Μάθημα 9 Η Σχεδίαση Εγκαταστάσεων για Καταστήματα Περίληψη Σε προηγούμενες ενότητες, είδαμε τα βασικά βήματα / διαδικασία / μεθοδολογία στη σχεδίαση μίας οικιακής εγκατάστασης. Βασικά βοηθήματα εργαλεία στη σχεδίαση των οικιακών εγκαταστάσεων είναι ο ΕΛΟΤ και το FINE. Ο ΕΛΟΤ αποτελεί βασικό οδηγό στη σχεδίαση των οικιακών εγκαταστάσεων, ενώ το FINE μας επιτρέπει να δημιουργούμε το δίκτυο και τους υπολογισμούς μίας εγκατάστασης, στον υπολογιστή. Σ αυτή την ενότητα, εξετάζουμε τη σχεδίαση εμπορικών εγκαταστάσεων, δηλαδή, τη σχεδίαση εγκαταστάσεων, για καταστήματα. Πως αυτές οι εγκαταστάσεις διαφέρουν από τις οικιακές? Για παράδειγμα, σε αντίθεση με τις οικιακές εγκαταστάσεις, σ ένα κατάστημα, όλα σχεδόν τα φωτιστικά του καταστήματος θα λειτουργούν όλες τις ώρες της λειτουργίας του καταστήματος, από την ώρα που ανοίγει, μέχρι την ώρα που κλείνει. Πως η διαδικασία / μεθοδολογία που ακολουθούμε στη σχεδίαση των οικιακών εγκαταστάσεων, αλλάζει για τις εγκαταστάσεις καταστημάτων? Εξετάζουμε τη σχεδίαση εμπορικών εγκαταστάσεων, μέσα από υποδειγματικές μελέτες πραγματικών εγκαταστάσεων, για καταστήματα: τη μελέτη της εγκατάστασης για το Φαρμακείο Βασικές Έννοιες: Εγκαταστάσεις καταστημάτων, Φορτία γενικής χρήσης, Φορτία ειδικής / εξειδικευμένης λειτουργίας, Συνεχή Φορτία, Σχεδίαση των Γραμμών μίας Εγκατάστασης, Συμμετρική κατανομή των φορτίων 0. Σκοπός του Μαθήματος Ο ΕΛΟΤ περιλαμβάνει οδηγίες, για τη σχεδίαση μίας οικιακής εγκατάστασης, καθορίζοντας για παράδειγμα, τον ελάχιστο φορτίο φωτισμού, τον ελάχιστο α- ριθμό ρευματοδοτών, Όμως, ο ΕΛΟΤ περιλαμβάνει ανάλογες προβλέψεις για τις εγκαταστάσεις καταστημάτων που μας οδηγούν στη σχεδίαση και μελέτη αυτών των εγκαταστάσεων. Η επιδίωξη σ αυτή την ενότητα, είναι να δούμε διατάξεις του κανονισμού σχετικά με τις εγκαταστάσεις καταστημάτων και να εφαρμόσουμε αυτές τις διατάξεις στη σχεδίαση εμπορικών εγκαταστάσεων. 1
Εικόνα 1: Η κάτοψη του Ισογείου, για το Φαρμακείο. 2
Εικόνα 2: Οι κατόψεις του Υπογείου και του Παταριού, για το Φαρμακείο. 3
Μέσα από τις εμπορικές εγκαταστάσεις και τη μελέτη της εγκατάστασης για το Φαρμακείο, εξετάζουμε μεθοδικά, τα βήματα στη σχεδίαση των εγκαταστάσεων 1. Προσδιορίζοντας τα Ειδικά Χαρακτηριστικά μίας Ηλεκτρικής Εγκατάστασης Ξεκινάμε / Πρώτο βήμα στη σχεδίαση της εγκατάστασης για ένα κατάστημα και γενικότερα, στη σχεδίαση μίας εγκατάστασης, είναι να προσδιορίσουμε τόσο τα γενικά, όσο και τα ειδικά χαρακτηριστικά αυτής της εγκατάστασης. Αν δηλαδή, αυτή η εγκατάσταση είναι η εγκατάσταση ενός καταστήματος, τότε πέρα από τα γενικά χαρακτηριστικά των εγκαταστάσεων καταστημάτων, όπως η φωτεινή επιγραφή, ο φωτισμός της βιτρίνας, ο φωτισμός των διάφορων χώρων του καταστήματος, ποια ακόμα ειδικά χαρακτηριστικά θα περιλαμβάνει αυτή η εγκατάσταση? Μπορούμε να περιγράψουμε λίγο αναλυτικότερα αυτό το πρώτο βήμα στη σχεδίαση μίας εγκατάστασης, αναλύοντας / προσδιορίζοντας τα γενικά και ειδικά χαρακτηριστικά / τις απαιτήσεις της ηλεκτρικής εγκατάστασης, για το Φαρμακείο. Τι περιλαμβάνει αυτή η εγκατάσταση? Σύστημα Τηλεχειρισμού. Ένα ειδικό χαρακτηριστικό της εγκατάστασης για το Φαρμακείο, μπορεί να είναι, στη συγκεκριμένη εγκατάσταση Φαρμακείου, είναι η εγκατάσταση ενός «συστήματος τηλεχειρισμού, χαμηλής τάσης» που θα διευκολύνει τον έλεγχο και τη λειτουργία των φορτίων της εγκατάστασης. Οι διακόπτες σ αυτό το σύστημα λειτουργούν σε χαμηλή τάση 24 V και το σύστημα συνδέεται απευθείας στα φορτία που χρησιμεύει, να λειτουργούμε. Φωτισμός. Διαφορετικά συστήματα φωτισμού μπορεί να επιλεγούν, για τους διάφορους χώρους στο κτίριο του Φαρμακείου και στο Φαρμακείο. Στην οροφή, επάνω από τα ράφια των προϊόντων, θα εγκατασταθούν φωτιστικά λάμπες φθορισμού σε συνεχείς σειρές. Είναι βασικό, κάθε σειρά φωτιστικών να τροφοδοτείται από ένα μόνον σημείο. Από αυτό το σημείο, τα καλώδια τροφοδοτούν με ρεύμα όλα τα φωτιστικά στην ίδια σειρά / κανάλι. 2. Υπολογίζοντας τα Ηλεκτρικά Φορτία της Εγκατάστασης Στο δεύτερο βήμα / στάδιο της σχεδίασης μίας εγκατάστασης, προσδιορίζουμε αναλυτικά τα φορτία αυτής της εγκατάστασης. Σ αυτό το στάδιο, υπολογίζουμε: 4
To ελάχιστο φορτίο φωτισμού στην εγκατάσταση. Τον ελάχιστο αριθμό των ρευματοδοτών γενικής χρήσης στην εγκατάσταση και το φορτίο αυτών των ρευματοδοτών. Το φορτίο των συσκευών στην εγκατάσταση, πέρα από το φωτισμό και τους ρευματοδότες γενικής χρήσης. Το υπολογιζόμενο και το εξυπηρετούμενο φορτίο της εγκατάστασης. Εφαρμόζουμε τους συντελεστές προσαύξησης στα συνεχή φορτία της εγκατάστασης. Εφαρμόζουμε τους συντελεστές ταυτοχρονισμού σε μη ταυτόχρονα φορτία. Όπως στις οικιακές εγκαταστάσεις, τα φορτία μίας εγκατάστασης καταστήματος, χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: Φορτία γενικής χρήσης και Φορτία ειδικής / εξειδικευμένης χρήσης. Τα φορτία γενικής χρήσης σε μία εγκατάσταση, είναι ο φωτισμός και οι ρευματοδότες που δεν προορίζονται να εξυπηρετούν αποκλειστικά μία συγκεκριμένη συσκευή και μόνον αυτή, αλλά μπορεί να τροφοδοτούν με ρεύμα, διάφορες ηλεκτρικές συσκευές, όπως μία τηλεόραση, ηλεκτρική σκούπα, μία φωτιζόμενη προθήκη, όπου εκτίθενται εμπορεύματα, κ.ά. Τα φορτία ειδικής / εξειδικευμένης χρήσης σε μία εγκατάσταση είναι όλα τα άλλα φορτία, εκτός από το φωτισμό και τους ρευματοδότες γενικής χρήσης. Για παράδειγμα, σε μία οικιακή εγκατάσταση, φορτία εξειδικευμένης χρήσης είναι το κλιματιστικό(α), η ηλεκτρική κουζίνα, ο θερμοσίφωνας, κ. ά. Σε μία εγκατάσταση καταστήματος, ειδικά φορτία είναι το κλιματιστικό(α), το φωτοτυπικό μηχάνημα, η ταμειακή μηχανή(ες), κ.ά. Σε μία ηλεκτρική γραμμή συνδέουμε περισσότερα από ένα φορτία γενικής χρήσης, φωτιστικά ή ρευματοδότες γενικής χρήσης. Όμως, καθένα από τα φορτία ειδικής λειτουργίας έχει τη δική του ξεχωριστή γραμμή / κύκλωμα τροφοδοσίας. Ξεκινάμε να υπολογίζουμε τα φορτία μίας εγκατάστασης από τα φορτία γενικής χρήσης το φωτισμό και τους ρευματοδότες γενικής χρήσης και μετά, υπολογίζουμε / απαριθμούμε όλα τα άλλα φορτία της εγκατάστασης. Όπως στις οικιακές εγκαταστάσεις, έτσι και στις εγκαταστάσεις καταστημάτων, ξεκινάμε να υπολογίζουμε τα φορτία γενικής χρήσης. Ο ΕΛΟΤ μας επιτρέπει / μας βοηθάει να υπολογίζουμε / να προσδιορίζουμε τα φορτία γενικής χρήσης στην 5
εγκατάσταση, μέσα από δύο οδηγίες που καθορίζουν τα κατώτατα όρια, δηλαδή το ελάχιστο φορτίο φωτισμού και τον ελάχιστο αριθμό ρευματοδοτών γενικής χρήσης σε μία εγκατάσταση καταστήματος. 3. Γενικός Φωτισμός Για τις εγκαταστάσεις καταστημάτων, όπως για τις οικιακές εγκαταστάσεις, ο ΕΛΟΤ προσδιορίζει το ελάχιστο φορτίο φωτισμού σε Watts ανά τετραγωνικό μέτρο επιφανείας. Αυτό, το ελάχιστο φορτίο φωτισμού, για μία εγκατάσταση καταστήματος, δεν είναι το ίδιο για κάθε εμπορικό κατάστημα, αλλά αλλάζει στη βάση του αντικειμένου εργασιών / λειτουργίας του καταστήματος. Το ελάχιστο όριο φωτισμού για κάθε αντικείμενο εργασιών ορίζεται σ ένα πίνακα που μέρος του παριστάνεται στην Εικόνα Στη βάση του Πίνακα, ο ΕΛΟΤ προσδιορίζει το ελάχιστο φορτίο φωτισμού, για ένα υποκατάστημα τράπεζας, σε 39 W ανα τμ επιφανείας. Για το Φαρμακείο και γενικότερα, για ένα εμπορικό κατάστημα ο ΕΛΟΤ προσδιορίζει το ελάχιστο φορτίο φωτισμού σε 33 W ανα τμ Επειδή η συνολική επιφάνεια του Φαρμακείου είναι, το ελάχιστο φορτίο φωτισμού που προβλέπεται από τον ΕΛΟΤ για την εγκατάσταση του Φαρμακείου είναι: 18 m 7 m 33 VA ανά τμ = 4158 VA 3.1 Συνεχή Φορτία Φορτία φωτισμού σε εμπορικές εγκαταστάσεις, γενικά, θεωρούνται συνεχή φορτία που σημαίνει πως λειτουργούν συνεχώς, για 3 ή περισσότερες ώρες. Έτσι, για αποτρέψουμε την υπερθέρμανση στους αγωγούς και σε στοιχεία όπως διακόπτες κυκλώματος, προσαυξάνουμε το κανονικό φορτίο κατά 25%, ώστε να υπολογίσουμε τα χαρακτηριστικά της γραμμής όχι στο 100% αλλά του στο 125% του κανονικού φορτίου. Όλα τα φορτία φωτισμού θα πρέπει να τροφοδοτούνται από τον ίδιο πίνακα, ώστε αυτό να διευκολύνει την εγκατάσταση ενός συστήματος που παρακολουθεί / ελέγχει τη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, για φωτισμό Εκτός από το γενικό φωτισμό, δύο άλλες οδηγίες / διατάξεις του ΕΛΟΤ μας ε- πιτρέπουν να υπολογίζουμε δύο άλλα είδη φορτίων σε μία εγκατάσταση καταστήματος: το φορτίο των ρευματοδοτών γενικής χρήσης και το φωτισμό της βιτρίνας του καταστήματος. 6
4. Ρευματοδότες Γενικής Χρήσης Ο ΕΛΟΤ προσδιορίζει / καθορίζει τον ελάχιστο αριθμό ρευματοδοτών γενικής χρήσης σε μία εμπορική εγκατάσταση, ορίζοντας πως κανένα σημείο των εσωτερικών τοίχων του καταστήματος, στο ύψος των ρευματοδοτών, δεν πρέπει να απέχει περισσότερο από 2 3 μ, από έναν ρευματοδότη. Αυτή η οδηγία μας επιτρέπει να προσδιορίζουμε τον ελάχιστο αριθμό ρευματοδοτών γενικής χρήσης που πρέπει να εγκαταστήσουμε σ ένα κατάστημα, στη βάση του συνολικού μήκους των εσωτερικών τοίχων του καταστήματος. Η οδηγία έχει μία πρακτική σημασία. Μας διευκολύνει στη τοποθέτηση / εγκατάσταση και λειτουργία ηλεκτρικών συσκευών, όπως τηλεοράσεις, ηλεκτρικές σκούπες ή φωτιζόμενες προθήκες εμπορευμάτων, για τις οποίες προορίζονται / κυρίως, χρησιμοποιούνται οι ρευματοδότες γενικής χρήσης. Γιατί, αυτές οι συσκευές έχουν καλώδιο που είναι 2 3 μ. Άρα, εφόσον, κανένα σημείο των εσωτερικών τοίχων της εγκατάστασης, δεν απέχει περισσότερο από 2 3 μ, από έναν ρευματοδότη, μπορούμε να τοποθετούμε αυτές τις συσκευές σε οποιαδήποτε θέση ή σημείο δίπλα, σ έναν εσωτερικό τοίχο, χωρίς να χρειάζεται να χρησιμοποιούμε πολύπριζα. Αυτή είναι η άλλη σκοπιμότητα της οδηγίας, για τους ρευματοδότες γενικής χρήσης. Να αποφύγουμε δηλαδή τη χρήση πολύπριζων σε μία εγκατάσταση. 4.1 Το Φορτίο των Ρευματοδοτών Γενικής Χρήσης Έχοντας προσδιορίσει το πλήθος / τον αριθμό των ρευματοδοτών στην εγκατάσταση ενός καταστήματος, πως υπολογίζουμε το φορτίο που θα εξυπηρετούν αυτοί οι ρευματοδότες, στην εγκατάσταση? Υπολογίζουμε / εκτιμούμε το φορτίο, για κάθε ρευματοδότη γενικής χρήσης, σε 180 VA. Έτσι, το συνολικό φορτίο για τους ρευματοδότες που προβλέπουμε για την εγκατάσταση του Φαρμακείου, στη βάση της οδηγίας του ΕΛΟΤ, για τους ρευματοδότες γενικής χρήσης, είναι: 15 στο ισόγειο του Φαρμακείου 180 VA = 2700 VA 7
5. Φωτισμός Βιτρίνας Για τις βιτρίνες καταστημάτων, ο ΕΛΟΤ προβλέπει φορτίο 660 volt-amperes, για κάθε ένα μέτρο μήκους της βιτρίνας ενός καταστήματος [ ]. Σαν βιτρίνα, ορίζεται ο χώρος / επιφάνεια στη πρόσοψη ενός καταστήματος που χρησιμοποιείται για την έκθεση / προβολή αγαθών, προϊόντων ή εμπορευμάτων, είτε αυτός ο χώρος της βιτρίνας χωρίζεται από τους άλλους χώρους του καταστήματος μ ένα εσωτερικό χώρισμα ή είναι ενιαίος με τους άλλους / τον κυρίως χώρο του καταστήματος. Εάν χρησιμοποιήσουμε σποτ, για το φωτισμό μίας βιτρίνας, τότε ο ΕΛΟΤ προβλέπει φορτίο 150 volt-amperes, για κάθε 600 mm, μίας γραμμής / σειράς σποτ. 6. Άλλα Φορτία Αφού υπολογίσουμε τα φορτία γενικής χρήσης στην εγκατάσταση το γενικό φωτισμό και τους ρευματοδότες γενικής χρήσης, υπολογίζουμε μετά, τα ειδικά φορτία της εγκατάστασης. Για την εγκατάσταση στο Φαρμακείο, αυτά, τα άλλα φορτία περιλαμβάνουν: Το κλιματιστικό Το φωτοτυπικό μηχάνημα Τις δύο ταμειακές μηχανές Τη φωτεινή επιγραφή, επάνω από τη βιτρίνα Τι ς ηλεκτρικές πόρτες στην είσοδο του Φαρμακείου Εξαεριστήρες Το θερμοσίφωνο στο υπόγειο Ηλεκτρικό σώμα θέρμανσης 6.1 Το Κλιματιστικό και το Φωτοτυπικό Μηχάνημα Τα φορτία για το κλιματιστικό και το φωτοτυπικό μηχάνημα προσδιορίζονται / καθορίζονται στις πινακίδες με τα χαρακτηριστικά αυτών των μηχανημάτων. 8
Ο ΕΛΟΤ προσδιορίζει / προβλέπει το ελάχιστο φορτίο εγκατεστημένο φορτίο, για κάθε κλιματιστικό στα 1500 VA. 6.2 Η Φωτεινή Επιγραφή Συγκεκριμένες οδηγίες του κανονισμού αναφέρονται στην εγκατάσταση φωτεινών επιγραφών, σε εμπορικά καταστήματα. Βασικό θέμα στην εγκατάσταση μίας φωτεινής επιγραφής, σ ένα κατάστημα, είναι η δυνατότητα διακοπής του κυκλώματος της φωτεινής επιγραφής, από ένα εξωτερικό διακόπτη. Ο ΕΛΟΤ καθορίζει ένα ελάχιστο φορτίο 1200 VA και ασφάλεια τουλάχιστον 20 A, για κάθε κύκλωμα φωτεινής επιγραφής, σ ένα κατάστημα. Η φωτεινή επιγραφή είναι συνεχές φορτίο. Έτσι, θα πρέπει να υπολογίσουμε τα χαρακτηριστικά του κυκλώματος μίας φωτεινής επιγραφής τον αγωγό, ασφάλεια και διακόπτη στο 125% του φορτίου που υπολογίζουμε, για τη φωτεινή επιγραφή. Αφού δηλαδή υπολογίσουμε το φορτίο μίας φωτεινής επιγραφής, θα πρέπει να προσαυξήσουμε αυτό το φορτίο κατά 25%. Ακόμα, σύμφωνα με την οδηγία του ΕΛΟΤ, για φωτεινές επιγραφές καταστημάτων, κάθε φωτεινή επιγραφή θα πρέπει να έχει ένα εξωτερικό διακόπτη που να μπορεί να διακόπτει τη λειτουργία του κυκλώματος. 9
Πίνακας 1 Στοιχεία της Ηλεκτρολογικής Εγκατάστασης για το Φαρμακείο Κατηγορία Φορτίου Φωτισμός 4185 Συνολικό Φορτίο [VA] Ολική Ισχύς Μήκος [m] συνφ 27 61 VA Λαμπτήρες φθορισμού 1 7 80 VA 3 86 VA 1 1 3 26 VA 1 Γραμμές Ρευματοδοτών 2700 16 Α 1 16 A 1 Φορτία Θέρμανσης Κλιματιστικό εξωτερική μονάδα Κλιματιστικό εσωτερική μονάδα Ηλεκτρικό Σώμα Θερμοσίφωνας 4.5 8.44 kw 15 kw 1 7.5 kw 1 Φωτοτυπικό 1.25 kw Άλλα Φορτία Φωτεινή επιγραφή Ταμειακές Μηχανές Ηλεκτρικές Πόρτες 1.2 kw 2 240 W 2 360 W 10
11