Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής Πανελλήνια έρευνα για τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών στους μαθητές Έρευνα ESPAD 2011 Αποτελέσματα για το Ν. Καβάλας Σε συνεργασία με το Κέντρο Πρόληψης και Καταπολέμησης Ναρκωτικών Ν. Καβάλας και με τη συνεργασία και την επιχορήγηση του Ο.ΚΑ.ΝΑ ΕΠΙΨΥ Αθήνα Μάρτιος 2012
Χρηματοδότηση έρευνας ESPAD 2011: Οργανισμός Κατά των Ναρκωτικών (ΟΚΑΝΑ) Υλοποίηση: Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής με το τοπικό Κέντρο Πρόληψης Ο.ΚΑ.ΝΑ / Τοπικής Αυτοδιοίκησης Επιστημονικά Υπεύθυνη έρευνας: Άννα Κοκκέβη, Ομότιμη Καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ) Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής (ΕΠΙΨΥ) Συνεργάτες στην υλοποίηση της έρευνας στο ΕΠΙΨΥ: Τ. Φωτίου, Ε. Καναβού, Μ. Ξανθάκη, Μ. Σταύρου Δειγματοληψία: Clive Richardson, Καθηγητής Οι στόχοι και η μεθοδολογία της Πανελλήνιας έρευνας για τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών στους μαθητές ESPAD 2011 παρουσιάζεται εκτενώς στην Έκθεση Αποτελεσμάτων που είναι διαθέσιμη στην ιστοσελίδα του ΕΠΙΨΥ (www.epipsi.gr). Επιτρέπεται η χρήση των αποτελεσμάτων του παρόντος κειμένου με την προϋπόθεση ότι θα αναφέρεται η πηγή. Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής 2012 2
ερωτηματολογίων. Στο Ν. Καβάλας συμμετείχε στην έρευνα ESPAD του 2011 τυχαίο δείγμα 12 σχολικών μονάδων από όλον το νομό: 7 Γυμνάσια και 5 Λύκεια/ΕΠΑΛ. Ένα (1) σχολείο (8,3%) αρνήθηκε τη συμμετοχή. Το σχολείο αυτό αντικαταστάθηκε με άλλο σχολείο του νομού το οποίο είχε τυχαία επιλεγεί κατά τη δειγματοληψία ως αντικατάσταση. 614 μαθητές συμμετείχαν στην έρευνα (ποσοστό συμμετοχής 79,2%): 334 αγόρια (54,4%) και 280 κορίτσια (45,6%). Ο ποιοτικός έλεγχος των συμπληρωμένων ερωτηματολογίων οδήγησε στον αποκλεισμό 98 ερωτηματολογίων ως άκυρων (15,4%), εξαιτίας κυρίως του μη επιστημονικά ενδεδειγμένου τρόπου χορήγησής τους. Τα αποτελέσματα της έρευνας βασίστηκαν τελικά στα στοιχεία 516 Παρουσιάζονται ακολούθως τα αποτελέσματα των σταθμισμένων αναλύσεων για τη χρήση καπνού, οινοπνευματωδών και παράνομων ουσιών (ναρκωτικών) στο Ν. Καβάλας. Τα στοιχεία για το σύνολο των μαθητών του νομού παρατίθενται στο Γράφημα Β20μαζί με τα αντίστοιχα του εθνικού δείγματος, ενώ μαζί με τα αντίστοιχα των άλλων νομών της χώρας παρουσιάζονται στον Πίνακα Β4 της Έκθεσης. Ν ό μ ι μ ε ς Ο υ σ ί ε ς Κάπνισμα Σύνολο: Ένας στους πέντε μαθητές (21,7%) που συμμετείχε στην έρευνα αναφέρει ότι κάπνισε ( 1 φορά) τον τελευταίο μήνα πριν από την έρευνα. Συστηματικός καπνιστής (καπνίζει καθημερινά) είναι ένας στους 6 (16,8%), ενώ ένας στους 13 (7,6 %) είναι βαρύς καπνιστής, καπνίζει δηλαδή τουλάχιστον μισό πακέτο τσιγάρα την ημέρα. Φύλο: Τα αγόρια καπνίζουν σε σημαντικά υψηλότερο ποσοστό συγκριτικά με τα κορίτσια (28,6% και 14,1%, αντίστοιχα). Όσον αφορά το συστηματικό κάπνισμα τα αγόρια καπνίζουν και πάλι σε σημαντικά υψηλότερο ποσοστό από ό,τι τα κορίτσια (22,5% και 10,5%, αντίστοιχα). Τα ποσοστά για το βαρύ κάπνισμα είναι 10,9% και 3,9% για τα αγόρια και τα κορίτσια, αντίστοιχα). Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής 2012 3
Ηλικία: Ένας στους 37 μαθητές ηλικίας 13-14 ετών (2,7%), ένας στους πέντε ηλικίας 15-16 ετών (19,6%) και δύο στους πέντε ηλικίας 17-18 (42,2%) ετών καπνίζουν. Ποσοστό 1,1% των μαθητών ηλικίας 13-14 ετών καπνίζουν συστηματικά ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τους μεγαλύτερους μαθητές ανέρχεται στο 12,4% και 35,7% για τους μαθητές 15-16 ετών και 17-18 ετών αντίστοιχα. Ποσοστό 2,8% των 15χρονων και 16χρονων και 18,1% των 17χρονων και 18χρονων καπνίζουν βαριά (στατιστικά σημαντικές διαφορές και για τις τρεις ηλικιακές ομάδες). Οινοπνευματώδη ποτά Σύνολο: Δύο στους τρεις μαθητές που συμμετείχαν στην έρευνα (64,5%) πίνουν κάποιο οινοπνευματώδες ποτό τουλάχιστον μία φορά το μήνα και ένας στους επτά (13,8%) τουλάχιστον 10 φορές το μήνα. Ένας στους 8 μαθητές (12,8%) έχει μεθύσει τουλάχιστον 3 φορές στη ζωή του, ενώ δύο στους πέντε μαθητές 15-19 ετών (44,5 %) ήπιαν τουλάχιστον 5 ποτά στη σειρά τουλάχιστον μία φορά το μήνα πριν από την έρευνα. Φύλο: Τα αγόρια πίνουν οινοπνευματώδη ποτά σε παρόμοια ποσοστά με τα κορίτσια ανεξάρτητα από τη βαρύτητα της κατανάλωσης. Έτσι, ποσοστό 68,2% των αγοριών αναφέρουν κατανάλωση οινοπνευματωδών τουλάχιστον μία φορά το μήνα, έναντι του 60,3% των κοριτσιών και ποσοστό 15,9% των αγοριών έναντι του 11,4% των κοριτσιών αναφέρουν κατανάλωση οινοπνευματωδών τουλάχιστον 10 φορές το μήνα. Τα αγόρια μεθούν (τουλάχιστον 3 φορές σε ολόκληρη τη ζωή τους) σε ποσοστό 14,9% έναντι του 10,4% των κοριτσιών. Μεταξύ των εφήβων ηλικίας 15-19 ετών τα αγόρια αναφέρουν σε σημαντικά υψηλότερο ποσοστό ότι πίνουν τουλάχιστον 5 ποτά στη σειρά (51,0% και 35,6%, αντίστοιχα). Ηλικία: Όσον αφορά την κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών, στατιστικά σημαντικές διαφορές παρατηρούνται μεταξύ των μαθητών 15-18 ετών και των μικρότερων. Πιο συγκεκριμένα, δύο στους πέντε μαθητές ηλικίας 13-14 ετών (42,6%), επτά στους δέκα ηλικίας 15-16 ετών (69,4%) και οχτώ στους δέκα ηλικίας 17-18 ετών (80,2%) καταναλώνουν κάποιο οινοπνευματώδες ποτό τουλάχιστον μία φορά το μήνα. Τα ποσοστά για κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών τουλάχιστον 10 φορές το μήνα για τις 3 ηλικιακές ομάδες ανέρχονται στο 4,4%, 15,8% και 21,3%, αντίστοιχα. Δύο στους πέντε μαθητές ηλικίας 15-16 ετών (41,0%) και ένας στους δύο ηλικίας 17-18 ετών (46,9%) πίνουν τουλάχιστον 5 ποτά στη σειρά. Σημαντικά υψηλότερο ποσοστό μαθητών ηλικίας 17-18 ετών (22,1%) από ό,τι ηλικίας 15-16ετών (10,9%) και 13-14 ετών (3,8%) έχουν μεθύσει τουλάχιστον 3 φορές στη ζωή τους. Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής 2012 4
Π α ρ ά ν ο μ ε ς Ο υ σ ί ε ς Οποιαδήποτε παράνομη ουσία Μαθητές 13-14 ετών: Ποσοστό 2,2% των μαθητών ηλικίας 13-14, που συμμετείχαν στην έρευνα, έχουν κάνει χρήση οποιασδήποτε παράνομης (κάνναβης ή/και έκσταση) τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους. Μαθητές 15-19 ετών: Ένας στους 6 μαθητές ηλικίας 15-19 ετών (17,2%) έχει κάνει χρήση οποιασδήποτε παράνομης ουσίας (κάνναβη, ηρωίνη, κοκαΐνη, κρακ, αμφεταμίνες, έκσταση, LSD, μαγικά μανιτάρια, GHB) τουλάχιστον μία φορά στη ζωή του, τα αγόρια σε υψηλότερο ποσοστό συγκριτικά με τα κορίτσια (19,7% και 14,2%, αντίστοιχα). Ποσοστό 13,7% ηλικίας 15-16 ετών και 20,2% ηλικίας 17-18 ετών έχουν κάνει χρήση οποιασδήποτε παράνομης ουσίας. Κάνναβη Σύνολο: Ποσοστό 10,2% των μαθητών που συμμετείχαν στην έρευνα έχουν κάνει χρήση κάνναβης τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους. Ποσοστό 5,6% αναφέρουν χρήση περισσότερες από 3 φορές στη ζωή τους. Φύλο: Το ποσοστό των αγοριών στη χρήση κάνναβης τουλάχιστον 3 φορές σε ολόκληρη τη ζωή τους είναι σημαντικά υψηλότερα από ό,τι εκείνο των κοριτσιών (7,7 % και 3,2%,αντίστοιχα). Ηλικία: Οι μαθητές ηλικίας 17-18 ετών αναφέρουν χρήση κάνναβης τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους σε ποσοστό 18,1 %, οι μαθητές ηλικίας 15-16 ετών σε ποσοστό 10,5% και εκείνοι ηλικίας 13-14 ετών σε ποσοστό 0,5%. Χρήση κάνναβης τουλάχιστον 3 φορές στη ζωή τους αναφέρουν το 10,6% των μαθητών ηλικίας 17-18 ετών και το 6,1% εκείνων ηλικίας 15-16 ετών. Πρόσφατη χρήση (μαθητές 15-19 ετών): Τουλάχιστον 1 φορά τον τελευταίο χρόνο πριν από την έρευνα, έκαναν χρήση κάνναβης το 7,6% των μαθητών ηλικίας 15-16 ετών και 16,6% εκείνων ηλικίας 17-18 ετών. Τον τελευταίο μήνα πριν από την έρευνα χρήση κάνναβης αναφέρουν ποσοστό 11,2% των μαθητών ηλικίας 15-16 ετών και 8,2% των μαθητών ηλικίας 17-18 ετών. Έκσταση Ποσοστό 3,0% των μαθητών όλων των ηλικιών έχουν κάνει χρήση της ουσίας έκσταση, τα αγόρια σε ποσοστό 5,2% και τα κορίτσια σε ποσοστό 0,4%. Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής 2012 5
Ά λ λ ε ς ο υ σ ί ε ς Εισπνεόμενες ουσίες Ένας στους 10 μαθητές όλων των ηλικιών (10,1%) έχει κάνει χρήση εισπνεόμενων ουσιών (π.χ. κόλλα, βενζίνη) τουλάχιστον μία φορά στη ζωή του, τα αγόρια σε ποσοστό 11,6% και τα κορίτσια σε ποσοστό 8,4%. Οι μαθητές 13-14 ετών αναφέρουν χρήση εισπνεόμενων ουσιών σε ποσοστό 5,9%, εκείνοι ηλικίας 15-16 ετών σε ποσοστό 7,1%, και εκείνοι ηλικίας 17-18 ετών σε ποσοστό 17,7%. Ηρεμιστικά/Υπνωτικά Ποσοστό 6,2% των μαθητών έχουν κάνει χρήση ηρεμιστικών ή υπνωτικών χωρίς τη σύσταση γιατρού (το 2,7% ηλικίας 13-14 ετών, το 6,1% ηλικίας 15-16 ετών και το 10,2% ηλικίας 17-18 ετών). Οι μαθητές ηλικίας άνω των 18 ετών αναφέρουν χρήση εισπνεόμενων ουσιών σε ποσοστό 4,9%. Τα αγόρια αναφέρουν χρήση ηρεμιστικών/ υπνωτικών σε ποσοστό 6,5% και τα κορίτσια σε ποσοστό 5,9%. Σύγκριση του Ν. Καβάλας με την περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας- Θράκης και με το εθνικό δείγμα Συγκριτικά με τους υπόλοιπους νομούς της περιφέρειας Αν. Μακεδονίας-Θράκης τα ποσοστά του Ν. Καβάλας για τη χρήση των περισσότερων εξαρτησιογόνων ουσιών είναι χαμηλότερα. Τα ποσοστά για τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών από τους εφήβους στο Ν. Καβάλας είναι παρόμοια με εκείνα του εθνικού δείγματος, με εξαίρεση την κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών τουλάχιστον μία φορά το μήνα και τη χρήση οποιασδήποτε παράνομης ουσίας από μαθητές 15-19 ετών, όπου είναι υψηλότερα (Γράφημα Β20). Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής 2012 6
Γράφημα Β20: Χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών στο Ν. Καβάλας σε σύγκριση με το εθνικό δείγμα (μαθητές 13-19 ετών) (%) Κάπνισμα, 1 φορά τον τελευταίο μήνα Συστηματικό κάπνισμα ( 1 τσιγάρο καθημερινά) Βαρύ κάπνισμα ( 11 τσιγάρα καθημερινά) Οινοπνευματώδη, 1 φορά τον τελευταίο μήνα Οινοπνευματώδη, 10 φορές τον τελευταίο μήνα 5 ποτά στη σειρά, 1 φορά τον τελευταίο μήνα (μαθητές 15-19 ετών) 21,7 20,3 16,8 14,1 7,6 6,2 13,8 11,3 44 45,1 60,8 64,5 Μέθη, 3 φορές σε όλη τη ζωή Οποιαδήποτε παράνομη ουσία (κάνναβη ή/και έκσταση) 1 φορά σε όλη τη ζωή, (μαθητές 13-14 ετών) Οποιαδήποτε παράνομη ουσία* 1 φορά σε όλη τη ζωή, (μαθητές 15-19 ετών) Κάνναβη, 1 φορά σε όλη τη ζωή Κάνναβη, 3 φορές σε όλη τη ζωή Κάνναβη, 1 φορά τον τελευταίο χρόνο (μαθητές 15-19 ετών) Κάνναβη, 1 φορά τον τελευταίο μήνα (μαθητές 15-19 ετών) Έκσταση, 1 φορά σε όλη τη ζωή Εισπνεόμενες ουσίες (π.χ. κόλλα, βενζίνη), 1 φορά σε όλη τη ζωή Ηρεμιστικά ή υπνωτικά (χωρίς τη σύσταση γιατρού), 1 φορά σε όλη τη ζωή 2,2 2,3 3 2 5,6 5,6 7 6,3 6,2 12,8 13,3 15,2 10,2 9,8 12,2 10,4 10,1 11,5 17,2 Ν. Καβάλας Εθνικό δείγμα 7,3 % 0 10 20 30 40 50 60 70 * Περιλαμβάνονται οι ουσίες: κάνναβη, έκσταση, κοκαΐνη, κράκ, αμφεταμίνες, LSD ή άλλα παραισθησιογόνα,"μαγικά μανιτάρια", GHB, και ηρωίνη Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής 2012 7