Δήμος Δυτικής Αχαΐας. Ο Δήμος που αξίζει να ζεις

Δήμος Δυτικής Αχαΐας Ο Δήμος που αξίζει να ζεις ΤΟΜΟΣ Β

Δήμος Δυτικής Αχαΐας Ο Δήμος που αξίζει να ζεις Β Τ Ο Μ Ο Σ

Περιεχόμενα Πρόλογος 5 Έκδοση: Δήμος Δυτικής Αχαΐας Δήμος Δυτικής Αχαΐας: Ο Δήμος που αξίζει να ζεις Υπεύθυνος έκδοσης: DATA RC AE Διορθώσεις: DATA RC AE Στοιχειοθεσία- σελιδοποίηση: DATA RC AE ISBN: 978-960-99592-6-1 Copyright Δήμος Δυτικής Αχαΐας, 2017 Σώσου Ταυρομενέως 50, Κάτω Αχαΐα Τ.Κ.:252 00 Τηλ.: 26930 25000 Φαξ: 26930 22076 www.dimosdymaion.gr Δημοτική Ενότητα Δύμης 8 Δημοτική Ενότητα Λαρίσου 19 Δημοτική Ενότητα Μόβρης 33 Διανέμεται Δωρεάν Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας (Ν. 2121/1993) όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) και τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται απολύτως η άνευ γραπτής άδειας του εκδότη κατά οποιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και εν γένει αναπαραγωγή, εκμίσθωση ή δανεισμός, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου. All rights reserved Δημοτική Ενότητα Ωλενίας 45

Πρόλογος Ο Δήμος Δυτικής Αχαΐας, με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον, ξανασυστήνεται μέσα από το παρόν λεύκωμα, παρουσιάζοντας στον αναγνώστη την μεγάλη ιστορική πορεία του, το αξιοσημείωτο πολιτιστικό του απόθεμα αλλά και το απαράμιλλης ομορφιάς φυσικό του κάλλος. Οι 106 οικισμοί φωτογραφίζονται φανερώνοντας τα σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα, κυρίως της μυκηναϊκής εποχής, να πλαισιώνουν όλο τον Δήμο, πληθώρα θρησκευτικών μνημείων αλλά και περιβαλλοντικά αξιομνημόνευτες, σε παγκόσμιο επίπεδο, περιοχές NATURA και υγροτόπους της συνθήκης RAMSAR. Τα ημιορεινά χωριά της περιοχής, με τα εκκλησάκια και τις πλατείες και οι πεδινές εκτάσεις της με τα αμπέλια, τους ελαιώνες και τα κτήματα με τα κηπευτικά, προσελκύουν το ενδιαφέρον του επισκέπτη. Ιδιαίτερης ομορφιάς είναι οι παραλίες της, με τα καταγάλανα νερά άλλοτε να συναντώνται με τα βότσαλα και άλλοτε με την άμμο. Σε κάθε γωνιά του Δήμου μπορεί ο επισκέπτης να απολαύσει όλα τα θαλάσσια σπορ στις παραθαλάσσιες περιοχές, ενώ οι ορεινές περιοχές φιλοξενούν λάτρεις του ανεμοπτερισμού, του ποδήλατου βουνού αλλά και των διαδρομών για 4χ4. Στο σπάνιο οικοσύστημα, μοναδικής αισθητικής και οικολογικής σημασίας, που αποτελείται από το δάσος της Στροφυλιάς με τις λιμνοθάλασσες, μπορεί κάποιος να θαυμάσει το τοπίο ακολουθώντας τα μονοπάτια ή να παρατηρήσει τα 261 είδη πουλιών που συναντώνται στην περιοχή. Όλο τον χρόνο, αλλά ιδιαίτερα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, σε όλους τους οικισμούς του Δήμου μπορεί κάθε επισκέπτης να συμμετάσχει σε κάποια από τις πολλές πολιτιστικές ή θρησκευτικές εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται. Το Λεύκωμα αυτό αναπτύχθηκε σε 2 τόμους. Στον Α τόμο παρουσιάζεται η ιστορία της περιοχής από την αρχαιότητα έως σήμερα, οι αρχαιολογικοί χώροι, τα θρησκευτικά και πάσης φύσεως μνημεία, το φυσικό περιβάλλον, καθώς και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιοχής. Στον τόμο Β γίνεται αναλυτική παρουσίαση των οικισμών του Δήμου.

Δημοτική Ενότητα Δύμης Η ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΥΜΗΣ βρίσκεται στο δυτικό τμήμα της Περιφερειακής Ενότητας Αχαΐας και περιλαμβάνει τη δημοτική κοινότητα Κάτω Αχαΐας και 7 τοπικές κοινότητες: Αγιοβλασιτίκων, Αλισσού, Άνω Αχαΐας, Ελαιοχωρίου, Κάτω Αλισσού, Νιφοραιίκων και Πετροχωρίου, με συνολικά 26 χωριά και το μεγαλύτερο μέρος των κατοίκων να συγκεντρώνεται στην Κάτω Αχαΐα. Στην περιοχή της Δύμης συγκεντρώνονται σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα και μνημεία όπως το Πελασγικό Νεκροταφείο στο Ελαιοχώρι, το Συγκρότημα Κλιβάνων της ελληνιστικής περιόδου στην Κάτω Αχαΐα, ο Ιερός Ναός του Αγίου Δημητρίου Μπάδα στο Πετροχώρι, που αποτελεί τον τελευταίο βυζαντινό ναό του ΙΒ αιώνα, και το σπήλαιο με το Κρυφό Σχολείο στο Πετροχώρι. Στα Νιφοραίικα αξίζει κανείς να επισκεφθεί το Λαογραφικό Μουσείο, που έχει ιδρυθεί από τον Σύλλογο Δυμαίων «Ο ΟΙ- ΒΩΤΑΣ», προκειμένου να θαυμάσει εκθέματα της αγροτικής αλλά και αστικής λαογραφίας από τις αρχές του 19ου έως τα μέσα του 20ού αιώνα. Σε μήκος τεσσάρων χιλιομέτρων απλώνονται οι ιδιαίτερης ομορφιάς παραλίες των Νιφοραιίκων, των Αλυκών, της Κάτω Αχαΐας και των δύο Αλισσών, με τις πλατιές ακτές τους, την καθαρή και ζεστή θάλασσα, τα παραθαλάσσια ξενοδοχεία, τις ψαροταβέρνες με το φρέσκο ψάρι, τις ψησταριές και τα εστιατόρια. Στο ιστορικό ψαροχώρι των Αλυκών, που μετρά 200 χρόνια ζωής, βρίσκεται το λιμάνι το οποίο αποτελεί αλιευτικό καταφύγιο. Στην Κάτω Αχαΐα, που αποτελεί και το κέντρο του Δήμου Δυτικής Αχαΐας, πραγματοποιούνται πληθώρα πολιτιστικών εκδηλώσεων, ιδιαίτερα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Οι εκδηλώσεις που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι τα Δύμαια, που πραγματοποιούνται τους καλοκαιρινούς μήνες και περιλαμβάνουν ελληνικούς παραδοσιακούς χορούς, με τα μέλη των τοπικών συλλόγων ντυμένα με παραδοσιακές τοπικές ενδυμασίες. Ταυτόχρονα, πραγματοποιούνται συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις, ενώ διοργανώνονται δραστηριότητες για τα μικρά παιδιά. Παραδοσιακό πανηγύρι πραγματοποιείται στην πόλη της Κάτω Αχαΐας στις 14 Σεπτεμβρίου, προς τιμήν της παγκόσμιας εορτής της Ορθοδοξίας της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού, ενώ πολλές είναι οι εκδηλώσεις που λαμβάνουν χώρα κατά την διάρκεια του Καρναβαλιού, όπου στο πλαίσιο του δεκαήμερου καρναβαλικών δρώμενων πραγματοποιείται Κρυμμένος Θησαυρός, διαγωνισμός εφευρετικότητας, χορού, τραγουδιού, παντομίμας, αλλά και αθλητικές εκδηλώσεις, οι οποίες κορυφώνονται με τη μεγάλη παρέλαση καρναβαλιστών και αρμάτων το τελευταίο Σάββατο της Αποκριάς. 6 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΥΜΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΥΜΗΣ 7

Ηλιοβασίλεμα, Κάτω Αχαΐα Ηλιοβασίλεμα, Αλισσός Άγαλμα Ελευθερίας, Πλατεία Δημοκρατίας Κάτω Αχαΐα Λαογραφικό Μουσείο, Νιφοραίικα Ελαιοχώρι Λαμπραίικα Καρυά Γιαλός 8 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΥΜΗΣ 9

Κάπελι, Αγιοβλασίτικα Πίσω Συκέα Πλατεία Δημοκρατίας, Κάτω Αχαΐα Στεναΐτικα, Αγιοβλασίτικα Πλατεία Άνω Αχαΐας, Άνω Αχαΐα Ι.Ν. Τιμίου Σταυρού, Κάτω Αχαΐα Ι.Ν. Παναγίας Πείρου Ποταμού, Κάτω Αλισσός Κρυφό Σχολειό, Πετροχώρι Βυθούλκας Λεύκος, Αγιοβλασίτικα Ο Ιερός Ναός του Τιμίου Σταυρού βρίσκεται στην κεντρική πλατεία Δημοκρατίας της Κ. Αχαΐας και πανηγυρίζει στις 14/9, γιορτή της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού. Κρυφό Σχολειό, Πετροχώρι 10 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΥΜΗΣ 11

Πλατεία Ελαιοχωρίου, Ελαιοχώρι Αγ. Ιωάννης Ριγανάς στο Ελαιοχώρι Ι.Ν. Αγίου Νικολάου (παλαιά εκκλησία), Νιφοραίικα Πανηγύρι του Αγ. Ιωάννη Ριγανά στο Ελαιοχώρι Αλισσός Ι.Ν. Προφήτη Ελισσαίου, Αλισσός Βρύση, Πετροχώρι Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου Μπάδα, Πετροχώρι Βεσκουκαίικα 12 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΥΜΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΥΜΗΣ 13

Ι.Ν. Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, Αγιοβλασίτικα Βρύση στον Αγ. Ιωάννη Ελαιοχωρίου, Ελαιοχώρι Πετροχώρι Μανεταίικα Ι.Ν. Κοίμησης της Θεοτόκου, Άνω Αχαΐα Ι.Ν. Αγίου Ιωάννη, Κάτω Αλισσός Παραλία, Αλισσός 14 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΥΜΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΥΜΗΣ 15

Ι.Ν. Αγίας Τριάδας, Αλισσός Κεντρική Πλατεία, Αλισσός Παραλία Αλυκές, Κάτω Αχαΐα Παραλία, Νιφοραίικα Λογοθέτης Καμενίτσα 16 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΥΜΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΥΜΗΣ 17

Δημοτική Ενότητα Λαρίσου Η ΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΛΑΡΙΣΟΥ βρίσκεται στο δυτικό τµήµα της Περιφερειακή ενότητας Αχαΐας και περιλαµβάνει 11 τοπικές κοινότητες: Αγίου Νικολάου Σπάτα, Απιδεώνος, Αράξου, Βελιτσών, Καγκαδίου, Λακκόπετρας, Ματαράγκα, Μετοχίου, Μιχοΐου, Πέτα και Ριόλου µε συνολικά 28 οικισµούς. Το µεγαλύτερο µέρος των κατοίκων συγκεντρώνεται στο Μετόχι-Λάππα και στην Λακκόπετρα. Ο Λάρισος συνδυάζει πεδινές και ηµιορεινές εκτάσεις, καθώς και παράλιες ζώνες. ιαθέτει 3 από τις καλύτερες παραλίες του Νοµού: Το Γιαννισκάρι, τη Λακκόπετρα και την παραλία της Καλογριάς, που είναι η µεγαλύτερη παραλία µε άµµο στην Ελλάδα (περιοχή Natura). Εντός των ορίων του βρίσκεται η Στροφυλιά µε το µεγαλύτερο δάσος κουκουναριάς στην Ελλάδα, τον οµώνυµο προστατευόµενο υγροβιότοπο (συνθήκη RAMSAR) και την λίµνη Προκόπου. Εκτός από τα αξιοθέατα φυσικού κάλλους, στην περιοχή βρίσκονται και ιδιαίτερης αξίας αρχαιολογικά µνηµεία όπως το Τείχος των υµαίων της µυκηναϊκής περιόδου, στον Άραξο, αλλά και ένα από τα πιο φηµισµένα βυζαντινά µοναστήρια της υτικής Αχαΐας, η Ιερά Μονή της Παναγίας στο Φιλοκάλι. Σε µια ιδιαίτερα µαγευτική τοποθεσία, στην οµώνυµη περιοχή, βρίσκεται η Ιερά Μονή του Αγ. Νικολάου Σπάτα, η οποία ιδρύθηκε στα τέλη του 18ου αιώνα. Η Μονή αποτελεί σηµείο λατρείας για χιλιάδες κατοίκους της Αχαΐας αλλά και της γειτονικής Ηλείας, που συρρέουν τις ηµέρες της γιορτής (10/5) προκειµένου να προσκυνήσουν τη θαυµατουργή εικόνα του Αγ. Νικολάου. Για τρεις ηµέρες λαµβάνουν χώρα θρησκευτικές εκδηλώσεις, αλλά και παζάρι, όπου δραστηριοποιούνται έµποροι από όλη την επικράτεια. Το µοναστήρι έχει σηµαντική φιλανθρωπική δράση, ενώ στους χώρους του υπάρχει και ορφανοτροφείο. Πολλές ακόµα είναι οι θρησκευτικές εκδηλώσεις που πραγ- µατοποιούνται στα χωριά του Λαρίσου. Για τον εορτασµό του Αγ. Γεωργίου διοργανώνονται εκδηλώσεις στον Αγ. Νικόλαο Σπάτα, στον Απιδεώνα και στον Άραξο, ενώ στο Λάππα γίνεται περιφορά της εικόνας, συνοδεία αλόγων, µπάντας και πλήθους κόσµου, προσφέρονται γλυκά και πραγµατοποιούνται χορευτικές εκδηλώσεις. Για την γιορτή της Αγ. Παρασκευής (26/7) πραγµατοποιείται στην Λακκόπετρα πανηγυρικός Εσπερινός που ακολουθείται από χορευτικά και προσφορά εδεσµάτων από τις γυναίκες του Πολιτιστικού και Εξωραϊστικού Συλλόγου «Άγιος ηµήτριος», ενώ µε πανηγύρι τιµάται η γιορτή στο Καγκάδι. Τον εκαπενταύγουστο γιορτάζεται η Παναγία µε πληθώρα θρησκευτικών και πολιτιστικών δράσεων στον Αγ. Νικόλαο Σπάτα, στις Βελιτσές και στον Άραξο, ενώ στις 8 Σεπτεµβρίου γιορτάζει η Ιερά Μονή της Παναγίας στο Φιλοκάλι µε διοργάνωση παραδοσιακού πανηγυριού. Τριήµερος είναι ο εορτασµός του Αγ. ηµητρίου στην Λακκόπετρα, µε διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων, ενώ θρησκευτικές εκδηλώσεις πραγµατοποιούνται και στα χωριά Πέτα, Κεφαλαίικα και Αγ. Νικόλαος Σπάτα. Εκτός από εκδηλώσεις που πραγµατοποιούνται στο πλαίσιο των θρησκευτικών εορτών, στον Λάρισο κάθε χρόνο, τον Ιούλιο, διοργανώνεται η ετήσια γιορτή αγροτικών προϊόντων µε παραδοσιακό γλέντι από τον Σύλλογο Γυναικών «Μελισάνθη». Επίσης, στο Ριόλο κάθε χρόνο γίνεται η καθιερωµένη κοπή πίτας, θεατρικές παραστάσεις, αλλά και η ετήσια λαϊκή βραδιά. 18 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΛΑΡΙΣΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΛΑΡΙΣΟΥ 19

Ι.Ν. Αγίου Νικολάου Σπάτα Ι.Ν. Αγίου Νικολάου Σπάτα Φελλόδεντρα, Απιδεώνας Άγιος Νικόλαος Σπάτα Μνημείο Πόντου & Μικράς Ασίας, Απιδεώνας Ι.Ν. Αγίου Ιωάννη, Κάτω Βελιτσές Τα φελλόδεντρα ευδοκιμούν κυρίως στις μεσογειακές χώρες και σε χώρες της Ανατολικής Ασίας. Υπάρχουν 7-9 είδη αυτού του δέντρου το οποίο ζει περισσότερα από 200 χρόνια παράγοντας τόνους φελλών. 20 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΛΑΡΙΣΟΥ 21

Ι.Ν. Αγίας Τριάδας, Άνω Βελιτσές Ι.Ν. Αγίας Παρασκευής, Μιχόι Κεφαλαίικα, Ματαράγκα Ριόλος Βρύση Κούτουλας, Πέτα Ιερά Μονή της Παναγίας στο Φιλοκάλι, Πέτα 22 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΛΑΡΙΣΟΥ 23

Δάσος Στροφυλιάς, Μετόχι Άγιος Πέτρος, Άραξος Μιχόι Άραξος Καραβοστάσι, Άραξος Μαζαίικα, Ριόλος Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου, Λακκόπετρα Ι.Ν. Προφήτη Ηλία, Ματαράγκα 24 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΛΑΡΙΣΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΛΑΡΙΣΟΥ 25

Παραλία, Καλογριά Παλάτι Βασιλιά, Λάππα Φραγκουλαίικα, Λακκόπετρα Παραλία, Λακκόπετρα Βουπράσιο, Μετόχι Ακρωτήρι, Άραξος 26 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΛΑΡΙΣΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΛΑΡΙΣΟΥ 27

Ματαράγκα Ψευταίικα, Μιχόι Δάσος Στροφυλλιάς, Μετόχι Ι.Ν. Αναλήψεως Σωτήρος, Τσαμαίικα Ι.Ν. Αγίου Αθανασίου, Καγκάδι Κεντρική πλατεία, Απιδεώνας Τσαμαίικα, Μιχόι 28 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΛΑΡΙΣΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΛΑΡΙΣΟΥ 29

Ιονική Ακτή, Λακκόπετρα Λιμνοθάλασσα Πρόκοπου, Άραξος Νέο Βουπράσιο, Μετόχι Κάνδαλος, Μιχόι Αγιος Κωνσταντίνος, Αγ. Νικόλαος Σπάτα 30 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΛΑΡΙΣΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΛΑΡΙΣΟΥ 31

Δημοτική Ενότητα Μόβρης Η ΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΜΟΒΡΗΣ βρίσκεται στο βορειοδυτικό τµήµα της Περιφερειακής Ενότητας Αχαΐας. Περιλαµβάνει 6 τοπικές κοινότητες: Καραιίκων, Κρίνου, Λιµνοχωρίου, Μύρτου, Σαγαιίκων και Φράγκα, µε συνολικά 21 οικισµούς, µε το µεγαλύτερο µέρος του πληθυσµού να συγκεντρώνεται στα Σαγαίικα. Η Μόβρη καλύπτει µεγάλη πεδινή έκταση, πλούσια και καρποφόρα, καθώς παράγει εξαιρετικό ελαιόλαδο, κρασί αλλά και πατάτα (ως επί το πλείστον βιοµηχανική) και βέβαια καταπληκτικό καρπούζι. Η τοπική οικονοµία στηρίζεται επίσης στην πλούσια κτηνοτροφία ενώ σε κάποιες περιοχές συναντάµε και µικρές βιοτεχνίες. Στη Μόβρη λαµβάνουν χώρα πληθώρα εκδηλώσεων ιδιαίτερα θρησκευτικού χαρακτήρα κυρίως κατά τους ανοιξιάτικους και καλοκαιρινούς µήνες. Η γιορτή των Αγίων Θεοδώρων γιορτάζεται στον Μύρτο µε Λειτουργία και κέρασµα µε παραδοσιακές πίτες, ενώ πανηγύρι διοργανώνεται για τη γιορτή των Αγ. Κωνσταντίνου και Ελένης τον Μάιο. Στον Μύρτο πραγµατοποιούνται πληθώρα εκδηλώσεων στο πλαίσιο της γιορτής του Αγ. Παντελεήµονα, όπου µετά τη Θεία Λειτουργία υπάρχει κέρασµα βραστού κρέατος και το βράδυ πανηγύρι στην βρύση. Εορτασµός της Ζωοδόχου Πηγής, µε λιτανεία της εικόνας και παραδοσιακούς χορούς στον χώρο της εκκλησίας, µε ζωντανή µουσική και εδέσµατα, πραγµατοποιείται στα Σαγαίικα, ενώ στο τέλος του Αυγούστου γιορτάζεται ο Αγ. Ιωάννης ο Πρόδροµος µε εκδηλώσεις ανήµερα και την παραµονή της θρησκευτικής εορτής. ιήµερες θρησκευτικές εκδηλώσεις πραγµατοποιούνται και στον Προφήτη Ηλία, στα Καραίικα στις 30 Νοεµβρίου ηµέρα εορτής του Αγίου Ανδρέα. Πολλές είναι και οι πολιτιστικές και αθλητικές εκδηλώσεις που διεξάγονται κάθε χρόνο στην Μόβρη. Κατά τους φθινοπωρινούς µήνες διοργανώνεται εθελοντικός καθαρισµός της κοινότητας των Σαγαιίκων και καλλωπισµός µε δεντροφυτεύεις, ενώ τα Χριστούγεννα γίνονται εκδηλώσεις µε φωταγώγηση του δέντρου στη κεντρική πλατεία και προσφορά εδεσµάτων στους παρευρισκόµενους. Τους καλοκαιρινούς µήνες διοργανώνονται, σε συνεργασία του Πολιτιστικού Συλλόγου και της τοπικής ποδοσφαιρικής οµάδας, Φεστιβάλ Χορού και συναυλίες µε δηµοτική µουσική στα Σαγαίικα. Τον Αύγουστο πραγµατοποιείται ο διαγωνισµός δηλωτής στον ειδικά διαµορφωµένο χώρο στο όρος Μόβρη, από τον εξωραϊστικό και φυσιολατρικό σύλλογο «Αριά», ενώ τους µήνες Απρίλιο και Σεπτέµβριο πραγµατοποιούνται ποδηλατικοί αγώνες ορεινής ποδηλασίας σε συνεργασία µε τον ΠΟΠ Πάτρας στην ειδικά διαµορφωµένη πίστα ορεινής ποδηλασίας του όρους Μόβρη. Το όρος Μόβρη αποτελεί, σε όλες τις εποχές του χρόνου, ιδανικό µέρος για πεζοπορία, για όλες τις ηλικίες. Κάθε καλοκαίρι διενεργούνται πολιτιστικές εκδηλώσεις µε Φεστιβάλ Χορού και θεατρικές παραστάσεις στο Γοµοστό, από τον Πολιτιστικό Σύλλογο του χωριού. 32 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΜΟΒΡΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΜΟΒΡΗΣ 33

Κρίνος Σταθμός, Σαγαίικα Αρχοντικό Σαγιά, Σαγαίικα 34 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΜΟΒΡΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΜΟΒΡΗΣ 35

Κάτω Λιμνοχώρι Πλατεία, Λιμνοχώρι Πλατεία, Φράγκα Επάνω βρύση, Μύρτος Μνημείο πλατεία Έλληνα Αγρότη, Σαγαίικα Καραίικα Ξεκούραση στο καφενείο, Λιμνοχώρι Βρύση, Κρίνος 36 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΜΟΒΡΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΜΟΒΡΗΣ 37

Ι.Ν. Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, Φράγκα Ι.Ν. Αγίου Γεωργίου, Λιμνοχώρι Γομοστό Καλαμάκι Καλαμάκι, Λιμνοχώρι Ράχη, Καραίικα Μπονταίικα, Σαγαίικα Γερουσαίικα, Σαγαίικα Ι.Ν. Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης, Μύρτος Καραμεσηναίικα, Καραίικα 38 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΜΟΒΡΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΜΟΒΡΗΣ 39

Πουρνάρι, Μύρτος Απόστολοι, Σαγαίικα Τσακώνικα, Φράγκα Ι.Ν. Ζωοδόχου Πηγής, Σαγαίικα Σπαναίικα, Φράγκα Ι.Ν. Αγίου Παντελεήμονα, Μύρτος Ι.Ν. Αγίου Νικολάου, Γιουλαίικα Βραχναίικα, Σαγαίικα 40 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΜΟΒΡΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΜΟΒΡΗΣ 41

Ι.Ν. Προφήτη Ηλία, Καραίικα Αγώνες Ορεινής ποδηλασίας στο όρος Μόβρη, φυσ/κού συλλόγου «Η Αριά», Κρίνος Εορτασμός Αγ. Ιωάννη Προδρόμου στο Γομοστό, Εκπολιτιστικός Σύλλογος Γομοστού Χριστουγεννιάτικος διάκοσμος, Σαγαίικα Η Ομάδα πυρόσβεσης του φυσιολατρικού συλλόγου «Η Αριά» αποτελεί μια από τις 15 ενταγμένες εθελοντικές ομάδες στο μητρώο της Γ.Γ. ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ. Ψυχή του συλλόγου ο πρόεδρος κ. Στάθης Κοκκίνης Περιφορά εικόνας Αγ. Ιωάννη Προδρόμου στο Γομοστό, Εκπολιτιστικός Σύλλογος Γομοστού Πολιτιστικός Σύλλογος Σαγαιίκων στη Γιορτή Λουλουδιών στα Ψηλά Αλώνια Κρίνος Αγώνες ορεινής ποδηλασίας στο όρος Μόβρη, φυσ/κού συλλόγου «Η Αριά», Κρίνος Εορτασμός Αγ. Ιωάννη Προδρόμου στο Γομοστό, Εκπολιτιστικός Σύλλογος Γομοστού 42 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΜΟΒΡΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΜΟΒΡΗΣ 43

Δημοτική Ενότητα Ωλενίας Η ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΩΛΕΝΙΑΣ βρίσκεται στο νότιο τμήμα της Περιφερειακή Ενότητας Αχαΐας και περιλαμβάνει 14 τοπικές κοινότητες: Αγίου Νικολάου Κράλης, Αγίου Στεφάνου, Άνω Σουδεναιίκων, Άρλας, Αχαϊκού, Κάτω Μαζαρακίου, Λουσικών, Μιτοπόλεως, Πορτών, Σαντομερίου, Φλόκα, Φωσταίνης, Χαϊκαλίου και Χαραυγής και συνολικά 34 οικισμούς, με το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού να συγκεντρώνεται στα Λουσικά και στο Μαζαράκι. Στην περιοχή βρίσκονται οι σημαντικότεροι αρχαιολογικοί χώροι του Δήμου Δυτικής Αχαΐας, με δύο ιδιαίτερα μεγάλης σημασίας μυκηναϊκά νεκροταφεία, της Μιτόπολης και των Πορτών, ενώ δεσπόζει στην περιοχή του Φλόκα το Γυφτόκαστρο. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το Εκκλησιαστικό και Λαογραφικό Μουσείο στα Λουσικά, με εκκλησιαστικά κειμήλια, αντικείμενα, εργαλεία και έργα λαϊκής τέχνης, αλλά και τα παραδοσιακά και ιδιαίτερης αισθητικής εκκλησάκια της Παναγίτσας στο Τζάιλο και του Άη Γιώργη στις Πόρτες. Η Ωλενία διαθέτει εκτάσεις που στο μεγαλύτερο μέρος τους είναι καλλιεργήσιμες αλλά και δασικές, ενώ σε αυτή βρίσκεται η Βιομηχανική Περιοχή (ΒΙ.ΠΕ.), στην οποία είναι εγκατεστημένες περισσότερες από 100 επιχειρήσεις. Στην περιοχή πραγματοποιούνται πολλές ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις καθ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Στο διάστημα Μαΐου με τέλος Αυγούστου πραγματοποιούνται τα «Παλαιολόγεια», τιμητική εκδήλωση προς τιμήν του Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου ΙΑ Δραγάση Παλαιολόγου «1405-1453» στην κοινότητα Σαντομερίου, όπου και βρισκόταν το θερινό του παλάτι (στο όρος Σκόλλις). Στο Σαντομέρι, επίσης, γίνεται το Πανελλήνιο Πρωτάθλημα Αλεξίπτωτου Πλαγιάς «Παραπεντάδες» με βραβεύσεις και επισκέψεις στον Αρχαιολογικό Χώρο Πορτών, ενώ στο Χαϊκάλι διοργανώνονται από τον Νοέμβριο έως τον Απρίλιο αγώνες «Ράγκμπι» στο γήπεδο Χαϊκαλίου. Τη δεύτερη ημέρα του Πάσχα πραγματοποιείται η ετήσια ορειβασία προς το βουνό Σκόλλις, θέση Παναγίτσα. Στα Λουσικά, κάθε χρόνο, το τελευταίο Σαββατοκύριακο του Αυγούστου πραγματοποιείται η «Γιορτή του Κρασιού», ενώ κάθε Αύγουστο γίνονται θεατρικές παραστάσεις από το ΚΔΑΠ και τη Θεατρική Ομάδα Ενηλίκων ΚΕΔΔΥ. Την εποχή της Αποκριάς αναβιώνει ο Γαϊδουρόγαμος από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Λουσικών, ενώ παραδοσιακό «τσίκνισμα» πραγματοποιείται την Τσικνοπέμπτη στα Ζησιμαίικα, στα Άνω Σουδεναίικα και στο Μαζαράκι. Καθ όλη την διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών και ιδιαίτερα τον Αύγουστο πραγματοποιούνται πολιτιστικές εκδηλώσεις και πανηγύρια στην Μιτόπολη, στην Άρλα, στον Αγ. Στέφανο, στο Χαϊκάλι, στο Μαζαράκι και στον Αγ. Νικόλαο Κράλη. Στο τέλος Ιουλίου λαμβάνει χώρα «Η γιορτή της πίτας» από τον Πολιτιστικό Σύλλογο στα Άνω Σουδεναίικα, ενώ την πρώτη ημέρα του Μαΐου διοργανώνεται εκδήλωση στον αρχαιολογικό χώρο των Πορτών. Πληθώρα θρησκευτικών εκδηλώσεων πραγματοποιούνται σε όλα τα χωριά της Ωλενίας, κυρίως κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Τον Δεκαπενταύγουστο γίνονται θρησκευτικές εκδηλώσεις σε Σαντομέρι, Χαραυγή, Τζάιλο, Αγ. Νικόλαο Κράλι, Μαζαράκι, ενώ ιδιαίτεροι είναι οι εορτασμοί που πραγματοποιούνται στο εκκλησάκι της Παναγίτσας, λίγο έξω από το χωριό Φλόκα. Εκδηλώσεις λαμβάνουν χώρα και στην γιορτή του Αγ. Δημητρίου, στις Πόρτες, στην Άρλα και στο Χαϊκάλι, ενώ στο Σαντομέρι διοργανώνεται θρησκευτική πανήγυρη στον συνοικισμό Πολύλοφος ή Μπράτι. Στις 6 Σεπτεμβρίου γίνεται λαμπρός εορτασμός στο Σαντομέρι για την εύρεση της εικόνας των Ταξιαρχών, ενώ στις 6 Δεκεμβρίου εορτάζεται ο Άγ. Νικόλαος στον Αγ. Στέφανο (Περιστέρα), στα Άνω Σουδεναίικα και στην Μιτόπολη, όπου στο πλαίσιο της γιορτής πραγματοποιούνται και αθλητικές εκδηλώσεις. 44 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΩΛΕΝΙΑΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΩΛΕΝΙΑΣ 45

Σαντομέρι Ι.Ν. Παναγίτσα, Χαϊκάλι Αγ. Νικόλαος Κράλι Ι.Ν. Αγίου Στεφάνου, Άγιος Στέφανος Ι.Ν. Αγίου Νικολάου, Άγιος Στέφανος Μιτόπολη 46 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΩΛΕΝΙΑΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΩΛΕΝΙΑΣ 47

Κατσικάκια, Άρλα Ι.Ν. Αγίου Νικολάου, Άνω Σουδεναίικα Νεοχώρι, Χαραυγή Ξωκλήσι Αγ.Νικολάου, Μιτόπολη Βρύση, Πόρτες 48 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΩΛΕΝΙΑΣ 49

Αη Γιώργης, Πόρτες Η κ. Ντίνα στη βρύση, Αχαϊκό Παλαιό σχολείο, Χαραυγή Η κ. Κωστούλα στην Αγ. Βαρβάρα, Αχαϊκό Εκκλησιαστικό και λαογραφικό μουσείο Ι.Ν. Αγ. Γρηγορίου Λουσικών, Λουσικά 50 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΩΛΕΝΙΑΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΩΛΕΝΙΑΣ 51

Αρχαιολογικός χώρος, Πόρτες Άρλα Λουσικά Οινοποιείο, Χαϊκάλι 52 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΩΛΕΝΙΑΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΩΛΕΝΙΑΣ 53

Ι.Ν. Αγίου Νικολάου, Μιτόπολη Πόρτες Αυγεραίικα, Αγ. Νικόλαος Κράλι Χαραυγή Κουνελέικα, Χαϊκάλι Αγ. Νικόλαος Κράλι 54 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΩΛΕΝΙΑΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΩΛΕΝΙΑΣ 55

Παλαιό Ειρηνοδικείο, Σαντομέρι Άνω Σουδεναίικα Γυφτόκαστρο, Ζησιμαίικα Σχολείο Παπαδόπουλου, Φώσταινα Κάτω Μαζαράκι Ψηλή Ράχη, Λουσικά Ι.Ν. Παναγίτσα Τζάιλο, Χαραυγή 56 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΩΛΕΝΙΑΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΩΛΕΝΙΑΣ 57

Πολύλοφος, Σαντομέρι Ιερά Μονή Μαρίτσης, Σαντομέρι Άγιος Στέφανος Μπαλκόνι, Ι.Ν. Παμμεγίστων Ταξιαρχών, Σαντομέρι Ι.Ν. Αγίου Γρηγορίου Θεολόγου, Λουσικά Φλόκα 58 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΩΛΕΝΙΑΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΩΛΕΝΙΑΣ 59

Σπαλιαραίικα, Λουσικά Καλαμάκι, Αγ. Νικόλαος Κράλι Λουσικά Θωμαίικα, Αγ. Νικόλαος Κράλι Παλιά Περιστέρα, Αγ. Στέφανος Κεφαλόβρυσο, Πόρτες Ι. Ν. Αγίου Νικολάου, Κώμη 60 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΩΛΕΝΙΑΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΩΛΕΝΙΑΣ 61

Φωτογράφοι ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Σελ. 9-17, 20-26, 28-31, 34-42, 46-61 ΟΛΙΒΙΑ ΑΝΘΟΠΟΥΛΟΥ Σελ. 8: Ηλιοβασίλεμα Κάτω Αχαΐα, Ηλιοβασίλεμα Αλισσός Σελ. 15: Παραλία Αλισσός Σελ. 16: Παραλία Νιφοραίικα Σελ. 27: Παραλία Καλογριά & Παραλία Λακκόπετρα Σελ. 38: Καλαμάκι ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΔΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΣ Σελ. 10: Κάπελι, Στεναΐιτικα, Λεύκος, Βυθούλκας Σελ. 20: Ι.Ν.Αγίου Νικολάου Σπάτα (επάνω αριστερά) Σελ. 31: Νέο Βουπράσιο Ευγενική παραχώρηση των ακόλουθων φωτογραφιών: Σελ. 11: Πλατεία Άνω Αχαΐας (Αρχείο Δήμου) Σελ. 13: Ι.Ν. Αγ. Δημητρίου Μπάδα από τον κ. Νίκο Δημόπουλο Σελ. 13: Από τον εορτασμό του Αγ. Ιωάννη Ριγανά από τον πρόεδρο του Πολιτιστικού Συλλόγου Ελαιοχωρίου κ. Ν. Κωστόπουλο Σελ. 30: Λιμνοθάλασσα Πρόκοπου (επάνω αριστερά) από κ. Νίκο Πάρχα Σελ. 42: Χριστουγεννιάτικος διάκοσμος και από τη γιορτή Λουλουδιών στα Ψηλά Αλώνια Πατρών από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Σαγαιίκων Σελ. 43: Από τους αγώνες ορεινής ποδηλασίας και την ομάδα πυρόσβεσης από τον πρόεδρο του Φυσιολατρικού συλλόγου «Η Αριά» κ. Στάθη Κοκκίνη Σελ. 43: Από τον εορτασμό του Αγ. Ιωάννη του Προδρόμου στο Γομοστό από τον πρόεδρο του Εκπολιτιστικού συλλόγου Γομοστού κ. Νιφόρα Σελ. 60: Ι.Ν.Αγίου Νικολάου στην Κώμη από τον κ. Νίκο Δημόπουλο

ΜΕ ΤΗ ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΥ ΓΕΩΡΓΙΚΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης: Η Ευρώπη επενδύει στις αγροτικές περιοχές ΠΑΑ 2007-2013 LEADER ΑΧΑΪΑ- ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ Α.Ε