Ανάπτυξη ενός καινοτόμου και ενεργειακά αυτόνομου συστήματος επεξεργασίας της παραγόμενης άλμης από μονάδες αφαλάτωσης SOL-BRINE

Ανάπτυξη ενός καινοτόμου και ενεργειακά αυτόνομου συστήματος επεξεργασίας της παραγόμενης άλμης από μονάδες αφαλάτωσης SOL-BRINE Παραδοτέο 8.2 Πρακτικά πρώτης συνάντησης διεύθυνσης του έργου Δράση 8 Ενέργεια 8 (β) Διεύθυνση του έργου και υποβολή παραδοτέων εκθέσεων στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή Διεύθυνση των Δράσεων και του Έργου Εκπονήθηκε από: Δήμο Τήνου Ε.Μ.Π Culligan Hellas Α.Ε. ΑΘΗΝΑ, ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2011 LIFE+Environment project: LIFE 09 ENV/GR/000299 i P a g e

Ευχαριστίες Η παρούσα έκθεση εκπονήθηκε στα πλαίσια του έργου με τίτλο: «Ανάπτυξη ενός καινοτόμου και ενεργειακά αυτόνομου συστήματος επεξεργασίας της παραγόμενης άλμης από μονάδες αφαλάτωσης», με ακρωνύμιο SOL-BRINE, το οποίο συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Χρηματοδοτικό μέσο για το Περιβάλλον (LIFE+). Η ομάδα του SOL-BRINE εκφράζει τις ευχαριστίες της στο Ευρωπαϊκό Χρηματοδοτικό μέσο (LIFE+) για την εν λόγω οικονομική υποστήριξη. Για οποιεσδήποτε ερωτήσεις, διορθώσεις ή άλλα σχόλια, μπορείτε να απευθυνθείτε στους συντάκτες στη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου solbrine.life@gmail.com. Αποποίηση ευθύνης Οι συντάκτες του παρόντος έχουν καταβάλλει κάθε προσπάθεια, ούτως ώστε οι πληροφορίες που εμπεριέχονται να είναι αληθής και νόμιμες, καθ όσον πρόκειται για την αξιοποίηση και σύνθεση των πηγών που παρατίθενται και για τις οποίες οι συντάκτες ουδεμία ευθύνη φέρουν. i Σ ε λ ί δ α

Περιεχόμενα 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 2 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΠΡΩΤΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ LIFE «SOL-BRINE», ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ... 3 2.1 ΘΕΜΑ... 3 2.2 ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟΣ... 3 2.3 ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ... 3 2.4 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ... 5 Πίνακες Πίνακας 1: Λίστα συμμετεχόντων... 4 Πίνακας 2: Λίστα ομιλητών... 4 ii Σ ε λ ί δ α

Συντομογραφίες και ακρωνύμια ΑΠΕ MED PTC PV Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας Multiple Effect Distillation, Πολυβάθμιος εξατμιστήρας Parabolic Trough Collectors, παραβολικά κάτοπτρα Photovoltaics, φωτοβολταϊκα στοιχεία iii Σ ε λ ί δ α

1 Εισαγωγή Η παρούσα έκθεση αποτελεί το δεύτερο παραδοτέο της Δράσης 8, η οποία έχει τίτλο: «Διεύθυνση του έργου και υποβολή παραδοτέων εκθέσεων στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή». Οι στόχοι της Δράσεως 8 είναι οι ακόλουθοι: Διοργάνωση των συναντήσεων των εταίρων κατά τη διάρκεια υλοποίησης του έργου [εναρκτήρια συνάντηση (kick-off meeting & launching event) + 4 συναντήσεις με στόχο την ορθή και επιτυχή διεύθυνση του έργου (management meetings)] Αποτελεσματικός συντονισμός των Δράσεων του έργου, με αποτέλεσμα τη Συνεπακόλουθη αποτελεσματική διεύθυνση του έργου τόσο σε τεχνικά όσο και σε οικονομικά/ διαχειριστικά θέματα Τακτική αναφορά στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα σχετικά με την τεχνική και οικονομική εξέλιξη του έργου Η Δράση 8 σχετίζεται με τη συνολική διεύθυνση του έργου και την αποτελεσματική ολοκλήρωση και υποβολή των παραδοτέων στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα και περιλαμβάνει τις ακόλουθες τέσσερις (4) επιμέρους Ενέργειες: Ενέργεια 8(α): Εναρκτήρια συνάντηση στην Τήνο Ενέργεια 8(β): Διεύθυνση των Δράσεων και του Έργου Ενέργεια 8(γ): Υποβολή παραδοτέων στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ενέργεια 8(δ): Εξωτερικός έλεγχος Το παραδοτέο 8.2 αποτελεί το πρώτο παραδοτέο της Ενέργειας 8(β). Η ενέργεια αυτή αφορά στην έγκαιρη και αποτελεσματική διεύθυνση των Δράσεων, καθώς επίσης και στην οικονομική και τεχνική διεύθυνση του έργου στο σύνολό του. Για το λόγο αυτό, προβλέπεται σχηματισμός μίας Συντονιστικής Ομάδας (co-ordination group), αποτελούμενη από τους Επικεφαλής των Δράσεων (action leaders). Οι Επικεφαλής θα συζητούν σχετικά με την πρόοδο των Δράσεων και του έργου και είναι υπεύθυνοι για την αναγνώριση και επίλυση των πιθανών προβλημάτων/ κινδύνων που ενδέχεται να προκύψουν. Οι επίσημες συναντήσεις της συντονιστικής ομάδας θα λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκεια των προγραμματισμένων συναντήσεων που προορίζονται για τη διευθέτηση των τεχνικών ή άλλης φύσεως αναγκών του έργου. Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων, οι συμμετέχοντες θα συζητούν επί της προόδου του έργου και των βημάτων που θα ακολουθηθούν για την υλοποίηση των επόμενων Δράσεων. Ακολούθως παρατίθεται το Διάγραμμα Διεύθυνσης του έργου: 1 Σ ε λ ί δ α

Επιτροπή Διεύθυνσης: Δήμος Τήνου: Συνολική διεύθυνση του έργου (Συντονιστής Δικαιούχος) Εκπρόσωποι από ΕΜΠ και Κάλλιγκαν Ελλάς (Συμπράττοντες Δικαιούχοι) Ομάδα Συντονισμού: Επικεφαλής Δράσεων από Δήμο Τήνου Επικεφαλής Δράσεων από ΕΜΠ και Κάλλιγκαν Ελλάς Υπεύθυνος για κάθε Δράση και Παραδοτέο Αποτελεσματική Διεύθυνση & Υλοποίηση κάθε Δράσης Κατά τη διάρκεια υλοποίησης του έργου, θα λάβουν χώρα τέσσερις (4) συναντήσεις διεύθυνσης του έργου. Για την κάθε συνάντηση, θα προετοιμάζονται τα πρακτικά και θα υποβάλλονται στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα (σύνολο: τέσσερα (4) παραδοτέα). Το παρόν παραδοτέο αποτελεί το πρώτο από τα τέσσερα παραδοτέα που προβλέπονται κατά την ανάπτυξη της Ενέργειας 8(β). 2 Σ ε λ ί δ α

2 Πρακτικά πρώτης συνάντησης διεύθυνσης του προγράμματος LIFE «SOL-BRINE», παρουσία Εξωτερικής Ομάδας Παρακολούθησης του έργου. 2.1 Θέμα Παρουσίαση της πρόδου του προγράμματος LIFE+ Περιβαλλοντική Πολιτική και Διακυβέρνηση με τίτλο: «Development of an advanced, innovative, energy autonomous system for the treatment of brine from seawater desalination plants SOL- BRINE», «Ανάπτυξη ενός καινοτόμου και ενεργειακά αυτόνομου συστήματος επεξεργασίας της παραγόμενης άλμης από μονάδες αφαλάτωσης», μεταξύ των εταίρων του έργου [(Δήμος Τήνου (Συντονιστής Δικαιούχος), ΕΜΠ και Culligan Hellas SA (Κάλλιγκαν Ελλάς ΑΕΒΕ)], παρουσία Εξωτερικής Ομάδας Παρακολούθησης του έργου. 2.2 Τοποθεσία και χρόνος Η συνάντηση πραγματοποιήθηκε στις 19 Απριλίου, στην Αίθουσα Συνεδριάσεων Διοικητικού Συμβουλίου, Παλαιό Δημαρχείο Τήνος, Ελλάδα. 2.3 Συμμετέχοντες Χριστίνα Μαρούλη (Astrale GEIE Prospect C & S, Εξωτερικός Έλεγχος) Παρευρισκόμενοι από τους εμπλεκόμενους φορείς: 3 Σ ε λ ί δ α

Πίνακας 1: Λίστα συμμετεχόντων α/α Εταίρος/ Φορέας Όνομα 1. Δήμος Τήνου Παναγιώτης Κροντηράς 2. Στέφανος Λαγουρός 3. Αναστάσιος Βιδάλης 4. Ειρήνη Λαζούρα 5. Γεώργιος Φιλιππούσης 6. Ευάγγελος Σιώτος 7. Εθνικό Μετσόβιο Κωνσταντίνος Μουστάκας Πολυτεχνείο 8. Στέλλα Πιτσαρή 9. Ξεύγενος Δημήτρης 10. Culligan Hellas Α.Ε. Ναταλία Λιαροκάπη 11. Παύλος Καλενδέρογλου Λίστα ομιλητών: Πίνακας 2: Λίστα ομιλητών α/α Εταίρος/ Φορέας Όνομα 1. Εθνικό Μετσόβιο Κωνσταντίνος Μουστάκας Πολυτεχνείο 2. Στέλλα Πιτσαρή 3. Ξεύγενος Δημήτρης 4. Astrale GEIE Prospect C & S Χριστίνα Μαρούλη 4 Σ ε λ ί δ α

2.4 Πρακτικά συνάντησης Αναλυτικότερα, στη συνάντηση τέθηκαν και συζητήθηκαν τα ακόλουθα ζητήματα: Έγινε αρχικά μία γενική παρουσίαση του έργου, αναφέροντας συνοπτικά τους στόχους, τις Δράσεις και τις επιμέρους Ενέργειες, το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης καθώς επίσης και τα αναμενόμενα αποτελέσματα και παραδοτέα που πρέπει να υποβληθούν στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα στα αντίστοιχα στάδια υλοποίησης. Επίσης, πραγματοποιήθηκε αξιολόγηση των Ενεργειών και Δράσεων που έχουν πραγματοποιηθεί ή βρίσκονται εν εξελίξει. Για την ποσοτικοποίηση της προόδου, χρησιμοποιήθηκαν οι δείκτες προόδου και οι στόχοι που είχαν τεθεί κατά τον αρχικό σχεδιασμό και διαπιστώθηκε ότι το τεχνικό και οικονομικό κομμάτι του έργου πραγματοποιείται σύμφωνα με τα προβλεπόμενα. Τέλος, έγινε αναφορά στα προβλήματα που προέκυψαν κατά την υλοποίηση των πρώτων Ενεργειών, τα οποία συζητήθηκαν εκτενώς στο τέλος της συνάντησης. Το ηλεκτρονικό αρχείο της παρουσίασης (powerpoint presentation) είναι αναρτημένο στην ιστοσελίδα του προγράμματος (http://uest.ntua.gr/solbrine/uploads/files/general_presentation.pdf). Στη συνέχεια έγινε εκτενής συζήτηση σχετικά με την πρώτη Δράση (Action 1) με τίτλο: «Προπαρασκευαστικές δράσεις», η οποία ολοκληρώθηκε στις 31/12/2010 (Διάρκεια τρεις μήνες: 01/10/2010-31/12/2010). Πιο συγκεκριμένα, παρουσιάστηκαν: - Τα αποτελέσματα της Ενέργειας 1(α) με τίτλο: «Βιβλιογραφική ανασκόπηση και αξιολόγηση μεθόδων - τεχνικών επεξεργασίας & ελαχιστοποίησης της άλμης, κοινών πρακτικών διάθεσης σε Ευρωπαϊκό και Διεθνές επίπεδο». Τα αποτελέσματα της Ενέργειας αυτής, σημειώνεται πως αποτελούν το πόνημα με κωδικό 1.1 (Παραδοτέο 1.1, Deliverable 1.1), το οποίο είναι αναρτημένο στην ιστοσελίδα του προγράμματος (http://uest.ntua.gr/solbrine/uploads/files/deliverable_1.1.pdf). - Τα αποτελέσματα της Ενέργειας 1(β) με τίτλο: «Βιβλιογραφική ανασκόπηση εφαρμοσμένων τεχνολογιών & καθιερωμένων βιομηχανικών πρακτικών στην αφαλάτωση θαλασσινού νερού τροφοδοτούμενων από ΑΠΕ. Αξιολόγηση ηλιακών συστημάτων σε διάφορες εφαρμογές». Τα αποτελέσματα της Ενέργειας αυτής, σημειώνεται πως αποτελούν το πόνημα με κωδικό 1.2 (Παραδοτέο 1.1, Deliverable 1.1), το οποίο είναι 5 Σ ε λ ί δ α

αναρτημένο στην ιστοσελίδα του προγράμματος (http://uest.ntua.gr/solbrine/uploads/files/deliverable_2.1.pdf). Αναφορικά με τα αποτελέσματα της Ενέργειας 1(α), πιο αναλυτικά παρουσιάστηκαν: - οι στόχοι της Ενέργειας, - οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις απόρριψης της άλμης στα θαλάσσια οικοσυστήματα, - οι σύγχρονοι μέθοδοι απόρριψης της άλμης, - οι τεχνικές επεξεργασίας και ελαχιστοποίησης της άλμης, παραθέτοντας συγκριτική αξιολόγηση των διαφόρων μεθόδων, - το διεθνές και Ευρωπαϊκό νομοθετικό πλαίσιο που αφορά στην απόρριψη της άλμης - το πλαίσιο περιβαλλοντικού σχεδιασμού και λειτουργίας των μονάδων αφαλάτωσης - χαρακτηριστικές περιπτώσεις μελέτης (case studies). Το ηλεκτρονικό αρχείο της παρουσίασης (powerpoint presentation) είναι αναρτημένο στην ιστοσελίδα του προγράμματος (http://uest.ntua.gr/solbrine/uploads/files/presentationofdel1.1.pdf). Αναφορικά με τα αποτελέσματα της Ενέργειας 1(β), πιο αναλυτικά παρουσιάστηκαν: - οι στόχοι της Ενέργειας, - το πρόβλημα της διαθεσιμότητας πόσιμου νερού, τόσο σε ποσοτικό (λειψυδρία) όσο και σε χωρικό επίπεδο (ανομοιόμορφη κατανομή), - η σπουδαιότητα του ρόλου της αφαλάτωσης στην αντιμετώπιση του ως άνω προβλήματος λειψυδρίας για τα προσεχή χρόνια, - οι τεχνολογίες αφαλάτωσης, οργανωμένες ανά κατηγορίες ανάλογα με την αρχή λειτουργίας τους, με παράθεση των κύριων λειτουργικών, τεχνικών και οικονομικών χαρακτηριστικών τους, - η υφιστάμενη μονάδα αντίστροφης όσμωσης στον Άγιο Φωκά, στον Τήνο 1. Παρουσιάστηκαν επίσης στοιχεία και φωτογραφικό υλικό, το οποίο συλλέχθηκε κατά την επίσκεψη στη μονάδα την προηγούμενη μέρα από τη συνάντηση (18/04/2011). 1 Στη μονάδα αυτή θα εγκατασταθεί το καινοτόμο σύστημα επεξεργασίας της άλμης το οποίο θα αναπτυχθεί στα πλαίσια του προγράμματος. 6 Σ ε λ ί δ α

- οι μορφές Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), οι οποίες μπορούν να συνδυαστούν με τις διάφορες τεχνικές αφαλάτωσης, σύμφωνα με τις διεθνώς αναγνωρισμένες πρακτικές. - οι τεχνολογίες απορρόφησης της ανανεώσιμης ενέργειας, εστιάζοντας κυρίως στα ηλιακά συστήματα, - οι διάφοροι συνδυασμοί ΑΠΕ με αφαλάτωση (RES-D), δίνοντας στοιχεία σχετικά με το πλήθος των εφαρμογών αυτών σε παγκόσμιο επίπεδο σε ποσοστιαία βάση. Ιδιαίτερη αναφορά έγινε στα συστήματα αφαλάτωσης τα οποία τροφοδοτούνται από ηλιακή ενέργεια, καθ ότι τα συστήματα αυτά σχετίζονται με τους στόχους και το αντικείμενο του προγράμματος SOL-BRINE, - χαρακτηριστικές περιπτώσεις μελέτης (case studies) συστημάτων αφαλάτωσης με ηλιακή ενέργεια. Το ηλεκτρονικό αρχείο της παρουσίασης (powerpoint presentation) είναι αναρτημένο στην ιστοσελίδα του προγράμματος (http://uest.ntua.gr/solbrine/uploads/files/presentationofdeliverable1.2.pdf). Μετά την παρουσίαση, των παραδοτέων της πρώτης Δράσης, έγινε συζήτηση σχετικά με τη σκοπιμότητα σύνταξης των παραδοτέων εκθέσεων στα ελληνικά και συμφωνήθηκε από κοινού ότι η γλώσσα των παραδοτέων τεχνικής φύσης θα είναι η αγγλική, με στόχο τη διάχυση των αποτελεσμάτων στο σύνολο της παγκόσμια επιστημονικής κοινότητας και ότι στην ελληνική θα συντάσσεται εκτεταμένη περίληψη των κειμένων, διευκολύνοντας έτσι τη διάχυση των αποτελεσμάτων τόσο σε τοπικό όσο και σε εθνικό επίπεδο. Στη συνέχεια έγινε εκτενής συζήτηση σχετικά με τη δέυτερη Δράση (Action 2) με τίτλο: «Σχεδιασμός του καινοτόμου, πιλοτικής κλίμακας και ενεργειακά αυτόνομου συστήματος», η οποία βρίσκεται εν εξελίξει και ολοκληρώνεται στις 30/06/2011 (Διάρκεια έξι μήνες: 01/01/2011-30/06/2011). Πιο συγκεκριμένα, παρουσιάστηκαν: - Το προκαταρκτικό διάγραμμα ροής του συστήματος επεξεργασίας της άλμης αποτελούμενο από: - Πολυβάθμιο εξατμιστήρα (MED), - Κρυσταλλωτήρα εξάτμισης, - Ξηραντήρα δίσκων, 7 Σ ε λ ί δ α

- Μονάδες συλλογής ηλιακής ενέργειας: (α) παραβολικά κάτοπτρα (Parabolic Trough Collectors, PTC), (β) φωτοβολταϊκα στοιχεία (photovoltaics, PV), (γ) επίπεδους ηλιακούς συλλέκτες. Το ηλεκτρονικό αρχείο της παρουσίασης (powerpoint presentation) είναι αναρτημένο στην ιστοσελίδα του προγράμματος (http://uest.ntua.gr/solbrine/uploads/files/presentationofdel2.1.pdf). Κατόπιν, έγινε παρουσίαση από την κα Μαρούλη (μέλος της Εξωτερικής Ομάδας Παρακολούθησης του έργου) σχετικά με τα ακόλουθα θέματα: - Διοικητικές διατάξεις - Διαχείριση και παρακολούθηση του έργου - Οικονομική διαχείριση του έργου Τέλος, έγινε εκτενής συζήτηση αναφορικά με τα προβλήματα που προέκυψαν κατά την υλοποίηση του έργου και σχεδιάστηκαν τα μελλοντικά βήματα που θα ακολουθηθούν για την επιτυχή υλοποίηση των επόμενων Δράσεων. Πιο συγκεκριμένα: - Συζητήθηκε το θέμα οριστικοποίησης της ημερομηνίας διεξαγωγής του launching event και συμφωνήθηκε να πραγματοποιηθεί μετά την ολοκλήρωση της Δράσης 2, δεδομένου ότι τότε θα έχει σχεδιαστεί και συνεπακόλουθα διαστασιολογηθεί το σύστημα επεξεργασίας της άλμης. Συνεπώς, η τοπική κοινότητα θα μπορεί να λάβει πλήρη και σφαιρική πληροφόρηση σχετικά με το σύστημα, το οποίο πρόκειται να εγκατασταθεί στην περιοχή του Αγίου Φωκά (στόχος, μέγεθος, δυναμικότητα κλπ) - Παρουσιάστηκε η σύνθεση της Ομάδας Συντονισμού (Co-ordinating group), η οποία θα αποτελείται από τους επικεφαλής των Δράσεων, ως εξής: Δράση 1: Στέλλα Πιτσαρή Δράση 2: Δημήτρης Ξεύγενος Δράση 3: Νικόλαος Τζαμτζής-Πιλάλης Δράση 4: Νίκος Παπαγιαννακόπουλος Δράση 5: Αναστασία Δέτση Δράση 6: Δημήτρης Ξεύγενος Δράση 7: Μαρία Λοϊζίδου Δράση 8: Τάσος Βιδάλης Δράση 9: Τάσος Βιδάλης - Συζητήθηκαν οι τρόποι υπέρβασης διαδικαστικών προβλημάτων που είχαν προκύψει παρουσία του Δημάρχου Τήνου, κ. Παναγιώτη Κροντηρά, ο 8 Σ ε λ ί δ α

οποίος εξέφρασε με σαφήνεια τη βούληση της νέας Δημοτικής αρχής για υπέρβαση όλων των δυσκολιών. - Τονίστηκε η σημαντικότητα οριστικοποίησης της λίστας των ατόμων, στα οποία θα σταλούν οι προσκλήσεις για τη συμμετοχή στη Συμβουλευτική Επιτροπή (Steering Committee). - Τέλος, συζητήθηκε το θέμα οργάνωσης των ενεργειών διάχυσης που προβλέπονται στο πλαίσιο της Δράσης 7 για τον ερχόμενο μήνα (Μάιος 2011) και συγκεκριμένα η ομάδα εργασίας του ΕΜΠ δεσμεύτηκε να ετοιμάσει το περιεχόμενο του υλικού ενημέρωσης, ενώ ο Δημός Τήνου να αναλάβει τη διανομή του υλικού αυτού. 9 Σ ε λ ί δ α

Παράρτημα Ι: Ημερήσια Διάταξη Συνάντησης 10 Σ ε λ ί δ α

Παράρτημα ΙΙ: Φωτογραφικό υλικό 13 Σ ε λ ί δ α

Sol Brine LIFE+-Environment project: LIFE 09 ENV/GR/000299