Αρ. Φακ.: Α.Κ.Ι. 21/2008 Έκθεση της Αρχής Ισότητας μετά από καταγγελία για μη πρόσληψη εγκύου σε έκτακτη θέση Τεχνικού στο Γενικό Χημείο του Κράτους λόγω της εγκυμοσύνης της. 1. Η κ Ε. Π., με επιστολή ημερομηνίας 13 Μαρτίου 2008 μου υπέβαλε καταγγελία κατά του Γενικού Χημείου του Κράτους (στο εξής «Γενικό Χημείο»), αναφορικά με την μη πρόσληψη της σε έκτακτη βάση στη θέση Τεχνικού Χημείου, λόγω της εγκυμοσύνης της. Η κ Π. υποστήριξε ότι περί το τέλος Αυγούστου με αρχές Σεπτεμβρίου του 2007 επικοινώνησε μαζί της η λειτουργός του Γενικού Χημείου, κ Κακούρη, και την ρώτησε αν ήταν διαθέσιμη για άμεσο (εντός του Σεπτεμβρίου) διορισμό σε έκτακτη θέση Τεχνικού Χημείου με συμβόλαιο που θα έληγε το τέλος του 2008. Της απάντησε ότι επρόκειτο να γεννήσει μέσα στο Σεπτέμβριο αλλά ενδιαφερόταν για πρόσληψη και, ενώ αρχικά της αναφέρθηκε ότι θα της προσέφεραν συμβόλαιο, εντέλει δεν προσελήφθη. Στη συνέχεια, το Δεκέμβριο του 2007, προσελήφθη ακόμη ένα άτομο το οποίο σε σχέση με αυτήν δεν είχε σειρά προτεραιότητας στον οριστικό κατάλογο 1 των αιτητών για πρόσληψη σε θέσεις Τεχνικών Χημείου και χωρίς η ίδια να ερωτηθεί αν ήταν διαθέσιμη για διορισμό. 2. Η κ Π. εργάσθηκε με διαδοχικά συμβόλαια στο Γενικό Χημείο από τις 23.3.2006, με ημερομηνία λήξης του τελευταίου της συμβολαίου την 25.6.2007. Κατ αυτό το χρονικό διάστημα ήτανε ήδη έγκυος. Στις 15.6.2007 δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας ο οριστικός κατάλογος των αιτητών, με σειρά προτεραιότητας, για έκτακτη απασχόληση σε θέσεις Τεχνικών Χημείου. Η κ Π. κατείχε σ αυτό τον κατάλογο την εξηκοστή τέταρτη (64 η ) θέση. Τον Αύγουστο του 2007, λειτουργός του Γενικού Χημείου επικοινώνησε μαζί της προκειμένου να μάθει αν ήταν διαθέσιμη για άμεσο διορισμό (εντός 2-3 εβδομάδων) ως έκτακτη, με συμβόλαιο το οποίο θα έληγε το τέλος του 2008. Στη γραπτή τοποθέτηση του το Γενικό Χημείο υποστήριξε 2 ότι κατ αυτήν την τηλεφωνική επικοινωνία η κ Π. δήλωσε αδυναμία να αναλάβει καθήκοντα εντός αυτού του χρονικού πλαισίου γιατί επρόκειτο να γεννήσει. Η κ Π. αντίθετα, υποστήριξε ότι ενημέρωσε την Ανώτερη Χημικό, κ Κακούρη, ότι επρόκειτο να γεννήσει εντός του Σεπτεμβρίου, διευκρινίζοντας της ταυτόχρονα ότι ενδιαφερόταν για πρόσληψη σε έκτακτη βάση. Υποστήριξε, επίσης, ότι η κ Κακούρη της ανέφερε ότι θα εξέταζε κατά πόσο θα μπορούσε να προσληφθεί άμεσα και να αντικατασταθεί με άλλο έκτακτο υπάλληλο για το διάστημα που θα 1 Καταρτίζεται δυνάμει του άρθρου 4(2)(ε) των περί της Διαδικασίας Πρόσληψης Έκτακτων Υπαλλήλων στη Δημόσια και Εκπαιδευτική Υπηρεσία Νόμων του 1995 έως 2005. 2 Επιστολή της Ανώτερης Χημικού Δρ. Πόπη Κανάρη, για Διευθύντρια του Γενικού Χημείου του Κράτους, ημερομηνίας 30 Απριλίου 2008, με αρ. φακ.: 5.22.05.
2 απουσίαζε λόγω του τοκετού. Υποστήριξε, τέλος, ότι μίλησε σε μεταγενέστερο στάδιο και με την αρμόδια για τις προσλήψεις εκτάκτων Ανώτερη Χημικό, Δρ. Πόπη Κανάρη, η οποία της ανέφερε ότι λόγω του αναμενόμενου τοκετού της δεν είχαν υποχρέωση να την προσλάβουν. 2.1. Πέρα από τα πιο πάνω η παραπονούμενη ανέφερε ότι ζήτησε πληροφορίες για τα δικαιώματα της από την κ Χριστιάνα Αβρααμίδου, λειτουργό του Τμήματος Δημόσιας Διοίκησης και Προσωπικού, η οποία τη διαβεβαίωσε ότι στην περίπτωση της το Γενικό Χημείο όφειλε να της προσφέρει συμβόλαιο και να την αντικαταστήσει με άλλο έκτακτο για το διάστημα που θα απουσίαζε με άδεια μητρότητας. Λειτουργός του Γραφείου μου επικοινώνησε με την κ Αβρααμίδου η οποία επιβεβαίωσε τα πιο πάνω. Εντέλει στην κ Π. δεν προσφέρθηκε συμβόλαιο κατά τις προσλήψεις που έγιναν τον Αύγουστο και το Σεπτέμβριο λόγω της εγκυμοσύνης της. Μάλιστα από το Γενικό Χημείο υποστηρίχθηκε συναφώς ότι οι θέσεις των εκτάκτων δημιουργούνται για να καλύψουν άμεσες έκτακτες θέσεις και ότι σαν τέτοιες δεν αφήνουν περιθώρια αναμονής 4 μηνών για έναρξη εργοδότησης κάποιων για ένα συμβόλαιο 16 μηνών 3. 2.2. Με τη γραπτή τοποθέτηση του το Γενικό Χημείο με πληροφόρησε ότι από το τέλος του 2007 δεν έγιναν άλλες προσλήψεις εκτάκτων με συμβόλαια που να λήγουν το τέλος του 2008. Από τα στοιχεία εντούτοις που προέκυψαν στη διάρκεια επίσκεψης λειτουργού του Γραφείου μου στο Γενικό Χημείο για τους σκοπούς της έρευνας, διαπιστώθηκε ότι στις 3 Δεκεμβρίου 2007 έγιναν ακόμα δύο προσλήψεις εκτάκτων στη θέση Τεχνικών Χημείου με συμβόλαια που λήγουν το τέλος του 2008, χωρίς η κ Π. να ερωτηθεί αν ήταν διαθέσιμη για διορισμό. Διαπιστώθηκε, επίσης, ότι και τα δύο άτομα στα οποία προσφέρθηκε συμβόλαιο το Δεκέμβριο (με αύξοντα αριθμό 69 και 114) δεν είχαν σειρά προτεραιότητας έναντι της κ Π. (με αύξοντα αριθμό 64) στον οριστικό κατάλογο, πράγμα που στοιχειοθετεί παράβαση των περί της Διαδικασίας Πρόσληψης Έκτακτων Υπαλλήλων στη Δημόσια και Εκπαιδευτική Υπηρεσία Νόμων του 1995 έως 2004 4. Ας σημειωθεί ότι η κ Π. γέννησε στις 22 Σεπτεμβρίου 2007. 3. Η οδηγία 76/207/ΕΟΚ 5, σε εναρμόνιση της οποίας τέθηκε σε ισχύ ο περί Ίσης Μεταχείρισης Ανδρών και Γυναικών στην Απασχόληση και την Επαγγελματική 3 Σχετική αναφορά γίνεται στην επιστολή της Δρ. Πόπη Κανάρη, για Διευθύντρια, ημερομηνίας 30 Απριλίου 2008. 4 Σχετικό το άρθρο 5 που προνοεί ότι οι προσλήψεις των αιτητών βάση των οριστικών καταλόγων που καταρτίζονται γίνονται τηρουμένης της σειράς εγγραφής τους σε αυτούς. Σύμφωνα με την επιφύλαξη του ίδιου άρθρου η αρμόδια Επιτροπή μπορεί να μη προχωρήσει στην πρόσληψη υποψήφιου μόνο σε περίπτωση που αυτός έχει καταδικαστεί για ποινικό αδίκημα ή έχει ασκηθεί εναντίον του ποινική δίωξη για αδίκημα που ενέχει έλλειψη τιμιότητας ή ηθική αισχρότητα ή η υπηρεσία του σε προηγούμενη έκτακτη απασχόληση αξιολογήθηκε γραπτώς ως μη ικανοποιητική ή ανεπαρκής. Προκύπτει ότι η παράκαμψη της σειράς του καταλόγου για οποιονδήποτε άλλο λόγο εκτός από αυτούς που ρητά ο νόμος ορίζει είναι νομικά μη επιτρεπτή. 5 Περί της εφαρμογής της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών όσον αφορά την πρόσβαση σε απασχόληση και την επαγγελματική κατάρτιση.
3 Κατάρτιση Νόμος 6, ορίζει ότι η αρχή της ίσης μεταχείρισης συνεπάγεται την απουσία κάθε διακρίσεως που βασίζεται στο φύλο είτε άμεσα είτε έμμεσα, σε συσχετισμό, ιδίως, με την οικογενειακή κατάσταση 7. Στην ίδια οδηγία ορίζεται επίσης, ότι η εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης συνεπάγεται την απουσία κάθε διακρίσεως που βασίζεται στο φύλο, όσον αφορά τους όρους, συμπεριλαμβανομένων και των κριτηρίων επιλογής, προσβάσεως σε απασχολήσεις, σε θέσεις εργασίας, ανεξάρτητα από τομέα ή κλάδο δραστηριότητας, και για όλες τις βαθμίδες της επαγγελματικής ιεραρχίας 8. Αντίστοιχες και ακόμη πιο εκτεταμένες πρόνοιες για την ίση μεταχείριση ανδρών και γυναικών στον τομέα της απασχόλησης περιέχονται στην οδηγία 2002/73/ΕΚ η οποία τροποποίησε την 76/207/ΕΟΚ. 3.1. Δυνάμει του άρθρου 5, σε συνδυασμό με το άρθρο 3, των περί Ίσης Μεταχείρισης Ανδρών και Γυναικών στην Απασχόληση και την Επαγγελματική Κατάρτιση Νόμων του 2002 έως 2006, άνδρες και γυναίκες απολαμβάνουν ίσης μεταχείρισης όσον αφορά την απασχόληση απαγορευμένης οποιασδήποτε άμεσης ή έμμεσης διάκρισης λόγω φύλου, σε συσχετισμό ιδίως με την έγγαμη ή οικογενειακή ζωή. Στο εδάφιο (2) του άρθρου 5 ορίζεται ότι η έλλειψη υπαιτιότητας δεν αποκλείει τον παράνομο χαρακτήρα της διάκρισης, ούτε την ευθύνη του παραβιάζοντος οποιαδήποτε από τις διατάξεις των υπό αναφορά νόμων. Στο εδάφιο (3) ορίζεται, περαιτέρω, ότι η άμεση διάκριση, σε αντίθεση με την έμμεση, δεν επιδέχεται δικαιολόγηση. 3.2. Σύμφωνα με το άρθρο 8, των πιο πάνω νόμων, η αρχή της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών έχει εφαρμογή και ως προς την πρόσβαση σε απασχόληση ή σε θέση εργασίας, μόνιμη ή προσωρινή ή έκτακτη, ορισμένης ή αόριστης διάρκειας, πλήρους ή μερικής, συνεχούς ή μη απασχόλησης, και σε όλες τις βαθμίδες της επαγγελματικής ιεραρχίας. Η διάταξη του υπό αναφορά άρθρου, σύμφωνα με το εδάφιο (1) του άρθρου 11, έχει εφαρμογή και σε περίπτωση οποιασδήποτε άμεσης ή έμμεσης δυσμενούς μεταχείρισης γυναικών λόγω εγκυμοσύνης, τοκετού, γαλουχίας, μητρότητας ή ασθένειας οφειλόμενης στην εγκυμοσύνη ή τον τοκετό. Σύμφωνα δε με το εδάφιο (2) του ίδιου άρθρου, η δυσμενής μεταχείριση γυναίκας που βρίσκεται σε μια από τις προαναφερόμενες καταστάσεις τεκμαίρεται, μέχρι αποδείξεως του εναντίον, ότι οφείλεται σε κάποια από αυτές τις καταστάσεις. 3.3. Στις ερμηνευτικές διατάξεις των περί Ίσης Μεταχείρισης Ανδρών και Γυναικών στην Απασχόληση και την Επαγγελματική Εκπαίδευση Νόμων του 2002 έως 2006, ο όρος «διάκριση λόγω φύλου» ορίζεται ότι σημαίνει κάθε άμεση ή έμμεση διάκριση, περιλαμβανομένης της σεξουαλικής παρενόχλησης ή παρενόχλησης καθώς και οποιασδήποτε δυσμενούς μεταχείρισης γυναίκας που 6 Ν.205(Ι)/2002. 7 Άρθρο 2.1. 8 Άρθρο 3.1.
4 σχετίζεται με την εγκυμοσύνη, τον τοκετό, τη γαλουχία, τη μητρότητα ή ασθένεια οφειλόμενη στην εγκυμοσύνη ή τον τοκετό». Επιπλέον, το Δικαστήριο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων αποφαίνεται παγίως ότι οποιαδήποτε δυσμενής μεταχείριση των γυναικών συνδεόμενη με την εγκυμοσύνη συνιστά άμεση διάκριση λόγω φύλου 9. 3.4. Από το Δικαστήριο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΔΕΚ) έχει ήδη κριθεί ότι η άρνηση πρόσληψης λόγω εγκυμοσύνης δεν μπορεί να δικαιολογηθεί για λόγους βασιζόμενους στην οικονομική ζημιά που υφίσταται ο εργοδότης σε περίπτωση πρόσληψης εγκύου κατά τη διάρκεια της άδειας μητρότητας 10, όπως επίσης, και ότι το ίδιο συμπέρασμα επιβάλλεται και έναντι της οικονομικής ζημιάς που προκαλείται από το γεγονός ότι η προσληφθείσα γυναίκα δεν μπορεί να καταλάβει κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της τη συγκεκριμένη θέση 11. Το ΔΕΚ έκρινε ακόμα ότι η διαθεσιμότητα του εργαζόμενου αποτελεί μεν για τον εργοδότη οπωσδήποτε ουσιώδη προϋπόθεση για την κανονική εκτέλεση της σύμβασης εργασίας, η προστασία, ωστόσο, την οποία εξασφαλίζει το κοινοτικό δίκαιο στη γυναίκα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και μετά τον τοκετό, δεν μπορεί να εξαρτάται από το αν η παρουσία της ενδιαφερόμενης, στη διάρκεια της περιόδου που αντιστοιχεί με την άδεια μητρότητας της, είναι απαραίτητη για την κανονική λειτουργία της επιχείρησης στην οποία εργάζεται. Η αντίθετη ερμηνεία θα στερούσε τις διατάξεις της οδηγίας 76/207/ΕΟΚ από την πρακτική αποτελεσματικότητα τους 12. 4. Με βάση τα περιστατικά της υπόθεσης και το νομικό πλαίσιο που την ρυθμίζει προκύπτει ότι η μη πρόσληψη της κ Π. το Σεπτέμβριο του 2007 λόγω της εγκυμοσύνης της, στοιχειοθετεί άμεση διάκριση λόγω φύλου κατά την έννοια των περί Ίσης Μεταχείρισης Ανδρών και Γυναικών στην Απασχόληση και την Επαγγελματική Εκπαίδευση Νόμων του 2002 έως 2006. Το γεγονός ότι η παραπονούμενη θα γεννούσε εντός του Σεπτεμβρίου, και άρα για ορισμένο διάστημα δεν θα ήταν διαθέσιμη για εργασία, δεν δικαιολογούσε, με βάση και τη νομολογία του ΔΕΚ, τη μη πρόσληψη της (βλ.παρ.3.4. της Έκθεσης). Η παράκαμψη στη συνέχεια της σειράς του οριστικού καταλόγου, με αποτέλεσμα να μην της προσφερθεί συμβόλαιο κατά τις προσλήψεις που έγιναν το Δεκέμβριο του 2007, στοιχειοθετεί παράβαση του άρθρου 5 των περί της Διαδικασίας Πρόσληψης Έκτακτων Υπαλλήλων στη Δημόσια και Εκπαιδευτική Υπηρεσία Νόμων του 1995 έως 2004. 4.1. Η Διευθύντρια του Γενικού Χημείου, αναγνωρίζοντας σε συνάντηση που είχε με Ανώτερη Λειτουργό του Γραφείου μου τον λανθασμένο χειρισμό της όλης περίπτωσης, εισηγήθηκε την άμεση πρόσληψη της κ Π. σε έκτακτη βάση στη 9 Μεταξύ άλλων η υπόθεση c-421/92, σκέψη 15. 10 C-177/88, σκέψη 12. 11 C-207/98, σκέψη 29. 12 C-207/98, σκέψη 26.
5 θέση Τεχνικού Χημείου, έναντι κενής θέσης, πράγμα το οποίο επικροτώ πλήρως. Στα πλαίσια αυτά η κ Π. έχει ήδη προσληφθεί. Εντούτοις, δεν μπορώ να παραβλέψω ότι η μη πρόσληψη της παραπονούμενης από το Σεπτέμβριο του 2007 θα έχει αρνητικές επιπτώσεις γι αυτήν, όπως για παράδειγμα το ότι η πείρα που θα προσμετρήσει κατά τον καταρτισμό του καταλόγου των εκτάκτων για τον επόμενο χρόνο θα είναι μικρότερης διάρκειας θέτοντας την σε δυσμενέστερη θέση έναντι ανθυποψηφίων της. 4.2. Επειδή με βάση το σύνολο των πιο πάνω προτίθεμαι να προβώ σε σύσταση, και επειδή με βάση το άρθρο 22 του περί Καταπολέμησης των Φυλετικών και Ορισμένων Άλλων Διακρίσεων (Επίτροπος) Νόμου του 2004 πρέπει να προηγηθούν διαβουλεύσεις τόσο με το πρόσωπο που υπέβαλε την καταγγελία όσο και με το πρόσωπο εναντίον του οποίου στρέφεται η καταγγελία, διαβιβάζω μαζί με την Έκθεση και Πρόσκληση για διαβουλεύσεις, με αναφορά στο περιεχόμενο της σύστασης στην οποία προτίθεμαι να προβώ. Ηλιάνα Νικολάου Επίτροπος Διοικήσεως Λευκωσία, 28 Μαΐου 2008 ΕΣ/