Οι Έλληνες στρατιωτικοί κατά τη διάρκεια της καλοκαιρινής περιόδου αντιμετωπίζουν ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που δύναται να βιώσει μια οικογένεια. Τη διάσπασή της έστω και για μικρό χρονικό διάστημα λόγω γραφειοκρατικών πρακτικών και έλλειψης συντονιστικού οργάνου. Το βασικότερο νομοθετικό κείμενο συνυπηρέτησης στρατιωτικών με δημόσιους λειτουργούς (πλην στρατιωτικών) παρουσιάζει πολλά κενά. Συγκεκριμένα βάσει του άρθρου 21 του Ν.2946/2001 ρυθμίζεται ότι «Τακτικοί υπάλληλοι και υπάλληλοι ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου δημοσίων υπηρεσιών και νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, που κατέχουν οργανικές θέσεις και είναι σύζυγοι στρατιωτικών των Ενόπλων Δυνάμεων, ένστολου προσωπικού της Ελληνικής Αστυνομίας, του Πυροσβεστικού, Λιμενικού Σώματος - Ελληνικής Ακτοφυλακής, του προσωπικού των Καταστημάτων Κράτησης, καθώς και θρησκευτικών λειτουργών της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ελλάδος (ιερέων και διακόνων) που υπηρετούν ως διδάσκαλοι ή καθηγητές οποιασδήποτε βαθμίδας και με οποιοδήποτε γνωστικό αντικείμενο στην πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση, επιτρέπεται να αποσπώνται, κατά παρέκκλιση των ισχυουσών διατάξεων, σε υπηρεσίες του στενού δημόσιου τομέα κατά προτεραιότητα και σε περίπτωση έλλειψης υπηρεσιακών αναγκών σε υπηρεσίες του ευρύτερου δημόσιου τομέα, στην περιοχή που υπηρετεί ο σύζυγός τους. 2. Η απόσπαση διενεργείται με κοινή απόφαση των συναρμόδιων Υπουργών, που εκδίδεται κατόπιν σχετικής αίτησης του υπαλλήλου και σύμφωνης γνώμης του αρμόδιου υπηρεσιακού συμβουλίου. Αρνητική γνωμοδότηση δικαιολογείται μόνο για σοβαρό υπηρεσιακό λόγο, που διαπιστώνεται και αιτιολογείται επαρκώς από το υπηρεσιακό συμβούλιο». Σε συνέχεια της ανωτέρω νομοθετικής ρύθμισης, ιστορικά, επήλθαν διάφορες γνωμοδοτήσεις και αποφάσεις διαφόρων οργάνων-φορέων. Η Γνωμοδότηση υπ αριθμόν 281/2011 του ΝΣΚ αναφερόμενη στο άρθρο 21 του Ν.2946/2001 αναγράφει ότι «Με τις διατάξεις αυτές παρέχεται, όπως αναφέρεται και στη σχετική εισηγητική έκθεση, μείζων προστασία, εν σχέσει προς τους λοιπούς υπαλλήλους, της οικογένειας των εν γένει ενστόλων, λόγω των συνεχών τους μετακινήσεων, σκοπείται δε η ελαχιστοποίηση των οικογενειακών και οικονομικών τους προβλημάτων και επέκεινα η απρόσκοπτη εκτέλεση των δυσχερών καθηκόντων τους». Συνεχίζοντας η ανωτέρω γνωμοδότηση αναφέρει ότι «Ούτε, όμως, από τη γραμματική τους διατύπωση («τακτικοί υπάλληλοι που είναι σύζυγοι στρατιωτικών των Ενόπλων Δυνάμεων επιτρέπεται να αποσπώνται») ούτε από το σκοπό τους προκύπτει ότι οι διατάξεις αυτές, που αφορούν Υπλγος (ΠΒ) Μακράκης Αθανάσιος Σελίδα 1 από 5
στο σύνολο των υπαλλήλων που τυγχάνει να είναι σύζυγοι ενστόλων, έχουν απόλυτο χαρακτήρα και ότι κατισχύουν αυτόχρημα κάθε άλλης ρυθμίσεως, και μάλιστα μεταγενέστερης και ειδικότερης, που θεσπίζεται για λόγους γενικότερου κοινωνικού συμφέροντος». Επιπρόσθετα η Γνωμοδότηση υπ αριθμόν 251/2010 του ΝΣΚ αναφέρει ότι «Οι αναφερόμενες στην απόσπαση των δημοσίων υπαλλήλων διατάξεις του άρθρου 21 του ν.2941/2001 αποσκοπούν στην οικογενειακή συμβίωση των στρατιωτικών ή του ένστολου προσωπικού της Ελληνικής Αστυνομίας, του Πυροσβεστικού και Λιμενικού Σώματος». Στην ίδια απόφαση (251/2010 του ΝΣΚ) αναφέρεται ότι «Σχετικό και το αριθμ. πρωτ. ΔΙΔΑΔ/Φ.42/4549/6114/6-4-2009 έγγραφο του Υπουργείου Εσωτερικών, το οποίο αναφέρει ότι η παρέκκλιση των ισχυουσών διατάξεων αφορά στη χρονική διάρκεια της απόσπασης και στη διαδικασία». Περαιτέρω η γνωμοδότηση υπ αριθμόν 598/2002 του ΝΣΚ αναφέρει ότι: «δεν τίθεται βασίμως θέμα αντισυνταγματικότητας (άρθρο 4 και 21 του Συντάγματος) γιατί δεν αποκλείεται στον κοινό νομοθέτη να ρυθμίζει κατά διαφορετικό τρόπο θέματα κατηγοριών προσώπων για τα οποία αντικειμενικά κρίνεται ότι συντρέχουν ειδικές συνθήκες (βλ.σε 1771/1979, 2380/1996 κ.λπ.». Τέλος, η γνωμοδότηση υπ αριθμόν 431/2002 του ΝΣΚ αναφέρει ότι: «Με τη διάταξη του άρθρ. 21 του ν.2946/2001 εισάγεται ειδική ρύθμιση σχετική με την απόσπαση των δημοσίων υπαλλήλων ή με σχέση ιδιωτικού δικαίου εργαζομένων σε οργανικές θέσεις στο δημόσιο ή σε ν.π.δ.δ. οι οποίοι είναι σύζυγοι στρατιωτικών των ενόπλων Δυνάμεων ή ένστολου προσωπικού της Ελληνικής Αστυνομίας, του Πυροσβεστικού και του Λιμενικού Σώματος, η οποία κατισχύει πάσης άλλης γενικής σχετικής ρυθμίσεως». Η ως άνω γνωμοδότηση (431/2002 του ΝΣΚ) αναφέρει επιπρόσθετα ότι «Κατόπιν των προαναφερθέντων η γνώμη του Τμήματος επί του πρώτου των τεθέντων ερωτημάτων είναι ότι οι διατάξεις., είναι ειδικότερες της διατάξεως του άρθρου 21 του Ν.2946/2001, η οποία αφορά ναι μεν ειδική κατηγορία υπαλλήλων ρυθμίζει, όμως, κατά τρόπο γενικό το θέμα της απόσπασης αυτών στον τόπο που υπηρετεί ο σύζυγός τους έτσι ώστε να μην είναι δυνατή η εφαρμογή της». Δεν θα πρέπει όμως να λησμονούμε και το άρθρο 21 του Συντάγματος της Ελλάδας το οποίο αναφέρει ότι «Η οικογένεια, ως θεμέλιο της συντήρησης και προαγωγής του Έθνους, καθώς και ο γάμος, η μητρότητα και η παιδική ηλικία τελούν υπό την προστασία του Κράτους». Επίσης, το άρθρο 9 1 του Ν. 2101/1992 «Κύρωση της Διεθνούς Σύμβασης για τα δικαιώματα του παιδιού» αναφέρει ότι «Τα Συμβαλλόμενα Κράτη μεριμνούν ώστε το παιδί να μην αποχωρίζεται από τους γονείς του, παρά τη θέλησή τους» καθώς και στο άρθρο 18 1 αναγράφεται ότι «Τα Συμβαλλόμενα Κράτη καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για την εξασφάλιση της αναγνώρισης της αρχής, σύμφωνα με την οποία και οι Υπλγος (ΠΒ) Μακράκης Αθανάσιος Σελίδα 2 από 5
δύο γονείς είναι από κοινού υπεύθυνοι για την ανατροφή του παιδιού και την ανάπτυξή του. Η ευθύνη για την ανατροφή του παιδιού και για την ανάπτυξή του ανήκει κατά κύριο λόγο στους γονείς». Στο σημείο αυτό επιβάλλεται να αναφερθεί ότι το άρθρο 28 1 Συντάγματος της Ελλάδας αναφέρει ότι «Οι γενικά παραδεγμένοι κανόνες του διεθνούς δικαίου, καθώς και οι διεθνείς συμβάσεις, από την επικύρωσή τους με νόμο και τη θέση τους σε ισχύ σύμφωνα με τους όρους καθεμιάς, αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του εσωτερικού ελληνικού δικαίου και υπερισχύουν από κάθε άλλη αντίθετη διάταξη νόμου. Η εφαρμογή των κανόνων του διεθνούς δικαίου και των διεθνών συμβάσεων στους αλλοδαπούς τελεί πάντοτε υπό τον όρο της αμοιβαιότητας.» Ακολούθως το άρθρο 1510 του ΑΚ αναγράφει ότι «Η μέριμνα για το ανήλικο τέκνο είναι καθήκον και δικαίωμα των γονέων (Γονική μέριμνα), οι οποίοι την ασκούν από κοινού. Η γονική μέριμνα περιλαμβάνει την επιμέλεια του προσώπου». Θα πρέπει επίσης να αναφερθεί η απόφαση 537/2012 του Άρειου Πάγου αναφέρει ότι «από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρ. 1510, 1511, 1512, 1514 και 1518 ΑΚ συνάγεται, ότι η γονική μέριμνα του ανηλίκου τέκνου περιλαμβάνει την επιμέλεια του προσώπου του (η οποία εμπεριέχει την ανατροφή, την επίβλεψη, τη μόρφωση και την εκπαίδευση του τέκνου, καθώς και τον προσδιορισμό του τόπου της διαμονής του)». Στην ίδια απόφαση αναφέρεται επίσης ότι «Στην περίπτωση διακοπής της συζυγικής συμβίωσης, όταν ανατρέπονται πλέον οι συνθήκες της ζωής της οικογένειας, καταργείται ο συζυγικός οίκος, δημιουργείται χωριστή εγκατάσταση του καθενός από τους γονείς και ανακύπτει το θέμα της διαμονής των ανηλίκων τέκνων πλησίον του πατέρα ή της μητέρας τους, η ρύθμιση δε της γονικής μέριμνας και της επιμέλειας αυτών γίνεται από το δικαστήριο.» Με βάση τα ανωτέρω νομικά και πραγματικά δεδομένα και ερμηνευόμενες αυτοτελώς και σε συνδυασμό μεταξύ τους οι αναφερόμενες διατάξεις, προκύπτει ότι το άρθρο 21 του Ν.2946/2001 δεν έχει απόλυτο χαρακτήρα καθόσον αναφέρει ότι «επιτρέπεται να αποσπώνται» και δεν κατισχύει κάθε άλλης νομοθετικής ρυθμίσεως, όπως ειδικής, παρά μόνο υπερισχύει πάσης άλλης γενικής σχετικής ρυθμίσεως. Έτσι, με σαφήνεια εμφαίνεται, ότι από τη γραμματική διατύπωση και μόνο αλλά και από το σκοπό, η εν λόγω διάταξη έχει περιορισμένη εφαρμογή και δεν εξυπηρετεί το σύνολο του στρατιωτικού προσωπικού με σύζυγο τακτικό υπάλληλο και υπάλληλο ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου δημοσίων υπηρεσιών και ν.π.δ.δ, που κατέχουν οργανικές θέσεις, μιας και σε κάθε Υπλγος (ΠΒ) Μακράκης Αθανάσιος Σελίδα 3 από 5
περίπτωση η απόσπαση στα πλαίσια της συνυπηρέτησης εναπόκειται στη διακριτική ευχέρεια της διοίκησης. Προτείνεται Η νομοθετική τροποποίηση του ανωτέρω άρθρου προκειμένου να αποκτήσει απόλυτο χαρακτήρα ρυθμίζοντας κατά τρόπο ειδικό το θέμα της απόσπασης και κατισχύοντας οιασδήποτε νομοθετικής ρύθμισης, προγενέστερης ή μεταγενέστερης, προσδίδοντας καθ αυτό τον τρόπο, όπως αναφέρεται και στην εισηγητική έκθεση μείζων προστασία, στη πλήρη της όμως μορφή, αναφορικά με την οικογενειακή συμβίωση των στρατιωτικών λόγω των συνεχών μετακινήσεων, ελαχιστοποιώντας τα οικογενειακά και οικονομικά προβλήματα και εξομαλύνοντας τη δυσχέρεια των υπηρεσιακών καθηκόντων. Έτσι, επιτυγχάνεται η προστασία της οικογένειας προς την επιταγή του άρθρου 21 του Συντάγματος και η απρόσκοπτη αφοσίωση των στρατιωτικών στην εκτέλεση των καθηκόντων τους και ως επί το πολύ η εύρυθμη, ομαλή και απόλυτη λειτουργία των Ενόπλων Δυνάμεων στην οποία νομοθετικά προσδίδεται ιδιαίτερη βαρύτητα (βλ. ΔΙΔΑΔ- Φ.42-4969-20002-12.10.2010 με ατομική γνωμοδότηση του Παρέδρου του ΝΣΚ κ. Νικόλαου Δημητρακόπουλου). Ο προσδιορισμός της γενικής έννοιας «περιοχής» η οποία θα πρέπει να οριοθετείται με κριτήρια δημοτικής υπαγωγής ή ανωτέρας χιλιομετρικής απόστασης. Ο ορισμός αποφασιστικού κεντρικού οργάνου που να καθορίζει τις διαδικασίες ένταξης στον ευρύτερο δημόσιο τομέα, όταν αυτό απαιτηθεί, καθόσον έως σήμερα δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη επί αυτού. Ο ορισμός αποφασιστικού κεντρικού οργάνου για την υλοποίηση της απόσπασης, εξακοντίζοντας την κοινή απόφαση των συναρμόδιων Υπουργών ώστε να επαυξάνεται η ταχύτητα έκδοσης της διοικητικής πράξης της απόσπασης καθώς και να μην υπεισέρχονται ζητήματα γραφειοκρατικά και συντονισμού. Υπλγος (ΠΒ) Μακράκης Αθανάσιος Σελίδα 4 από 5
Πρέπει επίσης να τονισθεί ότι σε περίπτωση που δεν εφαρμόζεται το άρθρο 21 του Ν.2946/2001 οι επιπτώσεις για την οικογένεια του κάθε στρατιωτικού, κυρίως του έγγαμου με τέκνα είναι: α. Διάσπαση της οικογένειας, που βρίσκεται σε απόλυτη αντίθεση με την επιταγή του άρθρου 21 του Συντάγματος της Ελλάδας κατά το οποίο τόσο ο γάμος όσο και η παιδική ηλικία τελούν υπό την προστασία του Κράτους. β. Ανάδειξη προβλημάτων γονικής μέριμνας-επιμέλειας τέκνων, η οποία όπως εμφαίνεται από την απόφαση 537/2012 του Άρειου Πάγου γίνεται νομίμως από τα δικαστήρια και όχι από φορείς-διοικήσεις του Κράτους. γ. Διατάραξη του ψυχικού κόσμου των παιδιών από την απουσία ενός γονέα, σε αντίθεση με τη νομοθετική μέριμνα που λήφθηκε με την «Κύρωση της Διεθνούς Σύμβασης για τα δικαιώματα του παιδιού», όπου με το άρθρο 9 1 του Ν. 2101/1992 «Τα Συμβαλλόμενα Κράτη μεριμνούν ώστε το παιδί να μην αποχωρίζεται από τους γονείς του, παρά τη θέλησή τους» καθώς επίσης και σε αντίθεση της επιταγής του θεμελιώδους νόμου του Κράτους όπου με το άρθρο 21 του Συντάγματος η παιδική ηλικία πρέπει να τελεί υπό την προστασία του Κράτους. δ. Περαιτέρω οικονομικό μαρασμό της οικογένειας από μίσθωση δύο κατοικιών, πλέον της δημοσιονομικής και οικονομικής συγκυρίας. ε. Μετακινήσεις των γονέων για επίτευξη της οικογενειακής συνοχής κ.λπ. Υπλγός (ΠΒ) Μακράκης Αθανάσιος Γεν. Γραμματέας Ε.Σ.ΠΕ.Ε.Σ. Αντιπρόσωπος στην Πανελλήνια Ομοσπονδία Ενώσεως Στρατιωτικών Υπλγος (ΠΒ) Μακράκης Αθανάσιος Σελίδα 5 από 5