ΒΙΒΛΙΟ ΕΚΑΤΟ ΤΕΤΑΡΤΟ. ΤΟ ΠΑΛΙΟΦΡΑΝΤΖΙ (ΠΑΛΙΟΥΦΡΑΝΤΖΙ) Του Αντιστρατήγου ε.α. Παναγιώτη Πανταζή.

Transcript

1 ΒΙΒΛΙΟ ΕΚΑΤΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ΤΟ ΠΑΛΙΟΦΡΑΝΤΖΙ (ΠΑΛΙΟΥΦΡΑΝΤΖΙ) Του Αντιστρατήγου ε.α. Παναγιώτη Πανταζή. Είναι γνωστά τα της Μάχης του Σπερχειού. ΒΙΒΛΙΟ ΕΝ ΕΚΑΤΟ (ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΣΠΕΡΧΕΙΟΥ). Στο σηµερινό χωριό Φραντζί υπάρχει ένας θρύλος, σύµφωνα µε τον οποίο: Όταν τελείωσε η Μάχη, ο Νικηφόρος Ουρανός, ανέθεσε, σε έναν Γραµµατικό - από αυτούς που τον συνόδευαν στην εκστρατεία - να συντάξει το ιστορικό της Μάχης. Το όνοµα του Γραµµατικού αυτού ήταν Φραντζής, Ο Νικηφόρος Ουρανός έµεινε κατενθουσιασµένος από το περιεχόµενο του ιστορικού και, για τον ανταµείψει, του χάρισε µίαν µεγάλη έκταση γης πλησίον του Χώρου, στον οποίο έγινε η Μάχη. Ο Φραντζής έκτισε, µέσα στη δωρηθείσα έκταση, έναν οικισµό. Ο οικισµός κτίσθηκε σε θέση, όπου προϋπήρχε άλλος αρχαίος οικισµός, αγνώστου ονοµασίας. Στον οικισµό που έκτισε, ο Φρανζής, έδωσε το όνοµα «Φραντζί». Ένας εκτεταµένος ερειπιώνας, στη θέση του οικισµού αυτού, επιβεβαιώνει την ύπαρξή του. Σε κάποιο άγνωστο χρόνο, στο πρόσφατο παρελθών, κτίσθηκε το σηµερινό χωριό Φραντζί και, προς αντιδιαστολή των ονοµασιών, ονόµασαν, τα ερείπια του παλιού οικισµού, «Παλιοφρανζί» (Παλιουφφραντζί). Ο ερειπιώνας που υπάρχει στη θέση του Παλιοφραντζί είναι εκτεταµένος, γεγονός που σηµαίνει ότι, ο εκεί οικισµός, ήταν πολύ µεγάλος. Η λάκκα του Παλιοφραντζί και η θέση του ερειπιώνα του φαίνονται στην επόµενη φωτογραφία. Νο 1: Φωτ. Νο 1: Η λάκκα του «Παλιουφραντζί» και η θέση του ερειπιώνα. Από την περιοχή του τοπωνυµίου το µικρότερο µέρος, το υτικό προς την Παναγία, ανήκει στην Κωσταλεξιώτικη περιοχή. Το υπόλοιπο, το Ανατολικό, ανήκει στη Φραντζιώτικη περιοχή. Στη Φραντζιώτικη περιοχή υπάρχει και ο ερειπιώνας του οικισµού. Τούτο σηµαίνει ότι, η ευθύνη για την έρευνα σχετικά µε τον οικισµό, ανήκει σε κάποιον Φραντζιώτη και όχι στον υποφαινόµενο που είµαι

2 Κωσταλεξιώτης. Απ ό,τι πληροφορήθηκα δεν υπάρχει κάποια σχετική έρευνα από Φραντζιώτικης πλευράς. Παρά ταύτα από µία πρόχειρη επιφανειακή έρευνα που έκαµα, όταν επισκέφτηκα στην περιοχή (το 2000), συγκέντρωσα κάποια ευρήµατα, τα οποία θεωρώ σκόπιµο να τα παρουσιάσω στη συνέχεια: Τεµάχιο λίθινης Αξίνας 1 : Πρόκειται για ένα λίθο µε ελλειψοειδή µορφή, ο οποίος είναι λειασµένος κατά τέτοιον τρόπο, ώστε να καταλήγει σε µία κοφτερή ακµή. Ο λίθος είναι σπασµένος και το πίσω µέρος του δεν υπάρχει. Χρονολογείται στους προϊστορικούς χρόνους µε µεγαλύτερη πιθανότητα να ανήκει στην Πρώιµη ή τη Μέση εποχή του Χαλκού ή και τη Νεολιθική, ακόµη, Περίοδο, δηλαδή πριν από χρόνια από σήµερα 2. Στις επόµενες φωτογραφίες, Νο 2 και Νο 3, παρουσιάζονται δύο όψεις του τεµαχίου της αξίνας: Φωτ. Νο 2: Η πλάγια της αξίνας. Στο κάτω µέρος φαίνεται η κοφτερή ακµή της. 1 Φυλάσσεται στη Ι. Εφορία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων. 2 Σηµειώνεται ότι όλες οι αναφερόµενες αρχαιολογικές πληροφορίες προέρχονται από τη Ι. Εφορία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων. Επί πλέον: Νεολιθική Περίοδος: Η αρχαιότερη νεολιθική περίοδος ανάγεται στην 6 η χιλιετία π.χ. και τελειώνει, για τη χερσαία Ελλάδα, την τρίτη χιλιετία π.χ., Πρώιµη Εποχή Χαλκού: Αρχίζει από το τέλος της Νεολιθικής Εποχής και τελειώνει το 2000 π. Χ., Μέση Εποχή Χαλκού: Αρχίζει το 2000 π. Χ. και τελειώνει το 1600 π Χ. 2

3 Φωτ. Νο 3: Η κοφτερή ακµή της αξίνας. ύο αγνύθες 3 : Στην επόµενη φωτογραφία, Νο 4, φαίνονται οι δύο αγνύθες, που βρέθηκαν εκεί,: Φωτ. Νο 4: Οι αγνύθες Είναι δυνατό να χρονολογηθούν από την Κλασσική έως τη Ρωµαϊκή Περίοδο. 4 Παρόµοιες κωνικές αγνύθες, από αυτές που εκτίθενται στο σταθµό του ΜΕΤΡΟ του Συντάγµατος στην Αθήνα, χρονολογούνται τον 4 ο αιώνα π. Χ. 3 Αγνύθες = Υφαντικά βάρη. Φυλάσσονται στη Ι. Εφορία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων. Για τις Αγνύθες ιδέ και τοπωνύµιο «Παναΐα» (Παναγία) (ΠΡΟΣΘΗΚΗ 11). 4 Κλασσική Περίοδος: π.χ., Ελληνιστική Περίοδος από 323 π. Χ. έως 146 π. Χ., Ρωµαϊκή Περίοδος: 146 π. Χ. 330 µ. Χ.. 3

4 Βάση µελαµβαφούς (βαµµένου µε µελανό χρώµα) σκύφου. 5 Ο Σκύφος ήταν είδος αρχαίου ποτηριού, το σηµερινό τάσι ή καυκί. Είχε δύο «αυτιά», ήταν ευρύστοµος και ήταν διακοσµηµένος µε γλυπτές παραστάσεις. Η ύλη από την οποία κατασκευάζετο, ήταν ανάλογη µε την οικονοµική κατάσταση, αυτού που τον χρησιµοποιούσε (από ξύλο, κεραµίδι, άργυρο, χρυσό). Χρονολογείται στην ύστερη Κλασσική µέχρι την Πρώιµη Ελληνιστική Περίοδο. Στις επόµενες φωτογραφίες, Νο 5 και Νο 6, φαίνονται οι δύο όψεις (εξωτερική - εσωτερική) της βάσεως. Φωτ, Νο 5: Η κάτω όψη της Βάσης του Σκύφου Φωτ. Νο 6: Η εσωτερική όψη της Βάσης του Σκύφου Ένας ολόκληρος Ροδιακός Σκύφος φαίνεται στην επόµενη φωτογραφία, Νο 7: Φωτ. Νο 7: Ροδιακός Σκύφος. ιάφορα αντικείµενα της Κλασσικής έως και Ρωµαϊκής Περιόδου, φαίνονται στις επόµενες φωτογραφίες Νο 8, Νο 9 και Νο 10: 5 Φυλάσσεται στη Ι. Εφορία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων. 4

5 Φωτ. Νο 8: Σιδερένιο κοπίδι (σκαρπέλο) για την επεξεργασία ξύλου Φωτ. Νο 9: Χειροποίητα καρφιά διαφόρων µεγεθών (δεξιά) 6 Φωτ. Νο 10: Πριόβολος (αριστερά) και στουρναρόπετρα 6 Ο πριόβολος (Ίσως να προέρχεται από τη λέξη πυριόβολος = π ριόβολος = πριόβολος) ήταν κατασκευασµένος από ατσάλι. Η στουρναρόπετρα είναι είδος πυριτόλιθου. Και τα δύο αυτά κοµµάτια, µαζί µε ένα µικρό κοµµάτι ίσκας, τα χρησιµοποιούσαν για το άναµµα φωτιάς (Η ίσκα είναι ένα είδος µύκητα, ο οποίος αναπτύσσεται στους κορµούς δέντρων. Τέτοια ίσκα θυµάµαι που µάζευα από τον κορµό κερασιάς). Το άναµµα της φωτιάς γίνονταν ως εξής: Κρατούσαµε τη στουρναρόπετρα µε τον αντίχειρα και το δείκτη του αριστερού χεριού. Επάνω από τη στουρναρόπετρα και στη δεξιά άκρη της τοποθετούσαµε ένα µικρό κοµµάτι ίσκας και τη σφίγγαµε, µε τον αντίχειρα, επάνω στην στουρναρόπετρα. Με το δεξί χέρι πιάναµε τον πριόβολο, µε τον 5

6 Από τα ανωτέρω ευρήµατα αποδεικνύεται ότι, το τοπωνύµιο «Παλιουφραντζί», 7 κατοικήθηκε, πιθανόν, από τη Νεολιθική Εποχή µέχρι τους νεωτέρους χρόνους. Άρα, ο Φραντζής, όπως προαναφέραµε, έκτισε τον οικισµό του επί προϋπάρχοντος αρχαίου οικισµού. Κατά επιβεβαιωµένες µαρτυρίες στη βόρεια πλαγιά ενός χαµηλού υψώµατος, που βρίσκεται στο νότιο µέρος της λάκκας του παλιοφραντζί, υπάρχουν κάποιες πολύ µεγάλες πέτρες, που δηµιουργούν την αίσθηση λειψάνων ενός τείχους. εν κατέστη δυνατό να προσεγγιστούν, οι πέτρες αυτές, λόγω των πολλών και µεγάλων πουρναριών και παλιουριών που τις έχουν καλύψει. Ίσως, στο µικρό αυτό λόφο, να υπήρχε κάποιος πύργος, στον οποίο διέµενε ο άρχοντας της περιοχής. Από το µέγεθος του ερειπιώνα του οικισµού και από το είδος και το πανάρχαιο ορισµένων από τα ευρήµατα, τα οποία, επαναλαµβάνεται, συγκεντρώθηκαν από µία πρόχειρη επιφανειακή έρευνα (Πιστεύω ότι κάτω από την επιφάνεια του ερειπιώνα κρύβονται πολλές εκπλήξεις), µπορούµε να διατυπώσουµε την άποψη ότι, ενδεχοµένως, να υπήρχε, εκεί, µία από τις χαµένες πόλεις των Οιταίων. Την ίδια άποψη µπορούµε να διατυπώσουµε και για το «Παλιό Χωριό», στη θέση Ροδιά, που καταστράφηκε από το σεισµό, σύµφωνα µε το γνωστό θρύλο του Κωσταλεξίου, ο οποίος αναλύεται στο ΒΙΒΛΙΟΝ ΠΡΩΤΟ (ΚΩΣΤΑΛΕΞΙ ΘΡΥΛΟΣ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ). Μία ερώτηση είναι το πότε και πως καταστράφηκε ο ανωτέρω οικισµός. εν υπάρχουν πληροφορίες περί αυτού. Το πιθανότερο είναι να καταστράφηκε από το σεισµό, που κατέστρεψε το «Παλιό Χωριό», του Κωσταλεξιώτικου θρύλου (µαζί και τα Μοναστήρια της Κωσταλεξιώτικης Παναγίας και του Φραντζιώτικου Αϊ Λιά, όπως αναλύεται στο προηγούµενο βιβλίο). αντίχειρα και το δείκτη, από το µέρος που ενώνονται τα δύο άκρα του. Στη συνέχεια χτυπούσαµε τον πριόβολο, επάνω στην στουρναρόπετρα, κατά τέτοιον τρόπο ώστε, το ευθύγραµµο και πλατύ µέρος του, να γλιστρήσει, µε δύναµη, επάνω σ αυτή. Αυτή η τριβή πριόβολου και στουρναρόπετρας προκαλούσε σπίθες. Οι σπίθες αυτές κολλούσαν επάνω στην ίσκα και την άναβαν. Η ίσκα σιγόκαιγε βγάζοντας καπνό. Με κατάλληλο τρόπο, η φωτιά της ίσκας, µεταδίδονταν σε ξηρά φρύγανα, τα οποία, φυσώντας τα, άναβαν και δηµιουργούσαν φλόγα φωτιάς. Πριν από τα φρύγανα ήταν δυνατό να χρησιµοποιηθούν «γκαβαλίνες» (κοπριά αλόγου, µουλαριού ή γαϊδάρου). Το άναµµα φωτιάς, µε πριόβολο, αναβίωσε κατά τη διάρκεια της γερµανοϊταλικής κατοχής, λόγω του ότι δεν ήταν δυνατό να υπάρξουν σπίρτα, την εποχή εκείνη, στην αγορά. 7 Επισηµαίνεται ότι το όνοµα του οικισµού δεν είναι «Παλιουφραντζής», αλλά «Παλιουφραντζί», σύµφωνα µε τον ίδιο κανόνα που και η ονοµασία του χωριού µας δεν είναι Κωσταλέξης, αλλά Κωσταλέξι. 6