, hanem mert ez az igazság. Hasznos felismerés volt ez, el sem tudom mondani, mennyire hasznos, és ezt a kint töltött négy napnak köszönhetem, és annak, aki nem engedte volna, hogy kihagyjam. Köszi Apa! Σ` ευχαριστώ, μπαμπά! Ui.: Ötöst írtam angolból. Theano Kapareli 19
Ελληνισμóς Έκδοση της Αυτοδιοίκησης Ελλήνων Ουγγαρίας Όλος ο κόσμος... μια Ελλάδα Magyarországi Görög Önkormányzatok Ελληνικές Αυτοδιοικήσεις της Ουγγαρίας Miliosz Nikolett rovata Ως αποτέλεσμα των μειονοτικών εκλογών το 2006, 14 υπαίθριες ελληνικές αυτοδιοικήσεις συνέχισαν ή ξεκίνησαν τη λειτουργία τους στην Ουγγαρία. Διάφορες κοινότητες, μακριά από τη Βουδαπέστη προσπαθούν να διαφυλάξουν παραδόσεις και έθημα με καρδιά και ψυχή. Η παρούσα σειρά συνεντεύξεων ξεκίνησε με σκοπό να γνωριστούμε καλύτερα μεταξύ μας εμείς οι έλληνες, ζώντας σε διάφορα σημεία της Ουγγαρίας είτε στην πρωτεύουσα είτε στην ύπαιθρο. Κάθε μήνα θα σας γνωρίσουμε από μία ελληνική μειονοτική αυτοδιοίκηση της υπαίθρου. Πρώτη μου συνομιλήτρια ήταν η Barbara Németh, πρόεδρος της νεοϊδρυθείσας Αυτοδιοίκησης Ελλήνων της Százhalombatta. Μηλήσαμε για θέματα παρελθόντος, παρόντος, μέλλοντος, για τις αρχές και το σήμερα. Százhalombatta a főváros és Beloiannisz falu között félúton, a Benta-patak völgyében fekszik. A város színes kulturális élettel rendelkezik, ám 2006- ban újabb színfolttal gazdagodott: ekkor alakult meg a Százhalombattai Görög Kisebbségi Önkormányzat. Mióta érlelődött a gondolat, hogy intézményes formában fogjátok össze a százhalombattai görögöket? Az önkormányzat megalakításának gondolata legelőször akkor fogalmazódott meg bennem, amikor Thesszalonikibe, a külföldi görögök évente megrendezésre kerülő találkozójára utaztunk, és a buszon feltették nekem a kérdést, hogy ha minden lehetőség adott, akkor miért nem alakítjuk meg Százhalombattán is a görög önkormányzatot? Az az igazság, hogy akkor ez a dolog még nagyon távolinak tűnt, de elgondolkoztam azon, hogy ez egy nagyon jó lehetőség! Hazaérkezésem után megkerestem Agárdi Elektrát, akivel már régóta ismertük egymást, és tőle kértem segítséget az első lépések megtételéhez. Tőle kaptam meg Agárdi Bendegúz telefonszámát, akit felhívtam, és elmondtam mit szeretnék. Másnap már a Százhalombattai Művelődési Házban találkoztam vele, és az akkori elnök úrral, Szkevisz Theodorosszal. Segítettek, elmesélték, hogyan kellene elkezdenem a munkát, hoztak nyomtatványt, és azt kérték tőlem, hogy egy hét alatt gyűjtsek össze 30 főt a görög névjegyzékhez. Mivel az idő nagyon szorított, nem voltam biztos a sikerben, de azt mindenképpen nagyon szerettem volna, ha a nyelvoktatás elkezdődne, mert két gyermekem van, akik miatt ez a kérdés nagyon fontos számomra. Én, míg Beloianniszban éltem, ott tanultam görögül, azoknak az éveknek a gyümölcsét tartogatom most is magamban, és ezt próbálom meg fejleszteni. Olyan közhelyesnek hangzik, de igaz, hogy az ember, ahogy öregszik, egyre jobban keresi a gyökereit. Legalábbis én így vagyok vele. A beszélgetés után átgondoltam a dolgokat, s egy nagyon kedves ismerősöm, Fehér Lívia segítségével nyakamba vettem a várost, házrólházra járva felkerestem azokat a görögöket, akiket ismertem. Hogyan fogadtak? Valaki nagyon örült, valaki azt mondta, hogy: Oh, Barbara, csak nem képzeled, hogy megváltod a világot? Azt mondtam neki, hogy: Nézd! Ha megalakulunk az már siker, és ha annyit tudok tenni, hogy a te gyerekeid görögül tanuljanak, az meg még nagyobb siker. Hát, így sikerült megalakulnunk. Akkor nem is kérdés, hogy ennyi munka után te lettél az elnök! Bele sem gondoltam akkor abba, hogy elnök legyek. A görög önkormányzatunkban öten vagyunk: Kosztandinidisz Hrisztosszal, Németh Sándor Hrisztosszal, Fekete Miklóssal és Sztaonasz Vaszilisszel dolgozom együtt. Az alakuló ülésen a tagok egyhangúlag rám szavaztak, de ez gondolom annak tudható be, hogy én voltam az, aki elsőként indult el ezen a rögös úton. Nem csalódtam bennük a mai napig se, mindent meg tudunk beszélni, havonta többször is összeülünk, nem folyunk bele a magyar politikába. Maximálisan megbíznak bennem, ez nagyon fontos nekem. Akkor a kulcsszó az együttműködés Igen, ez nagyon fontos, de 20