ΒΙΒΛΙΟ ΠΕΜΠΤΟ Η ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ Του Αντιστρατήγου ε.α. Παναγιώτη Πανταζή Όταν λέµε Αγία Παρασκευή εννοούµε τη µικρή Εκκλησία, που είναι δυτικά του χωριού στη θέση Παναγία (Παναΐα), την οποία βλέπουµε στην επόµενη φωτογραφία, Νο 1: Φωτ. Νο 1: Η Αγία Παρασκευή Η εκκλησία αυτή είναι καινούργια και χτίστηκε από τον αείµνηστο Τριαντάφυλλο Καρµάλη του Νικολάου. Η θέση της φαίνεται στην επόµενη φωτογραφία Νο 2: Φωτ. Νο 2: Θέση της Αγίας Παρασκευής.
Στο ίδιο µέρος ήταν, παλιά, πλούσιο Μοναστήρι. Προς απόδειξη αυτού του γεγονότος παρουσιάζονται τα ακόλουθα στοιχεία: α. Ο Στρατηγός, αγωνιστής του 1821, Γιάννης Ρούκης, καταγόµενος από το χωριό Αρτοτίνα, γράφει στα αποµνηµονεύµατά του για τον τραυµατισµό που υπέστη κατά την πρώτη επίθεση των Επαναστατών κατά του «Πατρατζικίου» 1 µε Αρχηγό τον Αθανάσιο ιάκο: «Μετά δε την βαρείαν, αυτήν, πληγήν κατεβίβασαν αυτόν (εννοεί τον εαυτό του), επί φορείου, εις το Μπουγµήλον 2 της Υπάτης, εκείθεν δε διεύθυνεν 3 αυτόν, ο Αθανάσιος ιάκος, επί κραβάτου µετά συνοδείας δώδεκα ανθρώπων της εξουσίας.. εις την Μονήν της Αγίας Παρασκευής παρά τω χωρίω Κωσταλέξι...». 4 Εποµένως, δεν χωρά αµφιβολία, ότι, το 1821, υπήρχε, στη θέση της σηµερινής Αγίας Παρασκευής, Μοναστήρι µε το ίδιο όνοµα. Ο Αθανάσιος ιάκος φαίνεται στην επόµενη φωτογραφία, Νο 3: Φωτ. Νο 3: Ο Αθανάσιος ιάκος. Στην επόµενη φωτογραφία, Νο 4, φαίνεται προσωπογραφία, του Γιάννη Ρούκη, σε σκαρίφηµα: 1 Πατρατζίκι = Πατρατζίκι = Υπάτη = αρχαία πρωτεύουσα του θεσσαλικού λαού των Αινιάνων. Γράφει «θεσσαλικού» διότι, κατά την αρχαιότητα, η σηµερινή περιοχή της Φθιώτιδας εθεωρείτο ότι υπήγετο στη Θεσσαλία. Μετά τον 6ο αιώνα µ.χ., η Υπάτη, µετονοµάσθηκε σε «Νέαι Πάτραι». Το 1393 καταλήφθηκε από τους Τούρκους και αποκλήθηκε «Πατρατζίκ». 2 Μπουγµήλον = Μπουγουµήλ = σηµερινό Αργυροχώρι. 3 ιεύθυνεν = ωδήγησε. 4 Η έντονη γραφή από τον γράφοντα. 2
Φωτ, Νο 4: Ο Γιάννης Ρούκης. β. Τόσο στη θέση της Εκκλησίας, όσο και στον περιβάλλοντα χώρο, βρέθηκαν πολλά σπασµένα µάρµαρα. Τα µάρµαρα αυτά φαίνονται στις επόµενες φωτογραφίες, Νο 5, Νο 6, Νο 7, Νο 8, Νο 9, Νο 10, Νο 11, Νο 12. 5 Φωτ. Νο 5: Κοµµατιασµένη Βάση Κίονα Φωτ, Νο 6: Τεµάχιο Μαρµάρου µε Εκκλησιαστική ιακόσµηση Φωτ Νο 7: Σχισµένη Κολώνα εγχρώµου Μαρµάρου. Φωτ. Νο 8: Μαρµάρινο Στήριγµα µε Εκκλησιαστική ιακόσµηση 5 Φυλάσσονται στο Λαογραφικό Μουσείο του Κωσταλεξίου. 3
Φωτ. Νο 9: Τεµάχιο Λευκής Μαρµάρινης Κολόνας Φωτ. Νο 10: Επιστήλιο µε Εκκλησιαστική ιακόσµηση Φωτ. Νο 11: Μαρµάρινο Στήριγµα µε Ανθρώπινη Μορφή. Φωτ. Νο 12: Μαρµάρινη στήλη µε επιστήλιο. Είναι τοποθετηµένη µπροστά από το Κοινοτικό Γραφείο. 4
Τα ανωτέρω µάρµαρα µας αποκαλύπτουν ότι εκεί, στην Αγία Παρασκευή, υπήρχε µεγάλη και πλούσια Εκκλησία και ότι, αυτά, προέρχονται προφανώς από το Καθολικό της. γ. Τα µάρµαρα που παρουσιάζονται στις φωτογραφίες, είναι σαφές ότι προέρχονται από βίαιη καταστροφή του Καθολικού. Η Κωσταλεξιώτικη παράδοση δεν µας άφησε καµία πληροφορία, για το πώς έγινε η καταστροφή. Το πρόβληµα µου το έλυσε µία µαρµάρινη επιγραφή, η οποία είναι εντοιχισµένη στον τοίχο του Μοναστηριού των Αγίων Ταξιαρχών, το οποίο είναι επάνω στην Οίτη νότια του χωριού Κοµποτάδες. Η επιγραφή φαίνεται στην επόµενη φωτογραφία, Νο 13: Φωτ. Νο 13: Η µαρµάρινη επιγραφή των Αγίων Ταξιαρχών. Η επιγραφή γράφει τα εξής: ΩΚΟ ΟΜΗΘΗ ΕΠΙ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕ ΩΣ ΠΕΡΙ ΤΑ ΜΕΣΑ Της ΕΚΕΤΟΝΤΑΕ ΤΗΡΙ ΟΣ. 6 ΕΠΥΡΠΟΛΗΘΗ ΕΝ ΕΤΕΙ 1821 ΥΠΟ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ ΚΑΙ ΑΝΗΓΕΡΘΗ ΑΠΑΝΗ Ν. ΠΑΠΑΡΟΥΝΙ ΕΚ ΚΟΜΠΟ ΤΑ ΩΝ ΕΝ ΕΤΕΙ 1891 ΙΟΥΝΙΟΥ. Ο ΚΤΗΤΟΡ Ι.. ΒΛΑΧΟΣ ΚΟΝΙΣΟΤΗΣ 6 Ο Ιουστινιανός ήταν Αυτοκράτορας από το 527 µέχρι το 565 µ. Χ. Συνεπώς, όταν γράφει «περί τα µέσα της εκατονταετηρίδος», εννοεί τα µέσα της εκατονταετηρίδος από 500 µέχρι 600 µ. Χ. Άρα το Μοναστήρι των Αγίων Ταξιαρχών κτίσθηκε περί το 550 µ. Χ. Ο Ιουστινιανός, εκτός των άλλων πολλών έργων τα οποία κατασκεύασε, έκτισε και πολλούς ναούς και µοναστήρια. Στα πλαίσια αυτά κτίσθηκε και το Μοναστήρι των Αγίων Ταξιαρχών. Ο Ιουστινιανός είναι αυτός ο οποίος έκτισε και το ναό της Αγίας Σοφίας της Κωνσταντινοπόλεως 5
Το ενδιαφέρον σηµείο της επιγραφής, για µας, είναι αυτό που αναφέρεται στην καταστροφή του Μοναστηριού, από τους Τούρκους, το 1821. Φαίνεται ότι ο Τούρκοι, τότε, διενήργησαν εκστρατεία καταστροφής των Μοναστηριών, για να στερήσουν του Αγωνιστές από την περίθαλψη και την πάσης φύσεως βοήθεια, την οποία παρείχαν σ αυτούς. Από την καταστροφή αυτή δεν γλίτωσε και το δικό µας Μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής. Η µεταφορά του τραυµατισµένου Γιάννη Ρούκη σ αυτό, από τον Αθανάσιο ιάκο, µαρτυρεί την αναµφισβήτητη συµµετοχή του Μοναστηριού στον Ιερό Αγώνα του 1821. δ. Κατά τις µαρτυρίες των χωριανών, όταν έσκαβαν για να διευθετήσουν το χώρο στον οποίο θα κτίζονταν το καινούργιο εκκλησάκι, βρέθηκαν θεµέλια κτιρίου. Κατά πάσα πιθανότητα, τα θεµέλια αυτά, να ανήκουν στο καθολικό του Μοναστηριού. Από όσα εκτέθηκαν ανωτέρω θεµελιώνεται, απολύτως, η άποψη της υπάρξεως του Μοναστηριού της Αγίας Παρασκευής, το οποίο καταστράφηκε, πιθανότατα, από τους Τούρκους, λόγω της αναµφισβήτητης συµµετοχής του στον απελευθερωτικό αγώνα του 1821. 6