Η εφαρμογή του θεσμού της μαθητείας στα ΕΠΑΛ Εισηγητής: Ιωάννης Μπουρουτζήκας Δ/ντής 1 ου ΕΠΑ.Λ. Λάρισας Ο θεσμός της μαθητείας προβλέφθηκε στο Ν. 4186/13 αρθρ. 7 και 14 εντάσσοντας τον θεσμό στον «Μεταδευτεροβάθμιο Κύκλο σπουδών» και με τον νόμο 4386/2016 προχώρησε σε ειδικές ρυθμίσεις. Το Υπουργείο Παιδείας Έρευνας και Θρησκευμάτων με μια σειρά Υπουργικών Αποφάσεων από το Μάϊο του 2016 μέχρι σήμερα προχώρησε στην υλοποίηση του θεσμού έτσι ώστε να είμαστε σε θέση να ανακοινώσουμε ότι (284) απόφοιτοι των Επαγγελματικών Λυκείων της Περιφέρειας Θεσσαλίας αποκτούν το δικαίωμα να συνεχίσουν την εκπαίδευσή τους στο σχολείο για μια ημέρα την εβδομάδα και τις άλλες τέσσερες σε ιδιωτικές επιχειρήσεις ή Δημόσιους Φορείς από σήμερα. Το μεταλυκειακό έτος «Τάξη μαθητείας» θα έχει διάρκεια 9 μήνες και στους αποφοίτους του θα χορηγείται Πτυχίο Επαγγελματικής Ειδικότητας και Κατάρτισης Επιπέδου 5 του εθνικού πλαισίου προσόντων. Με την ολοκλήρωση του Μεταλυκειακού Έτους Τάξης Μαθητείας ο μαθητευόμενος μπορεί να παρακολουθήσει προπαρασκευαστικά μαθήματα για να συμμετέχει στις εξετάσεις πιστοποίησης. 1
Το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων: ΕΠΙΠΕΔΑ ΕΘΝΙΚΟΥ & ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΠΡΟΣΟΝΤΩΝ 1 2 3 ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΠΤΥΧΙΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑΣ ΕΠΙΠΕΔΟΥ3 (ΧΟΡΗΓΕΙΤΑΙ ΣΤΟΥΣ ΑΠΟΦΟΙΤΟΥΣ ΤΩΝ ΣΧΟΛΩΝΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ (Σ.Ε.Κ.) *ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣΚΑΤ ΑΡΤΙΣΗΣ (άρθρο 6 Ν.2009/1992-άρθρο 11 Ν.3879/2010-άρθρο 11, παρ. β Οδηγίας 2005/36/ΕΚ) ΕΠΙΠΕΔΟ: Ι ΠΤΥΧΙΟ ΕΠΑ.Σ. (ΧΟΡΗΓΕΙΤΑΙΣΤΟΥΣ ΑΠΟΦΟΙΤΟΥΣ ΤΗΣ Β ΤΑΞΗΣ ΤΩΝ ΕΠΑΣ). ΓΕΝΙΚΗ ΕΚΠΑΙ- ΔΕΥΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΑΝΩΤΑΤΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 4 ΠΤΥΧΙΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑΣ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣΚΑΙ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΕΠΙΠΕΔΟΥ4 (ΧΟΡΗΓΕΙΤΑΙ ΣΤΟΥΣ ΑΠΟΦΟΙΤΟΥΣ ΤΗΣ Γ ΤΑΞΗΣΤΩΝ ΕΠΑ.Λ.) ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ. ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΟ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΟΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ(ΕΠΑ.Λ.) ΕΠΙΠΕΔΟΥ 4 (ΙΣΟΤΙΜΟΜΕ ΤΟ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΟ ΓΕΝΙΚΟΥΛΥΚΕΙΟΥ), (ΧΟΡΗΓΕΙΤΑΙ ΣΤΟΥΣ ΑΠΟΦΟΙΤΟΥΣ ΤΗΣ Γ ΤΑΞΗΣΤΩΝ ΕΠΑ.Λ.) ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ. 2
ΠΤΥΧΙΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑΣ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΕΠΙΠΕΔΟΥ 5 (ΧΟΡΗΓΕΙΤΑΙ ΣΤΟΥΣ ΑΠΟΦΟΙΤΟΥΣ ΤΗΣ ΤΑΞΗΣ ΜΑΘΗΤΕΙΑΣ ΤΩΝ ΕΠΑ.Λ.) ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ. 5 ΔΙΠΛΩΜΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑΣ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΕΠΙΠΕΔΟΥ 5 (ΧΟΡΗΓΕΙΤΑΙ ΣΤΟΥΣ ΑΠΟΦΟΙΤΟΥΣ Ι.Ε.Κ.) ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ. 6 7 8 ΔΙΠΛΩΜΑ/ΠΤΥΧΙΟΑΝΩΤΕΡΑΣ ΣΧΟΛΗΣ (ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΑΝΩΤΕΡΗ ΚΑΙΟΧΙ ΑΝΩΤΑΤΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ). ΠΤΥΧΙΟ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ (ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ / Τ.Ε.Ι.) ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΔΙΠΛΩΜΑ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΟ ΔΙΠΛΩΜΑ *Ο τίτλος έχει καταργηθεί και αντιστοιχεί στο «ΠΤΥΧΙΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΕΙΔΙΚΟ- ΤΗΤΑΣ ΕΠΙΠΕΔΟΥ 3» που χορηγείται στους αποφοίτους των Σχολών Επαγγελματικής Κατάρτισης (Σ.Ε.Κ.), σύμφωνα με τα οριζόμενα στο Νόμο 4186/2013 «Αναδιάρθρωση της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και λοιπές διατάξεις», όπως τροποποιήθηκε και ισχύει. ** Ο τίτλος έχει καταργηθεί και αντιστοιχεί στο «ΔΙΠΛΩΜΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΕΙ- ΔΙΚΟΤΗΤΑΣ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΕΠΙΠΕΔΟΥ 5» που χορηγείται στους αποφοίτους Ι.Ε.Κ. μετά από πιστοποίηση. 3
Ο θεσμός της Μαθητείας στοχεύει στη βοήθεια των αποφοίτων της επαγγελματικής εκπαίδευσης για: Την αφομοίωση των απαραίτητων επαγγελματικών γνώσεων και δεξιοτήτων για την μετάβαση από την εκπαίδευση στο επάγγελμα. Την εξοικείωσή τους με τις απαιτήσεις του επαγγέλματος, τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματά τους. Την πιθανή ένταξή τους στον κόσμο της εργασίας για όσους από αυτούς υπάρχει χώρος σε αυτή τη δύσκολη οικονομική φάση που βρισκόμαστε αξιοποιώντας τις πιθανές ευκαιρίες που θα τους δοθούν μέσα από την μαθητεία ως εργαζόμενοι ή ελεύθεροι επαγγελματίες όπου υπάρχει χώρος. Την αναβάθμιση των επαγγελματικών τους προσόντων και δεξιοτήτων. Αναντίρρητα είναι μια καλή ευκαιρία για αυτούς για γνωριμία με τον κόσμο της εργασίας. Τα βασικά χαρακτηριστικά 1. Η μαθητεία απευθύνεται σε ενήλικους από 18 μέχρι 24 ετών και είναι προαιρετική. 2. Λειτουργεί με συγκεκριμένο πρόγραμμα σπουδών σύμφωνα με το πλαίσιο ποιότητας μαθητείας έτσι ώστε να διασφαλίζονται: Συγκεκριμένα μαθησιακά αποτελέσματα. Συνεργασία σχολείου εργοδότη και Η ορθή εφαρμογή των διαδικασιών. 4
3. Προβλέπεται ημερήσια αποζημίωση για τους εκπαιδευόμενους ίση με το 75% του κατώτατου ορίου του ημερομισθίου του ανειδίκευτου εργάτη με πλήρη ασφαλιστική κάλυψη: ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΟΣΑ ΣΕ ΕΥΡΩ ( ) Ημερομίσθιο: 22,83 x 75% = 17,12 Καθαρό εισπραττόμενο ποσό από τον μαθητευόμενο: Επιβάρυνση του εργοδότη, αφαιρούμενης της επιδότησης 17,12-0,28 = 16,84 17,12 (ημερομίσθιο) + 3,23 (ασφαλιστικές εισφορές) - 11 (επιδότηση) = 9,35 Υποχρεώσεις Δικαιώματα Συμβαλλόμενων Μερών Υποχρεώσεις Εργοδοτών Οι εργοδότες οφείλουν να διασφαλίζουν τα παρακάτω: 1. Εφαρμογή του πλαισίου ποιότητας της μαθητείας. 2. Υπογραφή και τήρηση των όρων της «Σύμβασης μαθητείας» 3. Ορισμός έμπειρου και κατάλληλου στελέχους για την καθοδήγηση του εκπαιδευόμενου και την συνεργασία του με το σχολείο. 4. Την εκπαίδευση και πιστοποίηση των εκπαιδευτών στην εργασία θα πραγματοποιήσουν προσεχώς τα επιμελητήρια και οι κλαδικοί φορείς μέσα από τα ταχύρυθμα σεμινάρια. 5
5. Παροχή κατάλληλων εγκαταστάσεων και εξοπλισμού για ομαλή ένταξη στο εργασιακό περιβάλλον. 6. Τήρηση όρων υγιεινής και ασφάλειας εργασίας. 7. Τήρηση των εντύπων για την παρακολούθηση του προγράμματος. 8. Καταχώρηση στο πληροφοριακό σύστημα ΕΡΓΑΝΗ του Υπουργείου Εργασίας την έναρξη και τις μεταβολές που θα ακολουθήσουν. Υποχρεώσεις Μαθητευόμενων Οι μαθητευόμενοι οφείλουν: 1. Να παρακολουθούν κανονικά το πρόγραμμα εκπαίδευσης στο σχολείο και στην επιχείρηση. 2. Να εκτελούν κάθε εργασία που τους ανατίθεται από τους εκπαιδευτές. 3. Να τηρούν το ωράριο τους όρους υγιεινής και ασφάλειας στο χώρο της εργασίας, σέβονται την περιουσία του εργοδότη τους, συνεργάζονται με τα στελέχη της επιχείρησης. 4. Να έχουν εμφάνιση συμβατή με το εργασιακό περιβάλλον και να μη δημιουργούν προβλήματα με πελάτες και εργαζόμενους. 5. Να προσκομίζουν τις απαραίτητες ιατρικές βεβαιώσεις όπου απαιτείται και να τηρούν τα προβλεπόμενα όρια απουσιών. Όταν τα υπερβούν χάνουν την ιδιότητα του μαθητευόμενου. Δικαιώματα Μαθητευόμενων Οι μαθητευόμενοι δικαιούνται: 1. Την προβλεπόμενη αμοιβή, ασφάλιση και τις κανονικές άδειες που προβλέπονται για τους μισθωτούς. 2. Εκπαίδευση σύμφωνα με τα προγράμματα σπουδών, συμβουλευτικής για όλα τα θέματα που αφορούν τη μαθητεία. 6
ΣΥΝΟΛΟ 3. Να αναφέρουν κάθε πρόβλημα που προκύπτει στον Δ/ντή του ΕΠΑΛ ή στον υπεύθυνο καθηγητή και να ζητήσει τη διακοπή της σύμβασης μαθητείας όταν συντρέχουν σοβαροί λόγοι και την τοποθέτησή του σε άλλο εργοδότη αν αυτό είναι δυνατό. Προβληματισμοί 1. Τα προβλήματα που αντιμετωπίσαμε σε αυτή την φάση ήταν λιγότερα από τους αρχικούς φόβους. Είναι πολύ ενθαρρυντικό στοιχείο για το μέλλον του θεσμού η διάθεση συνεργασίας που επέδειξαν τα επιμελητήρια στα οποία απευθυνθήκαμε για ενημέρωση. Οι ιδιωτικές επιχειρήσεις ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση και έτσι καταφέραμε να αυξήσουμε τον αριθμό των θέσεων μαθητείας οι οποίες κατανέμονται σε επίπεδο περιφέρειας όπως στον παρακάτω πίνακα: ΝΟΜΟΣ ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΤΟΜΕΑΣ & ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΚΟΙΝΗΣ ΩΦΕΛΕΙΑΣ ΙΔΙΩΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΗΡΕΙΣΕΙΣ ΑΙΤΗΣΕΙΣ ΤΡΙΚΑΛΩΝ 65 65 0 68 ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ 42 30 12 60 ΛΑΡΙΣΑΣ 130 86 44 122 ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ 47 36 11 48 ΣΥΝΟΛΟ 284 217 67 298 2. Η εκπαιδευτική κοινότητα της επαγγελματικής εκπαίδευσης αποδέχθηκε από την πρώτη στιγμή το θεσμό. Οι επιμέρους 7
αντιρρήσεις και οι προβληματισμοί που εκφράστηκαν μπορούν μελλοντικά να εξαλειφθούν από την πορεία που θα έχει η μαθητεία. Κλειδί για την επιτυχία ή όχι του θεσμού θα είναι ο τρόπος εφαρμογής του και η αντιμετώπιση που θα έχει από τις επιχειρήσεις και τα σχολεία. Οι εργοδότες που θα προσλάβουν μαθητευόμενους οφείλουν να κατανοήσουν ότι αυτοί δεν προσλήφθηκαν για να εκτελέσουν την εργασία των κανονικά εργαζόμενων για να χαμηλώσουν αυτοί το κόστος εργασίας στην επιχείρησή τους. Οι εργοδότες οφείλουν να πληρώσουν το ποσό των 9,35 ανά ημέρα που τους αναλογεί και να μην προσπαθήσουν να το αποφύγουν χρησιμοποιώντας γνωστά κόλπα. Οι εργοδότες οφείλουν να κατανοήσουν την διαφορά ανάμεσα στη μαθητεία και την κανονική εργασία χαμηλώνοντας τις προσδοκίες τους αναφορικά με την παραγωγικότητα αποτελεσματικότητα της εργασίας των μαθητευόμενων. Τα σχολεία οφείλουν από την πλευρά τους να προσέξουν ιδιαίτερα σε ποιους εκπαιδευτικούς θα αναθέσουν την εκπαίδευση των μαθητευόμενων και την παρακολούθηση του προγράμματος. Αν την αναθέσουμε σε εκείνους που δεν συμπληρώνουν ωράριο ας μην περιμένουμε πολλά. Αν η εφαρμογή των διαδικασιών είναι χαλαρή (δηλαδή προσέλευση μαθητευόμενων, διάρκεια εκπαίδευσης, εποπτεία στην επιχείρηση) ο θεσμός γρήγορα θα απαξιωθεί. Οι μαθητευόμενοι από την πλευρά τους οφείλουν να κατανοήσουν ότι το πρόγραμμα αυτό έχει σαν 8
αποκλειστικό στόχο να τους βοηθήσει, στην αναβάθμιση των επαγγελματικών τους προσόντων με την απόκτηση επιπλέον γνώσεων σε συνδυασμό με την εργασιακή εμπειρία. Για κάποιους σίγουρα θα αποτελέσει και σκαλοπάτι για εργασιακή αποκατάσταση. Η αμοιβή που θα παίρνουν είναι μόνο κίνητρο. Προτάσεις για την μαθητεία. 1. Η πρόβλεψη που υπάρχει για προγράμματα εκπαίδευσης εκπαιδευτών και εκπαιδευτικών πρέπει να υλοποιηθεί άμεσα έτσι ώστε μέχρι την επόμενη φάση που υπολογίζεται χρονικά να ξεκινήσει με την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς να έχει ολοκληρωθεί. 2. Απαιτείται συστηματική ενημέρωση και περισσότερος χρόνος για προετοιμασία προγραμματισμό. Ο εντοπισμός των δυσλειτουργιών που ενδεχομένως θα παρουσιαστούν στην πρώτη εφαρμογή θα βοηθήσει στην αποφυγή τους μελλοντικά. 3. Ανατροφοδότηση ως προς τα αποτελέσματα με μέτρηση του βαθμού ικανοποίησης των προσδοκιών μαθητευόμενων, επιχειρήσεων, εκπαιδευτών, εκπαιδευτικών. 4. Σε ποιο τομέα της οικονομίας να κατευθύνουμε περισσότερο τη μαθητεία τον δημόσιο ή τον ιδιωτικό. Οι θέσεις μαθητείας σε επίπεδο Περιφέρειας Θεσσαλίας είναι: 217 σε δημόσιους φορείς και 67 ιδιώτες. 5. Να συμπεριληφθούν στην επόμενη φάση και οι άλλες ειδικότητες που δεν υπήρχαν αυτή την περίοδο. Ίσως σε κάποιες ειδικότητες με μικρό αριθμό πτυχιούχων να μην είναι δυνατή κάθε χρόνο η δημιουργία τμήματος μαθητείας. 9
6. Υπήρξαν αρκετοί υποψήφιοι με μεγαλύτερη ηλικία από την προβλεπόμενη (24 χρόνια). Μπορούμε ίσως να επεκτείνουμε και σε μεγαλύτερους το πρόγραμμα. Υπάρχει πρόβλεψη για έξοδα μετακίνησης προς το σχολείο; 25 μαθητές μήπως είναι πολλοί; Θα βοηθούσε ίσως η ίδρυση Γραφείου σε επίπεδο Περιφέρειας ή Νομού για να αναλάβει τον συντονισμό σχολείων, επιχειρήσεων και φορέων; 7. Εδώ και αρκετά χρόνια, όλοι βέβαια γνωρίζουμε και κατανοούμε την οικονομική συγκυρία, τα σχολεία μας και τα εργαστηριακά κέντρα λειτουργούν στα όριά τους. Ο εργαστηριακός και κτιριακός εξοπλισμός έχει χρόνια να ανανεωθεί και να προσαρμοστεί στις τεχνολογικές εξελίξεις. Ευτυχώς που υπάρχουν στα σχολεία κάποιοι ικανοί συνάδελφοι εκπαιδευτικοί χρυσοχέρηδες με πολύ μεράκι και υψηλό αίσθημα ευθύνης και κρατιόμαστε όρθιοι. Χρειαζόμαστε επειγόντως εξοπλισμό και βελτίωση των κτιριακών εγκαταστάσεων. Γενικές Επισημάνσεις Από την προσωπική μου εμπειρία ύστερα από 30 χρόνια στην Τεχνική Επαγγελματική Εκπαίδευση, τα 16 ως Δ/ντής, ήθελα να κάνω μερικές γενικές επισημάνσεις. Το εκπαιδευτικό μας σύστημα όπως και το διοικητικό μας σύστημα είναι υπέρμετρα συγκεντρωτικό. Ελάχιστα περιθώρια ελευθερίας στη λήψη των αποφάσεων έχουν οι σύλλογοι διδασκόντων. Είναι ανάγκη να απλοποιήσουμε διαδικασίες (π.χ. εκδρομές μετακινήσεις ευτυχώς άλλαξε πριν 3 ημέρες). Είναι ανάγκη να εμπιστευθούμε τους εκπαιδευτικούς, τις Διοικήσεις των σχολείων και πολύ περισσότερο τους συλλόγους 10
διδασκόντων για να αντιμετωπίζουν αμεσότερα τα προβλήματα που προκύπτουν κάθε μέρα. Είναι ανάγκη να αντιμετωπίσουμε και να περιορίσουμε στο μέτρο του δυνατού την γραφειοκρατία σαν διοικητικό σύστημα. Αναφέρω σαν παράδειγμα την υποχρέωσή μας να τηρούμε χειρόγραφα και ηλεκτρονικά αρχεία, να ενημερώνουμε διαφορετικές βάσεις δεδομένων που περιλαμβάνουν τα ίδια στοιχεία αλλά προορίζονται για άλλη χρήση. Π.χ. άδειες εκπαιδευτικών My school, Αθηνά με έντυπη υποβολή στις Δ/νσεις και διπλή καταχώριση στο φάκελο εκπαιδευτικού που τηρείται στο σχολείο και στη Δ/νση. Μεταθέσεις εκπαιδευτικών σε διαφορετική βάση δεδομένων ενώ τα στοιχεία υπάρχουν στη βάση My school. Είναι ανάγκη να κωδικοποιήσουμε και να εκσυγχρονίσουμε μεγάλο μέρος ακόμη της εκπαιδευτικής μας νομοθεσίας π.χ. Π.Δ. 104/79 ο Ν.1566/85 που έχει υποστεί πολλές τροποποιήσεις ή προσθήκες. Ας κρατήσουμε όσες διατάξεις λειτούργησαν αποτελεσματικά. Προς την κατεύθυνση αυτή έχει γίνει σημαντική πρόοδος. Αναφέρω τις Υ.Α. που έχουμε στην αρχή κάθε σχολικής χρονιάς σε ότι αφορά τις αναθέσεις μαθημάτων που είναι ξεκάθαρες. θα βοηθήσει κατά τη γνώμη μου η σχεδιαζόμενη ομαδοποίηση των κλάδων και ειδικοτήτων των εκπαιδευτικών αρκεί να γίνει με προσοχή και όχι ισοπεδωτικά. Η Δ/νση Επαγγελματικής Εκπαίδευσης πιστεύω ότι κινείται προς επίλυση αυτού του προβλήματος στέλνοντας κατά περίπτωση την συνολική ισχύουσα νομοθεσία. Αυτό μας βοηθά πάρα πολύ. Τελευταίο παράδειγμα η γνωστοποίηση με έγγραφό της όλων των Υ.Α. και των ΦΕΚ για το συνολικό θεσμικό πλαίσιο της μαθητείας. 11
Με ικανοποίηση διαπιστώσαμε επίσης ότι το υπουργείο συμπεριέλαβε πολλές από τις προτάσεις που είχαν γίνει σχετικά με το θεσμό της μαθητείας έτσι ώστε ο τελικός οδηγός υλοποίησης της μαθητείας είχε πολλές αλλαγές προς το καλλίτερο σε σχέση με το προσχέδιο. Από το 1985 και μετά έγιναν πέντε προσπάθειες μεταρρύθμισης στην τεχνική Επαγγελματική Εκπαίδευση με φιλοδοξία την αναβάθμισή της, δυστυχώς καμία δεν κρίθηκε επιτυχημένη. Η επικείμενη μεταρρύθμιση με κοινή Α Τάξη Γενικού και Επαγγελματικού Λυκείου με ίδιο ωρολόγιο πρόγραμμα φοβάμαι ότι θα λειτουργήσει σε βάρος της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης. Τα μαθήματα επιλογής στην Α Τάξη είναι απαραίτητο να διατηρηθούν. Ας το πάρουμε σοβαρά υπόψη πριν ληφθούν οριστικές αποφάσεις. Η επιτυχία μιας μεταρρύθμισης εξαρτάται από το πόσο έτοιμοι είναι οι άνθρωποι που υπηρετούν το σύστημα να προσδιορίσουν τις δυσλειτουργίες και να τις διορθώσουν έγκαιρα προσαρμόζοντας τους προσδοκώμενους στόχους στις κοινωνικές και οικονομικές συγκυρίες. 12