ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΚΑΙ ΗΘΙΚΗ Δρ. Γεώργιος Θερίου
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σκοπός του μαθήματος: Η μελέτη διαστάσεων επιχειρηματικής κοινωνικής ευθύνης και ηθικής. Ανάπτυξη της φιλοσοφίας και ηθικής όπως αυτά τα θέματα αναπτύχθηκαν μέχρι τις αρχές του 20 ου αιώνα. Ανάλυση της κοινωνίας του 21 ου αιώνα: διεθνοποιημένη πραγματικότητα και ανανεωμένος ρόλος της επιχείρησης. Ανάπτυξη του χώρου της επιχειρηματικής ηθικής αναφορικά με την αγορά και τους πελάτες, την εταιρία, τους εργαζομένους και το περιβάλλον. Παρουσίαση ενός κώδικα εταιρικής ηθικής.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ Χώρος συνεργασίας με Φοιτητές: κτήριο βιβλιοθήκης. Στοιχεία επικοινωνίας: therioungeorgios@gmail.com ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Θεωρία, Εξετάσεις (100 %). ή Θεωρία, εξετάσεις (50 %) και προαιρετική ομαδική εργασία (50%).
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Μέθοδος διδασκαλίας: Το θεωρητικό μέρος του μαθήματος θα περιλαμβάνει διαλέξεις που θα καλύπτουν όλη την εξεταστέα ύλη. Η παρακολούθηση δεν είναι υποχρεωτική αλλά θα γίνεται προσπάθεια «ενεργητικής μάθησης» με ανοιχτές συζητήσεις διαφόρων θεμάτων που άπτονται του περιεχομένου των διαλέξεων. Στις ασκήσεις πράξης θα γίνεται χρήση ομαδικών ασκήσεων, περιπτωσιακών μελετών και παρουσιάσεων για την βαθύτερη κατανόηση και χρήση των αρχών της ηθικής και της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης στην επίλυση ηθικών προβλημάτων. Βασικός σκοπός της μαθησιακής διαδικασίας θα αποτελεί η ευρύτερη ανάπτυξη της κριτικής σκέψης των φοιτητών.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Έχετε ποτέ ακούσει για κάποιο περιστατικό σχετικά με κάποια συγκεκριμένη επιχειρηματική ατασθαλία; Οι νόμοι προβλέπουν κυρώσεις για τέτοιου είδους ενέργειες; Ποιος είναι ο ρόλος και ποιά η ουσία των νόμων; 1) Θέτουν κανόνες για θέματα τα οποία μπορούν να «μετρηθούν» και που έχουν σαφή δυνατότητα να τεθούν υπό έλεγχο με την εφαρμογή τους. 2) Μόνο αν συλληφθούμε πρέπει να πληρώσουμε ή να τιμωρηθούμε για την παράνομη ενέργεια. 3) Θεσπίστηκαν για τις περιπτώσεις παραβιάσεων του υποχρεωτικού για όλους τρόπου συμπεριφοράς που το κοινωνικό σύνολο δέχθηκε. Από εκεί και πέρα αρχίζει ο χώρος της ηθικής. Παραδείγματα;
ΑΠΟ ΤΗΝ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΣΤΗΝ ΗΘΙΚΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: 1
ΗΘΙΚΗ ΚΑΙ ΚΩΔΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ Τι είναι ηθική; Ηθική είναι ο κλάδος της φιλοσοφίας που ασχολείται με τις αξίες οι οποίες σχετίζονται με την ανθρώπινη συμπεριφορά, όσον αφορά την ορθότητα ή την ακαταλληλότητα πράξεων και την αγαθότητα ή μη κινήτρων ή σκοπών. Καθορίζει τι είναι καλό και τι είναι κακό. Χαρακτηρίζει μια κοινωνική ομάδα σε μια συγκεκριμένη περιοχή. Στόχος το κοινωνικό συμφέρον, η πρόοδος, δημιουργικότητα, η έννοια του δίκαιου και του άδικου.
ΗΘΙΚΗ ΚΑΙ ΚΩΔΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ Γεννιόμαστε σε ένα πλέγμα κανόνων συμπεριφοράς και από την αρχή μαθαίνουμε να υπακούμε στην δεοντολογία τους και να αποφεύγουμε δυσάρεστες επιπτώσεις από τη μη συμμόρφωση μας με αυτούς. Μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο ένα άλλο στοιχείο, πέραν της οικογένειας και της φυλής αρχίζει να διαδραματίζει καθοριστικό πολιτιστικό ρόλο. Αυτό είναι η επιχείρηση. Η επιχείρηση και κυρίως η διεθνής επιχείρηση αρχίζει να γίνεται πλέον το καθοριστικό μέσον κοινωνικής προόδου, τεχν. ανάπτυξης, εκπαίδευσης και αλλαγής.
ΗΘΙΚΗ ΚΑΙ ΚΩΔΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ Όπως σε παλαιότερες εποχές ένα σωστά δομημένο και συνεχώς προσαρμοζόμενο νομικό πλαίσιο αποτελούσε την προϋπόθεση του κοινωνικώς αποδεκτού γίγνεσθαι, έτσι, και κατά παράλληλο τρόπο η σύγχρονη επιχείρηση οφείλει να έχει: Κοινωνικά αποδεκτές διαδικασίες, ή καλύτερα μια επιχειρηματική ηθική διατυπωμένη με συνέπεια και κοινωνική συμβατότητα. Οι επιχειρηματικές βάσεις ηθικής και κοινωνικής ευθύνης πρέπει να καθορίζουν τους συγκεκριμένους κώδικες επιχειρηματικής δεοντολογίας, οι οποίοι και περιγράφουν κάθε επιχειρησιακή δράση και συμπεριφορά.
ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΑ Ηθική = Κλάδος της φιλοσοφίας. Φιλοσοφία είναι η αναζήτηση της αλήθειας. Αλήθεια: «α» στερητικό και «λήθη», που σημαίνει λησμονιά. Αλήθεια = Η αναφορά σε γεγονότα ή πράγματα που δεν ξεχνιούνται: Καθετί που συμφωνεί με γεγονότα ή την πραγματικότητα, ότι συμφωνεί με το κοινό αίσθημα σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο, ότι μπορεί να επαληθευθεί πειραματικά, κ.τ.λ. Τι είναι αλήθεια για εσάς; π.χ. ιστορία λαών.
ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΑ Συνοψίζοντας: 1. Το πώς οφείλει να πράττει μια σύγχρονη επιχείρηση συναρτάται με τις αρχές επιχειρηματικής ηθικής που έχει δεχθεί. 2. Οι αρχές αυτές πηγάζουν από ένα γενικότερο πλαίσιο ηθικής που οι ιδιοκτήτες, οι εργαζόμενοι, οι πελάτες και όλοι όσοι συνδέονται με την επιχειρήσεις αποδέχονται ως παραδεκτά στοιχεία της κοινωνίας στην οποίας βρίσκονται. 3. Το πλαίσιο αυτό της ηθικής περιγράφεται μέσα σε ευρύτερες φιλοσοφικές αποδοχές. 4. Ένα κεντρικό μέρος κάθε φιλοσοφίας είναι η προσπάθεια ανακάλυψης της αλήθειας.
ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΑ Η σύγχρονη τεχνολογία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διατύπωση της αλήθειας. Μας βοηθά να ερευνήσουμε την αλήθεια, να την διατυπώσουμε και να την παρουσιάσουμε. Μέσα μαζικής ενημέρωσης,υπολογιστές και διαδίκτυο. Ωστόσο η ίδια η τεχνολογία μπορεί να αποτελέσει και εμπόδιο για την αίσθηση της αλήθειας. Παλαιότερα οι άνθρωποι στηρίζονταν στις προσωπικές τους παρατηρήσεις και στις αισθήσεις τους για την παρατήρηση των φαινομένων ή την διατύπωση της άποψης τους. Τώρα ο «τεχνολογικός άνθρωπος» μπορεί να δημιουργήσει πλασματικές εικόνες με πειστικότατη ποιότητα ήχου και εικόνας. Μπορεί να παρουσιάσει κάτι ως αληθές, και λόγω της ισχυρής επικοινωνιακής δύναμης του να ξεκινήσει ένα πόλεμο. Π.χ. Χαλιναγώγηση της ηθικής του Αμερικανικού κοινού;
Η ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΗΘΙΚΗΣ Η διερεύνηση των εννοιών της ηθικής και των ηθικών νόμων μπορεί να ακολουθήσει δυο διαφορετικές προσεγγίσεις. Επιστημονική ή περιγραφική προσέγγιση: Έμφαση στην εμπειρική παρατήρηση, βασιζόμενη σε αποδεκτές επιστημονικές μεθοδολογίες. Φιλοσοφική προσέγγιση: Δεν υπάρχει η αντικειμενικότητα της επιστημονικής προσέγγισης. Αναλόγως με τα πιστεύω, την πειθώ και τον λόγο των ικανών ατόμων μπορούν να δημιουργηθούν σχολές επιρροής στη διατύπωση του τι είναι ηθικό ή στην αντικειμενικότητα των αξιών.
ΣΧΟΛΕΣ ΗΘΙΚΗΣ Δυο είναι οι βασικότερες διαστάσεις των θεωριών περί ηθικής. Τελεολογική ή τελολογική (teleological): Εξετάζει τον τελικό σκοπό, το αποτέλεσμα, την τελική συνέπεια των ενεργειών μας. Η επιτυχία του τελικού σκοπού δικαιολογεί τα μέσα που χρησιμοποιήθηκαν. Δεοντολογική (deontological): Όλη η μεθόδευση πρέπει να είναι συμβατή με τον ηθικά αποδεκτά νόμο που σε κάθε βήμα πρέπει να ακολουθείται.
ΗΘΙΚΕΣ ΤΕΛΕΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΒΑΣΗΣ Βασικότερη υποδιαίρεση της τελεολογικής είναι ο ηθικός εγωισμός: Κάθε άτομο μπορεί να ενεργεί προς το συμφέρον του, ασχέτως των συμφερόντων των άλλων, εκτός και αν τα συμφέροντα των υπολοίπων συμπίπτουν με τα δικά του. Παράδειγμα τελεολογικής βάσης είναι οι ατομικές βόμβες που έπεσαν στην Ιαπωνία στο τέλος του Β παγκοσμίου πολέμου. Οι δύο αυτές βόμβες έφεραν γρήγορα το επιθυμητό αποτέλεσμα, το τέλος του πολέμου. Όμως ποίες ήταν οι επιπτώσεις; Η ηθική δεοντολογία βασίζεται στην δική μας υποσυνείδητη αίσθηση για το τι είναι ηθικό ή στην πίστη μας ότι κάποια ανώτερη δύναμη καθορίζει τη βάση του ηθικού μας σκέπτεσθαι. Οι αρχές μιας ηθικής δεοντολογίας συνήθως προϋπάρχουν σε κείμενα θρησκειών ή συχνά αποτελούν επαναλήψεις παλαιότερων διδαχών Αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων όπως ο Αριστοτέλης, ο Πλάτωνας και ο Σοφοκλής.
ΗΘΙΚΕΣ ΤΕΛΕΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΒΑΣΗΣ Στην εποχή μας, δεοντολογικές και τελεολογικές σκέψεις δημιουργούν την βάση της επιχειρηματικής κουλτούρας και κατ επέκταση, τη βάση των φιλοσοφικών και ηθικών κανόνων που περιγράφονται στους κώδικες δεοντολογίας. Όμως η εποχή της παγκοσμιοποίησης και της διεθνούς οικονομίας έχει ήδη επιβάλει κανόνες, πραγματικότητες και τρόπους συμπεριφοράς που δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθούν από τους προγενέστερους φιλόσοφους.