Project 3 : Η τέχνη της φωτογραφίας Οπτική Επικοινωνία

Project 3 : Η τέχνη της φωτογραφίας Οπτική Επικοινωνία Υπεύθυνη καθηγήτρια: Βερρή Ανδρονίκη,ΠΕ19 3 ο ΓΕΛ Κομοτηνής Σχολικό Έτος 2011-2012 Μαθητές: 1. Γιαννακόπουλος Ευάγγελος 2. Μάρκου Αθηνά 3. Ντούρμπα Χασήμ Ριντβάν 4. Ντούρμπα Χασήμ Τεζτζάν 5. Κιλιγκαρίδης Εδουάρδος 6. Ανδρικοπούλου Μαρία 7. Βουσβούκης Δημήτρης 8. Καπουκρανίδης Λάζαρος 9. Κατσαμακίδου Έλενα 10. Κότελης Ηρακλής 11. Κοτζαμπάσης Γιώργος 12. Κοσμάτος Οδυσσέας 13. Χίτζου Πηνελόπη 14. Ομέρ Χαλήλ Μπασή Εμίν 15. Τσιμουρτακίδης Απόστολος 16. Τσουρέλη Χρυσούλα 17. Τρίχας Δημήτρης 18. Σακαλή Ισμαήλ Ιμπραήμ 19. Ρουστέμ Τζεϊχούν

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ... 2 Έρευνα... 8 1. Φωτογραφία... 8 1.1. Ορισμός... 8 1.2. Η Ιστορία της Φωτογραφίας... 8 1.2.1. Αιγύπτιοι - Αριστοτέλης - 1000 μ.χ... 8 1.2.2. Το σκοτεινό δωμάτιο (camera obscura)... 9 1.2.3. Βελτιώσεις της Camera Obscura...11 1.2.4. Οι πρώτες προσπάθειες αποτύπωσης φωτογραφιών...12 1.2.5. Η πρώτη φωτογραφία ηλιογκραβουρα...12 1.2.6. Δαγκεροτυπία (Daguerreotype)...13 1.2.7. Ταλμποτυπία...14 1.2.8. Η 1η μηχανή κουτί - Talbot...15 1.2.9. Αμβροτυπία Σιδεροτυπία...15 1.2.10. Κυανοτυπία...16 1.2.11. Έγχρωμη φωτογραφία...17 1.2.12. Διάδοση της φωτογραφίας...18 1.2.13. Η φωτογραφία στην Ελλάδα...19 1.2.14. Η μεγαλύτερη φωτογραφική μηχανή...19 1.2.15. Υποβρύχια φωτογραφία...19 1.2.16. Η μετεξέλιξη της φωτογραφίας...20 1.3. Ασπρόμαυρη Φωτογραφία...21 1.3.1. Η Παρέμβαση Της Τεχνολογίας Στον Κόσμο Της Ασπρόμαυρης Φωτογραφίας...22 1.4. Έγχρωμη Φωτογραφία...23 1.4.1. Τα έγχρωμα φιλμ...24 1.4.2. Αlbert Kahn...24 1.5. Η Θεωρία των Χρωμάτων στη Φωτογραφία...27

1.5.1. Τα Βασικά Χρώματα...27 1.5.2. Αφαιρετική Μέθοδος...28 1.5.3. Η Θερμοκρασία των Χρωμάτων...29 1.5.4. Ιδιότητες των Χρωμάτων...30 1.5.5. Η έγχρωμη & ασπρόμαυρη φωτογραφία...31 1.6. Ψηφιακή & Αναλογική Φωτογραφική Μηχανή...32 1.6.1. Η Λειτουργία της Φωτογραφικής Διαδικασίας...32 1.6.2. Φωτογραφική μηχανή...32 1.6.3. Φωτογραφικές μηχανές με φιλμ (Αναλογική)...33 1.6.4. Ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές...33 1.6.5. Ρυθμίσεις...35 1.7. Η σύγκριση Ψηφιακής με Αναλογική Φωτογραφία- Μηχανή...35 1.7.1. A. Ξεκινάμε από το μέσον, δηλαδή από την φωτογραφική μηχανή που χρησιμοποιούμε..35 1.7.2. Β. Στην εμφάνιση και εκτύπωση της φωτογραφίας...36 1.7.3. Γ. Στην ίδια την φωτογραφία...36 1.8. Γνωστοί Φωτογράφοι...37 1.9. Συνέντευξη από έναν ερασιτέχνη φωτογράφο...41 1.10. Συνέντευξη από έναν επαγγελματία φωτογράφο...42 1.11. Είδη Φωτογραφίας...43 1.11.1. Φωτοειδησεογραφία...43 1.11.2. Διαφημιστική φωτογραφία - φωτογραφία στούντιο...43 1.11.3. Αρχιτεκτονική φωτογραφία - Εσωτερικών Χώρων...44 1.11.4. Φωτογραφία τέχνης...44 1.11.5. Αεροφωτογραφία...45 1.12. Τρόποι Λήψης Και Ιδιότητες Φωτογραφιών...46 1.12.1. Πανοραμική Φωτογραφία...46 1.12.2. Αθλητική Φωτογραφία...47 1.12.3. Κοντράστ...48 3

1.12.4. Νυχτερινή Λήψη...48 1.12.5. Η Προοπτική Στη Φωτογραφία...49 1.12.6. Φόντο Φωτογραφίας...50 1.13. Πνευματικά Δικαιώματα- Ηθικά Ζητήματα...51 1.13.1. Πνευματική Ιδιοκτησία-Ξεκίνημα Ιστορίας...51 1.13.2. Πνευματική Ιδιοκτησία Η Πνευματικά Δικαιώματα...51 1.13.3. Ο Ρόλος Του Πνευματικού Δικαιώματος...52 1.13.4. Νόμοι Και Άρθρα Σχετικά Με Τα Πνευματικά Δικαιώματα...53 1.13.5. Πνευματική Ιδιοκτησία...53 1.13.6. Περιπτώσεις Παραβίασης Πνευματικών Δικαιωμάτων...55 2. Εικόνα Και Γραφικά ως Μέσο Επικοινωνίας-Οπτική Επικοινωνία...56 2.1. Κατηγορίες...56 2.2. Χαρτογραφική Εικόνα...57 2.2.1. Δημιουργία και επεξεργασία χαρτογραφικών εικόνων...57 2.2.2. Τα τεχνικά χαρακτηριστικά μιας εικόνας είναι:...57 2.2.3. Pixel...57 2.2.4. Ανάλυση Εικόνας...58 2.2.5. Βάθος χρώματος...59 2.2.6. Χρωματικά μοντέλα...60 2.2.7. Μέγεθος αρχείου...62 2.2.8. Πρότυπα αποθήκευσης...63 2.2.9. Προγράμματα Επεξεργασίας Χαρτογραφικών Εικόνων...64 2.3. Διανυσματικές Εικόνες Ή Vector Graphics...65 2.3.1. Ορισμός Διανυσματικών Εικόνων...65 2.3.2. Πλεονεκτήματα Διανυσματικών Εικόνων...65 2.3.3. Μειονεκτήματα Διανυσματικών Εικόνων...66 2.3.4. Που Χρησιμοποιούνται Τα Διανυσματικά Γραφικά...67 2.3.5. Λογισμικά Δημιουργίας Διανυσματικών Εικόνων...67 4

2.3.6. Οι Συνηθέστεροι Τύποι (Formats) Αποθήκευσης Διανυσματικών Εικόνων Vector...69 2.3.7. Toolbar-Εργαλεία Επεξεργασίας Διανυσματικών Εικόνων...70 2.4. Λογισμικά Επεξεργασίας Εικόνας...71 2.4.1. Photoshop...71 2.4.2. GIMP...71 2.4.3. SumoPaint...71 2.4.4. Splashup...72 2.4.5. Picnik...72 2.4.6. Pixlr...72 2.4.7. Phoenix...72 2.4.8. FotoFlexer...73 2.4.9. Photoshop Online Editor...73 2.4.10. BeFunky...73 2.4.11. Ipiccy...73 2.4.12. Flauntr...73 2.4.13. Picasa...73 2.4.14. Paint.NET...74 2.4.15. Photoscape...74 2.4.16. Serif PhotoPlus SE...74 2.4.17. Light Image Resizer...74 2.4.18. FotoMorph...74 2.4.19. FotoMix...75 2.4.20. Ashampoo Photo Commander...75 2.4.21. FotoSketcher...75 2.4.22. Photo Pos Pro...75 2.4.23. TwistedBrush Open Studio Free...75 2.4.24. Paintstar...76 2.4.25. Photobie...76 5

2.4.26. PicPick Tools...76 2.4.27. IcoFX...76 2.4.28. FastStone Photo Resizer...76 2.4.29. Zoner Photo Studio Free...77 2.4.30. PearlMountain Image Resizer Free...77 2.4.31. Image Tuner...77 2.4.32. Image Analyzer...77 2.4.33. Microsoft Photo Story...77 2.4.34. JetPhoto Studio...78 2.4.35. SView5...78 2.5. Υλικό Η/Υ Απαραίτητο για τις εικόνες...78 2.5.1. Οθόνη...78 2.5.2. Εκτυπωτής...80 2.5.3. Σαρωτής...82 2.6. Fractal...84 2.6.1. Τι είναι ένα Fractal;...84 2.6.2. Ετυμολογία...85 2.6.3. Γιατι μελεταμε τα fractals;...85 2.6.4. Ιδιοτητες των Fractals...86 2.6.5. Fractal Στη Φύση...86 2.6.6. Προγράμματα Δημιουργίας Fractal...87 2.6.7. Fractals Και Τέχνη...88 2.7. Γραφιστική Και Εφαρμογή Της Στην Τέχνη...88 2.7.1. Όρος Γραφιστική...88 2.7.2. Χρήση Της Γραφίστικης...88 2.7.3. Γραφίστας...89 2.7.4. Παράγοντες που ενισχύουν τη δομή της εικόνας:...89 2.7.5. Σημασία παραγόντων σύνθεσης...90 6

2.7.6. Γενικές αρχές σύνθεσης μιας εικόνας...90 2.7.7. Διάταξη Εικόνων...91 Τέχνημα...94 3. Ομάδα Α Χρώμα Ματζέντα - Πρόσωπα...94 4. Ομάδα Β Χρώμα Κυανό - Ασπρόμαυρες...101 5. Ομάδα Γ Χρώμα Κίτρινο - Τοπία...108 6. Ομάδα Δ Χρώμα Μαύρο - Τοπία...113 Βιβλιογραφία...117 7

Έ Ρ Ε Υ Ν Α 1. Φ Ω Τ Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α 1. 1. Ο ρ ι σ μ ό ς Η λέξη φωτογραφία προέρχεται από τις Ελληνικές λέξεις φως και γράφω και η λέξη υιοθετήθηκε και διαδόθηκε πρώτη φορά το 1839 από τον Sir John Herschel. Η φωτογραφία είναι ένα αποτέλεσμα συνδυασμού διάφορων τεχνικών και ανακαλύψεων. 1. 2. Η Ι σ τ ο ρ ί α τ η ς Φω τ ο γ ρ α φ ί α ς 1.2.1. Αιγύπτιοι - Αριστοτέλης - 1000 μ.χ Ο Κινέζος φιλόσοφος Μο Ζι κατέγραψε τη δημιουργία μιας εικόνας που δημιουργήθηκε από τις ακτίνες του φωτός που περνούν μέσω μιας μικρής τρύπας στο μέγεθος καρφίτσας σε ένα δωμάτιο. Ονόμασε αυτό το δωμάτιο «συλλογή της θέσης» ή το «κλειδωμένο δωμάτιο θησαυρών». Ξέρουμε πως στην Αρχαία Ελλάδα οι Έλληνες γνώριζαν την χρήση του φακού (ενός γυαλιστερού πετρώματος, κρύσταλλο ) από τον 5-6 αιώνα π.χ. υπάρχουν αναφορές ακόμα και σε έργα θεατρικών συγγραφέων. Οι φακοί τα κάτοπτρα, οι ιδιότητες του φωτός, ή σύνθεση και ή δημιουργία των χρωμάτων, οι νόμοι της ανάκλασης και της διάθλασης, είχαν παρατηρηθεί και διατυπωθεί έγγραφα κατά την αρχαιότητα. Ο Αριστοτέλης τον 4ο αιώνα π.χ. γύρω στο 310 π.χ. ο μεγάλος Έλληνας σοφός παρατήρησε το φαινόμενο του σκοτεινού δωματίου. Παρατήρησε μια εικόνα κατά την διάρκεια της έκλειψης της σελήνης που προβλήθηκε στο έδαφος μέσω των τρυπών από ένα κόσκινο, και από τα χάσματα μεταξύ των φύλλων ενός πλατανιού. Περιέγραψε το φαινόμενο της συμπεριφοράς των ακτινών του φωτός, όταν περνάνε μέσα από μία μικρή τρύπα, την ευθύγραμμη διάδοση του φωτός και του σχηματισμού του ειδώλου ενός αντικειμένου μέσα από μία μικρή τρύπα, περιγράφονται σε βασικές γραμμές, από τον μεγάλο σοφό, στο 15ο κεφάλαιο του βιβλίου του «Προβλήματα». Τον 10 αιώνα μ.χ. ο Άραβας μελετητής και ο επιστήμονας Αμπού Αλί αλ Χασάν (Abu Ali al-hasan Ibn al-haitham, γνωστός περισσότερο ως Αλχαζέν (Alhazen)) θα ανακαλύψει το κείμενο του Αριστοτέλη για το φαινόμενο του σκοτεινού δωματίου και θα το μεταφράσει στα αραβικά. Ο Αλχαζέν έδωσε μια πλήρη περιγραφή της αρχής συμπεριλαμβανομένων 8

των πειραμάτων με πέντε κεριά έξω από ένα δωμάτιο με μια μικρή τρύπα. Στο δοκίμιό του «Μορφή της έκλειψης» έγραψε: «Η εικόνα του ήλιου κατά την διάρκεια της έκλειψης, μέσω μιας στενής, στρογγυλής τρύπας δημιουργεί απέναντι από την τρύπα τη μορφή ενός φεγγαριού-δρεπανιού. Η εικόνα του ήλιου παρουσιάζει αυτήν την ιδιαιτερότητα μόνο όταν η τρύπα είναι πολύ μικρή. Όταν η τρύπα διευρύνεται, η εικόνα αλλάζει». Τα χειρόγραφα των παρατηρήσεών του βρίσκονται στη βιβλιοθήκη των γραφείων της Ινδίας στο Λονδίνο. Για πάρα πολλά χρόνια πολλοί θεωρούσαν ότι ο Αλχαζέν ήταν ο πρώτος που περιέγραψε την αρχή της camera obscura. 1.2.2. Το σκοτεινό δωμάτιο (camera obscura) Η ιστορία της φωτογραφίας αρχίζει από ένα δωμάτιο ή ένα κουτί εντελώς σκοτεινό, που στην μία άκρη έχει μία γυαλιστερή επιφάνεια και στην ακριβώς απέναντι άκρη μια πολύ μικρή τρύπα. Οι ακτίνες του φωτός ταξιδεύουν σε ευθείαγραμμή, με αποτέλεσμα να σχηματίζεται ανάποδα πάνω στη γυαλιστερή επιφάνεια μια εικόνα των αντικειμένων που βρίσκονται έξωαπό το δωμάτιο (ανεστραμμένο είδωλο). Στους επόμενους αιώνες, πολλοί ασχολήθηκαν με την camera obscura και σε πολλούς δόθηκε λανθασμένα η πατρότητα αυτής της ανακάλυψης, όπως στον Roger Bacon, τον Etien de Silouette, τον Leonardo Da Vinci ή τον Giovanni Battista Della Porta Οι πρώτες φωτογραφίες αποτελούν ουσιαστικά απλές προβολές εικόνων πάνω σε κάποια επιφάνεια. Ως πρώτη φωτογραφική «μηχανή» μπορεί να θεωρηθεί ένα σκοτεινό δωμάτιο ή κουτί (λατ. camera obscura) που στη μία άκρη διαθέτει μια γυαλιστερή επιφάνεια και στην απέναντι άκρη μία πολύ μικρή οπή. Σε μία τέτοια κατασκευή, οι ακτίνες του φωτός διαδίδονται μέσα από την οπή και σχηματίζουν πάνω στην επιφάνεια ένα είδωλο των αντικειμένων έξω από το δωμάτιο ή κουτί. Αν μπείτε σε ένα πολύ σκοτεινό δωμάτιο μια ηλιόλουστη ημέρα και κάνετε μια μικρή τρύπα σε ένα παράθυρο και κοιτάξετε στον απέναντι τοίχο θα δείτε μια εικόνα έγχρωμη του τοπίου που είναι έξω από το δωμάτιο ανάποδα (ανεστραμμένο είδωλο). Αυτό το φαινόμενο δεν είναι μαγικό απλά στηρίζεται σε ένα νόμο της φυσικής. Οι ακτίνες του φωτός ταξιδεύουν σε ευθεία γραμμή, με αποτέλεσμα να σχηματίζεται ανάποδα πάνω στη 9

γυαλιστερή επιφάνεια μια εικόνα των αντικειμένων που βρίσκονται έξω από το δωμάτιο (ανεστραμμένο είδωλο). Αυτός ο νόμος της οπτικής ήταν γνωστός στους αρχαίους χρόνους. Οι πρώτες αναφορές έρχονται από τον 5ο αιώνα π.χ από τους αρχαίους Έλληνες και τους Κινέζους, ενώ θεωρείται ότι ανάλογη γνώση είχαν και οι Αιγύπτιοι. Οι φακοί τα κάτοπτρα, οι ιδιότητες του φωτός, ή σύνθεση και ή δημιουργία των χρωμάτων, οι νόμοι της ανάκλασης και της διάθλασης, είχαν παρατηρηθεί και διατυπωθεί έγγραφα κατά την αρχαιότητα. Το 1490 ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι (Leonardo Da Vinci 1452-1519) έδωσε σαφείς περιγραφές της camera obscura στα σημειωματάριά του, στο «Atlantic Codex», μια συλλογή 1.286 σελίδων: «Εδώ οι φιγούρες, εδώ τα χρώματα, εδώ όλες οι εικόνες κάθε μέρους του κόσμου συμβάλλονται σε ένα σημείο. Ω τι σημείο, τόσο θαυμάσιο!». Από τον 16ο αιώνα, κάποιοι καλλιτέχνες χρησιμοποίησαν παραλλαγές σκοτεινών θαλάμων για να προβάλλουν εικόνες πάνω σε επιφάνειες. Συνήθως αναφέρονται ολόκληρα σκοτεινά δωμάτια με κάποια τρύπα στον τοίχο από την οποία έβγαινε η φωτεινή δέσμη, μετατρέποντας όλο το δωμάτιο σε σκοτεινό θάλαμο. Αν και πρόκειται για ένα πρώιμο πρωτότυπο της σημερινής γνωστής κάμερας, ήταν ένα σημαντικό βήμα στην εξέλιξη της εφεύρεσης 10

Πολλά από τα πρώτα (σκοτεινά δωμάτια) camera obscura ήταν μεγάλα δωμάτια όπως αυτό του Ολλανδού επιστήμονα Reinerus Gemma-Frisius το 1544 για τη παρατήρηση μιας ηλιακής έκλειψης. Για πρώτη φορά το 1558, ο Τζιοβάνι Μπατίστα Ντέλα Πόρτα (Giovanni Battista Della Porta) στο βιβλίο του «Magiae Naturalis» συνέστησε στους ζωγράφους τη χρήση μιας φορητής συσκευής camera obscura, ως ενίσχυση για την σχεδίαση πορτρέτων ή τοπίων. Μπορεί να θεωρηθεί και σαν πατέρας του κινηματογράφου, αφού σκέφθηκε να καλέσει φίλους του σε μια τέτοια camera και να τους προβάλει στον τοίχο φιγούρες μιας παρέας ανθρώπων που χόρευαν έξω από το δωμάτιο και μπροστά από τη μικρή τρύπα εισόδου των ακτίνων του φωτός. Το αποτέλεσμα ήταν να κατηγορηθεί για μαγεία. 1.2.3. Βελτιώσεις της Camera Obscura Η ποιότητα εικόνας βελτιώθηκε με την προσθήκη ενός κοίλου φακού στην οπή εισόδου του φωτός, από τον Girolamo Gardano στο 1550 και την πιο πρόσφατη προσθήκη ενός καθρέφτη για να απεικονίσει την επάνω εικόνα κάτω σε μια επιφάνεια εξέτασης. Συγκεκριμένα πρόσθεσε ένα διπλό κοίλο φακο στην τρύπα εισόδου του φωτός. Η καμπύλη επιφάνεια του φακού πρέπει να διαμορφωθεί πολύ προσεχτικά, αν θέλουμε να πετύχουμε καλή εστίαση. Οι πρώτοι φακοί κατα-σκευάζονταν πάνω σε τροχούς αγγειοπλαστικής με κάποιο καλούπι και με λείανση. Το 1568 ο Daniello Barbaro επινόησε επιπλέον ένα είδος διαφράγματος που επέτρεπε την εστίαση της εικόνας (νεταρισμα), Το 1573 ο Danti χρησιμοποίησε ένα κυρτό φακό για να ανορθώνει το είδωλο., ενώ το 1636 ο Daniel Schwenter εφηύρε ένα σύστημα πολλαπλών φακών, διαφορετικών εστιακών αποστάσεων, πρόδρομο του σημερινού ζουμ. Βλέπουμε πως η φωτογραφική μέθοδος του 16ου αιώνα λειτούργησε πάνω στις ίδιες αρχές με τις σύγχρονες φωτογραφικές μηχανές. Το 1676, ο Johann Christoph Sturm πρόσθεσε ένα καθρέπτη μπροστά από το φακό, γυρτό σε γωνία 45 μοιρών, δημιουργώντας την πρώτη ρεφλέξ μηχανή του κόσμου. 11

Ο όρος «camera obscura» χρησιμοποιήθηκε αρχικά από τον Γερμανό αστρονόμο Johannes Kepler στις αρχές του 17ου αιώνα. Τον χρησιμοποίησε για τις αστρονομικές εφαρμογές και είχε μια φορητή camera obscura για την έρευνα στην Αυστρία. 1.2.4. Οι πρώτες προσπάθειες αποτύπωσης φωτογραφιών Όλοι όσοι χρησιμοποίησαν την camera obscura, ονειρεύτηκαν σίγουρα την αποτύπωση της εικόνας με ένα μόνιμο τρόπο. Το 1604 ο Ιταλός φυσικός Angelo Sala παρατήρησε ότι ορισμένες ενώσεις του αργύρου μαυρίζουν μετά την έκθεσή τους στο ηλιακό φως. Δεν μπόρεσε όμως να σταθεροποιήσει τη χημική αυτή αντίδραση πριν ξεθωριάσει η εικόνα, αφήνοντας το πρόβλημα άλυτο. Το 1725 ο Γερμανός Johan Heinrich Schulze και ο T. Wedgwood ένα αιώνα αργότερα, πέτυχαν την πρώτη εφήμερη φωτογραφία, δηλαδή τη λευκή σιλουέτα αντικειμένων που τοποθετούσαν σε φωτοευαισθητοποιημένο χαρτί από άλατα αργύρου. Στάθηκε όμως αδύνατο να διατηρήσουν αυτή την εικόνα στο χαρτί (στερέωση). Η ανάπτυξη της camera obscura πήρε δύο δρόμους. Ο ένας από αυτούς οδήγησε κυρίως σε περισσότερο ελαφρές μηχανές, στη φορητή συσκευή camera obscura που ήταν ένα εργαλείο σχεδίων. Στο 17ο και 18ο αιώνα πολλοί καλλιτέχνες βοηθήθηκαν με την χρήση της camera obscura. Οι Jan Vermeer, Canaletto, Guardi, and Paul Sandby είναι αντιπροσωπευτικοί καλλιτέχνες αυτής της ομάδας. Ο δεύτερος δρόμος ήταν ένας συνδυασμός εκπαίδευσης και ψυχαγωγίας. Στο 19ο αιώνα, με τους βελτιωμένους φακούς που μπορούσαν να δώσουν μεγαλύτερες και ποιο ευδιάκριτες εικόνες, η camera obscura άκμασε στις παραλίες και στους τομείς της φυσικής ομορφιάς σαν αξιοθέατο και ο κόσμος προσερχόταν στα μεγάλα σκοτεινά δωμάτια (camera obscura) για να δει το μοναδικό φαινόμενο. Από την αρχή του 19ου αιώνα η camera obscura ήταν έτοιμη με ελάχιστη ή καμία τροποποίηση να δεχτεί ένα φύλλο φωτοευαίσθητου υλικού για να γίνει η φωτογραφική μηχανή και έτσι ξεκίνησαν οι προσπάθειες για την μόνιμη αποτύπωση της εικόνας σε μια φωτοευαίσθητη επιφάνεια, καθώς παρέμενε σημαντικό μειονέκτημα το γεγονός ότι η απλή camera obscura δεν μπορούσε να διατηρήσει τα είδωλα των αντικειμένων. Σήμερα η camera obscura απολαμβάνει μιας αναγέννησης. Οι παλαιότερες camera obscura φυλάσσονται ως πολιτιστικοί και ιστορικοί θησαυροί και χτίζονται σε όλο τον κόσμο μουσεία. 1.2.5. Η πρώτη φωτογραφία ηλιογκραβουρα 12

Η πρώτη φωτογραφία τραβήχτηκε από τον Ζόζεφ Νιεπς (Joseph -Nicephone Niepce) το 1816, χρησιμοποιώντας χλωριούχο άργυρο και ήταν η πρώτη εικόνα φύσης και έγινε γνωστή με τον τίτλο «Θέα από το παράθυρο του». Ο ίδιος την ονόμασε «retinas» (αμφιβληστροειδείς χιτώνας ματιού). Ήταν ένα αρνητικό και η εικόνα εξαφανίστηκε επειδή στο φως της ημέρας γίνεται απολύτως μαύρο. Τον Ιούλιο του 1826 κατάφερε να σταθεροποιήσει την εικόνα πάνω στο χαρτί, χάρη στη χρήση ενός παραγώγου του πετρελαίου. Η πρώτη φωτογραφία που απεικόνιζε τις στέγες του χωριού Chalon sur Saone της Γαλλίας και χρειάστηκε περίπου οχτώ ώρες χρόνο έκθεσης για να εμφανιστεί, ήταν πλέον γεγονός. Ο ίδιος ο Νιεπς (που πέθανε πάμπτωχος) ονόμασε την τεχνική του «ηλιογραφία» και προσπάθησε -χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία- να την διαδώσει. Πρακτικά η μέθοδός του ήταν δύσχρηστη, γιατί απαιτούσε μεγάλους χρόνους έκθεσης. Επτά χρόνια μετά, ο Γάλλος Louis Daguerre ανακάλυψε πως η έκθεση του πλάκας αργύρου πρώτα σε ατμό ιωδίου πριν την έκθεση, και μετά σε αναθυμιάσεις υδραργύρου αφού είχε τραβηχθεί η φωτογραφία, μπορούσε να σχηματίσει μια αφανή εικόνα. Η πλύση της πλάκας μετά μέσα σε αλμυρό νερό, διόρθωνε σημαντικά αυτή την εικόνα. Το 1839 ανακοίνωσε πως είχε ανακαλύψει μια διαδικασία χρησιμοποιώντας άργυρο σε πλάκα χαλκού, που την ονόμασε δαγεροτυπία. Με αυτή τη διαδικασία, στο τέλος του 1839 ο Robert Cornelius κατάφερε να δημιουργήσει το πρώτο πορτραίτο στην ιστορία της φωτογραφίας. Η Γαλλική κυβέρνηση αγόρασε τη πατέντα του Louis Daguerre και αμέσως την δημοσιοποίησε. Την ίδια χρονιά, ο Fox Talbot βελτίωσε τη διαδικασία χρησιμοποιώντας υποθειώδες νάτριο, το οποίο διέλυε τα άλατα του αργύρου. Δύο χρόνια μετά, ο ίδιος ανακάλυψε την διαδικασία της καλοτυπίας, και χρησιμοποιώντας χαρτί με επίστρωση χλωριδίου του αργύρου δημιούργησε μια ενδιάμεση αρνητική εικόνα, που μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την αναπαραγωγή κανονικών εκτυπώσεων, όπως συμβαίνει με το φιλμ σήμερα. Έτσι άρχισε η τεχνολογία που επιτρέπει σήμερα να καταγράφονται εικόνες ανθρώπων, γεγονότων γεωγραφικών περιοχών και διευκολύνεται η επικοινωνία. 1.2.6. Δαγκεροτυπία (Daguerreotype) 13

Παράλληλα με τον Νιεπς, ο αυτοαποκαλούμενος ζωγράφος Λουί Ζακ Νταγκέρ (Louis Jacques Mande Daguerre) και εφευρέτης του προδρόμου του κινηματογράφου (Diorama), πειραματιζόταν επίσης με την τεχνική της φωτογραφίας και ήταν ο ίδιος που πρότεινε στον Νιεπς να συνεργαστούν εμπορικά. Αν και ο Νταγκέρ δεν είχε ιδιαίτερες επιστημονικές γνώσεις, μετά το θάνατο του Νιεπς, το 1833, επιδόθηκε στην τελειοποίηση της μεθόδου του και τελικά τα κατάφερε, επινοώντας τη μέθοδο της «δαγκεροτυπίας» (διαβάζεται και σαν «νταγκεροτυπία», ή «δαγεροτυπία»), την οποία ανακοίνωσε και επίσημα το 1839 στην Ακαδημία Επιστημών και στην Ακαδημία Καλών Τεχνών. Ανάλογες εφευρέσεις με τον Daguerre έκανε ένας άλλος Γάλλος, ο Hippolyte Baillard, χωρίς όμως να αναγνωριστεί ποτέ. Η μέθοδος αυτή βασίστηκε στη δημιουργία μιας θετικής φωτογραφίας και ως τεχνική ήταν παραπλήσια αυτής που χρησιμοποιούν οι σύγχρονες μηχανές τύπου Polaroid. Με τη βοήθεια του επιστήμονα και πολιτικού Φρανσουά Αραγκό (Francois Arago), o Νταγκέρ πέτυχε να πουλήσει μάλιστα τα δικαιώματα της νταγκεροτυπίας στο γαλλικό δημόσιο. Η διαδικασία παραγωγής δαγκεροτυπίας ξεκινά με την παράθεση των χάλκινων πλακών σε ιώδιο, όπου μέσω των αναθυμιάσεων διαμορφώνεται φωτοευαίσθητο ιωδίδιο του αργύρου. Οι πλάκες πρέπει να χρησιμοποιηθούν εντός μίας ώρας. Ακόλουθα εκτίθενται από 10 έως 20 λεπτά στο φως, ανάλογα με τη διαθέσιμη φωτεινότητα. Η εμφάνιση της εικόνας επιτυγχάνεται με την έκθεση της πλάκας σε υδράργυρο, θερμαινόμενο σε 75 βαθμούς της κλίμακας Κελσίου. Αυτό αναγκάζει τον υδράργυρο να συγχωνευτεί με το ασήμι. Έπειτα η εικόνα βυθίζεται σε θερμό διάλυμα κοινού άλατος και τελικά ξεπλένεται με καυτό αποσταγμένο νερό. Οι δαγκεροτυπίες δεν μπορούσαν να αναπαραχθούν σε αντίγραφα και οι επιφάνειες τους ήταν εξαιρετικά λεπτές ούτως ώστε για να μην καταστραφούν καλύπτονταν συχνά με γυαλί. Η εικόνα, που παρήγετο, εμφάνιζε το πρότυπο σε αντεστραμμένη όψη ανάλογη με την κατοπτρική αναπαράσταση. Επιπλέον οι χημικές ουσίες, που χρησιμοποιούνταν ήταν ιδιαίτερα τοξικές. 1.2.7. Ταλμποτυπία Νωρίτερα ωστόσο από τον Νταγκέρ, ο Άγγλος λόγιος και επιστήμονας Ουίλιαμ Τάλμποτ (William Fox Talbot 1800-1877) είχε ανακαλύψει μια άλλη αντίστοιχη μέθοδο, από το 1835, την οποία είχε κρατήσει μυστική. Μετά την γνωστοποίηση της δαγκεροτυπίας, έσπευσε να την ανακοινώσει ερχόμενος και σε ρήξη με τον Νταγκέρ σχετικά με την πατρότητα της 14

φωτογραφίας. Ο Τάλμποτ ονόμασε αρχικά την τεχνική του «καλοτυπία» αλλά αργότερα μετονομάστηκε σε «ταλμποτυπία». Επρόκειτο ουσιαστικά για την δημιουργία μιας ενδιάμεσης αρνητικής εικόνας, που αργότερα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την αναπαραγωγή της θετικής, πραγματικής εικόνας. O Talbot πότισε ένα φύλλο χαρτί με μια χημική ουσία που μαυρίζει όταν πέφτει επάνω της το φως. Έτσι το φως σχημάτιζε αρνητικά είδωλα των αντικειμένων πάνω στο χαρτί. Χρησιμοποιώντας την ίδια τεχνική μπορούσε να πάρει απεριόριστο αριθμό θετικών αντιγράφων. Το πρώτο αρνητικό ήταν φτιαγμένο από χαρτί και απεικόνιζε το παράθυρο από το σπίτι του Talbot. Σήμερα φυλάγεται στο Μουσείο Επιστημών του Λονδίνου και η μέθοδος αυτή ονομάστηκε αρχικά "καλοτυπία" και στη συνέχεια "ταλμποτυπία". Η καλοτυπία υστερούσε σε ποιότητα έναντι της δαγκεροτυπίας, ωστόσο αυτό ήταν λογικό καθώς χρησιμοποιούσε ως βάση του αρνητικού, χαρτί, του οποίου η υφή διακρινόταν πάνω στη φωτογραφία. Από πολλούς ο Τάλμποτ θεωρείται πατέρας της σύγχρονης φωτογραφίας, κυρίως διότι συνέλαβε τη σχέση ανάμεσα στην αρνητική και θετική φωτογραφία. Οι όροι αρνητικό και θετικό χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά από τον Τζον Χέρτσελ (Sir John Frederick William Herschel), φίλο του Τάλμποτ. Επιπλέον ο Τάλμποτ ήταν ο πρώτος που δημοσίευσε βιβλίο με συλλογή φωτογραφιών, ενώ λειτούργησε την πρώτη επιχείρηση μαζικής αναπαραγωγής και πώλησης φωτογραφιών στο Reading, κοντά στη πόλη του Λονδίνου. 1.2.8. Η 1η μηχανή κουτί - Talbot Στον εφευρέτη William Henry FoxTalbot ανήκει και το πρώτο βιβλίο με συλλογή φωτογραφιών, με τίτλο "ThePencil of Nature". Ο Talbot κατασκεύασε και μια μηχανή χρησιμοποιώντας ένακουτί. Στο μπροστινό τμήμα υπήρχε ένας φακός σταθερής εστίασης και μια τρύπαγια τη σκόπευση. Αφού άνοιγε το φωτοφράκτη, το φως από τα αντικείμενα διασταυρωνόταν στο φακό και εστιαζόταν σε μια γυάλινη πλάκα στο πίσω μέρος. 1.2.9. Αμβροτυπία Σιδεροτυπία 15

Το αρνητικό της ταλμποτυπίας διαδέχτηκε η υγρή πλάκα (wet plate), που αρχικά ήταν αλειμμένη με αυγό και ύστερα με μια ουσία γνωστή ως «κολλόδιο». Την ίδια εποχή αναπτύχθηκε και η «αμβροτυπία», που δεν ήταν τίποτα άλλο παρά το αρνητικό της υγρής πλάκας με υπόστρωμα από ύφασμα ή βερνίκι. Ο H.L. Smith κατασκεύασε τη «σιδεροτυπία», που αντί για γυαλί χρησιμοποιούσε μεταλλική πλάκα. Παρόλο που έδινε μόνο ένα αντίγραφο διαδόθηκε αρκετά μέχρι τα τέλη του 1930. Η υγρή πλάκα έδωσε τη θέση της στη στεγνή πλάκα (dry plate), η οποία δεν ήταν ανάγκη να χρησιμοποιηθεί όσο ήταν ακόμη υγρή. Το 1879 η εφεύρεση της ξηρής πλάκας ζελατίνης οδήγησε στη μείωση του όγκου των μηχανών. Τότε εμφανίστηκαν οι μηχανές που έφεραν μέσα στο σώμα τους από 12-40 φωτογραφικές πλάκες, οι οποίες άλλαζαν ύστερα από κάθε εκφώτιση. Ένα πρόβλημα που υπήρχε στις πρώτες φωτογραφικές μηχανές ήταν οι μεγεθύνσεις. Πολλοί φωτογράφοι είχαν μηχανές με πλάκες μεγέθους 27,9x36,5 cm και ζητούσαν ακόμη μεγαλύτερες. Το 1858, ο Άγγλος C. Thurston Thomson κατασκεύασε μία μηχανή με μήκος 3,6 μέτρα και οι φωτογραφίες ήταν 90χ90 cm. Το ρεκόρ όμως καταρρίφθηκε το 1900 στις ΗΠΑ με το "Μαμούθ", που είχε κατασκευαστεί με εντολή της σιδηροδρομικής εταιρείας "Chicago and Alton" με σκοπό να φωτογραφηθεί το νέο πολυτελές τρένο της εταιρείας. 1.2.10. Κυανοτυπία 16

Η κυανοτυπία είναι μια μέθοδος όπου η εικόνα σχηματίζεται από μια χαρακτηριστική γαλάζια ένωση του σιδήρου με την επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας. Το φαινόμενο πρωτοπαρατήρησε ο Βερολινέζος κατασκευαστής χρωμάτων Diesbach το 1704 και χάρη σε αυτό δημιούργησε το Prussian Blue, χρώμα που το χρησιμοποιούν ευρύτατα οι ζωγράφοι και η βιομηχανία των χρωμάτων. Ο νονός της φωτογραφίας Τζον Χέρτσελ, είναι ο εφευρέτης της κυανοτυπίας. Την ανακάλυψε το 1942 προσπαθώντας να βρει έναν εύκολο και γρήγορο τρόπο να αντιγράφει τις σημειώσεις του. Είναι ο πρώτος που χρησιμοποιεί γυάλινο αρνητικό και πρώτος που φωτογραφίζει με τηλεσκόπιο. Ο Χέρτσελ ηγετική μορφή στους αγγλικούς επιστημονικούς κύκλους του 19ου αιώνα, είναι αυτός που έδωσε το όνομα της στη φωτογραφία από τις ελληνικές λέξεις ΦΩΣ και ΓΡΑΦΗ. Με τον ίδιο τρόπο βάπτισε και την κυανοτυπία από την λέξη ΚΥΑΝΟ. Η κυανοτυπία χρησιμοποιήθηκε για πάρα πολλά χρόνια για την αναπαραγωγή αρχιτεκτονικών σχεδίων και είναι από τις πιο σταθερές και εύκολες φωτογραφικές μεθόδους. Εφευρίσκει μια ξεχασμένη σήμερα μέθοδο, την ανθιτυπία, που στηρίζεται στις φωτοευαίσθητες χρωστικές διαφόρων κοινών φυτών και λουλουδιών και προτείνει στην βοτανολόγο Άννα Άτκινς (Anna Atkins) να χρησιμοποιήσει την κυανοτυπία για την καταγραφή των βοτάνων του βιβλίου της. 1.2.11. Έγχρωμη φωτογραφία Η έγχρωμη φωτογραφία στηρίζεται σε θεωρία του Άγγλου Thomas Young, ο οποίος το 1802, αναφερόμενος στον I. Newton, διατύπωσε την υπόθεση κατά την οποία τρία βασικά χρώματα, το ερυθρό, το πράσινο και το κυανό, αρκούν για το μάτι για την αναπαραγωγή όλων των χρωμάτων. Η τεχνική της φωτογραφίας χρώματος εξερευνήθηκε σε ολόκληρη τη διάρκεια του 19ου αιώνα. Τα αρχικά πειράματα αποτύγχαναν να αποτρέψουν το χρώμα από την εξασθένιση. Η πρώτη φωτογραφία χρώματος αποτέλεσε γεγονός το 1861 χάρη στο φυσικό James Clerk Maxwell. Μια από τις πρώτες μεθόδους για έγχρωμες φωτογραφίες περιλάμβανε τη χρήση συνολικά τριών φωτογραφικών μηχανών κάθε μια από τις οποίες είχε ένα διαφορετικό φίλτρο χρώματος μπροστά από το φακό. 17

Το πρώτο έγχρωμο φιλμ (Autochrome) κυκλοφόρησε ως εμπορικό προϊόν το 1907 αλλά η σύσταση του ήταν διαφορετική από του μεταγενέστερου φιλμ Kodachrome, βασισμένο σε τρία επιχρωματισμένα στρώματα, το κάθε ένα ευαίσθητο σε ένα από τα τρία πρωτεύοντα χρώματα (μπλε, πράσινο και κόκκινο), με το οποίο άρχισε η νεότερη εποχή της έγχρωμης φωτογραφίας στα εργαστήρια της Kodak το 1935. Ένα χρόνο μετά, η Γερμανική εταιρεία Agfa ανέπτυξε τη μέθοδο του Agfacolor. Το 1942 εμφανίστηκε στην αγορά η ανάλογη βελτίωση Kodacolor, η οποία 40 χρόνια μετά συνεχίζει να κυκλοφορεί σε βελτιωμένες συνθέσεις. Τα έγχρωμα φιλμ διακρίνονται σε έγχρωμα αρνητικά ή έγχρωμα θετικά (ή διαφάνεις, slides). 1.2.12. Διάδοση της φωτογραφίας Το 1840 ο Γουόλκοτ ανοίγει το πρώτο φωτογραφείο στη Νέα Υόρκη για φωτογράφηση πορτρέτων. Σχεδιάζεται ο πρώτος φωτογραφικός φακός που έγινε με μαθηματικούς τύπους και κατασκευάστηκε λίγο αργότερα από τον Βοϊκτλάιντερ. H Άννα Άτκινς (Anna Atkins) που προαναφέρθηκε, μια Αγγλίδα βοτανολόγος, είναι αυτή που πρωτοδούλεψε συστηματικά με την κυανοτυπία για να εικονογραφήσει ένα βιβλίο της. Η Άτκινς που θεωρείται η πρώτη γυναίκα φωτογράφος, ανήκε στον κύκλο του Τάλμποτ και του Χέρτσελ μιας και ο πατέρας της ήταν φίλος τους. Τον Οκτώβριο του 1843 έγινε η πρώτη έκδοση του βιβλίου της «British Algae: Cyanotype Impressions» που ολοκληρώθηκε σε μια περίοδο 10 χρόνων και προηγήθηκε του «The Pencil of Nature» του Τάλμποτ και είναι το πρώτο βιβλίο με φωτογραφίες. Τον Ιούλιο του 1888 πραγματοποιήθηκε η επαναστατική για την εποχή ανακάλυψη του φιλμ σε ρολό. Η ιδέα ανήκε στον Geroge Eastman, τραπεζικό υπάλληλο, ο οποίος κατασκεύασε έτσι την πρώτη φωτογραφική μηχανή-κουτί (box camera), την οποία και ονόμασε Kodak. Η μηχανή αυτή χαρακτηριζόταν από μικρό βάρος (περίπου ένα κιλό), είχε μικρές διαστάσεις και διέθετε ένα σταθερό διάφραγμα. Ήταν επιφορτωμένη με ένα ρολό φωτοευαίσθητου χαρτιού πάνω στο οποίο μπορούσαν να αποτυπωθούν πολλές φωτογραφίες, τις οποίες αναλάμβανε το εργοστάσιο της Kodak να εμφανίσει και να τυπώσει. Το σύνθημα με το οποίο προωθήθηκε η νέα φωτογραφική μηχανή ήταν «εσείς πιέζετε το κουμπί, εμείς αναλαμβάνουμε τα υπόλοιπα». Η ανακάλυψη αυτή αποτέλεσε ορόσημο για την μαζική χρήση της φωτογραφικής μηχανής, ενώ είχε συμβολή και στην εμπορική ανάπτυξη της φωτογραφίας. Από την περίοδο αυτή μέχρι σήμερα ελάχιστες 18

σημαντικές τροποποιήσεις συντελέστηκαν στη χημική φωτογραφία, με κυριότερη ίσως την τεχνική της έγχρωμης φωτογραφίας. 1.2.13. Η φωτογραφία στην Ελλάδα Η πρώτη φωτογραφία που θεωρείται ότι τραβήχτηκε στην Ελλάδα απεικονίζει τον ναό του Ολυμπίου Διός στην Αθήνα. Αποτελεί δε, μια απ τις ακριβότερες φωτογραφίες του κόσμου, καθώς πουλήθηκε σε δημοπρασία του Οίκου Kρίστις στον Σεΐχη του Kατάρ, έναντι 789.000 ευρώ. Η φωτογραφία τραβήχτηκε από τον Γάλλο αριστοκράτη Ζοζέφ Ζιλπέρ Zιρό ντε Πρανί, το 1842. Γύρω στα 1850, έχουμε το πρώτο φωτογραφείο στην Ελλάδα, του Φίλιππου Μαργαρίτη, στην οδό Ερμού, ο οποίος πιθανότατα είναι ο πρώτος Έλληνας δημιουργός ελληνικής φωτογραφίας, με πρώτη φωτογραφία το δαγκεροτυπικό πορτρέτο του βασιλιά Όθωνα. Ο λόγος της σημαντικής καθυστέρησης στην ανάπτυξη της φωτογραφίας στην Ελλάδα πρέπει πιθανότατα να αναζητηθεί στα δύσκολα εκείνα χρόνια, λίγο καιρό μετά την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους. 1.2.14. Η μεγαλύτερη φωτογραφική μηχανή Το 1900 η εταιρεία σιδηροδρόμων «Chicago & Alton railroad train» ανέθεσε στον Λόρενς να κατασκευάσει την μεγαλύτερη φωτογραφική μηχανή και να τραβήξει την μεγαλύτερη φωτογραφία, για να διαφημίσουν το καινούργιο τραίνο τους. Η όλη προσπάθεια κόστισε 5.000 δολάρια ποσό πολύ μεγάλο για την εποχή, αφού τόσο κόστιζε ένα μεγάλο σπίτι, αλλά η φωτογραφία σε τεράστιο μέγεθος στάλθηκε στην διεθνή έκθεση στο Παρίσι, προκάλεσε μεγάλη αίσθηση και κόστισε σαφώς πολύ λιγότερο από ότι αν έστελναν το ίδιο το τραίνο. Η όλη επιχείρηση φάνταζε τόσο απίστευτη που στάλθηκε αντιπρόσωπος στο Σικάγο από το Παρίσι για να βεβαιώσει την ύπαρξη της μηχανής. 1.2.15. Υποβρύχια φωτογραφία Όλα δείχνουν ότι ένας Άγγλος ο William Thopmson τράβηξε την πρώτη υποβρύχια φωτογραφία τον Φεβρουάριο του 1856.Ο Thopmson αν και δικηγόρος διακρίθηκε σε πολλούς τομείς σαν «ερασιτέχνης φυσιοδίφης» όσο αφορά τη θαλάσσια ζωή ειδικά τα φύκια και τα θαλάσσια μαλάκια και χρησιμοποίησε από νωρίς το καινούργιο μέσο της 19

φωτογραφίας για τις ανάγκες καταγραφής των παρατηρήσεων του. Παρόλα αυτά η ιδέα για την υποβρύχια φωτογραφία του ήρθε σαν ένα φτηνό μέσο παρατήρησης της αντοχής και της κατάστασης των υποβρύχιων κατασκευών, παρατηρώντας μια αποβάθρα που την έδερναν τα κύματα. Αντίστοιχους πειραματισμούς έκαναν και ο Γερμανός Ludwig Bauer, ο Γάλλος Ernest Bazin και πολλοί άλλοι μέχρι να φτάσουμε στις πρώτες υποβρύχιες φωτογραφίες που σώζονται μέχρι σήμερα και θεωρούνται η επίσημη γέννηση της υποβρύχιας φωτογραφίας το 1893. Ο Louis Boutan και ο Joseph David, φωτογράφος ο πρώτος, μηχανικός ο δεύτερος κέρδισαν μεγάλη αναγνώριση με αυτή τη πρώτη σειρά από υποβρύχιες φωτογραφίες που τράβηξαν στον κόλπο Banyuls και οι εκθέσεις που χρειάστηκαν ήταν γύρω στη μισή ώρα. Από τότε και μετά η υποβρύχια φωτογραφία γνώρισε αργή αλλά σταθερή ανάπτυξη. Ο Γάλλος Etienne Peau χρησιμοποίησε υποβρύχιες φωτογραφίες που τράβαγε ο ίδιος σαν συνοδευτικό υλικό των άρθρων του για την θαλάσσια βιολογία. Ο Άγγλος χειρούργος Francis Ward έκανε μια φωτογραφιών σε γλυκό νερό από το 1908 ως το 1913.Ο Αμερικάνος John Ernest Williamson έκανε την πρώτη υποβρύχια κινηματογραφική ταινία το 1915 και φωτογραφίες δράσης φωτογραφίζοντας καρχαρίες να επιτίθενται σε νεκρά άλογα που ο ίδιος είχε ρίξει στο νερό. Οι Αμερικανοί William Longley και Charles Martin το 1926 έκαναν μια σειρά θαυμάσιες φωτογραφίες στην καραϊβική για λογαριασμό του National geographic. Η βελτίωση των καταδυτικών συσκευών από τον Yves Le Prieur βοήθησε τους πρωτοπόρους φωτογράφους και κινηματογραφιστές να μπορούν να παραμένουν περισσότερο στο νερό και σε όλο και πιο μεγάλα βάθη και τα αποτελέσματα ήταν όλο και καλύτερα. Ο ίδιος μαζί με τον Jean Painleve ίδρυσαν το 1934 ένα σύλλογο φίλων της κατάδυσης με μεγάλο υποβρύχιο εξοπλισμό σε φωτογραφικές και κινηματογραφικές μηχανές («Club des sous-l eau»). Στα χρόνια που ακολουθούν δύο ονόματα θα κυριαρχήσουν στην υποβρύχια φωτογραφία και των δύο η συμβολή είναι τεράστια. Ο Αυστριακός Χανς Χάας και ο Γάλλος Ζακ Ιβ Κουστό. 1.2.16. Η μετεξέλιξη της φωτογραφίας Το 1925 η γερμανική εταιρεία Leitz κυκλοφορεί στην Γερμανία τη φωτογραφική μηχανή Leica. Η μηχανή χρησιμοποιεί, πλέον, φιλμ 35mm σε ρολό ζελατίνας. 20

Το 1935 παρουσιάζεται το πρώτο έγχρωμο θετικό φιλμ για διαφάνειες, το Kodachrome. Την ίδια χρονιά έχουμε και το πρώτο φλας από Λαπόρτ. Το 1940 η φωτογραφία μπαίνει για πρώτη φορά στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στη Ν. Υόρκη. Το 1942 κυκλοφορεί το έγχρωμο φωτογραφικό χαρτί Agfacolor για εκτύπωση έγχρωμων φωτογραφιών. Το 1948 κυκλοφορεί η πρώτη μηχανή στιγμιαίας φωτογραφίας η γνωστή Polaroid και ιδρύεται το πιο γνωστό φωτο-ειδησειογραφικό πρακτορείο στον κόσμο, το Magnum. Το 1950 γίνεται η πρώτη έκθεση φωτογραφικών προϊόντων στην Κολωνία της Γερμανίας, που συνεχίζεται και στις μέρες μας από την Photokina. Το 1959 έχουμε τις πρώτες φωτογραφίες της γης από δορυφόρο. Το 1963 παρουσιάζεται η μέθοδος εκτύπωσης έγχρωμων φωτογραφιών από διαφάνειες (slides), η γνωστή Cibachrome. Το 1970 διοργανώνεται στην πόλη Αρλ της Γαλλίας η πρώτη διεθνής φωτογραφική συνάντηση. Το 1982 παρουσιάζεται η πρώτη ψηφιακή φωτογραφική μηχανή από την Sony, η πρωτοποριακή MAVICA (magnetic video camera) Το 1997 έχουμε τις πρώτες ψηφιακές φωτογραφίες από τον Άρη, Τέλη 20ού κι αρχές 21ου αιώνα: η εποχή της ψηφιακής φωτογραφίας ανατέλλει. Η πρώτη εμπορική ψηφιακή φωτογραφική μηχανή παρουσιάστηκε το 1990. Σήμερα οι ψηφιακές μηχανές αποτελούν ευρύτατα διαδεδομένα καταναλωτικά προϊόντα, ενώ συνεχίζουν να εξελίσσονται ενσωματώνοντας επιπλέον δυνατότητες, όπως βιντεοσκόπηση, με ή χωρίς καταγραφή ήχου. Ένα από το μεγάλο πλεονεκτήματα της ψηφιακής φωτογραφίας, είναι και η εύκολη σχετικά, δυνατότητα επεξεργασίας της. Οι προσπάθειες βελτίωσης συνεχίζονται παράλληλα και στην ψηφιακή και στην αναλογική εικόνα. 1. 3. Ασ π ρ ό μ α υ ρ η Φω τ ο γ ρ α φί α Στις ασπρόμαυρες φωτογραφίες το χρώμα απουσιάζει, και μαζί του η συνηθισμένη ομορφιά της πραγματικότητες. Αυτό κάνει την ασπρόμαυρη φωτογραφία ξεχωριστή ανάμεσα στις άλλες. Η επιτυχία αυτού του είδους εικόνας βασίζεται στην φόρμα, η οποία καλείται να καλύψει την έλλειψη της πληθωρικότητας των χρωμάτων. Το γκρίζο, η τονικότητα, το άσπρο μαύρο σαν το σχέδιο πάνω στην φωτογραφία, όπου αν όσο πιο 21

σωστά και γερά είναι δεμένα, τόσο πιο εύκολα θα σταθεί το χρώμα πάνω της, κάνοντας την αξιοθαύμαστη. Με αυτά τα χαρακτηριστικά, είναι ένας ολόκληρος πινάκας από μονή της. Βασισμένη στις φόρμες στους της και στην φωτοσκίαση, είναι λιτή και απέριττη αλλά ο μινιμαλισμός της είναι αυτό που την κάνει ξεχωριστή. Η πρώτη ασπρόμαυρη φωτογραφία τραβήχτηκε το 1826. Για να δημιουργηθεί μια ασπρόμαυρη φωτογραφία χρειάζεται πολύ δουλεία αφωσίωση και εμπειρία. Έχει και αυτή τις αρετές τις, τις οποίες μπορεί να βρει κάποιος αν ασχοληθεί με την τέχνη της φωτογραφίας. 1.3.1. Η Παρέμβαση Της Τεχνολογίας Στον Κόσμο Της Ασπρόμαυρης Φωτογραφίας Από την στιγμή που η φωτογραφία τέθηκε στην υπηρεσία της αναπαράστασης του κόσμου, πόστο που μέχρι τότε κατείχαν οι λεγόμενες 'εικαστικές» (ζωγραφική-γλυπτική) τέχνες, δυναμικές εκφράσεις που δεν μπορούσαν να υλοποιηθούν εικαστικά, μέχρι εκείνη την εποχή, παρά μονάχα προσεγγιστικά (π.χ. το σκίτσο στην ζωγραφική), βρίσκουν διέξοδο με την κυριαρχία της φωτογραφίας (φωτοχαρακτική κ.α.). Και μάλιστα σαν άμεσο αποτέλεσμα, χωρίς καμία εξωγενή αλλοίωση και επέμβαση. Κανείς δεν επιδίωξε τον ασπρόμαυρο κόσμο της εικόνας. Ήταν απλά η αντίδραση του φωτοευαίσθητου βρωμιούχου υλικού στο φως, που παρήγαγε μαύρο άργυρο και ήταν το πιο προσιτό υλικό που είχε αυτή την ιδιότητα και μπορούσε να επεξεργαστεί άμεσα και γρήγορα. Αυτή η γνώση έθεσε και τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της φωτογραφίας σαν αυτόνομη τέχνη και όχι σαν συμπληρωματικό δεκανίκι της ζωγραφικής. Σ' αυτό πίστεψαν οι μεγάλοι πιονέροι της φωτογραφίας που ανέπτυξαν τον εκφραστικό τους κόσμο μέσα στις ατελείωτες διαβαθμίσεις του ασπρόμαυρου. Και ο κόσμος τους με τις εκφραστικές τους δυνατότητες, που απογύμνωνε και μεταμόρφωνε τον πραγματικό κόσμο, τόσο πολύ εδραιώθηκε στην σκέψη των ενασχολούμενων με το μέσο, ώστε όταν τελικά η τεχνολογία προσέφερε την δυνατότητα της έγχρωμης, (και ψηφιακής στις μέρες μας), απεικόνισης, ελάχιστοι ήταν εκείνοι που αφού πέρασαν στην αντίπερα «χρωματιστή» όχθη, προσπέρασαν χωρίς ενδιαφέρον και ανησυχία, την αστείρευτη εκφραστική παλέτα της ασπρόμαυρης δημιουργίας. Για τους φωτογράφους η ψηφιακή τεχνολογία συνιστά μια εξαιρετικά τραυματική εμπειρία ανατροπής σχεδόν όλων των κεκτημένων συνηθειών και των ακλόνητων αληθειών. Ανάμεσά τους κορυφαία θέση ίσως να έχει η σχέση τού ασπρόμαυρου με την πάντοτε έγχρωμη ψηφιακή αποτύπωση. Θα ήταν αστείο βέβαια να ισχυριστούμε ότι η εποχή μας είναι πιο έγχρωμη από τις προηγούμενες, ή ότι η παραγωγή των ασπρόμαυρων φωτογραφιών οφειλόταν μόνο στην ελλιπή τεχνολογία τής έγχρωμης, ή ότι 22

το χρώμα τής διαφήμισης και τής τηλεόρασης έχει κυριεύσει τις ψυχές μας. Εντούτοις στο πρόσφατο παρελθόν υπήρχε κάτι που διευκόλυνε τις αποφάσεις. Αν και ο κόσμος ήταν έγχρωμος, και μολονότι το μάτι μας έβλεπε μέσα από το σκόπευτρο μια έγχρωμη πραγματικότητα, η εκ των προτέρων επιλογή ενός ασπρόμαυρου φιλμ απέδιδε χωρίς ενδοιασμούς ένα ασπρόμαυρο αποτύπωμα. 1. 4. Έ γ χ ρ ωμη Φω τ ο γ ρ α φί α Η έγχρωμη φωτογραφία στηρίζεται σε θεωρία του Άγγλου Thomas Young, ο οποίος το 1802, αναφερόμενος στον I. Newton, διατύπωσε την υπόθεση κατά την οποία τρία βασικά χρώματα, το ερυθρό, το πράσινο και το κυανό, αρκούν για το μάτι για την αναπαραγωγή όλων των χρωμάτων. Το 1848 ο Becquerel στηριζόμενος στις παρατηρήσεις του Maxwell, έλαβε τις πρώτες έγχρωμες φωτογραφίες. Το 1907 οι αδερφοί Lumiere πετυχαίνουν την παρασκευή τριχρωμίας σε εικόνα. Η νεότερη εποχή της έγχρωμης φωτογραφίας άρχισε από τα εργαστήρια της Kodak το 1935 με το φιλμ Kodachrome. Ένα χρόνο μετά, η Γερμανική εταιρεία Agfa ανέπτυξε τη μέθοδο του Agfacolor. Το 1942 εμφανίστηκε στην αγορά η ανάλογη βελτίωση Kodacolor, η οποία 40 χρόνια μετά συνεχίζει να κυκλοφορεί σε βελτιωμένες συνθέσεις Η τεχνική της φωτογραφίας χρώματος εξερευνήθηκε σε ολόκληρη τη διάρκεια του 19ου αιώνα. Τα αρχικά πειράματα αποτύγχαναν να αποτρέψουν το χρώμα από την 23

εξασθένιση. Η πρώτη φωτογραφία χρώματος αποτέλεσε γεγονός το 1861 χάρη στο φυσικό James Clerk Maxwell. Μια από τις πρώτες μεθόδους για έγχρωμες φωτογραφίες περιλάμβανε τη χρήση συνολικά τριών φωτογραφικών μηχανών κάθε μια απο τις οποίες είχε ένα διαφορετικό φίλτρο χρώματος μπροστά από το φακό. Το πρώτο έγχρωμο φιλμ (Autochrome) κυκλοφόρησε ως εμπορικό προϊόν το 1907 αλλά η σύσταση του ήταν διαφορετική από του μεταγενέστερου φιλμ Kodachrome, που κυκλοφόρησε το 1935 βασισμένο σε τρία επιχρωματισμένα στρώματα, το κάθε ένα ευαίσθητο σε ένα από τα τρία πρωτεύοντα χρώματα (μπλε, πράσινο και κόκκινο). 1.4.1. Τα έγχρωμα φιλμ Τα έγχρωμα φιλμ διακρίνονται σε έγχρωμα αρνητικά ή έγχρωμα θετικά (ή διαφάνειες, slides). Τα διάφορα έγχρωμα φιλμ χωρίζονται ανάλογα με τη χρωματική τους ευαισθησία στις εξής κατηγορίες: Στα κανονικά, όπου καταγράφεται μόνο το μπλε χρώμα και τα οποία χρησιμοποιούνται μόνο σε ειδικές περιπτώσεις αντιγράφων σχεδίων. Στα ορθοχρωματικά, τα οποία καταγράφουν το μπλε και το πράσινο και χρησιμοποιούνται κυρίως για πορτραίτα με τεχνητό φωτισμό. Στα παγχρωματικά και υπερπαγχρωματικά φιλμ, που είναι ευαίσθητα σε όλα σχεδόν τα χρώματα και χρησιμοποιούνται σήμερα ευρύτατα. Σήμερα, το πιο διαδεδομένο φιλμ είναι η ταινία πλάτους 35 mm με διατρήσεις, που δημιουργήθηκε το 1924 από τον Oscar Barnac. Παράλληλα με το αρνητικό φιλμ υπάρχει και το ανατρέψιμο ή αντιστρεπτό, το οποίο παράγει απευθείας θετικό είδωλο, που μπορεί να παρατηρηθεί με μεγεθυντικό φακό ή με προβολή (slide). 1.4.2. Αlbert Kahn O Γάλλος τραπεζίτης και φιλάνθρωπος, Αlbert Kahn, ήταν από τους πρώτους που αξιοποίησαν την έγχρωμη φωτογραφία. «Βλέπε για να προβλέπεις, πρόβλεψε για να ζείς...», ήταν το πιστεύω του Αλσατού εκατομμυριούχου, ο οποίος στις αρχές του 19ου αιώνα αποφάσισε να στείλει διάφορους φωτογράφους σε κάθε γωνιά της γης και να αποτυπώσουν σε έγχωμο φιλμ εικόνες από την καθημερινή ζωή και αξιοθέατα του κάθε τόπου. Σ αυτόν οφείλονται και οι πρώτες έγχρωμες φωτογραφίες της Ελλάδας που έχουμε στην διάθεσή μας (κυρίως από το 1909 έως το 1918), καθώς οι φωτογράφοι του επισκέφτηκαν την Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, τους Δελφούς... 24

Οι φωτογραφίες εκτίθενται σήμερα στο μουσείο Albert Kahn, στην περιοχή Boulogne- Billancourt, στο Παρίσι. Μερικές εκπληκτικές εικόνες των αρχών του αιώνα: το λιμάνι της Θεσσαλονίκης, το Ωδείο του Ηρώδου του Αττικού, τους Στύλους του Ολυμπίου Διός, 25

τη Ρωμαϊκή αγορά, τον Παρθενώνα και την Ακρόπολη, του Λυκαβηττού... Ο Γάλλος τραπεζίτης και φιλάνθρωπος, Άλμπερτ Καν, παρουσίασε το 1909 την πρώτη συλλογή έγχρωμων φωτογραφιών που αποκαλύπτουν λαούς από διάφορα μέρη του πλανήτη. Μάλιστα, ο Γάλλος τραπεζίτης έβγαλε και άλλη μια φωτογραφία στην τότε τουρκοκρατούμενη Θεσσαλονίκη στην οποία διακρίνονται τα εξαιρετικής ομορφιάς κτήρια που κοσμούσαν την παραλία της πόλης, πριν την καταστροφική πυρκαγιά του 1916. 26

Χρησιμοποιώντας τη τεράστια περιουσία του, ο Καν οργάνωσε μια αποστολή με σκοπό τη καταγραφή ολόκληρου του κόσμου και των λαών του, σε έγχρωμο φωτογραφικό υλικό. Έστειλε μια ομάδα από φωτογράφους σε περισσότερες από 50 χώρες σε όλο τον κόσμο. Απαθανατίζοντας σημαντικές ιστορικές στιγμές, οι απεσταλμένοι του Καν συνέλεξαν το πρώτο έγχρωμο φωτογραφικό υλικό σε χώρες όπως τις ΗΠΑ, τη Βραζιλία, το Βιετνάμ, τη Μογγολία, τη Νορβηγία και το Μπενίν. Τόσο ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος, όσο και η εμφάνιση της παγκοσμιοποίησης, αποτέλεσαν το τελευταίο χτύπημα για αρκετούς πολιτισμούς, οι οποίοι δεν κατάφεραν να προσαρμοστούν στα νέα κοσμοϊστορικά γεγονότα και χάθηκαν μέσα στο χωροχρόνο. Ως ιδεαλιστής και διεθνιστής, ο Καν πίστευε ότι μπορούσε να χρησιμοποιήσει το «Autochrome» τη πρώτη βιομηχανική διαδικασία για έγχρωμη φωτογραφία για να προωθήσει την ειρήνη και τη συμφιλίωση μεταξύ των διαφορετικών πολιτισμών και εθνών. Το απίστευτο φωτογραφικό αρχείο αποκαλύπτει βαρυσήμαντες ιστορικές στιγμές, όπως τη κατάρρευση τόσο της Αυστροουγγρικής όσο και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και τα τελευταία παραδοσιακά χωριά Σέλτικ στην Ιρλανδία, λίγα μόλις χρόνια πριν κατεδαφιστούν. Οι εικόνες παρουσιάζουν επίσης τους στρατιώτες του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου να μαγειρεύουν και να καθαρίζουν τα ρούχα τους. Δυστυχώς, το έργο του Καν σταμάτησε το 1931, όταν μετά τη κατάρρευση της Wall Street λόγω της οικονομικής κρίσης, η περιουσία του Γάλλου μηδενίστηκε. Ο Καν πέθανε το 1941, αλλά οι φωτογραφίες του θεωρούνται σήμερα μια από τις σημαντικότερες συλλογές πρώιμης έγχρωμης φωτογραφίας στο κόσμο. Μέχρι πρόσφατα, η ύπαρξη της τεράστιας συλλογής των 72.000 φωτογραφιών παρέμενε άγνωστη! Από το 1941 μέχρι και σήμερα φυλασσόταν στο Musée Albert Kahn, στον περίβολο της κατοικίας του κοντά στο Παρίσι. Χάρη σε ένα νέο βιβλίο του BBC, με τίτλο «Ο υπέροχος κόσμος του Άλμπερτ Καν», και τη τηλεοπτική σειρά που το συνοδεύει, οι εκπληκτικές φωτογραφίες έγιναν γνωστές στο ευρύ κοινό. 1. 5. Η Θ ε ωρί α τ ω ν Χ ρ ωμ ά τ ω ν σ τ η Φω τ ο γ ρ α φί α 1.5.1. Τα Βασικά Χρώματα 27

Το φως του ήλιου, αποτελείται από όλα τα χρώματα. Ο Νεύτωνας το απέδειξε πειραματιζόμενος με ένα πρίσμα και αναλύοντας μέσω αυτού μια ακτίνα ηλιακού φωτός σε ένα ορατό φάσμα χρωμάτων. Στο ορατό φάσμα διακρίνονται 7 χρώματα, τα λεγόμενα χρώματα της Ίριδας (ιώδες, μπλε, κυανό, πράσινο, κίτρινο, πορτοκαλί και κόκκινο). Από αυτά το μεγαλύτερο εύρος του ορατού φάσματος καταλαμβάνουν το μπλε, το πράσινο, και το κόκκινο (Red, Green, Blue RGB) και ως εκ τούτου καλούνται βασικά. Αυτή η θεωρία των χρωμάτων στηρίζεται στις ακτινοβολίες του φωτός και αποκαλείται προσθετική. Έτσι, η ίση ανάμειξη (πρόσθεση) των βασικών χρωμάτων δίδει το λευκό ενώ το μαύρο δεν θεωρείται χρώμα αλλά απουσία φωτός. Αν αναμείξουμε ανά ζεύγη τα 3 βασικά χρώματα (-ακτινοβολίες) παίρνουμε 3 συμπληρωματικά ως εξής: Κυανό = Μπλε + Πράσινο Ματζέντα = Μπλε + Κόκκινο Κίτρινο = Κόκκινο + Πράσινο Γενικά, συμπληρωματικό ενός βασικού χρώματος θεωρείται εκείνο το χρώμα που όταν αναμειχθεί με το βασικό του χρώμα δίδει το λευκό φως. Άρα το κυανό είναι συμπληρωματικό του κόκκινου, το κίτρινο του μπλε και η ματζέντα του πράσινου. Ωστόσο, στις χρωστικές ουσίες, τις μπογιές, δεν χρησιμοποιείται η προσθετική μέθοδος, γιατί η απόδοση των χρωμάτων δεν πραγματοποιείται με την ανάμειξη ακτινοβολίας φωτός αλλά με την απορρόφηση ορισμένων δεσμών φωτός και την αντανάκλαση άλλων. Έτσι, τα χρώματα των χρωστικών ουσιών που αναμειγνυόμενα μπορούν να δώσουν όλα τα άλλα ορατά χρώματα και γι αυτό αποκαλούνται πρωτεύοντα, είναι τα κυανό, ματζέντα, κίτρινο (Cyan, Magenta, Yellow CMY). Η ανά ζεύγος ανάμειξή τους μας δίδει τα δευτερεύοντα κόκκινο, μπλε, πράσινο ενώ η κατά ίση ποσότητα μείξη των πρωτευόντων μας δίδει το μαύρο χρώμα (Black K). Αυτή η μέθοδος αποκαλείται αφαιρετική. 1.5.2. Αφαιρετική Μέθοδος Για την έγχρωμη εκτύπωση χρησιμοποιείται συνήθως η αφαιρετική μέθοδος. Ο τρόπος διόρθωσης των χρωμάτων στηρίζεται στον εξής απλό κανόνα: Στην περίπτωση εκτύπωσης αρνητικών προσθέτουμε (κι ας ακούγεται παράλογο) το χρώμα που θέλουμε να αφαιρέσουμε. Π.χ. αν μια φωτογραφία βγαίνει πολύ κόκκινη θα προσθέσουμε κόκκινο, είτε αφαιρώντας cyan (αν ήδη υπάρχει στο πακέτο των φίλτρων) ή προσθέτοντας σε ίσες 28

μονάδες κίτρινο και magenta (των οποίων κοινό χρώμα είναι το κόκκινο). Στην περίπτωση εκτύπωσης διαφανειών κάνουμε το αντίθετο. Δηλαδή αφαιρούμε το χρώμα που κυριαρχεί και θέλουμε να αφαιρέσουμε. Π.χ. αν κυριαρχεί το μπλε αφαιρούμε ίση ποσότητα cyan και magenta (αν υπάρχουν στο πακέτο των φίλτρων), ή προσθέτοντας κίτρινο (που κόβει το μπλε). Προτιμούμε πάντοτε να αφαιρούμε από το να προσθέτουμε φίλτρα, ώστε να μην κόβουμε φως. Αν προκύπτουν τρία φίλτρα για διόρθωση Αφαιρούμε το μικρότερο (αυτό με τη χαμηλότερη πυκνότητα), μια και τρία συμπληρωματικά φίλτρα δεν δίνουν χρώμα αλλά γκρίζο. Π.χ. αν στο πακέτο των φίλτρων κάποια στιγμή βρεθούν 5 μονάδες cyan, 15 magenta και 20 κίτρινο θα κρατήσουμε 10 magenta και 15 κίτρινο. Στην πράξη λοιπόν, το ανθρώπινο μάτι αντιλαμβάνεται τα χρώματα με τις χρωστικές ουσίες ως εξής: κάθε πρωτεύων χρώμα απορροφά το συμπληρωματικό του, αντανακλά τα υπόλοιπα μαζί και έτσι προκύπτει. Για παράδειγμα το κυανό προκύπτει από την απορρόφηση του κόκκινου και την αντανάκλαση μπλε και πρασίνου (που συντιθέμενα δίδουν το κυανό). Σημειώνεται ότι στην αφαιρετική μέθοδο το λευκό αντανακλά όλα τα χρώματα και το μαύρο τα απορροφά όλα. Κάτι επίσης, που αξίζει να σημειωθεί είναι το γεγονός ότι αν και θεωρητικά η ανάμειξη των πρωτευόντων χρωστικών ουσιών αποδίδει όλες τις αποχρώσεις, τελικά απαιτείται η προσθήκη μαύρης μελάνης. Έτσι ώστε τελικά με 4 χρώματα κυανό, ματζέντα, κίτρινο και μαύρο (Cyan, Magenta, Yellow, Black: CMYK) μπορούμε να αποδώσουμε εκτυπωτικά κάθε έγχρωμο τονικά θέμα. 1.5.3. Η Θερμοκρασία των Χρωμάτων Παράλληλα με την τεχνολογία των χρωμάτων, δηλαδή την ανάλυσή τους ως φυσικά φαινόμενα, τα χρώματα αποτελούν συμαίνοντα, η χρήση των οποίων ενεργοποιεί διαφορετικά κατά περίπτωση συμαινόμενα. Έτσι, τα χρώματα μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε ψυχρά και θερμά. Αυτός ο διαχωρισμός, σε συνδυασμό με τον διαχωρισμό φωτεινότητας και σκοτεινότητας (άρα συνολικά 4 συνδυασμοί), αποδίδει ιδιότητες στα βασικά χρώματα που επενεργούν στην ψυχή του παρατηρητή. Σύμφωνα με τα παραπάνω η θερμότητα ή ψυχρότητα αποδίδει την τάση προς το κίτρινο ή το μπλε αντίστοιχα. Το κίτρινο συμβολίζει την κίνηση προς τον θεατή και την εξάπλωση εξακτίνωση ενώ το μπλε απομακρύνεται από τον θεατή, συρρικνώνεται συγκεντρώνεται. Οι παραπάνω ιδιότητες ενισχύονται με την επενέργεια του φωτεινού και 29

του σκούρου. Το κίτρινο και κάθε θερμό χρώμα κεντρίζει τον θεατή και διαχέεται στο περιβάλλον. Το μπλε και κάθε ψυχρό χρώμα καλεί εμβάθυνση. Η απόλυτη μείξη κίτρινου και μπλε θεωρείται πως φέρνει την ισορροπία του πράσινου. Το πράσινο επειδή εξουδετερώνει τις ψυχρές και θερμές συνιστώσες του είναι το χρώμα της απόλυτης ισορροπίας και ηρεμίας. Ωστόσο, μέσα του υπάρχουν εν υπνώσει όλες οι ιδιότητες του κίτρινου και του μπλε. Αντιθέτως το γκρίζο χρώμα, ως συνισταμένη του άσπρου(που συμβολίζει τη χαρά, την αρμονικότητα, τη γέννηση) και του μαύρου που συμβολίζει τη σιωπή, τη στασιμότητα, το θάνατο) στερείται δυναμικής, συμβολίζει την απελπισμένη ακινησία. Η θερμοκρασία των χρωμάτων μετριέται σε Kelvin. Όσο χαμηλότερα τα Kelvin τόσο θερμότερα τα χρώματα. Οι θερμοκρασίες που πρέπει κανείς να συγκρατήσει είναι οι εξής: Θερμοκρασία 3.200 Κ των φιλμ τεχνητού φωτισμού (Tungsten B) καθώς και ειδικών φωτογραφικών λαμπτήρων (λάμπες 3200, συνήθως από 250 μέχρι 1000W). Θερμοκρασία 5500 Κ των φιλμ ημέρας (Daylight) καθώς και ηλεκτρονικού φλας. Υπάρχει σπανιότερα και θερμοκρασία 3400Κ για ένα φιλμ διαφανειών και για ειδικούς λαμπτήρες. Για παράδειγμα ένα ηλιοβασίλεμα μπορεί να έχει θερμοκρασία 2000 Κ και ένας μεσημεριάτικος αλλά συννεφιασμένος ουρανός στη θάλασσα να έχει 10.000Κ 1.5.4. Ιδιότητες των Χρωμάτων Το κόκκινο αποτελεί για τον Kandisky μια ιδιαίτερη περίπτωση. Είναι δυνατόν να έχει τέτοιες μεταβολές, ώστε να παρουσιάζεται είτε ως θερμό είτε ως ψυχρό χρώμα. Γι αυτό και αποτελεί την πρώτη χρωματική προτίμηση αρκετών ανθρώπων. Από το κόκκινο μπορούμε να οδηγηθούμε στο πορτοκαλί (πρόσμειξη με το κίτρινο) ή στο βιολέ (πρόσμειξη με το μπλε). Ακόμα για κάθε χρώμα μπορούμε να διακρίνουμε τον τόνο του (ή αλλιώς την αξία του), δηλαδή τη σχέση του με το φως και κατ επέκταση την πρόσμειξη με το λευκό και το μαύρο (άρα το γκρίζο), την απόχρωσή του δηλαδή τη συμπεριφορά του ως προς τις βασικές κατηγορίες χρωμάτων αλλά και όταν αναμειγνύεται με άλλο χρώμα και την έντασή του ( η αλλιώς τον κορεσμό του), δηλαδή πόσο καθαρό και διαυγές είναι. Η ένταση εξαρτάται από την απόχρωση και τον τόνο. Για κάθε χρωματική απόχρωση, ορίζεται μια τιμή για τα τρία βασικά χρώματα από 0 έως 255 και έτσι έχουμε 256x256x256=16,7 εκατομμύρια δυνατούς συνδυασμούς χρωμάτων. Γενικά πρέπει να σημειωθεί ότι το χρώμα είναι βασικό στοιχείο μιας οπτικής σύνθεσης. Γι αυτό εξάλλου και οι ασπρόμαυρες συνθέσεις αναπτύσσουν μια ιδιαίτερη δυναμική. Βέβαια οι χρωματικοί συνδυασμοί δεν είναι ανεξάρτητοι από το πολιτισμικό 30

περιβάλλον εντός του οποίου αναπτύσσονται, ούτε είναι ανεπηρέαστοι από τις σύγχρονες τάσεις. Οι βασικές αξίες των χρωμάτων πάντα ισχύουν. Ειδικότερα στις οπτικές συνθέσεις ως προς το χρώμα είναι δυνατόν να εντοπισθούν: Η χρωματική δεσπόζουσα. Πρόκειται για την ποσοτική κυριαρχία ενός χρώματος (στις διάφορες αποχρώσεις και εντάσεις του). Η χρωματική δεσπόζουσα αποτελεί το μέσο και την επιλογή για τη δημιουργία ων κατάλληλων εντυπώσεων. Η χρωματική επανάληψη. Πρόκειται για την επανάληψη ενός χρώματος σε διαφορετικές περιοχές της σύνθεσης έτσι ώστε να δημιουργείται ισορροπία ή έλλειψη ισορροπίας. Η χρωματική αντίθεση. Πρόκειται για τη δημιουργία χρωματικών αντιθέσεων σε διαφορετικές περιοχές της σύνθεσης. Οι αντιθέσεις μπορεί να είναι είτε μεταξύ ψυχρών και θερμών χρωμάτων (δηλαδή διαφορετικές αποχρώσεις), είτε ως προς τον τόνο (την αξία) των χρωμάτων μεταξύ σκούρων και φωτεινών, είτε προς τον κορεσμό (την ένταση) των χρωμάτων. Χρωματικά φαινόμενα. Κανένα χρώμα, ανεξάρτητα από την απόχρωση, τον τόνο και την έντασή του, δεν είναι απόλυτο. Πάντα γίνεται αντιληπτό σε σχέση με το οπτικά φαινόμενα, τέτοια ώστε το ίδιο χρώμα να αποπνέει διαφορετική αίσθηση αναλόγως με τα χρώματα που γειτνιάζει. 1.5.5. Η έγχρωμη & ασπρόμαυρη φωτογραφία Η έγχρωμη φωτογραφία στηρίζεται στις ίδιες αρχές με την ασπρόμαυρη σε ό,τι αφορά τις μηχανές, τους φακούς, τα χαρακτηριστικά των φιλμ και τη φωτομέτρηση. Οι λίγες διαφορές έχουν μνημονευτεί ήδη και είναι οι ακόλουθες: 1. Τα επαγγελματικά έγχρωμα φιλμ πρέπει να φυλάγονται στο ψυγείο 2. Τα έγχρωμα αρνητικά φιλμ έχουν μικρότερο εύρος από τα ασπρόμαυρα. Τα έγχρωμα θετικά έχουν ακόμα μικρότερο. Άλλες διαφορές έχουν να κάνουν με τις διαδικασίες στον θάλαμο: 3. Οι έγχρωμες διαδικασίες απαιτούν υψηλότερες θερμοκρασίες και κατά συνέπεια ειδικά μηχανήματα. 4. Η έγχρωμη εκτύπωση πρέπει να γίνεται σε απόλυτο σκοτάδι. 5. Κατά την έγχρωμη εμφάνιση αρνητικών δεν επιτρέπεται καμία αλλαγή χρόνων ή θερμοκρασιών, άρα αποκλείεται η προσωπική επέμβαση. 31