Ιερὰ Αποδημία στὰ Πανάγια Προσκυνήματα τῆς Αγίας Γῆς

ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΩΡΩΠΟΥ ΚΑΙ ΦΥΛΗΣ «Εὰν ἐπιλάθωμαί Σου, Ιερουσαλήμ, ἐπιλησθείη ἡ δεξιά μου...» (Ψαλμ. ρλστ 5) Ιερὰ Αποδημία στὰ Πανάγια Προσκυνήματα τῆς Αγίας Γῆς (11-18 Μαΐου 2008 ἐκ. ἡμ.) ΔΟΞΑ τῷ Θεῷ πάντων ἕνεκεν!... Η θεία Εὐσπλαγχνία ἐπέβλεψεν ἐφ ἡμᾶς καὶ μᾶς ἀξίωσε νὰ προσκυνήσωμε εἰς τὸν Τόπον, ὅπου ἔστησαν οἱ πόδες τοῦ Σωτῆρος μας Χριστοῦ καὶ νὰ ἀντλήσωμε τὸ Υδωρ τῆς Ακτίστου Χάριτος ἀπὸ τὰ Ιερὰ Προσκυνήματα, τὰ ὁποῖα ἔχουν καταστῆ αἰώνιες Πηγὲς Ζωῆς καὶ Αφθαρσίας. «Τί ἀνταποδώσωμεν τῷ Κυρίῳ...»; Τὸ Προσκύνημα στὴν Αγία Γῆ ἀποτελεῖ γέρσιμο στὸ Στῆθος τοῦ Ηγαπημένου καὶ ἕνα ξεδίψασμα ἀπὸ τὴν Θεία Πλευρά Του... «Εὰν ἐπιλάθωμαί Σου, Ιερουσαλήμ...», δὲν εἶμαι ἄξιος τοῦ Ελέους καὶ τῆς Αγάπης Εκείνου, ὁ Οποῖος Σὲ ἡγίασε μὲ τὴν Σάρκωσί Του καὶ τὸ Αἷμα Του... *** ΣΤΙΣ 1.12 μετὰ τὰ μεσάνυκτα, πρὸς τὸ Σάββατο τῆς 11/24.5.2008 ἀνυψώνεται τὸ ἀεροπλάνο γιὰ τὸ Κάϊρο, ἀπὸ τὸ ἀεροδρόμιο τῶν Σπάτων. Σαράντα Προσκυνητές: ἀπὸ Αθήνα (31), Πάτρα (3), Πύργο (3) καὶ Ηγουμενίτσα (3), μεταξὺ τῶν ὁποίων ὁ Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Ωρεῶν κύριος Κυπριανός, Αναπληρωτὴς Πρόεδρος, ὁ Πανοσ. Αρχιμανδρίτης π. Γρηγόριος Αγιοκυπριανίτης (ὀργανωτὴς καὶ ὑπεύθυνος ταξιδίου), ὁ Κενυάτης Ιερομόναχος π. Θεοφάνης Αγιοκυπριανίτης, ὡς καὶ ἐννέα Μοναχὲς τῶν Αγίων Αγγέλων ὑπὸ τὴν ἡγεσίαν τῆς Οσιωτάτης Καθηγουμένης Γεροντίσσης Ταξιαρχίας, ξεκινοῦν γιὰ ἕνα ταξίδι ζωῆς. Πρὸ τῆς ἀναχωρήσεως, ὁ Θεοφιλέστατος Επίσκοπος συγκεντρώνει ὅλους τοὺς Προσκυνητάς, τοὺς ὁμιλεῖ ἐν ὀλίγοις καὶ τοὺς ἐπιδίδει μία Ποιμαντικὴ Επιστολή(*): «Τὸ Προσκύνημά μας στοὺς Θεοβάδιστους Τόπους Σταθμὸς στὴν ζωή μας Αφετηρία νέας ζωῆς». Επίσης, τοὺς προσφέρει τρία πνευματικὰ δῶρα: μία σύντομη διήγησι(**) «Οἱ Προσκυνητὲς τοῦ Παναγίου Τάφου», ἕνα Ψαλτήριο μικροῦ μεγέθους καὶ ἕνα κομβοσχοινάκι τῶν πενήντα κόμπων, ὡς χρήσιμα ἐργαλεῖα στὴν Ιερὰ Πορεία μας. 1

α. Στὶς 2.48 φθάνομε στὸ Κάϊρο καὶ μετὰ ἀπὸ μία περίπου ὥρα ἀναχωροῦμε μὲ ἐκδρομικὸ λεωφορεῖο γιὰ τὸ Θεοβάδιστο Ορος Σινᾶ, ὅπου φθάνομε μετὰ ἀπὸ δέκα περίπου ὧρες καὶ καταλύομε στὸ Ξενοδοχεῖο, ὀλίγον πρὸ τῆς σεβασμίας Μονῆς τῆς Αγίας Αἰκατερίνης. Μία περίπου ὥρα ἐνωρίτερα εἴχαμε διέλθει ἀπὸ τὴν ἀρχαία Φαράν, ὅπου εὑρίσκεται ἡ ἀπὸ τριακονταετίας ἐπανιδρυθεῖσα Ιερὰ Μονὴ τοῦ Αγίου Προφήτου Μωϋσέως. Μία ὄασις μέσα στὸ ἄγριο τοπίο. Η Καθηγουμένη Γενναδία μᾶς οἰκοδόμησε μὲ τὶς σοφώτατες νουθεσίες της. Στὶς 16.30, μετὰ τὴν μεσημβρινὴ ἀνάπαυσι, ἀντικρύζομε μὲ ἱερὸ δέος τὴν παλαίφατο Μονή, στοὺς πρόποδες τοῦ Ορους Σινᾶ καὶ σὲ ὑψόμετρο ἄνω τῶν 1500 μέτρων, κτίσμα τοῦ ΣΤ αἰῶνος ἐπὶ Αὐτοκράτορος Ιουστινιανοῦ. Προσκυνοῦμε μὲ βαθειὰ συγκίνησι τὴν τιμία Κάρα καὶ τὴν ἄφθορο Χεῖρα τῆς πανσόφου Αγίας Αἰκατερίνης, ψάλλοντες τὸ Απολυτίκιο, τὸ Κοντάκιο καὶ τὸ Μεγαλυνάριο τῆς Παρθενομάρτυρος. Εν συνεχείᾳ, προσευχόμεθα στὴν Αγία Βάτο καὶ ψάλλομε «Παρῆλθεν ἡ σκιὰ τοῦ Νόμου» καὶ κατόπιν προσκυνοῦμε στὸ Φρέαρ τοῦ Ιοθόρ. Στὸ ἐπιβλητικὸ ὀστεοφυλάκιο, μὲ τὶς ἑκατοντάδες γεγυμνωμένων ὀστῶν, ψάλλομε Τρισάγιον καὶ ἐμβαθύνομε στὸ μυστήριο τοῦ θανάτου. Ο ξεναγός μας π. Παῦλος εἶναι ἐγκάρδιος καὶ μᾶς διηγεῖται πολλὰ καὶ ψυχωφελῆ. Περίπου στὶς 19.00 εὑρισκόμεθα καὶ πάλι στὸ Ξενοδοχεῖο, προκειμένου νὰ ἑτοιμασθοῦμε γιὰ τὴν μεταμεσονύκτια ἀνάβασί μας στὴν Αγία Κορυφή, τὸν τόπο τῆς φοβερᾶς Θεοφάνειας καὶ τοῦ Δεκαλόγου. β. Μετὰ τὰ μεσάνυκτα, πρὸς τὴν Κυριακὴ τῆς Σαμαρείτιδος, 12/25 Μαΐου, καὶ ὥρα 2.15, ἄρχισε ἡ ἄνοδος τῶν Προσκυνητῶν πρὸς τὴν Κορυφὴ τοῦ Μωϋσέως (2244 μ.) μὲ ἀδιάλειπτη ἐκφώνως προσευχή. Στοὺς πρόποδες τοῦ Αγίου Ορους αὐτοῦ, ἔνθα καὶ ἡ Ιερὰ Μονὴ τῆς Αγίας Αἰκατερίνης, εἶχαν κατασκηνώσει ἐπὶ ἕνα ἔτος οἱ Ισραηλῖται, τρεῖς μῆνες μετὰ τὴν Εξοδο ἀπὸ τὴν Αἴγυπτο. Στὶς 5.50, μόλις ἀνέτελε ὁ ἥλιος θέαμα ἐξαισίου κάλλους!... «Οἱ οὐρανοὶ διηγοῦνται δόξαν Θεοῦ»!... ἐφθάσαμε στὴν Αγία Κορυφή! Ο 2

κόπος μας ἀμείφθηκε πλουσίως... Ο Ναὸς ἦταν κλειστός, λόγῳ ἀρχαιολογικῶν ἐργασιῶν. Εθυμιάσαμε, ἐψάλαμε διαφόρους ὕμνους καὶ ἐκοινωνήσαμε τῶν Αχράντων Μυστηρίων, τὰ ὁποῖα εἴχαμε μεταφέρει εἰδικῶς γιὰ τὴν περίπτωσι αὐτὴ ἀπὸ τὴν πατρώα γῆ. Προσκυνοῦμε στὸ ἱερὸ Σπήλαιο, τὸ ὁποῖο εἶχε φιλοξενήσει τοὺς Αγίους Προφήτας Μωϋσῆν καὶ Ηλίαν. Νοτίως τῆς φοβερᾶς γρανιτένιας ὀροσειρᾶς, θαυμάζομε τὴν ἑτέρα Αγία Κορυφή, ὑψηλοτέραν τῆς τοῦ Μωϋσέως, τὴν Κορυφὴ τῆς Αγίας Αἰκατερίνης (2602 μ.), ὅπου εὑρέθη δι ἀποκαλύψεως ἀκέραιο τὸ Ιερὸ Λείψανο τῆς Αγίας καὶ κατεβιβάσθη στὴν Ιερὰ Μονή, ἡ ὁποία ἔκτοτε (μετὰ τὸν Ζ αἰ.;) τιμᾶται ἐπ ὀνόματί Της. Στὶς 7.10 ἄρχισε ἡ κάθοδος ἀπὸ τὸν πανάγιο Τόπο τῆς Θεοφάνειας καὶ ἐφθάσαμε στὶς 9.45 στὸ περίφημο Μοναστήρι. Καθ ὅλη τὴν διάρκεια τῆς πεζοπορίας ἐψάλαμε τὴν Παράκλησι τῆς Θεοτόκου, ἀπαγγείλαμε τοὺς Χαιρετισμούς Της καὶ ἐκάμαμε τὸν Κανόνα Της: 150 φορὲς τὸ «Θεοτόκε Παρθένε», μὲ δέκα πέντε, ἀνὰ δέκα φορές, Στάσεις, σὲ ἑκάστη ἐκ τῶν ὁποίων ἀνεπέμποντο ψαλμωδίαι καὶ δεήσεις γιὰ τοὺς Προσκυνητὰς καὶ ὅλο τὸν κόσμο. Η παραμονή μας στὴν Αγία Αἰκατερίνα διήρκεσε μέχρι τῆς 11.30. Ο Μοναχὸς Γέρων Εφραίμ, εὐγενέστατος καὶ εὐφυέστατος, μᾶς ξεναγεῖ στὸ περίφημο Μουσεῖο τῆς Μονῆς (Εἰκόνες, Αμφια, Χειρόγραφα), μᾶς φωτογραφίζει καὶ μᾶς οἰκοδομεῖ πνευματικά: τὴν Μεγάλη Πέμπτη ἐφέτος, ἀπὸ μία Ιερὰ Εἰκόνα στὸ Μουσεῖο, τὴν ὁποία προσκυνήσαμε (ἡ Αγία Αἰκατερίνα, βαστάζουσα τὸν Εσταυρωμένο Σωτῆρα μας), ἀνέβλυσε εὐῶδες Αγιο Μύρο!... Τὸ 3

ὑπερφυσικὸ αὐτὸ Μύρο παρουσιάσθηκε καὶ στὸ τειχίον τῆς Αγίας Βάτου!... Στὶς 12.30 περίπου, ξεκινήσαμε γιὰ τὸ Ισραήλ, μέσῳ τῆς συνοριακῆς πόλεως Τάμπα, στὸν μυχὸ τοῦ Κόλπου τῆς Ακαμπα/ Εϊλάτ, καὶ στὶς 21.15 τῆς Κυριακῆς ἐφθάσαμε, σὺν Θεῷ, στὴν Ιεριχὼ πρὸς διανυκτέρευσιν. γ. Τὴν Δευτέρα, 13/26 Μαΐου, στὶς 8.30, ἀναχωροῦμε γιὰ τὴν Αγία Πόλι τῆς Ιερουσαλήμ, ἀπὸ τὴν ὁποία ἐπιθυμοῦμε νὰ ἀρχίση τὸ Προσκύνημά μας στὴν Αγία Γῆ. Ο χρόνος μας, ὅπως καὶ προηγουμένως ἀπὸ τὸ Κάϊρο μέχρι Σινᾶ καὶ μέχρι Ιεριχοῦς, γεμίζει μὲ προσευχές, ψαλμωδίες καὶ ψυχωφελεῖς ἀναγνώσεις ἀπὸ ἱερὰ Κείμενα. Πανάγιος Ναὸς τῆς Αναστάσεως!... Η καρδία τῆς Αγίας Πίστεώς μας... Προσκυνοῦμε ἐν δάκρυσι καὶ μετανοίᾳ, ἐν εὐγνωμοσύνῃ καὶ αὐτομεμψίᾳ, ἐν προσευχαῖς καὶ ψαλμωδίαις, τὸν μυροβόλο Λίθο τῆς Αποκαθηλώσεως, τὸν Φρικτὸ Γολγοθᾶ, στὸ παρεκκλήσιο τοῦ Αδάμ, στὸ παρεκκλήσιο τοῦ Ακάνθινου Στεφάνου, στὸ παρεκκλήσιο «Διεμερίσαντο», στὸ παρεκκλήσιο τοῦ ἑκατοντάρχου Αγίου Λογγίνου, στὸ παρεκκλήσιο τῶν Κλαπῶν (τόπος βασανιστηρίου τοῦ Κυρίου μας, πλάκα μὲ δύο ὀπές, ὅπου ἀκινητοποιήθησαν τὰ Πανάχραντα Πόδια Του), στὴν προσωρινὴ Φυλακὴ τοῦ Χριστοῦ μας, στὸν χῶρο τῆς Εὑρέσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ καὶ τελικὰ στὸν Πανάγιο Τάφο. Ακολουθήσαμε τὴν πορεία αὐτή, λόγῳ τοῦ μεγάλου πλήθους: οἱ Προσκυνηταὶ ἦσαν ἀναρίθμητοι, λαοί, φυλαὶ καὶ γλῶσσαι, ὅλα τὰ χριστιανικὰ ἔθνη, ὅλα τὰ Δόγματα, μία ἐντυπωσιακὴ ἀνάδειξις τῆς οἰκουμενικότητος τοῦ Χριστιανισμοῦ!... Εν συνεχείᾳ, βαδίζομε τὴν Οδὸ τοῦ Σταυροῦ ἢ Μαρτυρίου: ἀπὸ τὸν Ναὸ τῆς Αναστάσεως μέχρι τοῦ Πραιτωρίου, διὰ μέσου τῶν στενῶν ἐμπορικῶν δρόμων τῆς Παλαιᾶς Ιερουσαλήμ. Κατὰ μῆκος τῆς διαδρομῆς αὐτῆς, τὴν ὁποία διήνυσε ὸ Κύριός μας φέρων τὴν Σταυρόν Του (περίπου 1000 μ.), εὑρίσκονται οἱ Σταθμοὶ/Στάσεις τοῦ Σταυροῦ, ὅπου τιμᾶται 4

ἕνα ἱερὸ Γεγονός, ἀπὸ τὴν καταδίκη εἰς θάνατον σταυρικὸν τοῦ Σωτῆρος μας (ρωμαϊκὸ Φρούριο, Πύργος Αντωνίνα), μέχρι τῆς Σταυρώσεως καὶ Αναστάσεώς Του. Στὸ Πραιτώριο προσκυνοῦμε μὲ προσευχητικὴ συντριβὴ τὴν φρικτὴ Φυλακὴ τοῦ Κυρίου μας, μέσα σὲ ὑπόγειο χῶρο, λαξευμένη στὸν βράχο, μὲ τὶς δύο ὀπὲς («ποδοκάκκη») γιὰ τὰ Αχραντα Πόδια Του!... Κατόπιν, προσκυνοῦμε στὸν Οἶκο τῶν Αγίων Θεοπατόρων Ιωακεὶμ καὶ Αννης, στὸν τόπο ἀκριβῶς ὅπου ἐγεννήθη ἡ Αχραντος Θεοτόκος, ὑπὸ τὸν ὁποῖον εἶναι οἱ Τάφοι τῶν Αγίων Γονέων Της. Προσευχή, κατάνυξις, εἰδικὴ Ομιλία καὶ ἱεροὶ στοχασμοὶ γιὰ τὸ Πανάγιο Πρόσωπο τῆς Παναγίας Μητέρας μας... Τὸ ἑπόμενο Προσκύνημά μας εἶναι ἀνατολικὰ ἐκτὸς τῶν τειχῶν, στὸν Ιερὸ Ναὸ καὶ στὸν τόπο ἀκριβῶς τοῦ Μαρτυρίου τοῦ Αγίου Στεφάνου τοῦ Πρωτομάρτυρος. Πολὺ πλησίον, ἔναντι αὐτοῦ, εἶναι ὁ Πανάγιος Τάφος τῆς Παναγίας μας, στὴν Γεθσημανῆ, ὅπου παραμένομε γιὰ ἀρκετὴ ὥρα, οὐσιαστικὰ μᾶς ἦταν ἀδύνατον νὰ ἀπομακρυνθοῦμε!..., ἐκχέοντες πρὸς τὴν Μητέρα τῆς Ζωῆς δεήσεις, δάκρυα, στεναγμούς, προσευχές, μετάνοια, αὐτομεμψία, εὐγνωμοσύνη, ὅλη μας τὴν ὕπαρξι... Κατεβαίνομε σαράντα ὀκτὼ σκαλοπάτια γιὰ νὰ φθάσωμε σὲ ἕναν μονόλιθο βράχο, ἐντὸς τοῦ ὁποίου εἶναι τὸ Μνῆμα τῆς Θεομήτορος. Τὸν Ε αἰ., ὁ Αγιος Ιουβενάλιος Ιεροσολύμων ἄνοιξε τὸ Μνῆμα, μέσα στὸ ὁποῖο εὑρέθησαν ἡ Αγία Ζώνη καὶ οἱ νεκρικὲς Σινδόνες. Οπισθεν τοῦ Τάφου δεσπόζει ἡ θαυματουργὸς καὶ ἀχειροποίητος Εἰκὼν τῆς Παναγίας Ιεροσολυμιτίσσης. Στὸν ἐγγὺς εὐρύτερο χῶρο τῆς Γεθσημανῆ ( Ελαιοτριβεῖον), προσκυνοῦμε τὸν τόπο τῆς Τελευταίας Προσευχῆς καὶ τῆς Αγωνίας τοῦ Χριστοῦ μας (ὑπάρχει βράχος), τὸν Κῆπο τῆς Προδοσίας καὶ τῆς Συλλήψεως (ὑπάρχουν ἐλαιόδενδρα). Η Πορεία μας συνεχίζεται στὸν Λόφο τῆς Αγίας Σιών, ἐκτὸς τῶν τειχῶν νοτιοδυτικὰ τῆς παλαιᾶς Πόλεως, ὅπου προσκυνοῦμε στὸν Τάφο τοῦ Προφητάνακτος Δαβὶδ καὶ τὸ Υπερῶο, δηλαδὴ τὸν Οἶκο τοῦ Αγίου Εὐαγγελιστοῦ Μάρκου, ὅπου ἐτελέσθη ὁ Μυστικὸς Δεῖπνος, ἡ Ψηλάφησις τοῦ Θωμᾶ, ἡ Αγία Πεντηκοστὴ κ.ἄ. Επίσης, στὸν Λόφο Σιών, προσκυνοῦμε τὸν Οἶκο τοῦ Αγίου Ιωάννου τοῦ Θεολόγου, ὅπου ἐφιλοξενήθη ἡ Θεοτόκος μέχρι τῆς Κοιμήσεώς Της. 5

Επιστρέφομε, κατάκοποι, ἀλλὰ χαίροντες χαρᾷ ἀνεκλαλήτῳ στὸ Ξενοδοχεῖο μας, ἐπὶ τοῦ Ορους τῶν Ελαιῶν, «Οἱ Επτὰ Λόφοι», περίπου τὴν 18.00... Εἶχε κλείσει ἡ πρώτη ἡμέρα μας στὴν Αγία Πόλι, τὴν Πόλι τῶν Ονείρων κάθε Ορθοδόξου Χριστιανοῦ... δ. Τὴν Τρίτη, 14/27 Μαΐου, ἀρχίζει στὶς 7.30 ἕνα μεγάλο καὶ κοπιῶδες Οδοιπορικόν, ἀλλὰ πλῆρες πνευματικῆς οἰκοδομῆς καὶ εὐωδίας. Πρῶτος σταθμὸς (8.40 ), τὸ πολὺ φιλόξενο Μοναστήρι τοῦ Αββᾶ Θεοδοσίου τοῦ Κοινοβιάρχου, ἑπτὰ χιλιόμετρα ἀνατολικὰ τῆς Ιερουσαλήμ, πρὸ τῆς εἰσόδου στὴν Ερημο τῆς Ιουδαίας. Κάτω ἀπὸ τὸ πλακόστρωτο τῆς αὐλῆς εὑρίσκεται ἕνα ἐκπλητικὸ φυσικὸ σπήλαιο: ἐδῶ ἐφιλοξενήθησαν οἱ τρεῖς Μάγοι, φεύγοντες ἀπὸ τὴν Βηθλεὲμ «δι ἄλλης ὁδοῦ» ἐδῶ εὑρίσκονται οἱ ἱεροὶ Τάφοι τοῦ Αββᾶ Θεοδοσίου τοῦ Κοινοβιάρχου καὶ τῆς μητρὸς αὐτοῦ Αγίας Εὐλογίας, τῆς Αγίας Σοφίας (μητρὸς τοῦ Οσίου Σάββα τοῦ Ηγιασμένου), τῆς Οσίας Μαρίας (συζύγου τοῦ Οσίου Ξενοφῶντος καὶ μητρὸς τῶν Οσίων Ιωάννου καὶ Αρκαδίου), τῆς Αγίας Θεοδότης (μητρὸς τῶν Αγίων Αναργύρων Κοσμᾶ καὶ Δαμιανοῦ), τοῦ Οσίου Ιωάννου τοῦ Μόσχου (συγγραφέως τοῦ Λειμωναρίου), ὡς καὶ τριάντα πέντε Τάφοι διαφόρων ἄλλων Αγίων! Στὶς 9.50 ἀναχωροῦμε γιὰ τὸ ξακουστὸ Μοναστήρι, τὴν Λαύρα τοῦ Οσίου Σάββα τοῦ Ηγιασμένου, στὴν καρδιὰ τῆς Ερήμου τῆς Ιουδαίας, στὴν δυτικὴ πλευρὰ τοῦ ἱστορικοῦ Χειμάρρου τῶν Κέδρων, ὁ ὁποῖος ἀρχίζει Β.Δ. τῶν Ιεροσολύμων, διαχωρίζει τὴν Αγία Πόλι ἀπὸ τὸ Ορος τῶν Ελαιῶν, διασχίζει τὴν Ερημο τῆς Ιουδαίας καὶ καταλήγει στὴν Νεκρὰ Θάλασσα. Ιερὸ δέος μᾶς καταλαμβάνει ἀπὸ τοὺς Πύργους καὶ τὰ λοιπὰ κτίσματα τοῦ Ιουστινιανοῦ, τὸ ἄφθαρτο Σκήνωμα τοῦ Οσίου Σάββα, τὴν πρώτη καὶ θεόκτιστη σπηλαιώδη Εκκλησία τοῦ Αγίου Νικολάου, ὅπου τὰ ἱερὰ ὀστᾶ τῶν σφαγιασθέντων ὑπὸ τῶν Περσῶν Οσίων Πατέρων (614 μ.χ.), 6

τὸ ἐκπληκτικὸ Καθολικὸ τῆς Μονῆς, τὸν Τάφο τοῦ Οσίου Σάββα καὶ τὸ Αγίασμα, τὰ ἀναρρίθμητα Ασκητήρια ἑκατέρωθεν τοῦ Χειμάρρου τῶν Κέδρων, ἀλλὰ καὶ τὶς θαυμαστὲς διηγήσεις του εὐγενεστάτου καὶ πολὺ φιλόξενου ξεναγοῦ μας π. Αχιλλείου Οσιοσαββαΐτου... Στὶς 12.10, ἀναχωροῦμε γιὰ τὸ Μπὲτ-Σαχοὺρ (Χωρίο τῶν Ποιμένων), ἀνατολικὰ τῆς Βηθλεέμ. Εἶναι ὁ τόπος, ὅπου οἱ ἁπλοϊκοὶ Ποιμένες ἔλαβαν ἀπὸ τοὺς Αγίους Αγγέλους τὸ Εὐαγγέλιο τῆς Γεννήσεως τοῦ Σωτῆρος μας. Εδῶ εἶναι καὶ ὁ Τάφος των, ὡς καὶ ὀστᾶ Οσίων Μοναχῶν, σφαγιασθέντων ὑπὸ τῶν Περσῶν (614 μ.χ.). Εγγὺς τοῦ Σπηλαίου τῶν Ποιμένων εἶναι ὁ λαμπρὸς Ναὸς τῆς Συνάξεως τῆς Θεοτόκου (26η Δεκεμβρίου), Καθολικὸν τῆς Μονῆς τῶν Ποιμένων, Μετοχίου τῆς Λαύρας τοῦ Οσίου Σάββα. Ο Ηγούμενος π. Ιγνάτιος, λόγιος καὶ χαρισματικός, μᾶς ὑποδέχθηκε μὲ πολλὴ ἀγάπη. Στὶς 13.30 ἀφήνομε τὸ Μπὲτ-Σαχοὺρ γιὰ τὴν Αγία Πόλι τῆς Βηθλεέμ, ὅπου φθάνομε μετὰ ἀπὸ 10. Εδῶ ἐγεννήθη ὁ Κύριος καὶ Θεός μας ἀπὸ τὴν Αχραντο Θεοτόκο. Επάνω ἀπὸ τὸ Ιερὸ Σπήλαιο τῆς Γεννήσεως εὑρίσκεται ἡ ξυλεπίστεγος μεγαλοπρεπὴς Βασιλικὴ (26 30μ., 5 κλίτη, 48 κίονες ὕψους 5,50 μ.), μὲ τὴν χαρακτηριστικὴ χαμηλὴ καὶ στενὴ εἴσοδό της (ὑπόμνησις τῆς ταπεινώσεως) καὶ διάκοσμο τοῦ ΙΒ αἰ. ἀπὸ τὸν Αὐτοκράτορα Αλέξιο Α Κομνηνό. Τὸ Σπήλαιο τῆς Γεννήσεως, κάτω ἀπὸ τὸ Ιερὸ Βῆμα τῆς Βασιλικῆς, περιλαμβάνει τὸν χῶρο τῆς Γεννήσεως (ἀσημένιο ἀστέρι), τὴν Αγία Φάτνη καὶ τὸν τόπο, ὅπου ἐτοποθέτησαν οἱ τρεῖς Μάγοι τὰ Δῶρα. Εκτὸς τοῦ Ναοῦ, σὲ ἄλλο ὑπόγειο χῶρο, ὑπάρχει τὸ Σπήλαιο τῶν Νηπίων, ὅπου ἔχουν συγκεντρωθῆ τὰ ὀστᾶ τῶν ὑπὸ τοῦ Ηρώδου σφαγέντων 14.000 Νηπίων (29η Δεκεμβρίου). Η συντριβὴ καὶ τὰ δάκρυα στὸν χῶρο τῆς Γεννήσεως δὲν ἐμποδίζονται ἀπὸ τὸ ἀναρίθμητο πλῆθος, τὸ ὁποῖο κατακλύζει, εἰσερχόμενο καὶ ἐξερχόμενο συνεχῶς, τὸ Ιερὸ Σπήλαιον... Εὐγνωμοσύνη γιὰ τὸ Δῶρο τῆς Σαρκώσεως, μετάνοια γιὰ τὴν Αχαριστία, αἰτήματα γιὰ Αναγέννησι, ὑποσχέσεις γιὰ νέα ζωή, κρυφὰ συμβόλαια προσδοκιῶν... 7

Αναχωροῦμε ἀπὸ τὴν Αγία Πόλι στὶς 15.00, κινούμενοι πρὸς δυσμὰς τῶν Ιεροσολύμων, ὅπου στὴν καταπράσινη συνοικία Καταμόνας εὑρίσκεται ἡ Ιερὰ Μονὴ τοῦ Δικαίου Συμεὼν τοῦ Θεοδόχου. Εδῶ ἦταν ἡ κατοικία τοῦ Αγίου Συμεὼν καὶ ἐντὸς τοῦ Ναοῦ τῆς Μονῆς εὑρίσκεται ὁ Τάφος του, πέριξ τοῦ ὁποίου προσευχηθήκαμε καὶ ἐψάλαμε διαφόρους σχετικοὺς ὕμνους, βεβαίως δὲ καὶ ἀπαγγείλαμε τὸ κατανυκτικὸ «Νῦν ἀπολύεις τὸν δοῦλόν Σου». Στὶς 16.10 κατευθυνόμεθα στὴν πλησιόχωρη Ιερὰ Μονὴ τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, στὴν ὁποία παρεμείναμε περίπου 100. Η Μονὴ αὐτὴ (ἀπὸ τοῦ Δ αἰ.) ἔχει κτισθῆ στὸ σημεῖο, ὅπου κατὰ Παράδοσιν, ὁ Λὼτ εἶχε φυτεύσει τρεῖς ράβδους (ἀπὸ πεῦκο, κυπαρίσσι καὶ κέδρο), οἱ ὁποῖες ἀπετέλεσαν ἕνα τρισύνθετο δένδρο, ἐξ οὗ κατεσκευάσθη ὁ Σταυρὸς τοῦ Σωτῆρος μας. Σώζεται ἡ ὀπὴ τοῦ τρισύνθετου δένδρου. Η Μονὴ εἶχε περάσει κάποτε ὑπὸ τὴν κυριότητα τῶν Ιβήρων (ὑπάρχουν τοιχογραφίες ἰβηριτικές), εἶχε δὲ λειτουργήσει καὶ ὡς Θεολογικὴ Σχολὴ (1885-1909). Η κοπιώδης σωματικῶς, ἀλλὰ εὐφρόσυνος ψυχικῶς, ἡμέρα θὰ κλείση μὲ τὸ Προσκύνημά μας στὴν Ανάληψι, ὅπου φθάνομε μετὰ ἀπὸ 25, στὶς 18.05, καὶ παραμένομε μέχρι τῆς 19.50. Τὸ Ορος τῶν Ελαιῶν, ἀνατολικὰ τῆς Αγίας Πόλεως, σὲ ὑψόμετρο 750 μ. ἔχει τρεῖς κορυφές. Στὴν νότια κορυφὴ εἶναι ὁ τόπος τῆς Αναλήψεως τοῦ Σωτῆρος μας, ὁ ὁποῖος σήμερα κατέχεται ἀπὸ τοὺς Μουσουλμάνους. Ενα ὀκτάγωνο κουβούκλιο περικλείει τὸν βράχο μὲ τὸ ἀποτύπωμα τοῦ δεξιοῦ Αγίου Ποδὸς τοῦ Κυρίου μας, τὸ ὁποῖο ἄφησε κατὰ τὴν ὑπερθαύμαστη Ανάληψί Του. Κατ ἔτος, κατὰ τὴν Εορτὴν τῆς Αναλήψεως, παρουσιάζεται θαυμαστῶς ἄνωθεν μία Ιερὰ Νεφέλη. Στὸ παρακείμενο Ιερὸ Ησυχαστήριο τῆς Αναλήψεως, ὁ ἐνάρετος Αρχιμανδρίτης π. Ιωακεὶμ Στρογγυλὸς ἐκ Χίου μᾶς ἐφιλοξένησε ἐγκάρδια καὶ μᾶς συνήρπασε μὲ τὸν ἐνθουσιώδη καὶ χαριτωμένο λόγο του, συνήργησε δέ, ὥστε νὰ ἀνοιχθῆ, παρὰ τὴν ἀκατάλληλη ὥρα, τὸ Κουβούκλιον καὶ νὰ προσκυνήσουμε ἐν συντριβῇ καὶ εὐγνωμοσύνῃ τὸν ἱερὸ Βράχο, ἐξ οὗ ἀνελήφθη ὁ Μόνος Φιλάνθρωπος. Στὶς 20.00 εὑρισκόμεθα καὶ πάλι στοὺς «Επτὰ Λόφους»... ε. Τὴν Τετάρτη, 15/28 Μαΐου, ἀναχωροῦμε γύρω στὶ 8.20 γιὰ τὸ Σαραντάριον Ορος, ὅπου φθάνομε περίπου στὶς 9.30. Δυτικὰ τῆς ἀρχαιοτάτης πόλεως Ιεριχοῦς (ὑπὸ τὴν Μεσόγειον 272 μ.), εὑρίσκεται ἡ Ιερὰ Μονὴ τοῦ Σαρανταρίου Ορους, κρεμασμένη κυριολεκτικὰ σὲ μία κάθετο πλαγιά, σὲ ὕψος 492 μ. ἀπὸ τὴν ἐπιφάνεια τῆς Νεκρᾶς Θαλάσσης. 8

Ανατολικὰ προκαλεῖ δέος ὁ Ιορδάνης καὶ ἡ πανέρημός του, ἡ ὁποία κάποτε εἶχε πολισθῆ ἀπὸ ἀναρίθμητους Οσίους Ερημίτας. Στὸ Ορος αὐτό, τὸ Ορος τῶν Πειρασμῶν, περέμεινε ὁ Κύριός μας σαράντα ἡμέρες καὶ νύκτες, νηστεύων καὶ ἐπειράσθη τρὶς ὑπὸ τοῦ διαβόλου. Μέσα στὸ ὡραῖο Καθολικὸ τῆς Μονῆς, μέρος τοῦ ὁποίου εἶναι σπηλαιῶδες, δεξιὰ ἄνω εὑρίσκεται τὸ Παρεκκλήσιο τοῦ Πειρασμοῦ, ἐντὸς τοῦ ὁποίου περικλείεται ὁ βράχος, ἐφ οὗ ἐκάθητο ὁ Κύριος πειραζόμενος. Εἰδικὴ Ακολουθία-Δέησις καὶ ἀνάγνωσις τῆς σχετικῆς εὐαγγελικῆς περικοπῆς πρὸ τοῦ Λίθου τῶν Πειρασμῶν, ψαλμωδίες πρὸς τὴν Θεοτόκο στὸ Καθολικὸ (πρὸς τιμὴν τοὐ Εὐαγγελισμοῦ), εἰδικὴ Ομιλία γιὰ τὸ τριμερὲς τῆς ψυχῆς (οἱ πειρασμοὶ τοῦ Κυρίου μας κατὰ τῆς φιλοδοξίας, φιλαργυρίας, φιληδονίας), πνευματικὴ χαρά, ἐγκάρδια φιλοξενία. Στὶς 11.50 εὑρισκόμεθα στὴν Μονὴ τοῦ Αγίου Προφήτου Ελισσαίου, στὸ κέντρο τῆς πόλεως τῆς Ιεριχοῦς, στὸν περίβολο τῆς ὁποίας ἀνέρχεται εἰς μέγα ὕψος παραφυάδα τῆς Συκομορέας, ὅπου εἶχε ἀνέβη ὁ ἀρχιτελώνης Ζακχαῖος γιὰ νὰ ἰδῆ τὸν Κύριό μας διερχόμενον. Ο Ζακχαῖος ἐπίστευσε καὶ ἀργότερα ἐχειροτονήθη ὑπὸ τοῦ Αγίου Αποστόλου Πέτρου ὡς Επίσκοπος Καισαρείας τῆς Παλαιστίνης. Εζησε ἀποστολικὰ καὶ ἡ μνήμη του τελεῖται τὴν 20ὴ Απριλίου. Στὴν Ιεριχὼ ἔζησε καὶ ἔδρασε ὁ Αγιος Προφήτης Ελισσαῖος (Θ αἰ. π.χ.), τοῦ ὁποίου τὴν εὐεργεσία ἐξ ἑνὸς θαύματος ἀπολαμβάνουν μέχρι σήμερα οἱ Ιεριχούντιοι: τὰ ὕδατα τῆς πόλεως ἦσαν «πονηρὰ καὶ ἡ γῆ ἀτεκνουμένη», δὲν καρποφοροῦσε ἐξ αἰτίας τοῦ δηλητηριώδους νεροῦ. Ο Αγιος ἐθεράπευσε τὰ ὕδατα («ἴαμαι τὰ ὕδατα») μὲ τὸ ἁλάτι, τὸ ὁποῖο 9

ἔδωσε ἐντολὴ νὰ θέσουν σὲ μία καινὴ στάμνα. Υπάρχει σήμερα ἡ πηγή, γνωστὴ ὡς Υδατα τοῦ Ελισσαίου, δύο χιλιόμετρα βορείως τῆς πόλεως. Στὶς 12.00 φθάνομε στὴν περίφημη Μονὴ τοῦ Οσίου Γερασίμου τοῦ Ιορδανίτου, πραγματικὸς παράδεισος μέσα στὴν Ερημο. Ανατολικὰ τῆς Ιεριχοῦς, στὴν περιοχὴ αὐτὴ εἶχε ἀσκητεύσει ἡ Οσία Μαρία ἡ Αἰγυπτία. Κάτω ἀπὸ τὸν Ναὸ τοῦ Αγίου Γερασίμου σώζεται ἡ Σπηλιὰ- Εκκλησία, ὅπου κατὰ Παράδοσιν ἐφιλοξενήθησαν ὁ Χριστός μας μὲ τὴν Θεοτόκο καὶ τὸν Αγιο Ιωσήφ, ὅταν ἔφευγαν γιὰ τὴν Αἴγυπτο. Περίπου στὶς 14.30 ἀναχωροῦμε, πλήρεις ἐνθουσιασμοῦ καὶ συγκινήσεως ἀπὸ τὴν ἐγκάρδια καὶ πλούσια φιλοξενία, γιὰ τὴν Νεκρὰ Θάλασσα, νοτιο-ανατολικὰ τῆς Ιεριχοῦς. Η γνωστή, γιὰ τὰ καταστραφέντα Σόδομα καὶ Γόμορα, Θάλασσα αὐτὴ (16 77 χιλιόμ.) εὑρίσκεται 392 μ. ὑπὸ τὴν Μεσόγειο. Στὶς 15.35 εὑρισκόμεθα στὴν Βηθανία, νοτιο-ανατολικὰ τοῦ Ορους τῶν Ελαιῶν. Εδῶ εἶναι ἡ Ιερὰ Μονὴ τῶν Αγίων Μάρθας καὶ Μαρίας ἢ τῆς Προϋπαντήσεως. Σώζεται, ἐντὸς τοῦ Ναοῦ, ὁ Λίθος ἐφ οὗ καθεζόμενος ὁ Κύριός μας, συνήντησε τὴν Μάρθα, ἡ ὁποία Τοῦ ὡμίλησε γιὰ τὸν θάνατο τοῦ ἀδελφοῦ της Λαζάρου. Η ψαλμωδία μας ἐντὸς τοῦ Ναοῦ ἦταν ἐνθουσιώδης, ἡ ὑποδοχὴ θερμὴ καὶ ἀδελφικὴ ἀπὸ τὴν Οσιωτάτη Καθηγουμένη. Στὸ μνῆμά του ἐψάλαμε Τρισάγιον στὸν ἀείμνηστο π. Θεοδόσιο, τὸν Γέροντα τῆς Βηθανίας 10

( 1991), ὁ ὁποῖος ἀπὸ τοῦ 1945 ἐργάσθηκε καρποφόρως ἐν Χριστῷ στὸ Μοναστήρι αὐτό. Πρὸς δυσμὰς τῆς Βηθανίας, γύρω στὶς 16.30, προσκυνήσαμε τὸν πρῶτο ἐξ οὗ ἀνεστήθη Τάφο τοῦ Αγίου Λαζάρου. Εἶναι ὑπόγειος, κατέρχεσαι μία στενὴ κλίμακα εἴκοσι ἑπτὰ θαθμίδων. Φυλάσσεται ὑπὸ τῶν Μουσουλμάνων. Περίπου στὶς 18.00 εὑρισκόμεθα καὶ πάλι στοὺς «Επτὰ Λόφους» γιὰ προετοιμασία, διότι ἡ αὐριανὴ πορεία θὰ εἶναι ἰδιαιτέρως μακρὰ καὶ κοπιώδης, ἀλλὰ καὶ μὲ πολλὲς συγκινήσεις. στ. Τὴν Πέμπτη, 16/29 Μαΐου, ἀναχωροῦμε περίπου στὶς 7.30 πρὸς βορρᾶν. Στὶς 9.35 φθάνομε στὸν Ιορδάνη Ποταμό, στὸ βόρειο ἄκρο του, νοτίως τῆς Λίμνης Τιβεριάδος/Γαλιλαίας. Απὸ τὸ σημεῖο περίπου αὐτὸ ξεκινάει, μέχρις ὅτου τὸ νότιο ἄκρο του ἐκχυθῆ στὴν Νεκρὰ Θάλασσα (μετὰ ἀπὸ 500 χλμ.). Εδῶ, συνηθίζεται νὰ βαπτίζωνται καὶ ἁγιάζωνται οἱ εὐσεβεῖς. Εφορέσαμε τοὺς λευκοὺς χιτῶνες μας. Οἱ μεγαλόσχημοι Μοναχοὶ τοὺς χιτῶνες τῆς Κουρᾶς τους. Μὲ αὐτούς, ὡς σάβανα, λαϊκοὶ καὶ Μοναχοί, θὰ ταφοῦν. Εἰσήλθαμε στὰ εὐλογημένα ρεῖθρα καὶ ἐτελέσαμε τὴν Ακολουθία τοῦ Μεγάλου Αγιασμοῦ (συντομευμένη) καὶ ἐβαπτίσθημεν ἐν πολλῇ εὐλαβείᾳ καὶ βαθείᾳ κατανύξει. Στιγμὲς προσευχητικὲς ἀλησμόνητες!... Στὶς 11.00 ἀναχωροῦμε γιὰ τὴν πόλι τῆς Τιβεριάδος, στὴν ὁποία φθάνομε μετὰ ἀπὸ 10. Εἶναι παράλιος πόλις, στὴν δυτικὴ ὄχθη τῆς Λίμνης (210 μ. ὑπὸ τὴν Μεσόγειο, 10 21 χλμ.). Στὸ χῶρο, ὅπου ἔγινε ἡ τρίτη ἐμφάνισις τοῦ Κυρίου μας («Τιβεριάδος θάλασσα σὺν 11

παισὶ Ζεβεδαίου...», Εξαποστειλάριον Ι ), ὑπάρχει Ιερὸς Ναὸς τῶν Αγίων Αποστόλων, ἐπὶ τῶν ἐρειπίων παλαιοτέρου Ναοῦ, τὸν ὁποῖο εἶχε ἀνεγείρει ἡ Αγία Ελένη (Δ αἰ.). Στὶς 11.50 εὑρισκόμεθα στὴν Καπερναούμ, παράλια πόλι στὸ βόρεια ἄκρο τῆς Λίμνης. Κέντρο δράσεως τοῦ Χριστοῦ μας. Προκυνοῦμε στὸν Ναὸ τῶν Αγίων ΙΒ Αποστόλων, ὁ ὁποῖος εἶναι κτισμένος στὸν τόπο τῆς οἰκίας, ἀπὸ τὴν στέγη τῆς ὁποίας κατέβασαν τὸν παραλυτικό. Προσευχόμεθα καὶ συνομιλοῦμε μὲ θέα τὴν ὡραία Θάλασσα τῆς Γαλιλαίας. Στὴν πλησίον περιοχὴ σώζονται τὰ ἐρείπια τοῦ οἴκου τοῦ Αγίου Αποστόλου Πέτρου, ὅπου ὁ Κύριος ἐθεράπευσε τὴν πεθερά του καὶ ἀπετέλεσε κατόπιν τὸν πρῶτο εὐκτήριο οἶκο τῶν Χριστιανῶν, ὡς καὶ τῆς ἀρχαίας Εβραϊκῆς Συναγωγῆς, στὴν ὁποία εἰσήρχετο καὶ ὁ Χριστός μας «κατὰ τὸ εἰωθὸς τῇ ἡμέρᾳ τοῦ Σαββάτου». Στὶς 12.50 ἀναχωροῦμε γιὰ τὸ Ορος Θαβώρ, νοτιο-δυτικὰ τῆς Λίμνης, 600 μ. περίπου ὕψος, πλησίον καὶ ἀνατολικὰ τῆς Ναζαρὲτ (7 χλμ.). Η θέα εἶναι ἐκπληκτική!... «Ως ἐμεγαλύνθη τὰ ἔργα Σου, Κύριε!...». Στὸ βόρειο τμῆμα τῆς κορυφῆς εἶναι τὸ ἑλληνορθόδοξο Μοναστήρι τῆς Μεταμορφώσεως. Εδῶ εὑρίσκεται καὶ προσκυνεῖται ὁ Ιερὸς Λίθος, ἐφ οὗ ὁ Κύριος ἱστάμενος μετεμορφώθη. Κατ ἔτος, τὴν 6η Αὐγούστου, κατέρχεται Φωτεινὴ Νεφέλη!... Στὶς 15.00 ξεκινοῦμε γιὰ τὴν πόλι Κανὰ τῆς Γαλιλαίας, ὅπου παραμένομε μέχρι τὶς 16.30. Ο Ηγούμενος τῆς ἑλληνορθοδόξου Μονῆς Αρχιμ. π. Δοσίθεος, ἕνας πολὺ δραστήριος καὶ εὔχαρις Κληρικός, μᾶς ὑποδέχεται μὲ πολλὴ ἀγάπη, σεβασμὸ καὶ ἐγκαρδιότητα. Στὸν Ναὸ τοῦ Αγίου Γεωργίου, κτίσμα τοῦ ΙΗ αἰ. ἐπὶ τῶν ἐρειπίων τεραστίας Βασιλικῆς τῆς Αγίας Ελένης στὸν τόπο τῆς οἰκίας τοῦ Αγίου Αποστόλου Σίμωνος τοῦ Κανανίτου, τελοῦμε εἰδικὴ Ακολουθία-Δέησι καὶ ἀναγινώσκομε τὸ Εὐαγγέλιο τοῦ σχετικοῦ θαύματος ἐν Κανᾷ. Δύο τεράστιες ὑδρίες λίθινες ἐντὸς τοῦ Ναοῦ παραπέμπουν στὸ θαῦμα. 12

Ο π. Δοσίθεος μᾶς ἐνημερώνει, ὅτι τὸ ὀρθόδοξο ποίμνιό του δέχεται δεινὸ προσηλυτιστικὸ πόλεμο ἀπὸ τοὺς Λατίνους καὶ Προτεστάντας, παρὰ ἀπὸ τοὺς ἀλλοθρήσκους! Μᾶς ζητεῖ νὰ τοῦ στείλουμε μία μεγάλη Εἰκόνα τοῦ Ατλαντος τῆς Ορθοδοξίας, τοῦ Αγίου Μάρκου Εφέσου... Στὶς 16.30 ἀναχωροῦμε γιὰ τὴν πόλι τῆς Ναζαρέτ, ὅπου φθάνομε σὲ 20 περίπου. Στὴν πόλι αὐτὴ ἐγεννήθη καὶ ἔζησε ἡ Παναγία μας μαζὶ μὲ τὸν Μνήστορα Ιωσὴφ καὶ τὸν Κύριό μας, ὁ ὁποῖος ἐκλήθη Ναζωραῖος. Τὸ μικρὸ καὶ ἀσήμαντο χωριουδάκι ἦταν συσπειρωμένο γύρω ἀπὸ τὴν Πηγή, ὅπου ἔγινε ὁ Εὐαγγελισμὸς τῆς Θεοτόκου καὶ ἐπὶ τῆς ὁποίας ἀνηγέρθη Ναὸς τοῦ Αρχαγγέλου Γαβριὴλ κατὰ τὸ ἔτος 1750 ἐπὶ ἄλλου ἀρχαιοτέρου. Προσευχηθήκαμε στὴν Πηγὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ, ἐψάλαμε ἀναστάσιμους ὕμνους καὶ ἤπιαμε ἀπὸ τὸ Αγίασμα, χωρὶς ὅμως νὰ ξεδιψάσωμε... Η πνευματικὴ δίψα ἦταν ἀκόρεστος... Η ἐπιστροφὴ καὶ ἡ ἀνάπαυσίς μας στοὺς «Επτὰ Λόφους» τῆς Ιερουσαλὴμ στὶς 20.30 μᾶς ἀνενέωσε γιὰ τὴν ὁλοκλήρωσι τῆς Πορείας μας τὴν ἐπαύριο... ζ. Η Παρασκευή, 17/30 Μαΐου, μᾶς ἐπιφυλάσσει μία συγκινητικὴ ἔκπληξι. Επειδὴ ἀδυνατοῦμε νὰ ἐπισκεφθοῦμε τὴν περίφημη Μονὴ τοῦ Χοζεβᾶ, λόγῳ καταστροφῆς μιᾶς γέφυρας ἐξ αἰτίας σεισμοῦ, ἀποφασίζεται νὰ μεταβοῦμε ἐκτὸς προγράμματος τὴν Σαμάρεια, τὸ Ιερὸ Προσκύνημα τοῦ Φρέατος τοῦ Ιακώβ. Στὶς 7.45 ἀναχωροῦμε γιὰ τὴν ἀραβικὴ πόλι Νάμπλους (Νεάπολι, ἀρχαία Συχέμ), παρὰ τὴν ἀρχαίαν Σαμάρειαν, στὸ κεντρικὸ Ισραήλ, ὅπου φθάνομε στὶς 8.45. Εδῶ, εὑρίσκεται τὸ περίφημο καὶ πανάρχαιο Φρέαρ τοῦ Ιακὼβ (βάθος 30 μ.), ὅπου ὁ Χριστός μας συνήντησε τὴν Σαμαρείτιδα καὶ μετέπειτα Αγία Φωτεινή. Στὸ ὑπόγειο τοῦ νεοπαγοῦς, παμμεγέθους καὶ περικαλλοῦς Ναοῦ, ὁ ὁ- ποῖος ἀνηγέρθη ἐπὶ τῶν ἐρειπίων ἀρχαιοτέρου, εὑρίσκεται σήμερα τὸ Φρέαρ ἐντὸς παρεκκλησίου, ὅπου τὸ 1979 ἐμαρτύρησε ὁ ἐνάρετος Αρχιμανδρίτης π. Φιλούμενος ὁ Κύπριος. 13

Ο Ηγούμενος τοῦ Προσκυνήματος, ὁ καὶ Κτήτωρ τοῦ νέου ὑπερθαύμαστου Ναοῦ, Αρχιμ. π. Ιουστῖνος, μᾶς ὑποδέχθηκε μὲ ἐξαιρετικὴ ἀγάπη καὶ τιμή. Ετελέσαμε τὴν εἰδικὴ Ακολουθία-Δέησι καὶ ἀνεγνώσαμε τὴν σχετικὴ εὐαγγελικὴ περικοπὴ τῆς Σαμαρείτιδος. Οἱ στιγμὲς στὸ Ιερὸ Προσκύνημα ἦσαν ἀνεπανάληπτες. Παντοῦ ἐπικρατοῦσε ἡ καθαριότης καὶ ἡ τάξις, ἐνδεικτικὰ τῆς ἀξιοσύνης τοῦ π. Ιουστίνου, ὁ ὁποῖος μᾶς ἐπεσκέφθη ἀργότερα στὸ Μοναστήρι μας, στὴν Φυλή. Γύρω στὶς 13.00 εὑρισκόμεθα καὶ πάλι στὴν Αγία Πόλι τῶν Ιεροσολύμων, προκειμένου νὰ ὁλοκληρώσωμε τὶς προσκυνηματικὲς ἐπισκέψεις μας, ἐφ ὅσον μετὰ τὰ μεσάνυκτα θὰ ἐπιστρέφαμε πλέον στὴν Πατρίδα μας. Πάλι στὸν Ιερὸ Ναὸ τῆς Αναστάσεως: Λίθος Αποκαθηλώσεως, Φρικτὸς Γολγοθᾶς, Πανάγιος Τάφος. Δάκρυα, κατάνυξις, ψαλμωδίες, περισυλλογή, μετάνοια, ἀποφάσεις... «Τί Σοι προσενέγκωμεν, Χριστέ...»;... Κατόπιν, προσκύνημα στὰ παρεκκλήσια τοῦ Αγίου Ιακώβου τοῦ Αδελφοθέου, τῶν Αγίων Μυροφόρων (περικλείει τὸν τόπον τοῦ «Μή μου Απτου»), καὶ τῶν Αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων, τὰ ὁποῖα συνδέονται κτηριακὰ μὲ τὸν Ναὸ τῆς Αναστάσεως καὶ εὑρίσκονται στὴν δυτικὴ πτέρυγα τῆς Αγίας Αὐλῆς. Εν συνεχείᾳ, προσκύνημα πλησίον τοῦ Ναοῦ τῆς Αναστάσεως στὴν Μονὴ τῆς Σεϊδάναγιας/ Αγίας Δεσποίνης (ἐκεῖ ἦταν ὁ οἶκος τῆς Προμήτορος Μαρίας, μητρὸς τῆς Αγίας Αννης), ὅπου ἡ Ιερὰ Θαυματουργὸς Εἰκὼν τῆς Παναγίας ἀπὸ τὴν Δαμασκό, κατόπιν δὲ στὴν Μονὴ τῆς Μεγάλης Παναγίας, ὅπου σὲ ὑπόγειο χῶρο ὑπάρχει ὁ Τάφος καὶ τὸ Ασκητήριο τῆς Οσίας Μελάνης (31η Δεκεμβρίου). Δέος καὶ κατάνυξις... Η τελικὴ ἔξοδός μας συμπληρώνεται καὶ ὁ κύκλος κλείνει, ποῦ ἀλλοῦ;!... Στὸν Τάφο τῆς Παναγίας Μητέρας μας... Εψάλαμε τὴν Μικρὰ Παράκλησι τῆς Θεοτόκου, Τῆς εἴπαμε τοὺς καημούς μας, προσευχηθήκαμε γιὰ ὅλο τὸν κόσμο καὶ ὁ γλυκασμός Της ἐξεχύθη ἐφ ἡμᾶς... Ο π. Αβράμιος, ὁ τρισχαριτωμένος αὐτὸς θεοτοκόφιλος φύλαξ τοῦ ἱεροῦ Μνήματος, ἐπὶ τοῦ ὁποίου εἴχαμε τὴν μεγάλη εὐλογία νὰ πέσουμε κυριολεκτικά, μᾶς 14

ἐδώρισε ἀνεκτίμητα ἁγιάσματα, λίθους κ.ἄ. ἀπὸ τὴν πλούσια συλλογή του!... Στὶς 18.30 ἐπιστρέψαμε στοὺς «Επτὰ Λόφους» γιὰ ἀνάπαυσι. Στὶς 2.30 μετὰ τὰ μεσάνυκτα, πρὸς τὸ Σάββατο τοῦ Παραλύτου, ἀνεχωρήσαμε γιὰ τὸ ἀεροδρόμιο τοῦ Τὲλ Αβίβ. Ολίγο πρὸ αὐτοῦ, ἀξιωθήκαμε νὰ προσκυνήσωμε στὴν Λύδδα τὸν Ναὸ καὶ τὸν Τάφο τοῦ Αγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου, ὡς καὶ τμῆμα τοῦ Ιεροῦ Λειψάνου Του. Ο Αγιος ἐγεννήθη τὸ 275 μ.χ. στὴν πόλι αὐτὴ καὶ μετὰ τὸ Μαρτύριό Του, τὸ 303, ἐνεταφιάσθη ἐδῶ, ἐπὶ δὲ τοῦ Τάφου Του εἶχε ἀνεγείρει ἡ Αγία Ελένη μεγαλοπρεπῆ Ναό. *** Η ἄφιξίς μας, τὶς πρωϊνὲς ὧρες τοῦ Σαββάτου, 18/31 Μαΐου, στὴν Αθήνα, ὅπου μὲ πολλὴ καὶ αὐθόρμητη ἀγάπη μᾶς ὑπεδέχθησαν οἱ ἐν Χριστῷ ἀδελφοί μας καὶ τὰ ἐν Κυρίῳ ἀγαπητὰ τέκνα μας, θὰ ἐσήμαινε ἆρά γε τὴν ἀφετηρία μιᾶς νέας ζωῆς, μιᾶς νέας πορείας;... Η εὐσπλαγχνία τοῦ Θεοῦ μᾶς ἔδωσε τόσα πνευματικὰ ἐφόδια. Μᾶς ἀξίωσε νὰ ἀντλήσωμε πράγματι Ζωὴ καὶ Αφθαρσία ἀπὸ τοὺς Θεοβάδιστους Τόπους... Η καρδιά μας εἶναι-ἔμεινε ἐκεῖ... «Εὰν ἐπιλάθωμαί Σου, Ιερουσαλήμ, ἐπιλησθείη ἡ δεξιά μου...», ἂς γίνη ἀνενέργητος ἡ δεξιά μου, ὥστε νὰ μὴ δύναται νὰ γράφη Ωδὰς στὸν Ηγαπημένο γιὰ τὴν Σάρκωσι καὶ τὴν Ανάστασί Του!... «Κολληθείη ἡ γλῶσσά μου τῷ λάρυγγί μου, ἐὰν μή σου μνησθῶ...», ἂς κολλήση ἡ γλῶσσά μου στὸν λάρυγγά μου, ἂς χάση τὴν κίνησί της, ἂν τολμήση νὰ ψάλλη ἄσματα ξένα πρὸς τὴν Αγάπη Εκείνου, τοῦ Εσταυρωμένου Ερωτός μου... Ο. Ω. Κ. 25.7.2008 ἐκ.ἡμ. Αγίας Αννης 15

Ποιμαντικὴ Επιστολὴ Τὸ Προσκύνημά μας στοὺς Θεοβάδιστους Τόπους Σταθμὸς στὴν ζωή μας Αφετηρία νέας ζωῆς Αγαπητοὶ ἐν Χριστῷ ἀδελφοί μου ἀγαπητὲς ἐν Χριστῷ ἀδελφές μου Χριστὸς Ανέστη! Αληθῶς Ανέστη! ΜΕ τὴν εὐλογία τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου καὶ πνευματικοῦ μας Πατέρα κυρίου Κυπριανοῦ, μᾶς ἀξιώνει ὁ Εὔσπλαγχνος καὶ Φιλάνθρωπος Θεός μας τῆς μεγάλης δωρεᾶς νὰ προσκυνήσουμε τοὺς Θεοβάδιστους Τόπους, ἐκεῖ ὅπου τελεσιουργήθηκε ἡ σωτηρία μας ἐν τῷ Θεανδρικῷ Προσώπῳ τοῦ Σωτῆρος μας Χριστοῦ. Τὸ Προσκύνημα αὐτὸ ἔχει μοναδικὸ σκοπὸ νὰ ἀναβαπτισθοῦμε στὴν πνευματικὴ κολυμβήθρα τῶν Αγίων Τόπων, τοὺς Οποίους ἄγγιξε ἡ Ακτιστος Χάρις τοῦ Θεοῦ καὶ ἐσκήνωσε σὲ Αὐτοὺς καὶ ἀποτελοῦν πλέον γιὰ τοὺς εὐλαβεῖς προσκυνητὲς αἰώνιες Πηγὲς Ζωῆς καὶ Αφθαρσίας. Η συναίσθησις τόσο τῆς Αγιότητος τῶν Τόπων αὐτῶν, ὅσο καὶ τῆς ἁμαρτωλότητός μας, μᾶς ὠθοῦν νὰ προετοιμασθοῦμε πνευματικά, ὥστε ἡ ὕπαρξίς μας νὰ ἀνοιχθῆ καὶ νὰ πλημμυρίση ἀπὸ τὴν ἀνακαινιστικὴ Χάρι, ἡ Οποία ξεχύνεται ἀπὸ τὰ Ιερὰ καὶ Πανάγια Προσκυνήματα. Δὲν συμμετέχουμε σὲ μία συνηθισμένη ἐκδρομή, σὲ ἕνα ταξίδι ἀναψυχῆς, διασκεδάσεως καὶ χαλαρώσεως ἀλλὰ ξεκινήσαμε μία Ιερὰ Πορεία, κατὰ τὴν Οποία θὰ μυηθοῦμε, δηλαδὴ θὰ συμμετάσχουμε μυστικῶς στὴν Σάρκωσι, τὴν Σταύρωσι, τὴν Ανάστασι καὶ τὴν Ανάληψι τοῦ Σωτῆρος μας Χριστοῦ. Επομένως, τὰ ἐφόδιά μας στὴν θεοποιὸ αὐτὴ Πορεία θὰ πρέπει νὰ εἶναι πνευματικά: ἐγρήγορσις, προσευχή, αὐτοκριτική, αὐτομεμψία, μετάνοια, ἐγκράτεια φαγητοῦ, χαλιναγώγησις γλώσσης, φυλακὴ αἰσθήσεων, ταπείνωσις, ἀγάπη καὶ συγχωρητικότης, σεμνότης ἐνδυμασίας καὶ ἐν γένει ἀποφυγὴ κοσμικῆς συμπεριφορᾶς. Τὸ Προσκύνημά μας αὐτὸ ἂς ἐπιδιώξουμε νὰ ἀποτελέση Σταθμὸ στὴν ζωή μας καὶ ταυτόχρονα Αφετηρία μιᾶς νέας ζωῆς ἂς μὴν ἐμποδίσουμε μὲ τὶς ἀπροσεξίες μας τὴν Θεία Χάρι νὰ εἰσέλθη στὸ ἐσώτατο εἶναι μας, στὴν καρδιά μας, γιὰ νὰ μᾶς ἀναγεννήση καὶ μᾶς ἑδραιώση στὴν Πίστι, τὴν Ελπίδα, τὴν Αγάπη, τὴν Ταπείνωσι, τὴν Αγνότητα, τὴν Εἰρήνη τοῦ Αγίου Πνεύματος. Στὴν ταπεινή μου προσπάθεια νὰ Σᾶς βοηθήσω στὴν προοπτικὴ αὐτή, ἐπιτρέψατέ μου νὰ Σᾶς προσφέρω τρία πνευματικὰ δῶρα: μία σύντομη, ἀλλὰ πολὺ ὡραία διήγησι, μὲ τίτλο: «Οἱ Προσκυνητὲς τοῦ Παναγίου Τάφου» ἕνα Ψαλτήριο μικροῦ μεγέθους, γιὰ νὰ τὸ διαβάζετε κατὰ τὴν Ιερὰ Πορεία μας καὶ ἕνα κομβοσχοινάκι, γιὰ νὰ προσεύχεσθε μὲ τὴν Εὐχὴ τοῦ Ιησοῦ σὲ ὅλα τὰ Προσκυνήματα. Εὔχομαι ταπεινά, ἡ εὐλογία τοῦ πολυσεβάστου Γέροντος καὶ Μητροπολίτου μας, μαζὶ μὲ τὴν Χάρι τῆς Παναγίας Μητέρας μας, νὰ εἶναι οἱ διαρκεῖς σύντροφοι καὶ ὁδηγοί μας στὸ Προσκύνημά μας στοὺς Θεοβάδιστους Τόπους. 1 10η Μαΐου 2008 ἐκ.ἡμ. Ελάχιστος ἐν Κυρίῳ Αγίου Αποστόλου Σίμωνος Ο Επίσκοπος Ωρεῶν Κυπριανὸς Αναπληρωτὴς Πρόεδρος

Οἱ Προσκυνητὲς τοῦ Παναγίου Τάφου(*) ΕΙΝΑΙ πανάρχαια εὐλαβικὴ συνήθεια τῶν Χριστιανῶν ἡ προσκύνηση τοῦ Παναγίου Τάφου τοῦ Χριστοῦ καὶ τῶν Αγίων Τόπων. Απὸ πόθο καὶ εὐλάβεια μὲ κόπους, θυσίες καὶ κινδύνους, πήγαιναν πολλοὶ ἔστω καὶ μία φορὰ στὴν ζωή τους νὰ προσκυνήσουν τὰ μέρη ποὺ ἔζησε καὶ περπάτησε ὁ Χριστός. Πήγαιναν προετοιμασμένοι ὅσο τὸ δυνατόν, καθαροὶ καὶ ἐξωμολογημένοι. Αλλοι ἔκαναν τὴν θυσία νὰ πηγαίνουν μὲ τὰ πόδια. Αλλοι μετέφεραν χρήματα καὶ εὐλογίες στὰ Προσκυνήματα. Αλλοι ἐργάζονταν ἀφιλοκερδῶς γιὰ ἕνα ἑξάμηνο στὰ ἐκεῖ Μοναστήρια καὶ Προσκυνήματα. Βαπτίζονταν στὸν Ιορδάνη ποταμὸ καὶ ἔπερναν μαζί τους τὸ Αγιο Φῶς καὶ διάφορες εὐλογίες, ὅπως σταυρουδάκια, σάβανα, κεριά, κ.ἄ. Οταν ἐπέστρεφαν στὸ χωριὸ ὅλοι οἱ κάτοικοι μὲ τὸν Ιερέα τοὺς ὑποδέχονταν ἔξω ἀπὸ τὸ χωριό, χτυποῦσαν τὴν καμπάνα καὶ μὲ πομπὴ τοὺς συνώδευαν μέχρι τὴν Εκκλησία. Γιὰ τὴν εὐλογία ποὺ ἀξιώθηκαν νὰ προσκυνήσουν στοὺς Αγίους Τόπους τοὺς ἔδειχναν σεβασμὸ καὶ τοὺς ἄλλαζαν καὶ τὸ ὄνομα, προσθέτοντας τὸ τιμητικὸ Χατζῆς(**). Π.χ. ὁ Γιάννης ὁ Χατζῆς. Τὸ ὄνομα αὐτὸ τὸ κληρονομοῦσαν καὶ τὰ ἄλλα μέλη τῆς οἰκογενείας. Η γυναίκα τοῦ Χατζῆ ἦταν «Χατζέσκα» ἢ «Χατζίνα» ἢ «Χατζανὰ» (οἱ ἡλικιωμένες) καὶ τὰ παιδιὰ καὶ τὰ ἐγόνια του ἦταν «Χατζοῦδες». Ο Ιερέας, ὅταν μνημόνευε τὰ ὀνόματα τῶν Χατζήδων, πρόσθετε καὶ τὸ Προσκυνητὴς ἢ Προσκυνήτρια. Π.χ. Ερμιόνης Προσκυνητρίας. Οἱ Χατζῆδες μὲ τὸ προσκύνημά τους δὲν ἄλλαζαν μόνο τὸ ὄνομά τους, ἀλλὰ καὶ τὴν ζωή τους. Αφιερώνονταν περισσότερο στὴν Εκκλησία μὲ πιὸ τακτικὸ ἐκκλησιασμό, νηστεῖες, προσευχές, ἐξομολόγηση καὶ θεία Κοινωνία, ἀλλὰ περισσότερο ἀπ ὅλα πρόσεχαν νὰ εἶναι δίκαιοι. Απέφευγαν πάρα πολὺ τὴν ἀδικία. Τὸ χαρακτηριστικό τους ἦταν ὅτι σ ὅλη τους τὴν ζωὴ δὲν ἔπιαναν ζυγαριὰ νὰ ζυγίσουν γιὰ νὰ μὴν ἀδικήσουν στὸ ζύγι. Ακόμη καὶ τὰ παιδιά τους δὲν ζύγιζαν. Ζύγιζαν οἱ ἄλλοι καὶ αὐτοὶ γύριζαν τὸ κεφάλι τους νὰ μὴν βλέπουν ἀδιαφορώντας γιὰ τὸ ἐνδεχόμενο νὰ ἀδικηθοῦν. Μάλιστα στὸ ζυγισμένο σιτάρι ἄνοιγαν τὸ τσουβάλι καὶ ἔβαζαν καὶ δυὸ χοῦφτες ἐπὶ πλέον. Η, ὅταν κάτι ἀγόραζαν πάντα πλήρωναν κάτι παραπάνω ἀπὸ τὸ κανονικό. Κάποτε σ ἕνα χωριὸ ἕνας καρβουνιάρης περνοῦσε μὲ τὸ κάρρο του πουλώντας κάρβουνα. Πῆγε ἕνας νὰ ἀγοράση. Λέγει ὁ καρβουνιάρης: 16

«Τὰ κάρβουνα ἐσὺ θὰ τὰ ζυγίσης, ἐπειδὴ ἐγὼ εἶμαι Χατζῆς καὶ δὲν ζυγίζω». Τοῦ ἀπαντᾶ καὶ ὁ ἄλλος: «Καὶ ἐγὼ δὲν ζυγίζω. Καὶ ἐγὼ εἶμαι Χατζῆς». Ετσι περίμεναν στὸν δρόμο μέχρι ποὺ πέρασε ὁ πρῶτος περαστικὸς καὶ ζύγισε ἐκεῖνος τὰ κάρβουνα. Τὸ προσκύνημα τῶν Χατζήδων ἔδειχνε τὴν ἀγάπη καὶ τὴν εὐλάβειά τους πρὸς τὸν Χριστό, ἀποτελοῦσε σταθμὸ στὴν ζωή τους, συγχρόνως δὲ καὶ ἀφετηρία γιὰ καινὴ καὶ πνευματικὴ πολιτεία. Η ἐνθύμιση τοῦ προσκυνήματος συντηροῦσε καὶ ἔτρεφε, ὅπως τὸ λάδι τὴν φλόγα τοῦ καντηλιοῦ, τὴν ἀγάπη τους πρὸς τὸν Χριστὸ καὶ τὴν Παναγία, τῶν ὁποίων ἀξιώθηκαν νὰ προσκυνήσουν τὸν τόπο ὅπου ἔζησαν καὶ πάτησαν τὰ ἄχραντα πόδια Τους. (*) Ασκητὲς Μέσα στὸν Σόσμο, τ. Α, Αγιον Ορος 2008, σελ. 360-361. (**) Χατζῆς. Αραβικὴ λέξις ḥajjī, δηλαδὴ «προσκύνημα». Τουρκ. haci. 17