Το πρώτο σχολείο κτίστηκε από τα λεφτά του πατρός Μελέτειου Iεροδιακόνου Κωνσταντινουπόλεως, τα οποία λεφτά δώρισε το 1871. Σήµερα το πρώτο σχολείο δεν υπάρχει και στην θέση του βρίσκεται το καφενείο και το σωµατείο «ΕΛΗΑ». Για την συντήρηση του σχολείου ο Μελέτιος κατέθεσε στην εθνική τράπεζα Ελλάδας 100 τούρκικες χρυσές λίρες. Από τους τόκους αυτών των χρηµάτων πληρωνόταν ο κάθε δάσκαλος που πήγαινε σε αυτό το σχολείο. Ο ευεργέτης Μελέτιος πέθανε στις 13 Φεβρουαρίου 1902. Οι µαθητές του σχολείου ήταν 80 αγόρια και 30 κορίτσια. Τα σχολεία που είχαν αγόρια και κορίτσια στεγάζονταν σε ξεχωριστά κτίρια και είχε ένα δάσκαλο το καθένα. Οι πρώτοι δάσκαλοι ήταν ο παπά-γεώργιος, η δασκάλα Μυριάνθη, ο Θεοδωρής και αργότερα για πολλά χρόνια υπηρέτησαν οι Νικόλαος Ρώσσης, Κωνσταντίνος Κέντης, Θωµάς Συµεωνίδης και πολλοί άλλοι. ιδάσκονταν όλα τα µαθήµατα που διδάσκονται και σήµερα. Οι µαθητές ήταν υποχρεωµένοι να µάθουν και οι δάσκαλοι ήταν διαθετηµένοι να χρησιµοποιήσουν όλα τα µέσα που υπήρχαν. Οι δάσκαλοι έδιναν πολύ ξύλο και πολλές τιµωρίες στους µαθητές οι οποίες σήµερα απαγορεύονται. Γύρω στο 1947 το παλιό σχολείο δεν ήταν πια κατάλληλο, γιατί δεν εξυπηρετούσε τους κατοίκους. Με αποτέλεσµα το 1949 κτίστηκε το σηµερινό σχολείο. Πρώτοι δάσκαλοι ήταν ο διευθυντής Κωνσταντίνος Κέντης µε τέσσερις δασκάλους. Οι µαθητές του ήταν περίπου 160. Οι ευεργέτες του είναι η Μονή Μαχαιρά που δώρισε το οικόπεδο. Αρκετοί µαθητές του σχολείου βοήθησαν στον αγώνα 1955-59. Έκαναν πολλές απεργίες, διαδηλώσεις και ύψωναν την ελληνική σηµαία. Άννα Σ. Από το βιβλίο «Λυθροδόντας» Συγγραφέας Αργυρός Κωνσταντίνου
Το χωριό µου ονοµάζεται Λυθροδόντας και είναι στην επαρχία Λευκωσίας. Γειτονεύει µε τα χωριά Μαθιάτης Καπέδες, Αγία Βαρβάρα, Αναλιόντας και Σια. Υπάρχουν διάφορες εκδοχές για την ονοµασία του χωριού µου, αλλά η επικρατέστερη είναι ότι ο πρώτος κάτοικος του χωριού µας ονοµαζόταν Ερυθροδόντας, γιατί τα δόντια του είχαν χρώµα ερυθρό (κόκκινο). Θα αναρωτιέστε πώς γίνεται ένας άνθρωπος να έχει ερυθρά δόντια. Η απάντηση στο ερώτηµα σας είναι ότι τα δόντια του είχαν παραµορφωθεί σε κόκκινο χρώµα από χηµικές ουσίες. Έτσι το όνοµα του χωριού µου ήταν Ερυθροδόντας. Με τον καιρό όµως έγινε Λυθροδόντας το οποίο ακόµα επικρατεί. Ελπίζω ότι δεν ξέρατε την ιστορία για την ονοµασία του χωριού µου, να την µάθατε και να την διηγείστε στους απογόνους σας. Ελπίδα Σ.
Πριν από χρόνια ο ελιόµυλος ήταν σε λειτουργία. Τον λειτουργούσε ο Μιχάλης Μυλωνάς. Ο παλιός ελιόµυλος ήταν εξοπλισµένος διαφορετικά από ότι είναι τα υπερσύγχρονα ελαιοτριβεία. Μέσα υπήρχαν οι δύο µεγάλες περιστρεφόµενες πέτρες, τα ζεµπίλια και το συµπιεστήρι. Όταν οι χωριανοί τέλειωναν το µάζεµα των ελιών πήγαιναν στους µύλους για να βγάλουν το λάδι τους. Ο µυλωνάς στην αρχή έριχνε τις ελιές µέσα στις δύο µεγάλες πέτρες και αυτές γυρίζοντας έλιωναν τις ελιές. Μετά τις έβαζαν µέσα στα ζεµπίλια και τις πήγαιναν στο συµπιεστή όπου εκεί πιέζονταν και έβγαινε το καθαρό λάδι που το έβαζαν µέσα σε παγούρια. Επίσης λειτουργούσε και σαν αλευρόµυλος. Οι κάτοικοι του χωριού καθώς και από άλλα κοντινά χωριά όταν θέριζαν έφερναν το σιτάρι τους στο µύλο για να κάνουν αλεύρι. Οι ελαιόµυλος και ο αλευρόµυλος λειτουργούσαν για πάρα πολλά χρόνια µέχρι που έγινε το υπερσύγχρονο ελαιοτριβείο του χωριού. Έτσι ο παλιός µύλος έµεινε κλειστός για πάρα πολλά χρόνια µέχρι το 2011 που αποφασίστηκε από το Κοινοτικό Συµβούλιο να γίνει η αναπαλαίωσή του. Μετά από λίγο καιρό ξεκίνησαν τα έργα. Όλα τα µηχανήµατα τα πήραν σε ειδικούς για να τα συντηρήσουν. Το κτίριο γενικά το έφτιαξαν µε ειδικά υλικά έτσι ώστε να γίνει σωστή η αναπαλαίωση. Πέρασε περίπου ένας χρόνος µέχρι να τελειώσει και να γίνουν τα εγκαίνια. Αυτή τη στιγµή στο Λυθροδόντα έχουµε ένα πανέµορφο ελιόµυλο που έγινε µουσείο. Μέσα έγιναν εκθέσεις ζωγραφικής τόσο από χωριανούς όσο και από τα παιδιά του νηπιαγωγείου. Πολλά σχολεία έρχονται για να τον δουν. Χαίροµαι που έχουµε ένα ωραίο µουσείο στο Λυθροδόντα. (Αυτά µου τα διηγήθηκε η µητέρα µου Ειρήνη Χριστοφόρου) Μιχάλης Χρ. Τάξη :Στ 1
Το χωριό στα παλιά ήταν χτισµένο στην τοποθεσία «Παλιάµπελα». Αποφάσισαν να το ονοµάσουν Λυθροδόντα γιατί στο χωριό υπήρχαν µεγάλοι λίθοι. Μια παράδοση λέει ότι ο πρώτος κάτοικος ονοµαζόταν Λιθοδόντας, διότι τα δόντια του ήταν σκληρά σαν πέτρα (λίθοι), σιγά σιγά το χωριό ονοµάστηκε Λυθροδόντας. Άλλη παράδοση λέει ότι: Ο πρώτος κάτοικος είχε ερυθρά δόντια, δηλαδή κόκκινα. Έτσι ονοµάστηκε Ερυθροδόντας. Σιγά σιγά έφυγε το έψιλον και το ρο και µπήκε το λάµδα. Μια άλλη παράδοση λέει ότι: Στην πλατεία του χωριού υπήρχε ένα µεγάλο λιθάρι που κανείς δεν µπορούσε να το µετακινήσει από εκεί. Έτσι ονοµάστηκε Λυθροδόντας. Η τελευταία παράδοση λέει ότι: Υπήρχαν τούρκοι µε ερυθρά δηλαδή κόκκινα δόντια. Γιώργος Χ. Τάξη : Στ 1 Από το βιβλίο µε τίτλο «Τοπική µελέτη µαθητών/τριων του ηµοτικού Λυθροδόντα» ΙΟΥΝΙΟΣ 1989
Ο Ιεροµόναχος Μελέτιος γεννήθηκε στο Λυθροδόντα το 1816, επί Τουρκοκρατίας και πέθανε το 1902, επί Αγγλοκρατίας. νέος στην ηλικία προσλήφθηκε ως δόκιµος στην Ιερά Μονή Μαχαιρά, στην οποία εργάστηκε για πολλά χρόνια και στη συνέχεια εργάστηκε ως πατριαρχικός εφηµέριος στην Κωνσταντινούπολη, όπου πιθανότατα κλήθηκε να υπηρετήσει τον Οικουµενικό θρόνο, λόγω της πολύ καλής του φωνής. Γι αυτό άλλωστε του δόθηκε η προσωνυµία «αηδόνι της Ανατολής». Αντρονίκη Ν.
Ο Λυθροδόντας πριν χρόνια λεγόταν Ερυθροδόντας. Πήρε το όνοµά του από τον πρώτο κάτοικο του χωριού που είχε κόκκινα δόντια. Ήταν ένα µικρό χωριό που σιγά σιγά εξελίχθηκε σε 3500 κατοίκους. Το ελαιοτριβείο που υπήρχε εδώ και χρόνια τώρα έγινε σύγχρονο. Η βρύση που στα παλιά χρόνια κάτοικοι πήγαιναν να γεµίζουν τις κούζες τους µε νερό, βρίσκεται στο κέντρο της πλατείας κοντά στην παλιά εκκλησία. Στο χωριό µου σήµερα υπάρχει ένα γηροκοµείο που φιλοξενεί ηλικιωµένους ανθρώπους, επίσης έχουµε ένα πάρκο για να παίζουν τα παιδιά αφιερωµένο στη Μαία Πολυξένη στην γιάτρενα του χωριού η οποία τώρα έχει πεθάνει. Ακόµα χτίσαµε µια µεγάλη εκκλησία του Αγίου Θεράποντα για να χωράει όλους τους πιστούς. Με την βοήθεια του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισµού µεγαλώσαµε το σχολείο που έφτιαξε ο Μελέτιος πριν χρόνια και έγινε ένα µεγάλο και βολικό σχολείο και τέλος το χωριό µας συµβάλει πολύ στην ανακύκλωση. Εγώ είµαι περήφανη για το χωριό µου επειδή είναι ένα πολύ όµορφο χωριό και αισθάνοµαι χαρούµενη για αυτό. Το αγαπώ πολύ. Αντριανή Ι.
Ο Λυθροδόντας είναι ένα χωριό κτισµένο στους πρόποδες του Μαχαιρά. Βρίσκεται στην επαρχία Λευκωσίας και απέχει από αυτήν περίπου 30 χιλιόµετρα. Είναι γνωστός για τους πλούσιους ελαιώνες του. Υπάρχουν πολλές εκδοχές για το πώς πήρε το όνοµα Λυθροδόντας. Σύµφωνα µε την πρώτη εκδοχή το όνοµα του το πήρε από τον πρώτο κάτοικο ο οποίος ονοµαζόταν Ερυθροδόντας επειδή είχε ερυθρά δόντια, δηλαδή κόκκινα δόντια. Στη συνέχεια το γράµµα (Ρ) της λέξης Ερυθροδόντας, µεταφράστηκε σε (Λ). Αυτό ήταν κάτι που συνηθιζόταν στην Ελληνική γλώσσα. Μια άλλη εκδοχή υποστηρίζει ότι πήρε το όνοµα του επειδή αποτελούσε έναν από τους µεγαλύτερους ελαιώνες της Λευκωσίας. Η Λευκωσία παλιά ονοµαζόταν Λήδρα άρα Λήδρα + Ελαιώνες Λυθροδόντας. Ο Λυθροδόντας έχει περίπου 3500 κατοίκους. Επίσης έχει πολλές εκκλησίες. Η κύρια εκκλησία του Λυθροδόντα είναι αφιερωµένη στον Άγιο Θεράποντα. Οι άλλες εκκλησίες είναι αφιερωµένες στον Αρχάγγελο Μιχαήλ, στον Άγιο Γεώργιο και στην Παναγία. Υπάρχει επίσης και το Μελέτειο ηµοτικό Σχολείο στο οποίο φοιτούν γύρω στους 250 µαθητές. Υπάρχει ένας αναπαλαιωµένος Ελιόµυλος Αλευρόµυλος που λειτουργεί ως µουσείο. Τέλος, το χωριό µου όπως µου αρέσει θέλω να αρέσει και στους υπόλοιπους και συνεχώς να γίνεται ακόµα πιο ωραίο!!! Μαρία Λ.
Η εκκλησία του χωριού µας είναι αφιερωµένη στον Άγιο Θεράποντα. Βρίσκεται στην πλατεία του χωριού. Χτίστηκε το 1863. Για το χτίσιµο της εκκλησίας χρειάστηκαν 20 χρόνια. Χτίστηκε µε εθελοντική δουλειά και οικονοµική βοήθεια από τον τότε ηγούµενο της Μονής Μαχαιρά Καλλίνικο. Αυτό επιβεβαιώνεται µε την σχετική πλάκα που είναι πάνω από την είσοδο της εκκλησίας. Στην εκκλησία φυλάγεται µέχρι σήµερα και η άδεια που πήραν οι κάτοικοι για το κτίσιµο, γραµµένη στην τούρκικη γλώσσα σφραγισµένη µε την τουρκική σφραγίδα. Μέχρι το 1920 στην αυλή της εκκλησίας ήταν και το νεκροταφείο. Μετά µεταφέρθηκε στο σηµερινό χώρο. Παλαιά το καµπαναριό της εκκλησίας βρισκόταν στη θέση που είναι σήµερα το ιερό. Ήταν διακοσµηµένο µε ωραία σκαλώµατα. Αργότερα κτίστηκε καινούριο στο δυτικό µέρος της εκκλησίας. Οι εικόνες που βρίσκονται στο εικονοστάσι της εκκλησίας είναι βυζαντινές και χρονολογούνται από το 1700. Το τέµπλο της εκκλησίας σκαλίστηκε το 1910. Το άγιο δισκάριο χρονολογείται το 1722. Υπάρχει και µια παράδοση για την εκκλησία. Λέει ότι το χωριό δεν ήταν κτισµένο στη σηµερινή θέση αλλά εκεί που είναι σήµερα το νεκροταφείο. Οι κάτοικοι κάθε βράδυ έβλεπαν στη σηµερινή θέση της εκκλησίας ένα φως. Αυτό το φως έβγαινε µέσα από µια βάτο. Έκοψαν τη βάτο και βρήκαν το λείψανο του Αγίου Θεράποντα. Στην εκκλησία µας σώζεται το µετωπικό οστόν της κάρας (κεφαλής) του Αγίου Θεράποντα. Στις 30 του Οκτώβρη γιορτάζει ο πολιούχος Άγιος Θεράποντας και γίνεται µεγάλο πανηγύρι. Ραφαήλ Μ. Τίτλος βιβλίου: Λυθροδόντας Συγγραφέας: Οι µαθητές του σχολείου Εκδόσεις: Ψυχογιός Ιούνιος 1989
Ο Λυθροδόντας είναι ένα πράσινο χωριό. Τα οµορφότερα δέντρα που στολίζουν τον Λυθροδόντα είναι η ελιά και ο πεύκος. Στο βόρειο µέρος του Λυθροδόντα κυριαρχούσε πολύ µεγάλη έκταση τα ελαιόδεντρα, σε ολόκληρη της Κύπρο. Άλλωστε είναι µια από τις βασικές ασχολίες του Λυθροδόντα. Γι αυτό ονοµαστήκαµε ελιοχώρι. Εκτός από τις ελιές καλλιεργούνται πολλά οπωροφόρα δέντρα, όπως συκιές, χρυσοµιλιές, δαµασκηνιές, αχλαδιές, µηλιές, ροδακινιές και πολλά άλλα λαχανικά. Έτσι φτιάχτηκαν και τα φράγµατα, που βοήθησαν για τα φρουτόδεντρα και τα δέντρα, για το πότισµά τους. Παλαιότερα υπήρχαν και πολλοί αµπελώνες. Κυρίως τα αµπέλια ήταν οινοποιήσιµες ποικιλίες, κατάλληλα για την Παρασκευή κουµανταρίας. Ο χώρος ο οποίος δεν καλύπτεται µε δέντρα στο χωριό, καλύπτεται µε άγρια βλάστηση όπως «πεύκα, µαζιές, θυµαριές και σπαλαθκιές». Είµαι χαρούµενη που ζω µε ένα τόσο πράσινο χωριό. Ελπίζω να µην χαθεί ποτέ το χωριό µας και να γίνει διάσηµο σε όλη την Κύπρο. (Αυτά µου τα είπε η γιαγιά µου Σταυρούλα, ηλικίας 56 ετών) Σταυρούλα Ε.
Ο Λυθροδόντας έχει πολλά αξιοθέατα. Ένα από αυτά είναι η βρύση του καφενείου της Εληάς. Είναι πολύ παλιά αλλά βγάζει πόσιµο νερό και είναι φτιαγµένη από πέτρες. Φράγµα «Κουτσός» Το φράγµα κουτσός είναι επίσης παλιό και για να γεµίσει χρειάζεται να βρέχει για µέρες. Βρίσκεται λίγο έξω από το χωριό και έχει ύψος 11 µέτρα. Νικόλας Σ.
Το µνηµείο ηρώων του Λυθροδόντα ανεγέρθηκε προς τιµή των πεσόντων και αγνοουµένων της κοινότητας. Πρόκειται για ένα µοντέρνο µνηµείο µε µαρµάρινες πλάκες το οποίο υψώνεται στην πλατεία του χωριού από το 1993. Το αποκαλυπτήρια έγιναν από τον τότε πρόεδρο της Κυπριακής ηµοκρατίας Γλαύκο Κληρίδη. Στο µνηµείο ηρώων κάθε χρόνο τιµούµε την µνήµη όλων όσων έπεσαν ηρωϊκά ή αγνοούνται από την εισβολή του 1974. Ήρωες και αγνοούµενοι του λυθροδόντα είναι: Φίλιος Τσιγαρίδης, Αντώνης Συµεωνίδης, Γεώργιος Ιωάννου, Λεόντιος Κωνσταντίνου, Νίκος Αγαπίου, Θεοφύλακτος Κυριακίδης. Αντώνης Ασπρής, Ανδρέας Ορφανίδης Χρύσανθος Χρυσάνθου, Θεράποντας Ζήνωνας, Ανδρέας Αποστόλου, Νίκος Παναγιώτου, Παναγιώτης Λάµπρου, Κύπρος Νικολάου, Στέφανος Στεφάνου, Γιώργος Παπαχρίστου, Νίκος Καµηλάρης, Νίκος Χρυσάνθου, Παναγιώτης Καραολής, Παντελής Ψύλλου, Σταύρος Σταύρου. Ιωάννα Μ.
Η εκκλησία που κτίστηκε το 1863 ικανοποιούσε τις θρησκευτικές ανάγκες των κατοίκων για αρκετές δεκαετίες. Ο πληθυσµός όµως του χωριού αυξανόταν συνεχώς, ενώ ο χώρος της εκκλησίας παρέµενε βέβαια ο ίδιος. Η εκκλησία δεν χωρούσε τους πιστούς που πήγαιναν να προσευχηθούν. Ιδιαίτερα κατά τις µεγάλες γιορτές οι περισσότεροι Χριστιανοί έµεναν έξω από τον ιερό ναό. Έτσι αποφασίστηκε να κτιστεί µια πολύ µεγάλη εκκλησία, σε χώρο που βρισκόταν κοντά στο νέο ηµοτικό Σχολείο. Για να προωθηθεί το έργο της ανέγερσης της νέας εκκλησίας συστάθηκε Επιτροπή Ανέγερσης του Ναού. Πρόεδρος ήταν ο Παπά Κωσταντής και µέλη ο Αντρέας Ηρακλειδίου, ο Παράσχος Γιάγκου, ο Χριστόφορος Τρύφωνα, ο Μιχαήλ Ιωσήφ και ο Θωµάς Θωµαλλή. Η Επιτροπή προτού καταλήξει στο τελικό σχέδιο, πήγε και είδε διάφορες εκκλησίες. Της άρεσε η εκκλησία του Αγίου Φανουρίου στην Αραδίππου. Εντυπωσιάστηκε από το µέγεθός της. Ανάθεσαν τον σχεδιασµό της στο τεχνικό γραφείο Ανδρέα Π. Βορκά, το οποίο σχεδίασε µια πολύ µεγάλη εκκλησία, ίσως από τις µεγαλύτερες της Κύπρου. Τα χρήµατα ωστόσο που κρατούσαν ήταν πολύ λίγα, κάπου 170,000. Το µεγαλεπίβολο έργο που αποφάσισαν να κάµουν χρειαζόταν δεκαπλάσιο ποσό. εν τα έβαλαν όµως κάτω. εν απελπίστηκαν! Σκέφτηκαν πως το χωριό µας συνεχώς µεγάλωνε. Οι Λυθροδοντιάτες εκκλησιάζονται τακτικά και εποµένως χρειάζονται ένα ναό που να του χωράει. Τα µέλη της Επιτροπής έβαλαν τον σταυρό τους, επικαλέστηκαν τη βοήθεια του Θεού και µε αποφασιστικότητα, αλλά και ενθουσιασµό για το έργο που ανέλαβαν, προχώρησαν. Πρώτη τους δραστηριότητα ήταν να εξασφαλίσουν χρήµατα. Χωρίς αυτά, τίποτε δεν µπορούσε να γίνει. ανείστηκαν από τη ΣΠΕ Λυθροδόντα 250,000. Είχαν εποµένως στο χέρι τους ένα σεβαστό ποσό. Στο µεταξύ, ο αρχιτέκτονας τέλειωσε τον σχεδιασµό της εκκλησίας. Εξασφαλίστηκαν οι σχετικές άδειες από τα αρµόδια κυβερνητικά τµήµατα και η ανέγερση του ιερού ναού µπορούσε να ξεκινήσει. Ένα άλλο θέµα που προβληµάτισε την Επιτροπεία ήταν και το όνοµα του Αγίου, στον οποίο θα αφιέρωναν την καινούρια τους εκκλησία. Στην αρχή σκέφτηκαν να την αφιερώσουν στον Άγιο Ραφαήλ. Έκαµαν, όµως δεύτερες σκέψεις και αποφάσισαν να την αφιερώσουν στον Άγιο Θεράποντα. Χριστίνα Χ.
.Όλα τα χωριά της Κύπρου έχουν αρκετά αξιοθέατα. Αυτό που µου αρέσει εµένα στο χωριό µου, το Λυθροδόντα είναι η πλατεία. Ο δρόµος της πλατείας είναι πλακόστρωτος. Στο κέντρο της πλατείας έχει ένα µνηµείο που είναι αφιερωµένο στους Λυθροδοντιάτες που σκοτώθηκαν στον πόλεµο 1974 και στους αγνοουµένους. Στην πλατεία έχει αρκετά πράγµατα να κάνεις. Υπάρχει ένα περίπτερο να ψωνίσεις και τα καφενεία. Το ένα καφενείο είναι της ΕΛΗΑΣ, το άλλο της ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ και το τελευταίο δεν ανήκει σε οµάδα. Ακόµα στην πλατεία είναι και η παλιά εκκλησία του Αγίου Θεράποντα. Επίσης στην πλατεία µας έχουµε την Τράπεζα Κύπρου και την Συνεργατική. Εκεί βρίσκονται τα γραφεία του Κοινοτικού Συµβουλίου. Η πλατεία είναι ο χώρος που γίνονται όλες οι εκδηλώσεις του χωριού όπως τα παιχνίδια του Πάσχα και τα δώρα του Αγίου Βασίλη τα Χριστούγεννα. Το αγαπηµένο µου µέρος στο Λυθροδόντα είναι η πλατεία. Μου αρέσει πολύ και εύχοµαι να µην αλλάξει ποτέ. Γιάννης Ο.