ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ, ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ, ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009 ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΣΥΜΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΠΕ / CRES ( ΚΕΝΤΡΟ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΩΝ ΠΗΓΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ, ΕΛΛΑΔΑ) EXERGIA, ΕΛΛΑΔΑ Υπεύθυνοι έργου για λογαριασμό του Υπουργείου Εμπορίου Βιομηχανίας και Τουρισμού: Κυριάκος Κίτσιος ( Ίδρυμα Ενέργειας Κύπρου) Ιωάννης Χρύσης (Υπουργείο Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού) - 2 -

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1 Η ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ -------------------------------------------------------------------- 5 1.1 Γενικές Πληροφορίες------------------------------------------------------------------------------------------ 5 1.2 Κατάσταση της Κυπριακής Οικονομίας ------------------------------------------------------------------ 5 1.3 Η Εθνική Ενεργειακή και Περιβαλλοντική Πολιτική---------------------------------------------------- 8 1.4 Οικονομικά Εργαλεία Ενεργειακής και Περιβαλλοντικής Πολιτικής γιά την Ανάπτυξη Επενδύσεων ΑΠΕ, ΣΗΘ και Εξοικονόμησης Ενέργειας -------------------------------------------------10 2 ΤΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ -----------------------------------------------------------------11 2.1 Το Σύστημα Διάθεσης Ενέργειας -------------------------------------------------------------------------11 2.1.1 Ορυκτά Καύσιμα (Πετρελαικά Προιόντα, Αέριο, και Ανθρακας) -----------------------------12 2.1.2 Ηλεκτρισμός και Θερμότητα --------------------------------------------------------------------------12 2.1.3 Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας ----------------------------------------------------------------------13 2.2 Κατανάλωση Ενέργειας -------------------------------------------------------------------------------------15 2.2.1 Οικιακός Τομέας, Τριτογενής Τομέας και Αγροτικός Τομέας --------------------------------17 2.2.2 Βιομηχανία ------------------------------------------------------------------------------------------------18 2.2.3 Μεταφορές ------------------------------------------------------------------------------------------------18 2.2.4 Ενεργειακή Ένταση-------------------------------------------------------------------------------------19 3 Η ΚΑΤAΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΠΑΡΑΓΩΓHΣ ΣΤΗΝ ΚYΠΡΟ ---------------------------------------------------21 4 ΤΕΧΝΙΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΤΗΣ ΣΗΘ---------------------------------------------------------------------------------24 4.1 Θερμικό, Ψυκτικό και Ηλεκτρικό Φορτίο κατάλληλο γιά ΣΗΘ στην Κύπρο --------------------24 4.2 Τεχνικό Δυναμικό ΣΗΘ γιά την Βιομηχανία και τον Τριτογενή Τομέα ---------------------------26 4.3 Τεχνικό Δυναμικό ΣΗΘ από Σταθμούς Ηλεκτροπαραγωγής --------------------------------------28 4.3.1 Γενικά-------------------------------------------------------------------------------------------------------28 4.3.2 Δυνατότητες Παροχής Θερμικού Φορτίου από Καυσαέρια-----------------------------------28 4.3.3 Δυνατότητες Παροχής Θερμικού Φορτίου από Απομαστευμένο Ατμό --------------------29 4.3.4 Θερμικό Φορτίου Συμπαραγωγής από Μονάδες -----------------------------------------------30 4.3.5 Συμπεράσματα-------------------------------------------------------------------------------------------31 4.4 Τεχνικό Δυναμικό ΣΗΘ από Βιομάζα--------------------------------------------------------------------34 4.4.1 Μονάδες ΣΗΘ για καύση στερεής βιομάζας------------------------------------------------------34 4.4.2 Κεντρικές μονάδες Συνδυασμένης Χώνευσης ---------------------------------------------------37 5 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΤΗΣ ΣΗΘ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ------------------------------------------------------40 5.1 Οικονομικό Δυναμικό ΣΗΘ στην Βιομηχανία και τον Τριτογενή Τομέα -------------------------40 5.1.1 Μεθοδολογία ---------------------------------------------------------------------------------------------40 5.1.2 Παραμετρική Ανάλυση Οικονομικού Δυναμικού Συμπαραγωγής Βιομηχανικών Κλάδων------------------------------------------------------------------------------------------------------------43 5.1.3 Παραμετρική Ανάλυση του Δυναμικού της ΣΗΘ στον Τριτογενή Τομέα ------------------60 5.1.4 Μελέτες Προσκοπιμότητας για το Δυναμικό της ΣΗΘ στην Βιομηχανία και τον Τριτογενή Τομέα ------------------------------------------------------------------------------------------------69 5.2 Οικονομικό Δυναμικό ΣΗΘ κοντά σε Σταθμούς Ηλεκτροπαραγωγής ------------------------- 115 5.2.1 Μελέτη Τηλεθέρμανσης-Τηλεψύξης πόλης Λεμεσού από Η/Σ Μονής------------------- 115 5.2.2 Μελέτη Τηλεθέρμανσης-Τηλεψύξης πόλης Λάρνακας και περιοχής Αγ. Νάπας από Η/Σ Δεκέλειας -------------------------------------------------------------------------------------------------- 119 5.3 Μονάδες ΣΗΘ βιομάζας----------------------------------------------------------------------------------- 126 5.3.1 Μονάδες ΣΗΘ για καύση στερεής βιομάζας---------------------------------------------------- 126 5.3.2 Μονάδες Βιοαερίου ----------------------------------------------------------------------------------- 126 5.4 Οικονομικό Δυναμικό ΣΗΘ στον Οικιακό Τομέα ---------------------------------------------------- 127 5.4.1 Εξέταση Δυναμικού ΣΗΘ σε Μονοκατοικίες --------------------------------------------------- 127 5.4.2 Εξέταση Δυναμικού ΣΗΘ σε Πολυκατοικίες --------------------------------------------------- 138 6 ΔΙΕΙΣΔΥΣΗ ΤΗΣ ΣΗΘ ΣΤΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΓΙΑ ΤΑ ΕΤΗ 2010, 2015 ΚΑΙ 2020 ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ MARKAL---------------------------------------------- 150 7 ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΜΠΑΡΑΓΩΓΗ Η.Θ ------------------------------ 155 7.1 Ανάλυση των Εμποδίων για την Αξιοποίηση του Εθνικού Δυναμικού Συμπαραγωγής Ηλεκτρισμού και Θερμότητας στην Κύπρο ---------------------------------------------------------------- 155 7.1.1 Εξέλιξη του Νομικού Πλαισίου για την Συμπαραγωγή Ηλεκτρισμού και Θερμότητας στην Κύπρο ---------------------------------------------------------------------------------------------------- 155-3 -

7.1.2 Τεχνικά Εμπόδια -------------------------------------------------------------------------------------- 157 7.1.3 Οικονομικά Εμπόδια---------------------------------------------------------------------------------- 161 7.1.4 Διοικητικά Εμπόδια ----------------------------------------------------------------------------------- 162 7.1.5 Έλλειψη Εσωεπιχειρηματικού Καταλογισμού του Εξωτερικού Κόστους στις Ενεργειακές Τιμές--------------------------------------------------------------------------------------------- 164 7.1.6 Άλλα Εμπόδια------------------------------------------------------------------------------------------ 164 7.2 Προτεινόμενα Μέτρα Υποστήριξης της ΣΗΘ -------------------------------------------------------- 165 7.3 Εθνική Στρατηγική γιά την ΣΗΘ-ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ------------------------------------------------ 170 7.3.1. Ολοκληρωμένο Πρόγραμμα Υποστήριξης της ΣΗΘ----------------------------------------- 170 7.3.2. Βραχυχρόνια Προοπτική Διείσδυσης της ΣΗΘ ----------------------------------------------- 170 7.3.3. Μεσο-μακροχρόνια Προοπτική Διείσδυσης---------------------------------------------------- 170 7.3.4. Ενημέρωση και Συντονισμός των Αρμόδιων Φορέων -------------------------------------- 177 7.3.5. Προώθηση και Διάδοση στους Υποψήφιους Επενδυτές ----------------------------------- 177 8 ΑΝΑΦΟΡΕΣ --------------------------------------------------------------------------------------------------------- 179 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ-Τιμές Καυσίμων -------------------------------------------------------------------------------------- 180-4 -

ΚΑΠΕ-EXERGIA-AEOLIK 1 Η ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ 1.1 Γενικές Πληροφορίες Η Κύπρος βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα της Μεσογείου, νότια της Τουρκίας. Η συνολική επιφάνεια της Κύπρου είναι 9250 km 2, και το μήκος της ακτογραμμής της είναι 648 km. Η μορφολογία της Κύπρου περιλαμβάνει πεδινά εδάφη στα κεντρικά σημεία του νησιού με παρουσία βουνών στα βόρεια και στα νότια, καθώς επίσης και διακεκομμένες πεδινές περιοχές στα νότια σημεία. Το μεγαλύτερο υψόμετρο είναι στα 1951m. Υπάρχουν προβλήματα διαθεσιμότητας νερού δεδομένου ότι δεν υπάρχουν φυσικές περιοχές κατακράτησης υδάτων, παρουσιάζεται εποχιακή ανομοιότητα βροχοπτώσεων και τέλος υπάρχει διείσδυση της θάλασσας στον υδροφόρο ορίζοντα του νησιού. Για το έτος 2005, ο πληθυσμός της Κύπρου εκτιμάται στους 749000 κατοίκους (σύμφωνα με την τελευταία δημοσκόπηση του 2001, η Κύπρος έχει 689565 κατοίκους). Για το 2050 ο πληθυσμός αναμένεται να φθάσει τους 975000 κατοίκους, και σημειώνεται ο η Κύπρος είναι μία από τις λίγες χώρες της ΕΕ όπου αναμένεται να αυξηθεί ο πληθυσμός στο μέλλον. Η Κύπρος έχει περίπου 193000 νοικοκυριά με μέσο μέγεθος νοικοκυριού 3.06 ανθρώπους ανά νοικοκυριό για το 2001. 1.2 Κατάσταση της Κυπριακής Οικονομίας Η Κύπρος έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2004 και υιοθέτησε το Ευρώ στις αρχές του 2008. Η οικονομία της Κυπριακής δημοκρατίας κυριαρχείται από τον τομέα υπηρεσιών που αποτελεί το 76% του ΑΕΠ. Ο τουρισμός και οι οικονομικές υπηρεσίες είναι οι σπουδαιότεροι κλάδοι. Οι ακατάστατοι ρυθμοί ανάπτυξης που παρουσιάζονται την τελευταία δεκαετία απεικονίζουν την μεγάλη εξάρτηση της οικονομίας από τον τουρισμό που κυμαίνεται ανάλογα με την πολιτική σταθερότητα της περιοχής και τις συνθήκες της οικονομίας στην δυτική Ευρώπη. Παρόλαυτά η Κυπριακή οικονομία ανέπτυξε μια υγιή αύξηση του ΑΕΠ κατά 3.7% / έτος για το 2004 και το 2005, που είναι σημαντικά ψηλότερο από τον Ευρωπαϊκό μέσον όρο. Κατά την περίοδο 1995-2005, η Κυπριακή οικονομία παρουσίασε συνολικά μια ισχυρή οικονομική ανάπτυξη. Το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 41.3%, που αντιστοιχεί σε ένα μέσο όρο περίπου 4% το χρόνο. Η προστιθέμενη αξία όλων των κλάδων οικονομικής δραστηριότητας αυξήθηκε εκτός του αγροτικού τομέα όπου έπεσε κατά 45% την παραπάνω περίοδο. Η προστιθέμενη αξία του τομέα υπηρεσιών αυξήθηκε κατά 18%, και δεδομένου ότι ο τριτογενής τομέας είναι μακράν ο μεγαλύτερος τομέας ως προς την προστιθέμενη αξία, ήταν και ο κινητήριος μοχλός για την οικονομική ανάπτυξη. Η προστιθέμενη αξία της βιομηχανίας ελαττώθηκε κατά 20% για την ίδια περίοδο και η κατανάλωση των νοικοκυριών αυξήθηκε κατά 41%. Το Σχήμα 1.2.1 δείχνει την εξέλιξη του ΑΕΠ και της προστιθέμενης αξίας ανά κλάδο για τα έτη 1995-2004, και το Σχήμα 1.2.2 δείχνει τα ίδια αποτελέσματα με χρήση όμως ενός ανηγμένου δείκτη, όπου το έτος αναφοράς είναι το 2000 ώστε να φανούν καθαρά οι σχετικές μεταβολές μεταξύ των κλάδων. - 5 -

Α.Ε.Π. & Π.Α. ΚΥΠΡΟΣ 1995-2004 12000 10000 8000 2000 6000 4000 2000 0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Έτος ΑΕΠ ΠΑ στον Αγροτικό τομέα ΠΑ στην Βιομηχανία ΠΑ στον τριτογενή τομέα Δαπάνες τελικής κατανάλωσης Οικιακού τομέα Σχήμα 1.2.1: ΑΕΠ και προστιθέμενη αξία για την Κυπριακή οικονομία μεταξύ των ετών 1995-2004 σε σταθερές τιμές του 2000-6 -

Δείκτης Π.Α. στην Κύπρο 1995-2004 120 Δείκτης - 2000=100 110 100 90 Year 2003 2004 ΑΕΠ ΠΑ στον Αγροτικό ΠΑ στην Βιομηχανία ΠΑ στον τριτογενή Δαπάνες τελικής κατανάλωσης Οικιακού τομέα 80 70 60 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Σχήμα 1.2.2: Εξέλιξη ΑΕΠ και Προστιθέμενης Αξίας για την Κύπρο με έτος αναγωγής των δεικτών το 2000 Η ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση είχε αρνητική επίδραση στον αγροτικό τομέα λόγω της εισαγωγής φθηνότερων αγροτικών προϊόντων από τις χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ανάπτυξη του τομέα υπηρεσιών σχετίζεται κατά κύριο λόγο με την ανάπτυξη του τουρισμού. Η αύξηση της ανάπτυξης της βιομηχανίας μετά το 2001 οφείλεται κατά κύριο λόγο στην ανάπτυξη της βιομηχανίας κατασκευών και στην αντίστοιχη αύξηση της ζήτησης από Κύπριους αλλά και ξένους. Η αύξηση της κατανάλωσης των νοικοκυριών τέλος απεικονίζει την αύξηση του εισοδήματος των νοικοκυριών και τις συνθήκες πλήρους απασχόλησης όπου τα επίπεδα ανεργίας είναι κάτω από 3.6 % Κατά την περίοδο 2004-2008 η Κυπριακή κυβέρνηση εφήρμοσε πολιτικές που είχαν σαν στόχο την σύγκλιση της Κυπριακής οικονομίας με τις απαιτήσεις για την ένταξη στην Ευρω-Ζώνη. Ο κύριος στόχος ήταν η μείωση του οικονομικού ελλείμματος, που ήταν 6.3 % το 2003, σε επίπεδα κάτω του 3 %. Δεδομένου ότι η Κύπρος επέτυχε τους στόχους της υιοθέτησε το Ευρώ από 1.1.2008. Αυτό αναμένεται να έχει θετική επίδραση στην Κυπριακή οικονομία παρακινώντας την οικονομική ανάπτυξη. - 7 -

1.3 Η Εθνική Ενεργειακή και Περιβαλλοντική Πολιτική Η ενεργειακή πολιτική στην Κύπρο είναι αρμοδιότητα του Υπουργείου Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού (Υπηρεσία Ενέργειας). Η Κύπρος εντάχθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2004 και υιοθέτησε την Ευρωπαϊκή πολιτική για τις ΑΠΕ, την εξοικονόμηση ενέργειας και την προστασία του περιβάλλοντος, τα τελευταία χρόνια. Δεν υπήρχαν τέτοιες πολιτικές στην Κύπρο πριν την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ενεργειακή πολιτική της Κύπρου είναι πλήρως εναρμονισμένη με την Ευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική και οι κύριοι στόχοι της είναι : Εξασφάλιση της ασφάλειας εφοδιασμού και της εξυπηρέτησης της ζήτησης ενέργειας διατηρώντας στο ελάχιστο, το κόστος για την οικονομία της χώρας και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Διαποίκιλση των ενεργειακών πηγών μέσω της διείσδυσης του Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου(LNG). Μείωση της ενεργειακής εξάρτησης και προώθηση της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας, μέσω φιλικών προς το περιβάλλον ενεργειακών επενδύσεων όπως οι ΑΠΕ η Εξοικονόμηση Ενέργειας και η Συμπαραγωγή. Διασφάλιση του υγιούς ανταγωνισμού με την ενίσχυση του νομικού πλαισίου για την απελευθέρωση της ενεργειακής αγοράς. Η υλοποίηση των πολιτικών αυτών διαμορφώνεται με τα εξής μέτρα : Απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας με την κατάργηση του μονοπωλίου της Αρχής Ηλεκτρισμού Κύπρου (ΑΗΚ). Σημαντική εξέλιξη της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας είναι και η εισαγωγή υγροποιημένου φυσικού αερίου. Απελευθέρωση του τομέα πετρελαιοειδών καταργώντας το σύστημα ελέγχου των τιμών και την σταυροειδή επιδότηση των πετρελαϊκών προϊόντων και επιβάλλοντας την διαμόρφωση των τιμών από την αγορά και την ισχύουσα έμμεση φορολογία. Κατασκευή και λειτουργία τερματικού σταθμού πετρελαιοειδών Κατασκευή και λειτουργία τερματικού σταθμού Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου Υλοποίηση επενδυτικών προγραμμάτων σχετικών με την ανάπτυξη των τεχνολογιών εξοικονόμησης ενέργειας, των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την προστασία του περιβάλλοντος. Η Κύπρος πρέπει να διαφοροποιηθεί σε μεγάλο βαθμό προς καθαρότερες μορφές ενέργειας προκειμένου να είναι σε συμμόρφωση με τα κριτήρια που θέτει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Η εισαγωγή του φυσικού αερίου θεωρείται έτσι πολύ ουσιώδης για τον ενεργειακό τομέα της Κύπρου και θα έχει θετικά αποτελέσματα για την Κυπριακή οικονομία. Οι μελέτες για το φυσικό αέριο που υλοποιήθηκαν το 2002, οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ο οικονομικότερος και ασφαλέστερος τρόπος για την μεταφορά του φυσικού αερίου στην Κύπρο είναι η χρήση Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (LNG) μεταφερόμενου με πλοία. Η μελέτες έδειξαν επίσης ότι λόγω της απουσίας κεντρικού δικτύου διανομής, το φυσικό αέριο στην Κύπρο μπορεί καταρχήν να χρησιμοποιηθεί μόνο στην ηλεκτροπαραγωγή (ΑΗΚ) και μετά από μεγάλους καταναλωτές. Το φυσικό αέριο θα χρησιμοποιηθεί κυρίως στην ηλεκτροπαραγωγή με χρήση τεχνολογίας CCGT και συμβάλλοντας έτσι στην διαφοροποίηση των ενεργειακών πηγών. Η μέση απόδοση της ηλεκτροπαραγωγής είναι σήμερα 32%. Σταδιακά στον μακροπρόθεσμο ορίζοντα οι θερμικοί σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής θα χρησιμοποιούν το φυσικό αέριο σαν καύσιμο. Ο τερματικός σταθμός υγροποιημένου φυσικού αερίου θα κατασκευασθεί στον Βασιλικό σε συνδυασμό με ένα σύνολο δεξαμενών πετρελαίου που θα περιέχουν στρατηγικά αποθέματα. Στα πλαίσια της διείσδυσης του φυσικού αερίου στο ενεργειακό σύστημα, η Κυπριακή κυβέρνηση προβλέπει την εναρμόνιση με την Οδηγία 2003/55/ΕΚ σχετικά με τη λειτουργία της αγοράς φυσικού αερίου. Σχετικά με την πολιτική των ΑΠΕ, η Κύπρος υιοθέτησε στόχο 6 % ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ για το έτος 2010 στα πλαίσια της Οδηγίας 2001/77/ΕΚ για την προώθηση της ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ. Η Κύπρος έχει υψηλό δυναμικό ηλιακής ενέργειας, μέτριο αιολικό δυναμικό, μικρό δυναμικό βιομάζας και καθόλου υδροδυναμικό εξ αιτίας των καιρικών συνθηκών. Ο Εθνικός στόχος της Κύπρου για τις ΑΠΕ το 2020 είναι 13 % επί της τελικής κατανάλωσης ενέργειας, σύμφωνα με την νέα κοινοτική Οδηγία για τις ΑΠΕ. - 8 -

Η τελική κατανάλωση ενέργειας αυξήθηκε σημαντικά κατά την τελευταία δεκαετία, ιδιαίτερα στις μεταφορές, τον οικιακό και τον τριτογενή τομέα. Η ανηγμένη ένταση τελικής κατανάλωσης ενέργειας στην Κύπρο είναι αισθητά μεγαλύτερη από τον μέσο όρο της EU 25. Η ανηγμένη τιμή του δείκτη θεωρεί ανάλογες κλιματολογικές συνθήκες και ίδιες δομές της οικονομίας, της βιομηχανίας και των διεθνών αερομεταφορών. Η ανηγμένη ένταση πρωτογενούς ενέργειας είναι εξάλλου 40 % πάνω από το μέσο όρο της EU 25. Ένας πολύ σημαντικός στόχος πολιτικής εξοικονόμησης ενέργειας που η Κύπρος θα κληθεί να υλοποιήσει τα επόμενα χρόνια, αφορά στην εναρμόνιση με την Οδηγία 2002/91/ΕΚ για την Ενεργειακή Αποδοτικότητα των Κτιρίων (EPBD). Το δυναμικό εξοικονόμησης ενέργειας στα κτίρια είναι πολύ σημαντικό γιατί δεν υπήρχαν κανονισμοί για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων πριν από την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Έτσι η εφαρμογή της Οδηγίας των κτιρίων αναμένεται να έχει ένα πολύ σημαντικό αποτέλεσμα. Για τα υπάρχοντα κτίρια η Κυπριακή κυβέρνηση διαχειρίζεται ένα πολυετές πρόγραμμα οικονομικής υποστήριξης επενδύσεων εξοικονόμησης ενέργειας. Η Κύπρος επικύρωσε το πρωτόκολλο του Κυότο στις 16/7/1999 αλλά δεν έχει υποχρεώσεις περιορισμού εκπομπών. Παρόλαυτά η χώρα υποστηρίζει πλήρως την Ευρωπαϊκή Ένωση στο να οδηγεί τις 27 χώρεςμέλη σε φιλόδοξους στόχους για τον περιορισμό των εκπομπών. Σαν χώρα-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Κύπρος υπόκειται στις υποχρεώσεις που προβλέπονται στην Οδηγία για την εμπορία εκπομπών. Το δεύτερο Εθνικό Σχέδιο Κατανομής Δικαιωμάτων Εκπομπών καλύπτει την περίοδο 2008-2012 και συμπεριλαμβάνει συνολικά 13 εγκαταστάσεις (3 σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής, 2 βιομηχανίες τσιμέντου, 8 βιομηχανίες κατασκευής τούβλων). Το σχέδιο έχει υποβληθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για έγκριση. Το σχέδιο προσδιορίζει ότι θα πρέπει να εκχωρηθούν άδειες εκπομπών που αντιστοιχούν σε 35,46 εκατομμύρια τόνων CO 2, εκ των οποίων 29,67 θα πρέπει να διατεθούν στις 13 εγκαταστάσεις που καλύπτονται από την Οδηγία, 4,6 να μπουν στην αποθήκη για τις νέες εγκαταστάσεις και 1,15 για ΑΠΕ. - 9 -

1.4 Οικονομικά Εργαλεία Ενεργειακής και Περιβαλλοντικής Πολιτικής γιά την Ανάπτυξη Επενδύσεων ΑΠΕ, ΣΗΘ και Εξοικονόμησης Ενέργειας Με στόχο να αυξηθεί η διείσδυση των τεχνολογιών ΑΠΕ, ΣΗΘ και Εξοικονόμησης Ενέργειας στο ενεργειακό σύστημα της Κύπρου και να εναρμονισθεί η ενεργειακή και περιβαλλοντική πολιτική της χώρας με την πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Υπουργείο Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού της Κύπρου ετοίμασε ένα Σχέδιο Δράσης για την προώθηση των ΑΠΕ της Εξοικονόμησης Ενέργειας και της ΣΗΘ. Το Σχέδιο Δράσης καλύπτει την περίοδο 2002-2010 και βασίζεται σε μελέτες που υλοποιήθηκαν με την βοήθεια ειδικών επιστημόνων. Οι βασικοί στόχοι του Σχεδίου Δράσης είναι : 1. Προσδιορισμός στόχων ώστε να αυξηθεί η διείσδυση των ΑΠΕ συνολικά και κατά κατηγορία ΑΠΕ. 2. Άρση των εμποδίων (θεσμικών, νομικών, οικονομικών, κλπ) για την διείσδυση των ΑΠΕ, της Εξοικονόμησης Ενέργειας και της Συμπαραγωγής 3. Εισαγωγή μηχανισμών υποστήριξης επενδύσεων ΑΠΕ, Εξοικονόμησης Ενέργειας και Συμπαραγωγής, μέσω επιδότησης κεφαλαίου ή feed-in tarrifs για την υποστήριξη της ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ και ΣΗΘ. Μεταξύ άλλων το Σχέδιο Δράσης προσδιορίζει τους εξής στόχους : 1. Διπλασιασμός της συμμετοχής των ΑΠΕ στη συνολική διάθεση ενέργειας μέχρι το 2010. 2. Αύξηση της ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ από μηδέν που είναι σήμερα σε ποσοστό 6% μέχρι το 2010. Ένα πρόγραμμα επιδοτήσεων έχει ξεκινήσει από το 2002, έχει διάρκεια μέχρι το 2010 και παρέχει επιδοτήσεις για επενδύσεις ΑΠΕ, ΣΗΘ και Εξοικονόμησης Ενέργειας. Οι επιδοτήσεις εξαρτώνται από τον τύπο τεχνολογίας και τον τύπο του επενδυτή. Έτσι για μεγάλα έργα Αιολικής Ενέργειας δεν υπάρχει επιδότηση κεφαλαίου αλλά σταθερή τιμή αγοράς της ηλεκτρικής ενέργειας στα 9.23 c/kwh για τα πρώτα πέντε χρόνια και στη συνέχεια υπάρχει μείωση ανάλογα με την παραγωγή Αιολικής ενέργειας. Για μικρά συστήματα υπάρχουν επιδοτήσεις της τάξεως του 40-55 % και σταθερή τιμή αγοράς στα 6.32 c/kwh. Για φωτοβολταϊκά συστήματα η επιδότηση φθάνει το 55 % για μικρές επενδύσεις. Ένα τέλος από 0.22 c/kwh για όλες τις κατηγορίες τιμολογίων κατανάλωσης ενέργειας ισχύει από 01.08.2003. Αυτός ο οικονομικός πόρος συγκεντρώνονται σαν fund που χρησιμοποιείται για την προώθηση των ΑΠΕ της Εξοικονόμησης Ενέργειας και της ΣΗΘ. - 10 -

2 ΤΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ 2.1 Το Σύστημα Διάθεσης Ενέργειας Η Κύπρος είναι ένα μικρό νησιωτικό κράτος με ένα απομονωμένο ενεργειακό σύστημα και χωρίς διασυνδέσεις με άλλα Ευρωπαϊκά ή διεθνή Ενεργειακά Δίκτυα ηλεκτρισμού αερίου ή πετρελαίου. Δεν διαθέτει εγχώριες ενεργειακές πηγές, παρά μόνον ένα μικρό ποσοστό ηλιακών θερμικών συστημάτων και μια πολύ μικρή ποσότητα βιομάζας που και τα δύο μαζί δεν ξεπερνούν το 2 % της συνολικής εγχώριας κατανάλωσης ενέργειας το 2005. Κατά συνέπεια, η ενεργειακή εξάρτηση ήταν 98 % το 2005. Από το 1995 μέχρι το 2005 η κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας αυξήθηκε κατά 25 % και συγκεκριμένα από 1970 ktoe έγινε 2460 ktoe. Κατά την ίδια χρονική περίοδο η κατανάλωση τελικής ενέργειας αυξήθηκε κατά 28% από 1404 ktoe το 1995 σε 1809 ktoe το 2005. Αυτή η αυξητική τάση προέρχεται από μια μεγάλη αύξηση της κατανάλωσης ηλεκτρισμού κατά 82 % (από 2180 GWh το 1995 σε 3960 GWh το 2005 ). Η κατανάλωση πετρελαιοειδών την ίδια περίοδο αυξήθηκε κατά 24 %, από σε 1914 ktoe σε 2374 Mtoe. Το ενεργειακό σύστημα της Κύπρου δεν περιέχει ακόμη φυσικό αέριο. Η συνεισφορά των ΑΠΕ είναι 50 ktoe και οφείλεται στα ενεργητικά ηλιακά συστήματα που είναι μια ιδιαίτερα διαδεδομένη ενεργειακή τεχνολογία στην Κύπρο(πρώτη στον αριθμό συστημάτων ανά κάτοικο στον κόσμο). Μέχρι το 2005 δεν υπήρχε ηλεκτροπαραγωγή από ΑΠΕ στην Κύπρο. Το μερίδιο του άνθρακα είναι 36 ktoe και χρησιμοποιείται στην βιομηχανία τσιμέντου. Πίνακας 2.1.1 : Διάθεση Πρωτογενούς Ενέργειας 1995-2005 (ktoe) Έτος 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Πετρελαιοειδή 1914 2061 2009 2151 2198 2302 2328 2342 2553 2352 2374 Στερεά Καύσιμα 13 11 15 20 23 35 37 37 38 38 36 ΑΠΕ 42 43 42 43 44 43 43 43 45 47 50 Σύνολο 1969 2115 2066 2214 2265 2380 2409 2422 2636 2437 2460 Πηγή: Eurostat - 11 -

3,000 2,500 2,000 ktoe 1,500 ΑΠΕ Στερεά καύσιμα Πετρελαιοειδή 1,000 500 0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Σχήμα 2.1.1 : Διάθεση Πρωτογενούς Ενέργειας 1995-2005 Πίνακας 2.1.2 : Διάθεση πρωτογενούς ενέργειας ανά καύσιμο, 1990 έως 2005 (ktoe) Καύσιμο 1990 2000 2005 Λιθάνθρακας 60 35 30 Πετρέλαιο 1441 2300 2370 Φυσικό Αέριο - - - Συνδ. ΑΠΕ & Στερεά απόβλητα - - - Πυρηνική Ενέργεια - - - Γεωθερμία - - - Ηλιακά, Αιολικά, Παλιρροϊκή 6 43 50 Υροηλεκτρικά - - - Καθαρές Εισαγωγές Ηλεκτρικής Ενέργειας - - - Σύνολο 1506 2370 2460 Πηγή : Eurostat 2.1.1 Ορυκτά Καύσιμα (Πετρελαικά Προιόντα, Αέριο, και Ανθρακας) Η Κύπρος στερείται παντελώς ενδογενών ορυκτών καυσίμων και εξαρτάται απόλυτα από εισαγόμενα καύσιμα. Το 2005 η Κύπρος εισήγαγε ορυκτά καύσιμα (σχεδόν αποκλειστικά πετρελαιοειδή) με ενεργειακό περιεχόμενο 2.38 Mtoe, που αποτελούν το 96% του TPES δηλαδή της Διάθεσης Πρωτογενούς Ενέργειας. Δεν υπάρχουν διυλιστήρια στην Κύπρο και όλα τα πετρελαϊκά προϊόντα είναι εισαγόμενα. Δεν υπάρχουν διασυνδέσεις αγωγών πετρελαίου μεταξύ της Κύπρου και των γειτονικών χωρών. Υπάρχει μικρή χρήση εισαγόμενου άνθρακα στην βιομηχανία τσιμέντου (36 ktoe). Προγραμματίζεται η κατασκευή τερματικού σταθμού Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου. 2.1.2 Ηλεκτρισμός και Θερμότητα Η μικτή παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στην Κύπρο αυξήθηκε από 1.97 TWh το 1990 σε περίπου 4.4 TWh το 2005, που αντιστοιχεί σε αύξηση 123%. Το σύνολο της ηλεκτροπαραγωγής προέρχεται από πετρελαϊκούς σταθμούς. Το σύστημα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας της Κύπρου αποτελείται από γραμμές 66kV και 132kV. Επίσης υπάρχουν γραμμές 132 kv που δουλεύουν στα 66 kv και ένα μικρό μήκος γραμμών 220 kv που δουλεύουν στα 132 kv. Η αιχμή φορτίου εμφανίζεται το καλοκαίρι (856MW το 2005), όπως σε όλα τα ηλεκτρικά συστήματα της Νότιας Μεσογείου. - 12 -

Η εγκατεστημένη ισχύς το 2005 ήταν 1124 MW και το 82% των σταθμών είναι ατμοστροβιλικοί με καύσιμο RFO ενώ οι υπόλοιποι είναι αεριοστρόβιλοι με καύσιμο diesel-oil. Όσον αφορά την τελική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας ο τριτογενής τομέας είναι ο μεγαλύτερος καταναλωτής (45% της τελικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας) και ακολουθούν ο οικιακός τομέας (36%), η βιομηχανία (14%), ενώ το υπόλοιπο 5% καλύπτει τις ανάγκες του αγροτικού τομέα. 2.1.3 Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας Ο στόχος που έχει τεθεί από το Σχέδιο Δράσης για τις ΑΠΕ στην Κύπρο είναι το 6 % της τελικής κατανάλωσης ηλεκτρισμού να προέρχεται από ΑΠΕ το έτος 2010. Επίσης υπάρχει στόχος για την διείσδυση των ΑΠΕ στην πρωτογενή ενέργεια στα επίπεδα του 9 % της διάθεσης πρωτογενούς ενέργειας. Αιολική ενέργεια, ηλιακή ενέργεια και βιομάζα είναι πιθανές μορφές ΑΠΕ που μπορούν να αναπτυχθούν στην Κύπρο. Οι εκτιμήσεις της Υπηρεσίας Ενέργειας είναι ότι υπάρχει οικονομικά εκμεταλλεύσιμο δυναμικό Αιολικής ενέργειας της τάξεως των 150-250 MW και ότι έχουν ήδη υποβληθεί αιτήσεις για ενίσχυση 743MW εφαρμογών Αιολικής ενέργειας(μάρτιος 2006). Υπάρχουν αρκετές περιοχές με μέση ετήσια ταχύτητα ανέμου 5-6m/s και λίγες περιοχές με μέση ετήσια ταχύτητα 6.5-7 m/s. Η Κύπρος έχει πολύ υψηλό ηλιακό δυναμικό που προς το παρόν γίνεται εκμεταλλεύσιμο με τη χρήση ενεργητικών ηλιακών συστημάτων. Η Κύπρος είναι πρώτη χώρα στον κόσμο στην εγκατεστημένη επιφάνεια ηλιακών ανά κάτοικο σύμφωνα με το report Sun in Action. Εκτιμάται εξάλλου ότι μεγάλος αριθμός φωτοβολταϊκών συστημάτων θα εγκατασταθούν σύντομα στην Κύπρο. Το δυναμικό για μικρά υδροηλεκτρικά συστήματα είναι πολύ περιορισμένο στην Κύπρο. Εκτιμάται ότι το οικονομικά εκμεταλλεύσιμο δυναμικό είναι λιγότερο από 1MW με εκτιμώμενη παραγωγή ενέργειας 5-6 GWh/year. Όσον αφορά στην βιομάζα, οι κύριες πηγές βιομάζας αφορούν σε αγροτικά υπολείμματα, MSW και αέριο χωματερής. Σχήμα 2.1.3 : Τεχνικά και Οικονομικά εκμεταλλεύσιμο δυναμικό ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ Πηγή : Ίδρυμα Ενέργειας Κύπρου, Μάρτιος 2006-13 -

Πίνακας 2.1.2.1 : Εγκατεστημένη Ισχύς Ηλεκτροπαραγωγής μεταξύ 1990 και 2005 [MW] Καύσιμο 1990 2000 2005 Πυρηνική ενέργεια - - - Συμβατικά καύσιμα 480 988 1124 Λιγνίτης - - - Λιθάνθρακας - - - Πετρέλαιο 480 988 1124 Φυσικό Αέριο - - - Τηλεθέρμανση - - - - αέριο πόλης Υδροηλεκτρικά - - - Άλλες ΑΠΕ - - - Άλλα καύσιμα - - - Σύνολο 480 988 1124 Πηγή : ΑΗΚ Πίνακας 2.1.2.2 : Καύσιμο Ηλεκτροπαραγωγής και Καθαρή Παραγωγή (ktoe, Eurostat 2005 ) Καύσιμο Ηλεκτροπαραγωγής Αυτό Καύσιμο Δημόσιο παραγωγοί Δημόσιο Λιθάνθρακας Λιγνίτης Πετρέλαιο 860,0 274,7 Φυσικό Αέριο Πυρηνική ενέργεια Υδροηλεκτρικά Αιολική ενέργεια Φ/Β Άλλα Σύνολο 860,0 274,7 εκ των οποίων ΣΗΘ Πηγή : ΑΗΚ Καθαρή παραγωγή Ηλεκτρικής ενέργειας Αυτό παραγωγοί - 14 -

2.2 Κατανάλωση Ενέργειας Το 2005 η τελική κατανάλωση ενέργειας στην Κύπρο ήταν 1833 ktoe. Η αύξηση της τελικής κατανάλωσης ενέργειας μεταξύ 1990 και 2005 ήταν περίπου 66%. Για το έτος 2005 η ανάλυση της τελικής κατανάλωσης ενέργειας στη βιομηχανία, μεταφορές και τομέα υπηρεσιών είναι 23% για την βιομηχανία, 54% για τις μεταφορές, ενώ ο τριτογενής τομέας και τα νοικοκυριά καλύπτουν 13% και 8% respectively. ΟΙ Πίνακες 2.2.1 και 2.2.2 παρουσιάζουν την ανάλυση της τελικής κατανάλωσης ενέργειας ανά καύσιμο και ανά τομέα για το έτος 2005 2005 20% 2% 3% 75% Η/Ε ΑΠΕ Λιθάνθρακας Πετρέλαιο Σχήμα 2.2.1 : Τελική κατανάλωση ενέργειας ανά καύσιμο στην Κύπρο (2005) Πίνακας 2.2.1 : Τελική κατανάλωση ενέργειας μεταξύ1990 and 2005 [ktoe] Καύσιμο 1990 2000 2005 Λιθάνθρακας 76 35 36 Πετρελαιοειδή 855 1296 1410 Ηλεκτρισμός 151 258 340 ΑΠΕ 6 43 50 Άλλο (Μεθανόλη, Υδρογόνο, DME) 0 0 0 Σύνολο 1087 1633 1833 Πηγή : Eurostat - 15 -

2005 Aγροτικός 2% Οικιακός 13% Τριτογενής 8% Βιομηχανία 23% Μεταφορές 54% Βιομηχανία Μεταφορές Οικιακός Τριτογενής Αγροτικός Σχήμα 2.2.2 : Μερίδιο αγοράς του κάθε τομέα δραστηριότητας στην τελική κατανάλωση ενέργειας το 2005 Πίνακας 2.2.2 : Τελική κατανάλωση ενέργειας ανά τομέα μεταξύ 1990 and 2005 [ktoe] Τομέας 1990 2000 2005 Βιομηχανία 268 437 430 Εμπορικός 81 108 152 Οικιακός 111 215 244 Μεταφορές 628 852 970 Αγροτικός 5 8 37 Σύνολο 1087 1633 1833 Πηγή: Eurostat - 16 -

2.2.1 Οικιακός Τομέας, Τριτογενής Τομέας και Αγροτικός Τομέας Ο ηλεκτρισμός είναι το ενεργειακό προϊών με την μεγαλύτερη κατανάλωση στον οικιακό τομέα και αντιστοιχεί σε 41% της τελικής κατανάλωσης το 2005. Το υπόλοιπο 42 % καλύπτεται από πετρελαιοειδή προϊόντα, ενώ οι ΑΠΕ (ηλιακά, βιομάζα) αποτελούν το 17 % που προέρχεται κυρώς από τα ενεργητικά ηλιακά συστήματα. Στον τριτογενή τομέα έχουμε σχεδόν 80 % κατανάλωση ηλεκτρισμού και 20 % χρήση πετρελαιοειδών, ενώ στον αγροτικό τομέα κυριαρχεί η χρήση πετρελαιοειδών 74 % με μερίδιο του ηλεκτρισμού 24 %. 17% 2005 42% 41% Πετρελαικά Προιόντα ΑΠΕ Η/Ε Σχήμα 2.2.1.1 : Κατανάλωση Καυσίμου στον οικιακό τομέα (2005) 2005 1% 20% 79% Πετρελαικά Προιόντα ΑΠΕ Η/Ε Σχήμα 2.2.1.2 : Κατανάλωση Καυσίμου στον τριτογενή τομέα (2005) - 17 -

26% 2005 0% 74% Πετρελαικά προιόντα ΑΠΕ Η/Ε Σχήμα 2.2.1.3 : Κατανάλωση Καυσίμου στον αγροτικό τομέα (2005) 2.2.2 Βιομηχανία Η μεγαλύτερη συνεισφορά στην προστιθέμενη αξία της βιομηχανίας της Κύπρου προέρχεται από τα μημεταλλικά ορυκτά που περιέχουν τα τσιμεντάδικα και τα τουβλοποιεία. Κατά σειρά μεγέθους, η τελική κατανάλωση της Κύπρου στην βιομηχανία προέρχεται από τα μη-μεταλλικά ορυκτά, την βιομηχανία τροφίμων, τα μεταλλικά προϊόντα, τα χημικά και πλαστικά και τα υφάσματα. Πίνακας 2.2.2.1: Τελική κατανάλωση ενέργειας ανά βιομηχανικό τομέα μεταξύ 1990 και 2005 [ktoe] 2.2.3 Μεταφορές Βιομηχανικός Κλάδος (ktoe) 1990 2000 2005 Σύνολο 267,6 437,2 430 Βιομ. Σιδήρου-Χάλυβα - - - Βιομ. Μη Σιδηρούχων Μετάλλων - - - Χημική 2,4 2,4 2,4 Μη Μεταλλικά Ορυκτά Προϊόντα 124,2 219,8 193 Μεταλλεία-Ορυχεία 0,0 0,0 2,4 Τρόφιμα, Ποτά, Καπνός 4,8 11,9 14,3 Κλωστοϋφαντουργία, Δέρμα, Ένδυση 2,4 2,4 0,0 Βιομ. Χαρτιού, Εκτυπώσεις 0,0 2,4 2,4 Κατασκευή Μηχανημάτων 2,4 2,4 2,4 Αλλη Βιομηχανία 100,3 193,5 168,0 Άλλοι κλάδοι 28,7 7,2 43,0 Πηγή : Eurostat Ο τομέας μεταφορών στην Κύπρο αφορά κυρίως σε οδικές και αεροπορικές μεταφορές, δεδομένου ότι δεν υπάρχει εσωτερική ναυσιπλοϊα ή σιδηροδρομικές μεταφορές. - 18 -

Πίνακας 2.2.3.1 : Τελική κατανάλωση ενέργειας του τομέα μεταφορών στην Κύπρο το 2005 (ktoe) Τομέας μεταφορών (ΦΑ + LPG) Βενζίνη Κηροζίνη Ντήζελ Μαζούτ Βιοκαύσιμα Ηλεκτρική ενέργεια Σύνολο Σιδηροδρομικές - - - - - - - - Οδικές - 317,7 348,8 - - - 666,5 Αεροπορικές - - 298,6 - - - - 298,6 Ακτοπλοϊκές - - - - - - - - Σύνολο - 317,7 298,6 348,8 - - - 970 2.2.4 Ενεργειακή Ένταση Δύο μακροσκοπικοί δείκτες χρησιμοποιούνται διεθνώς για να απεικονίσουν τις τάσεις ενεργειακής κατανάλωσης μιας οικονομίας : Η ένταση πρωτογενούς ενέργειας (λόγος της συνολικής εγχώριας κατανάλωσης προς το ΑΕΠ) και η ένταση τελικής ενέργειας (λόγος της τελικής κατανάλωσης ενέργειας ως προς το ΑΕΠ) Η ένταση πρωτογενούς ενέργειας χαρακτηρίζει την ενεργειακή αποδοτικότητα ολόκληρης της οικονομίας ενώ η ένταση τελικής ενέργειας χαρακτηρίζει την ενεργειακή αποδοτικότητα στην τελική κατανάλωση. Από τα γραφήματα προκύπτει ότι κατά την περίοδο 1995-2004, η ένταση πρωτογενούς ενέργειας μειώθηκε με ρυθμό 1.8% /έτος. Κατά την ίδια περίοδο, η ένταση τελικής ενέργειας μειώθηκε κατά 1%/έτος. Οι τιμές της έντασης πρωτογενούς και τελικής ενέργειας για το έτος 2004 είναι 0.21koe/EC00 και 0.16koe/EC00 αντίστοιχα. Οι μεταβολές μεταξύ έντασης πρωτογενούς και τελικής ενέργειας μεταξύ 1995 to 2004 απεικονίζονται με τον λόγο τελικής προς πρωτογενή ενεργειακής έντασης. Ο λόγος αυτός αυξάνεται από 63% το 1995 σε 75% το 2004 που σημαίνει ταχύτερη βελτίωση της αποδοτικότητας του τομέα μετατροπής. - 19 -

0.260 80% 0.240 75% 0.220 70% 0.200 koe/ 00 0.180 65% ΕνεργειακηΈντασηΠρωτογενούς κατανάλωσης ΕνεργειακηΈντασητελικής κατανάλωσης Λόγος τελικής/πρωτογενή ενεργειακή ένταση 0.160 60% 0.140 55% 0.120 0.100 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Έτος 50% Σχήμα 2.2.4 : Ενεργειακή Ένταση - 20 -

3 Η ΚΑΤAΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΠΑΡΑΓΩΓHΣ ΣΤΗΝ ΚYΠΡΟ Η ΣΗΘ δεν είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένη στην Κύπρο προς το παρόν. Μέχρι το τέλος του 2006 υπήρχαν 8 εγκαταστάσεις ΣΗΘ εκ των οποίων 3 στην τσιμεντοβιομηχανία Βασιλικού, 4 στα ορυχεία Σκουριώτισσας (Ελληνικά Ορυχεία Χαλκού ΕΠΕ) και μία πρόσφατη εγκατάσταση με καύσιμο βιοαέριο στην Ν. Αρμένης και υιοί ΕΠΕ, με εγκατεστημένη ισχύ 250 kwe και 300 kwth. Δεδομένου του ευνοϊκού καθεστώτος επιδοτήσεων, 14 αιτήσεις για χρηματοδότηση από ΣΗΘ με βιοαέριο υποβλήθηκαν κατά το έτος 2007. Είναι προφανές ότι οι προϋποθέσεις για την ανάπτυξη της ΣΗΘ στην Κύπρο δεν είναι και πολύ ευνοϊκές. Για να είναι οικονομικά βιώσιμο ένα σύστημα ΣΗΘ απαιτείται ένας ελάχιστος αριθμός ωρών λειτουργίας και ένα σημαντικό θερμικό ή ψυκτικό φορτίο. Στην Κύπρο, λόγω των καιρικών συνθηκών, το θερμικό φορτίο είναι πολύ μικρό στον τριτογενή και οικιακό τομέα και επί πλέον η τοπική βιομηχανία είναι μικρή, δεδομένου ότι η οικονομία της χώρας βασίζεται στον τουρισμό και το εμπόριο. Παρόλαυτά υπάρχει ένα υπολογίσιμο δυναμικό ΣΗΘ, στην βιομηχανία, τα ξενοδοχεία, τα νοσοκομεία και τα μεγάλα κτίρια γραφείων. Επί πλέον παρουσιάζεται ενδιαφέρον στο κατά πόσον εφαρμογές ΣΗΘ μέσω ανάκτησης θερμότητας από τους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής της ΑΗΚ, είναι τεχνικά και οικονομικά εφικτές. Στους Πίνακες 3.1, 3.2 και 3.3 γίνεται μια παρουσίαση των εγκαταστάσεων ΣΗΘ που λειτούργησαν το έτος 2006. Πίνακας 3.1 : Κατανάλωση Καυσίμου και Παραγωγή Ηλεκτρισμού & Θερμότητας στις υφιστάμενες εγκαταστάσεις ΣΗΘ της Κύπρου (2006) Τύπος Καυσίμου Μονάδα Εισαγ. καυσίμου 10³ mt 1,60 Ντήζελ Εισαγ. καυσίμου TJ(NCV) 66,30 Ακαθάριστη παραγωγή Ηλεκτ. Ενέργειας GWh 7,90 Καθαρή παραγωγή θερμότητας TJ 12,50 Εκ της οποίας πωλήσεις σε τρίτους TJ - Υγραέριο Εισαγ. καυσίμου 10³ mt 2,60 Εισαγ. καυσίμου TJ(NCV) 110,00 Ακαθάριστη παραγωγή Ηλεκτ. Ενέργειας GWh 13,00 Καθαρή παραγωγή θερμότητας TJ 26,20 Εκ της οποίας πωλήσεις σε τρίτους TJ - Σύνολο Εισαγ. καυσίμου TJ(NCV) 176,30 Ακαθάριστη παραγωγή Ηλεκτ. Ενέργειας GWh 20,90 Καθαρή παραγωγή θερμότητας TJ 38,70-21 -

Πίνακας 3.2 : Παρουσίαση της υφιστάμενης κατάστασης της ΣΗΘ ανά τεχνολογία Εγκατεστημένη Ισχύς, Κατανάλωση Καυσίμου, Παραγωγή Ηλεκτρισμού & Θερμότητας(2006) Μέγιστη Ισχύς Παραγωγή Εισαγ. Τύπος Κύκλου Ηλεκτρισμός Θερμότητα Ηλεκτρισμός Θερμότητα καύσιμο ΣΗΘ Ακαθάριστη Καθαρή ECHP Ακαθάριστη Καθαρή MW MW MW GWh GWh TJ TJ(NVC) Αριθμός Εγκατεστημένων Μονάδων Συνδυασμένος Κύκλος (αποδ. < 80%) Αεριοστρόβιλος με ανάκτηση θερμότητας Μηχανή Εσωτερικής Καύσης 2,30 8,50 3,00 8,70 20,90 38,70 176,30 7,00 Ατμοστρόβιλος αντίθλιψης Ατμοστρόβιλος απομάστευσης συμπύκνωσης (αποδ. < 80%) Άλλος Υποσύνολο 2,30 8,50 3,00 8,70 20,90 38,70 176,30 7,00 ΣΥΝΟΛΟ (1+2) -εκ των οποίων από Αυτοπαραγωγούς 2,30 8,50 3,00 8,70 20,90 38,70 176,30 7,00 2,30 8,50 3,00 8,70 20,90 38,70 176,30 7,00-22 -

Πίνακας 3.3 : Παρουσίαση της υφιστάμενης κατάστασης της ΣΗΘ ανά τομέα οικονομικής δραστηριότητας Εγκατεστημένη Ισχύς, Κατανάλωση Καυσίμου, Παραγωγή Ηλεκτρισμού & Θερμότητας(2006) Μέγιστη Ισχύς Παραγωγή Εισαγ καυσίμου Αριθμός Τομέας Ηλεκτρισμός Θερμότητα Ηλεκτρισμός Θερμότητα Εγκατεστημένων ΣΗΘ Ακαθάριστη Καθαρή ECHP Ακαθάριστη Καθαρή Μονάδων MW MW MW GWh GWh TJ TJ(NVC) Δημόσιο 0 0 0 0 0 0 0 0 Αυτοπαραγωγοί 2,30 8,50 3,00 8,70 20,90 38,70 176,30 7,00 Εξόρυξη στερεών καυσίμων 0,80 4,00 1,00 6,00 13,00 26,20 110,00 4,00 Εξόρυξη πετρελαίου & ΦΑ Κλίβανοι κωκ Διυλιστήρια Εξόρυξη & επεξεργασία πυρηνικών καυσίμων Βιομ. Σιδήρου-Χάλυβα Μη Σιδηρούχων Μετάλλων Μη Μεταλλικά Ορυκτά Προϊόντα 1,50 4,50 2,00 2,70 7,90 12,50 66,30 3,00 Μεταλλεία-Ορυχεία Τρόφιμα, Ποτά, Καπνοβιομηχανία Κλωστοϋφαντουργία, Βιομ. Δέρματος Βιομ. Χαρτιού, Εκτυπώσεις Κατασκευή Εξοπλισμού Μεταφορών Άλλη Βιομηχανία Μεταφορές Τριτογενής κτλ Άλλοι ΣΥΝΟΛΟ 2,30 8,50 3,00 8,70 20,90 38,70 176,30 7,00-23 -

4 ΤΕΧΝΙΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΤΗΣ ΣΗΘ 4.1 Θερμικό, Ψυκτικό και Ηλεκτρικό Φορτίο κατάλληλο γιά ΣΗΘ στην Κύπρο Το αντικείμενο του παρόντος κεφαλαίου είναι ο προσδιορισμός αγορών θερμότητας κατάλληλων για ΣΗΘ στην Κύπρο και η εκτίμηση του τεχνικού δυναμικού της ΣΗΘ. Για το σκοπό αυτό, οι αγορές θερμότητας χωρίζονται σε διάφορες κατηγορίες και δημιουργούνται κριτήρια για να επιλεγούν οι αγορές που είναι κατάλληλες για ΣΗΘ. Τα δεδομένα που χρησιμοποιούνται στην παρούσα έκθεση προέρχονται κυρίως από την συμπλήρωση ερωτηματολογίων. Οι εν δυνάμει εφαρμογές ΣΗΘ έχουν κατηγοριοποιηθεί με βάση την μεθοδολογία που προτείνει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Τεχνικό Δυναμικό ΣΗΘ στην Βιομηχανία Τεχνικό Δυναμικό ΣΗΘ στον Τριτογενή Τομέα Δυναμικό Βιομάζας-Βιοαερίου Εφαρμογές ΣΗΘ κοντά σε κεντρικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής Οι Πίνακες 4.1 and 4.2 παρουσιάζουν την ανάλυση της τελικής κατανάλωσης ενέργειας στην Κύπρο μεταξύ των ετών 1990-2005. Πίνακας 4.1 : Θερμότητα Ανάλυση Τελικής Κατανάλωσης 1990-2005 (GWh) Τομέας 2001 2002 2003 2004 2005 Θερμότητα- Συνολική Τελική Κατανάλωση (GWh) 19,522 19,873 20,665 20,047 21,425 Βιομηχανία εκ της οποίας:: 3,515 3,939 3,894 4,141 4,141 Σιδήρου-Χάλυβα 0 0 0 0 0 Μη Σιδηρούχων Μετάλλων 0 0 0 0 0 Χημική 0 0 0 0 0 Μη Μεταλλικά Ορυκτά Προϊόντα 2,044 2,189 2,267 2,505 2,523 Μεταλλεία-Ορυχεία 0 0 0 0 0 Τρόφιμα, Ποτά, Καπνοβιομηχανία 0 0 0 0 0 Κλωστουφαντουργία, Βιομ. Δέρματος 0 0 0 0 0 Βιομ. Χαρτιού, Εκτυπώσεις 0 0 0 0 0 Κατασκευή Εξοπλισμού Μεταφορών 0 0 0 0 0 Αλλη Βιομηχανία 1,471 1,750 1,627 1,636 1,618 Μεταφορές 10,721 10,372 11,020 9,927 11,213 Σιδηροδρομικές 0 0 0 0 0 Οδικές Μεταφορές 6,981 6,775 7,172 6,413 7,747 Αερομεταφορές 3,740 3,597 3,847 3,486 3,466 Οικιακός Τομέας 3,082 3,243 3,301 3,486 3,511 Υπηρεσίες 1,770 1,877 1,986 2,031 2,100 Γεωργία, Δασοκομία 434 442 464 462 460 Πηγή : Ίδρυμα Ενέργειας Κύπρου - 24 -

Πίνακας 4.2 : Ηλεκτρισμός Ανάλυση Τελικής Κατανάλωσης 1990-2005 (GWh) Τομέας 2001 2002 2003 2004 2005 Ηλεκτρισμός- Συνολική Τελική Κατανάλωση (GWh) 3,110 3,385 3,645 3,749 3,960 Βιομηχανία εκ της οποίας:: 451 474 515 537 546 Σιδήρου-Χάλυβα 0 0 0 0 0 Μη Σιδηρούχων Μετάλλων 0 0 0 0 0 Χημική 19 19 20 21 24 Μη Μεταλλικά Ορυκτά Προϊόντα 183 186 208 216 221 Μεταλλεία-Ορυχεία 10 12 13 20 14 Τρόφιμα, Ποτά, Καπνοβιομηχανία 132 147 159 162 166 Κλωστουφαντουργία, Βιομ. Δέρματος 14 13 13 11 11 Βιομ. Χαρτιού, Εκτυπώσεις 16 16 17 18 18 Κατασκευή Εξοπλισμού Μεταφορών 24 25 24 28 30 Αλλη Βιομηχανία 53 56 61 61 61 Μεταφορές 24 26 30 31 31 Σιδηροδρομικές 24 26 30 31 31 Οικιακός Τομέας 1,042 1,157 1,294 1,316 1,433 Υπηρεσίες 1,432 1,558 1,634 1,681 1,755 Γεωργία, Δασοκομία 93 101 113 114 118-25 -

4.2 Τεχνικό Δυναμικό ΣΗΘ γιά την Βιομηχανία και τον Τριτογενή Τομέα Για κάθε επιχείρηση, για την οποία συμπληρώθηκε ερωτηματολόγιο, εκπονήθηκε προκαταρκτική μελέτη σκοπιμότητας της εγκατάστασης συστήματος συμπαραγωγής. Υπολογίστηκαν τα στοιχεία της εγκατάστασης ΣΗΘ που εξυπηρετεί τη ζήτηση φορτίων (θερμικών, ψυκτικών, ηλεκτρικών) που έχουν καταγραφεί. Κατόπιν υπολογίσθηκε η εξοικονόμηση ενέργειας που προσφέρει η εγκατάσταση ΣΗΘ σε σχέση με τη χωριστή παραγωγή ηλεκτρισμού και θερμότητας /ψύξης. Στη συνέχεια έγινε η σύνθεση των αποτελεσμάτων των διαφόρων κλάδων του δείγματος σύμφωνα με την κατηγοριοποίηση NACE της EUROSTAT. Τέλος, τα συνολικά μεγέθη κάθε κλάδου NACE προέκυψαν από την αναγωγή των αποτελεσμάτων του δείγματος στο σύνολο κάθε κλάδου, βάσει των συνολικών καταναλώσεων από τα ισοζύγια της Eurostat και από τα στοιχεία των επιλεχθέντων πελατών της Αρχής Ηλεκτρισμού Κύπρου (ΑΗΚ). Το συνολικό μέγεθος του δείγματος αποτελείται από 20 επιχειρήσεις της βιομηχανίας, 11 ξενοδοχειακές μονάδες, 3 νοσοκομεία και 23 κτίρια. Οι επιχειρήσεις της βιομηχανίας που συμμετείχαν στο δείγμα αποτελούνταν από τους κλάδους «Γεωργία Κτηνοτροφία», «Τρόφιμα Ποτά», «Μη μεταλλικά ορυκτά» και «Μη Σιδηρούχα Μέταλλα». Η κατανομή των επιχειρήσεων με βάση τους τέσσερις παραπάνω κλάδους φαίνεται στον πίνακα 4.2.1. Πίνακας 4.2.1: Κατανομή βιομηχανικών επιχειρήσεων ανά κλάδο ΚΛΑΔΟΣ Αριθμός ερωτηματολογίων δείγματος Γεωργία - Κτηνοτροφία 4 Τρόφιμα Ποτά 10 Μη μεταλλικά ορυκτά 5 Μη σιδηρούχα μέταλλα 1 ΣΥΝΟΛΟ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ 20 Στον πίνακα 4.2.2 φαίνονται οι ομάδες κτιρίων που συμμετείχαν στην έρευνα. Πίνακας 4.2.2: Ομάδες κτιρίων που συμμετέχουν στο δείγμα Λοιπά Επαγγ. Κτίρια Αριθμός ερωτηματολογίων δείγματος Κτίρια λιανικού εμπορίου 12 Κτίρια τηλεπικοινωνιών 1 Τράπεζες 5 Κτίρια δημόσιας διοίκησης 3 Πανεπιστήμια 1 Κτίριο τηλεοπτικών δραστηριοτήτων 1 ΣΥΝΟΛΟ 23 Στους παρακάτω πίνακες φαίνεται η συνολική κατανάλωση θερμικής και ηλεκτρικής ενέργειας (GWh/έτος), το τεχνικό δυναμικό ΣΗΘ (MWe και MWth) καθώς και η εξοικονόμηση πρωτογενούς ενέργειας (GWh). Πίνακας 4.2.3: Τεχνικό Δυναμικό Συμπαραγωγής ανά κλάδο βιομηχανίας (με ανάλυση των δεδομένων των ερωτηματολογίων). ΚΛΑΔΟΣ Θερμική ενέργεια (GWh/έτος) Ηλεκτρική ενέργεια (GWh/έτος) Τεχνικό Δυναμικό ΣΗΘ(MWe) Τεχνικό Δυναμικό ΣΗΘ(MWth) PES (GWh) Σύνολο ανά κλάδο Γεωργία - Κτηνοτροφία 347 118 70,7 120,4 177,17 Τρόφιμα Ποτά 350 166 49,4 101,9 122,79 Μη μεταλλικά ορυκτά 1828 221 100,9 221,9 597,39 Μη-σιδηρούχα μεταλλεύματα 244 73 22,0 33,0 132,07 ΣΥΝΟΛΟ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ 2769 578 243 477,2 1029,42-26 -

Πίνακας 4.2.4: Τεχνικό Δυναμικό Συμπαραγωγής ξενοδοχείων (με ανάλυση των δεδομένων των ερωτηματολογίων). ΚΛΑΔΟΣ Θερμική ενέργεια (GWh/έτος) Ηλεκτρική ενέργεια (GWh/έτος) Τεχνικό Δυναμικό ΣΗΘ(MWe) Τεχνικό Δυναμικό ΣΗΘ(MWth) PES (GWh) Σύνολο ανά κλάδο Ξενοδοχεία 223 263 33,2 50,7 183,2 Πίνακας 4.2.5: Τεχνικό Δυναμικό Συμπαραγωγής νοσοκομείων (με ανάλυση των δεδομένων των ερωτηματολογίων). ΚΛΑΔΟΣ Θερμική ενέργεια (GWh/έτος) Ηλεκτρική ενέργεια (GWh/έτος) Τεχνικό Δυναμικό ΣΗΘ(MWe) Τεχνικό Δυναμικό ΣΗΘ(MWth) PES (GWh) Σύνολο ανά κλάδο Νοσοκομεία 50 66 5,6 10,2 30,8 Πίνακας 4.2.6: Τεχνικό Δυναμικό Συμπαραγωγής λοιπών επαγγ. κτιρίων (με ανάλυση των δεδομένων των ερωτηματολογίων). ΚΛΑΔΟΣ Θερμική ενέργεια (GWh/έτος) Ηλεκτρική ενέργεια (GWh/έτος) Τεχνικό Δυναμικό ΣΗΘ(MWe) Τεχνικό Δυναμικό ΣΗΘ(MWth) PES (GWh) Σύνολο ανά κλάδο Λοιπά Επαγγ. Κτίρια 88 188 26,1 42,5 13,2-27 -

4.3 Τεχνικό Δυναμικό ΣΗΘ από Σταθμούς Ηλεκτροπαραγωγής 4.3.1 Γενικά Η Αρχή Ηλεκτρισμού Κύπρου (ΑΗΚ) έχει στην παρούσα φάση τους Ηλεκτροπαραγωγικούς Σταθμούς που αναφέρονται παρακάτω με την σειρά παλαιότητας τους: i) Σταθμός Μονής, αποτελούμενος από έξι (6) ατμοηλεκτρικές Μονάδες καύσης βαρέως πετρελαίου ισχύος 30 MWe έκαστος και τρεις (3) αεριοστροβίλους ανοικτού κύκλους καύσης ελαφρού πετρελαίου ισχύος 37,5 MWe έκαστος. ii) Σταθμός Δεκέλειας, αποτελούμενος από έξι (6) ατμοηλεκτρικές Μονάδες καύσης βαρέως πετρελαίου ισχύος 60 MWe έκαστος. iii) Σταθμός Βασιλικού, αποτελούμενος από τρεις (3) ατμοηλεκτρικές Μονάδες καύσης βαρέως πετρελαίου ισχύος 130 MWe έκαστος ένα (1) αεριοστρόβιλο ανοικτού κύκλους καύσης ελαφρού πετρελαίου ισχύος 38 MWe. Σημειώνεται ότι, οι Ηλεκτροπαραγωγικοί Σταθμοί Μονής και Δεκέλειας ευρίσκονται πλησίον των πόλεων Λεμεσού και Λάρνακας αντίστοιχα και ειδικότερα των τουριστικών περιοχών αυτών, σε απόσταση μικρότερη από 8km. Αντίθετα, ο Σταθμός Βασιλικού, ευρίσκεται σε απόσταση περίπου 30km από την πόλη της Λεμεσού. Όλοι οι Σταθμοί είναι παραθαλάσσιοι. Θερμική ενέργεια προς χρήση είναι δυνατόν να προκύψει από τις Μονάδες Ηλεκτροπαραγωγής της ΑΗΚ, καθιστώντας τες σε κάποιο βαθμό Συμπαραγωγικές (Ηλεκτρισμού και Θερμότητας), με τους παρακάτω τρόπους: a) Ανακτώντας απορριπτόμενη θερμότητα από τα καυσαέρια στο ψυχρό άκρο του λέβητα (μετά τον προθερμαντή αέρα με καυσαέριο (LUVO)). b) Χρησιμοποιώντας απομαστευμένο ατμό από τα υφιστάμενα σημεία απομάστευσης του ατμοστρόβιλου των Μονάδων, με ταυτόχρονη μείωση της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας. c) Χρησιμοποιώντας υπέρθερμο ατμό από την έξοδο του λέβητα (ανάντι ατμοστροβίλου) με την απαιτούμενη ρύθμιση των θερμοδυναμικών χαρακτηριστικών του (ο τρόπος αυτός δεν εξετάζεται γιατί προκαλεί σημαντική μείωση της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας). Λόγω του γεγονότος ότι όλες οι παραπάνω ατμοηλεκτρικές Μονάδες είναι 100% ανακυκλοφορίας νερού στο σύστημα ατμοποίησης και υπάρχει λογικά συνεχής στρατσωνισμός (απομάκρυνση νερού για διατήρηση επιθυμητής ποιότητας) από το τύμπανο της εγκατάστασης, είναι δυνατόν η απορριπτόμενη με αυτό τον τρόπο θερμότητα να αποτελέσει το τέταρτο (d) εναλλακτικό τρόπο παραγωγής ωφελίμου θερμικού φορτίου από τις Μονάδες. Ειδικότερα, από την διάταξη στρατσωνισμού (blowdown) απομακρύνεται υπέρθερμο νερό με πολύ υψηλή πίεση (ελαφρώς μικρότερη της πίεσης υπέρθερμου ατμού) και σε θερμοκρασία ελαφρώς κάτω από το κορεσμό, ενώ η παροχή είναι δυνατόν να ανέρχεται έως 3% της παροχής υπέρθερμου ατμού της Μονάδας. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι στη περίπτωση των του Η/Σ Βασιλικού, είναι δυνατόν να προκύψει με τον τρόπο αυτό ωφέλιμο θερμικό φορτίο περίπου 2,3MWth από κάθε Μονάδα (θεωρώντας 2% στρατσωνισμό και θερμική εκμετάλλευση έως τους 90 o C). Ο παραπάνω τρόπος δεν αξιολογείται περαιτέρω στην παρούσα μελέτη. Η θερμική ενέργεια είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί: για τη κάλυψη των αναγκών θέρμανσης παρακείμενης πόλης / κοινότητας (τηλεθέρμανση), για τη κάλυψη των αναγκών θέρμανσης παρακείμενης πόλης / κοινότητας με χρήση ψύκτων απορρόφησης (τηλεψύξη), για την παραγωγή αφαλατωμένου νερού από θαλασσινό νερό, με θερμική μέθοδο, για τις ανάγκες θερμικών διεργασιών βιομηχανιών, κλπ. 4.3.2 Δυνατότητες Παροχής Θερμικού Φορτίου από Καυσαέρια Από την περίπτωση (a) παραπάνω, θα παρέχεται «αξιόλογο» θερμικό φορτίο αν η θερμοκρασία των καυσαερίων μετά LUVO (προ καμινάδας) είναι «σημαντικά» υψηλότερη του όξινου σημείου δρόσου των καυσαερίων. Αυτό είναι δυνατόν να συμβαίνει λόγω: παλαιότητας των μονάδων που είναι δυνατόν να προκαλέσει χειροτέρευση της θερμικής απόδοσης των επιφανειών συναλλαγής θερμότητας του λέβητα, αλλαγής του καυσίμου των Μονάδων από μαζούτ υψηλού θείου σε χαμηλού θείου που συνεπάγεται χαμηλότερο όξινο σημείο δρόσου σε σχέση με το αρχικό για το οποίο σχεδιάσθηκαν οι Μονάδες. - 28 -

Στην περίπτωση αυτή, προβλέπεται η τοποθέτηση εναλλακτών καυσαερίου νερού στο ψυχρό άκρο των καυσαερίων {μετά LUVO) και η απευθείας παραγωγή υπέρθερμου νερού προς χρήση, ψύχοντας τα καυσαέρια σε θερμοκρασία ελαφρώς υψηλότερη του όξινου σημείου δρόσου. Με βάση τα στοιχεία που προσκομίσθηκαν (θερμοκρασία καυσαερίων μετά LUVO κάτω από 150 o C σε όλες τις Μονάδες) και με δεδομένο ότι το όξινο σημείο δρόσου των καυσαερίων για καύσιμο χαμηλού θείου που καίνε σήμερα οι Μονάδες εκτιμάται σε 130-135 o C, δεν προκύπτει αξιόλογο θερμικό φορτίο προς ανάκτηση. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι, στις περιπτώσεις των Ατμοηλεκτρικών Μονάδων του Η/Σ Μονής, το ανακτούμενο θερμικό φορτίο για μείωση της θερμοκρασίας των καυσαερίων στους 135 o C είναι περίπου 1MWth από κάθε Μονάδα. Παράλληλα, το παραπάνω θερμικό φορτίο μειώνεται με την μείωση του φορτίου λειτουργίας της Μονάδας (περίπου αναλογικά) Συνεπώς, η περίπτωση αυτή δεν εξετάζεται περαιτέρω. Η παραπάνω διαδικασία παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την περίπτωση των αεριοστροβιλικών Μονάδων καύσης ελαφρού πετρελαίου, που λειτουργούν σε ανοικτό κύκλο και απορρίπτουν καυσαέρια στο περιβάλλον με πολύ υψηλές θερμοκρασίες (πιθανότατα πέραν των 400 ο C). Στην περίπτωση αυτή, θα μπορούσε να τοποθετηθεί λέβητας ανάκτησης θερμότητας για την παραγωγή μεγάλου θερμικού φορτίου σε μορφή υπέρθερμου ατμού ή νερού. Λόγω του γεγονότος ότι οι Μονάδες αυτές λειτουργούν συνήθως μόνο κατά την καλοκαιρινή περίοδο για την κάλυψη ηλεκτρικού φορτίου αιχμής, το ανακτώμενο θερμικό φορτίο θα παρουσίαζε ενδιαφέρον μόνο για τηλεψύξη ή παραγωγή αφαλατωμένου νερού. Εναλλακτικά, είναι δυνατόν να αξιολογηθεί με τεχνοοικονομικά κριτήρια η δυνατότητα λειτουργίας των εν λόγω Μονάδων ως συμπαραγωγικές για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Λόγω έλλειψης σχετικών στοιχείων, και η περίπτωση αυτή δεν εξετάζεται περαιτέρω. 4.3.3 Δυνατότητες Παροχής Θερμικού Φορτίου από Απομαστευμένο Ατμό Για την ως άνω περίπτωση (b), υπάρχει ατμός των απαιτούμενων θερμοδυναμικών χαρακτηριστικών σε όλους τους ατμοστροβίλους και το μέγιστο θερμικό φορτίο που μπορεί να απομαστευθεί για θερμικό σκοπό περιορίζεται από: την μέγιστη απώλεια ηλεκτρικής ισχύος που είναι αποδεκτή από την εταιρεία ηλεκτροπαραγωγής με δεδομένους τυχόν περιορισμούς επάρκειας ηλεκτρικής ισχύος και ενέργειας στο σύστημα (σημειώνεται ότι αν η απαίτηση θερμικής ενέργειας είναι κατά την χειμερινή περίοδο όπως συμβαίνει στις περιπτώσεις τηλεθέρμανσης, δεν τίθεται θέμα επάρκειας ηλεκτρικής ισχύος), θέματα αντοχής ατμοστροβίλου προς διερεύνηση. Ο απομαστευμένος ατμός λαμβάνεται από σημεία του ατμοστροβίλου όπου υπάρχει ήδη κλάδος απομάστευσης ατμού για την αναγγενητική προθέρμανση του συμπυκνώματος-τροφοδοτικού νερού σε εναλλάκτες νερού-ατμού, χωρίς να απαιτείται συνεπώς οποιαδήποτε μετασκευή του ατμοστροβίλου. Σε αντίθεση με την περίπτωση ανάκτησης θερμότητας από τα καυσαέρια, το θερμικό φορτίο που προκύπτει από απομαστευμένο ατμό είναι δυνατόν να διατηρηθεί στο ονομαστικό του (μέγιστο) για μεγάλη περιοχή φορτίων λειτουργίας της Μονάδας (συνήθως από μεγαλύτερο από 75% έως το πλήρες φορτίο της Μονάδας). Σημειώνεται, όμως, ότι συνήθως η απώλεια ηλεκτρικής ισχύος κατά την λειτουργία συμπαραγωγής ενισχύεται ελαφρά με την μείωση του φορτίου της Μονάδας, ως αποτέλεσμα της μείωσης των θερμοδυναμικών χαρακτηριστικών του απομαστευμένου ατμού και συνεπώς της απαίτησης για αύξησης της παροχής απομαστευμένου ατμού. Ο απομαστευμένος ατμός, αφού αποδώσει το προβλεπόμενο θερμικό φορτίο, ανακτάται συνήθως πλήρως και επιστρέφει στο κύκλο νερού-ατμού της Μονάδας. Σημειώνεται ότι, στην περίπτωση χρήσης του θερμικού φορτίου για αφαλάτωση, ανάλογα με την επιλεχθείσα τεχνολογία είναι δυνατόν το συμπύκνωμα να μην ανακτάται. Εκτιμάται ότι, απομαστευμένος ατμός με πίεση μεγαλύτερη από 3bar είναι ικανός να χρησιμοποιηθεί για όλες τις περιπτώσεις θερμικού φορτίου που αναφέρονται στη παράγραφο (1) παραπάνω (τηλεθέρμανση, τηλεψύξη, παραγωγή αφαλατωμένου νερού), πλην της χρήσης σε βιομηχανία όπου οι απαιτήσεις είναι άγνωστες και εξαρτώνται από τις ιδιαιτερότητες των βιομηχανικών διεργασιών. Σημειώνεται ότι, όσο υψηλότερα είναι τα θερμοδυναμικά χαρακτηριστικά του ατμού στο σημείο απομάστευσης, τόσο μεγαλύτερη είναι και αναμενόμενη μείωση της παραγόμενης ηλεκτρικής ισχύος. κατά την λειτουργία της Μονάδας ως συμπαραγωγική. Στην περίπτωση που το θερμικό φορτίο θα χρησιμοποιηθεί για τις ανάγκες τηλεθέρμανσης που αποτελεί την συνηθέστερη περίπτωση, α απομαστευμένος ατμός χρησιμοποιείται σε διάταξη εναλλακτών θερμότητας για την παραγωγή υπέρθερμου νερού θερμοκρασίας 120 o C και σπανιότερα θερμοκρασίας 90 ο C. - 29 -