ΜΑΘΗΜΑ AΡΧΑΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΑΘΗΤΗ ΤΑΞΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΟΝΟΜ/ΜΟ: ΗΜΕΡ/ΝΙΑ ΤΕΤΑΡΤΗ 4/1/2017 ΚΑΘ/ΤΡΙΑ ΒΥΖΗ ΦΛΩΡΑ ΒΑΘΜΟΣ: /100, /20 A. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Πλάτωνος Πολιτεία (519 Β D, 520 A) Ἡμέτερον δὴ ἔργον, ἦν δ ἐγώ, τῶν οἰκιστῶν τάς τε βελτίστας φύσεις ἀναγκάσαι ἀφικέσθαι πρὸς τὸ μάθημα ὃ ἐν τῷ πρόσθεν ἔφαμεν εἶναι μέγιστον, ἰδεῖν τε τὸ ἀγαθὸν καὶ ἀναβῆναι ἐκείνην τὴν ἀνάβασιν, καὶ ἐπειδὰν ἀναβάντες ἱκανῶς ἴδωσι, μὴ ἐπιτρέπειν αὐτοῖς ὃ νῦν ἐπιτρέπεται. Τὸ ποῖον δή; Τὸ αὐτοῦ, ἦν δ ἐγώ, καταμένειν καὶ μὴ ἐθέλειν πάλιν καταβαίνειν παρ ἐκείνους τοὺς δεσμώτας μηδὲ μετέχειν τῶν παρ ἐκείνοις πόνων τε καὶ τιμῶν, εἴτε φαυλότερα εἴτε σπουδαιότεραι. Ἔπειτ, ἔφη, ἀδικήσομεν αὐτούς, καὶ ποιήσομεν χεῖρον ζῆν, δυνατὸν αὐτοῖς ὂν ἄμεινον; Ἐπελάθου, ἦν δ ἐγώ, πάλιν, ὦ φίλε, ὅτι νόμῳ οὐ τοῦτο μέλει, ὅπως ἕν τι γένος ἐν πόλει διαφερόντος εὖ πράξει, ἀλλ ἐν ὅλῃ τῇ πόλει τοῦτο μηχανᾶται ἐγγενέσθαι, συναρμόττων τοὺς πολίτας πειθοῖ τε καὶ ἀνάγκῃ, ποιῶν μεταδιδόναι ἀλλήλοις τῆς ὠφελίας ἣν ἂν ἕκαστοι τὸ κοινὸν δυνατοὶ ὦσιν ὠφελεῖν καὶ αὐτὸς ἐμποιῶν τοιούτους ἄνδρας ἐν τῇ πόλει, οὐχ ἵνα ἀφιῇ τρέπεσθαι ὅπῃ ἕκαστος βούλεται, ἀλλ' ἵνα καταχρῆται αὐτὸς αὐτοῖς ἐπὶ τὸν σύνδεσμον τῆς πόλεως. Ἀληθῆ, ἔφη ἐπελαθόμην γάρ. Σκέψαι τοίνυν, εἶπον, ὦ Γλαύκων, ὅτι οὐδ ἀδικήσομεν τοὺς παρ ἡμῖν φιλοσόφους γιγνομένους, ἀλλὰ δίκαια πρὸς αὐτοὺς ἐροῦμεν, προσαναγκάζοντες τῶν ἄλλων ἐπιμελεῖσθαί τε καὶ φυλάττειν. B. Παρατηρήσεις A. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε το απόσπασμα: Ἔπειτ, ἔφη,.. καὶ φυλάττειν. 10 Μονάδες
Β. Να γράψετε τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων: Β1. Στο κείμενο γίνεται λόγος για τους πεπαιδευμένους που πρέπει να επιστρέψουν στη σπηλιά για να μεταδώσουν στους δεσμώτες την αληθινή γνώση. Σ αυτό το θέμα ο Γλαύκωνας διατυπώνει μια εύλογη απορία. α) Ποια είναι η απορία του Γλαύκωνα και ποια η απάντηση του Σωκράτη; β) Να αξιολογήσετε (σχολιάσετε) την απάντηση του Σωκράτη ως προς την πειστικότητά της. 15 Μονάδες Β2. Ποιο είναι το μέγιστο μάθημα για τον Πλάτωνα; Πως εννοεί ο Πλάτωνας την έννοια του αγαθού ; Ποιες λέξεις χρησιμοποιεί για να χαρακτηρίσει το αγαθόν και την πορεία προς αυτό και τι δείχνουν αυτές για το αγαθό; 15 Μονάδες Β3. Η ιδεώδης πολιτεία είναι αριστοκρατική και βασίζεται στο πνεύμα και στην καταγωγή. Ποια είναι τα γνωρίσματα της Τιμοκρατίας, ποια της Ολιγαρχίας και ποια τα ιστορικά πρότυπα αυτών των πολιτευμάτων; 10 Μονάδες Β4. α) Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις (ένα ουσιαστικό και ένα επίθετο) της αρχαίας ή της νέας ελληνικής απλές ή σύνθετες για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: συναρμόττων, ἔφαμεν, πειθοῖ, μεταδιδόναι, ἀφιῇ. β) Να σχηματίσετε ένα ομόρριζο (απλό ή σύνθετο) για καθένα από τους παρακάτω ρηματικούς τύπους, χρησιμοποιώντας την παραγωγική κατάληξη, που σας δίνεται: ἐροῦμεν : -ας μετέχειν : -η ἱκανῶς : - ξη ἀναβῆναι : - μος σύνδεσμον: - μα 10 Μονάδες
ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Ξενοφώντας Απομνημονεύματα Α, 6, 2 4 Ὦ Σώκρατες, ἐγὼ μὲν ᾤμην τοὺς φιλοσοφοῦντας εὐδαιμονεστέρους χρῆναι γίγνεσθαι σὺ δέ μοι δοκεῖς τἀναντία τῆς φιλοσοφίας ἀπολελαυκέναι. ζῇς γοῦν οὕτως ὡς οὐδ ἂν εἷς δοῦλος ὑπὸ δεσπότῃ διαιτώμενος μείνειε σῖτά τε σιτῇ καὶ ποτὰ πίνεις τὰ φαυλότατα, καὶ ἱμάτιον ἠμφίεσαι οὐ μόνον φαῦλον, ἀλλὰ τὸ αὐτὸ θέρους τε καὶ χειμῶνος, ἀνυπόδητός τε καὶ ἀχίτων διατελεῖς. Καὶ μὴν χρήματά γε οὐ λαμβάνεις, ἃ καὶ κτωμένους εὐφραίνει καὶ κεκτημένους ἐλευθεριώτερόν τε καὶ ἥδιον ποιεῖ ζῆν. εἰ οὖν ὥσπερ καὶ τῶν ἄλλων ἔργων οἱ διδάσκαλοι τοὺς μαθητὰς μιμητὰς ἑαυτῶν ἀποδεικνύουσιν, οὕτω καὶ σὺ τοὺς συνόντας διαθήσεις, νόμιζε κακοδαιμονίας διδάσκαλος εἶναι. Λεξιλόγιο διαιτῶμαι = ζω διατίθημι = μεταχειρίζομαι Γ. Να γράψετε τη μετάφραση του κειμένου που σας δόθηκε. Μονάδες 20 Γ1.α) Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις: Σώκρατες: την αιτιατική ενικού αριθμού θέρους: τη δοτική ενικού αριθμού δεσπότῃ: την κλητική ενικού αριθμού χρήματα: τη δοτική πληθυντικού αριθμού διδάσκαλος: τη δοτική ενικού αριθμού. Μονάδες 5 β) Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις: γίγνεσθαι: τον ίδιο τύπο στον Αόριστο β
ζῇς: γ ενικό πρόσωπο προστακτικής ενεστώτα λαμβάνεις: το ίδιο πρόσωπο στο μέλλοντα της ίδιας φωνής διατελεῖς: το ίδιο πρόσωπο στον άλλο αριθμό στον ίδιο χρόνο. κτωμένους: το γ ενικό πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα. Μονάδες 5 Γ2. α) Να προσδιορίσετε το συντακτικό ρόλο των παρακάτω λέξεων: τούς φιλοσοφοῦντας, ἀπολελαυκέναι, ποτά, ἀνυπόδητος, μιμητάς, κακοδαιμονίας. Μονάδες 6 β) Να βρείτε και να χαρακτηρίσετε τον υποθετικό λόγο του κειμένου και να τον μετατρέψετε έτσι ώστε να δηλώνει το προσδοκώμενο. Μονάδες 4
Eνδεικτικές απαντήσεις ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ: Πλάτωνος Πολιτεία (519 Β D, 520 A) Α) Μετάφραση Και λοιπόν θα τους αδικήσουμε, είπε, και θα τους κάνουμε να ζουν χειρότερα, ενώ τους είναι δυνατό να ζουν καλύτερα; Φίλε μου, λησμόνησες ξανά, είπα εγώ, ότι αυτό δεν αποτελεί μέλημα του νόμου (: ότι αυτό δεν ενδιαφέρει το νόμο), πώς δηλαδή μία κάποια κοινωνική τάξη θα ευτυχήσει υπερβολικά (: εξαιρετικά) μέσα σε μια πόλη, αλλά ζητεί να βρει τρόπο (: επιδιώκει) να πραγματοποιήσει αυτό (: την ευδαιμονία) για ολόκληρη την πόλη, ενώνοντας αρμονικά τους πολίτες με την πειθώ (: την πειστικότητα) και την ανάγκη, κάνοντάς τους (: γινόμενος αίτιος) να μοιράζονται μεταξύ τους (: να δίνει ο ένας στον άλλο) την ωφέλεια, όποια ο καθένας τους είναι σε θέση (: έχει τη δυνατότητα) να παρέχει στο κοινό (: να ωφελεί το κοινό) και ο ίδιος δημιουργώντας (: μορφώνοντας) τέτοιους άνδρες στην πόλη, όχι για να τους αφήνει να τρέπονται (: να βαδίζουν) όπου ο καθένας τους θέλει, αλλά για να τους χρησιμοποιεί (: για να τους μεταχειρίζεται) ο ίδιος για τον ενωτικό δεσμό της πόλης. Αλήθεια, είπε. Πράγματι το ξέχασα. Γλαύκων, σκέψου λοιπόν, είπα, ότι ούτε θα αδικήσουμε αυτούς που γίνονται φιλόσοφοι στην πόλη μας, αλλά θα προβάλουμε δίκαιη δικαιολογία προς αυτούς, όταν τους αναγκάζουμε (: τους υποχρεώνουμε) να αναλαμβάνουν τη φροντίδα των άλλων και τη φύλαξη. Β1. α) Αναφορά στον εξαναγκασμό των πεπαιδευμένων (βελτίστας φύσεις) να φθάσουν στο μέγιστο μάθημα για να προσφέρουν, μορφώσουν τους υπόλοιπους πολίτες (επιστροφή στον πολιτικό βίο). Αναφορά στην εύλογη απορία του Γλαύκωνα είναι δυνατόν να ζουν καλύτερα και αναγκάζονται να ζουν χειρότερα;
Η απορία του στηρίζεται στη δυσχερέστερη θέση του ατόμου (ατομοκεντρικός). Ο Σωκράτης απαντά αντιπαρατίθεται στον προβληματισμό του Γλαύκωνα, τον αναιρεί αναφερόμενος στις λειτουργίες του νόμου, το ρόλο του νόμου, τον οποίο προσωποποιεί: 1) συνοχή πολιτών (συναρμόττων) διατήρηση συνεκτικών δεσμών μέσω του νόμου με την πειθώ ( εξασφάλιση αρμονίας, συνοχής, ευημερία) και την ανάγκη ( συμμετοχή στη συνοχή ευδαιμονία). Οριοθετεί με αυτό τον τρόπο τις συμπεριφορές και εξασφαλίζει την κοινωνική αρμονία, ευημερία (συνολική ευημερία πόλης, ψυχής). 2) Αναφέρεται στο έργο του κάθε πολίτη: κάθε άτομο έχει γεννηθεί και εκπαιδευτεί σε ένα συγκεκριμένο έργο το οποίο εκτελεί χωρίς να πολυπραγμονεί. Πράττει ο καθένας αυτό που έχει καθορισθεί, δεν παρακωλύει, το έργο των άλλων, σέβεται, συνεργάζεται, προσφέρει στο κοινωνικό σύνολο το καλύτερο δυνατό (την ωφέλεια) με σκοπό την κοινωνική ευημερία. Εξασφαλίζεται η συνοχή, αρμονία κοινωνίας. 3) Οι πολίτες έχουν μάθει στην κοινωνική προσφορά. Ο νόμος δημιουργεί δημιουργικούς πολίτες (ἐμποιῶν), ικανούς πολίτες με πνευματικά εφόδια, ηθικές αξίες, βούληση, επιλογές να ακολουθήσουν αυτό που επιθυμούν) (βούλεται) που μέσω της παιδείας είναι η ευημερία του συνόλου. Οι ίδιοι οι πολίτες μαθαίνουν να προσφέρουν στη συνοχή της κοινωνίας να προσφέρουν στη συνοχή της κοινωνίας ( σύνδεσμον ) συμβάλλοντας στην ευδαιμονία. Όταν ευδαιμονεί η πόλη ευδαιμονεί και η ατομική ψυχή. Κοινωνία άτομο αλληλοεξαρτώνται. Μέσα στην κοινωνία δίνεται η δυνατότητα στους πολίτες να αξιοποιούν τις ικανότητες τους, τις ηθικές αξίες που έχουν αποκτήσει, να μην απομονώνονται, να προσφέρουν, να ανταμείβονται βοηθώντας τους άλλους, να απολαμβάνουν κοινωνικές τιμές και διακρίσεις (ἄλλων ἐπιμελεῖσθαι τέ και φυλάττειν).
β) Το επιχείρημα παρουσιάζεται ορθό όχι πειστικό. Εξακολουθεί μια ομάδα ανθρώπων να εξαναγκάζονται να μην επιθυμούν να προσφέρουν να δυστυχούν να μην έχουν ευδαιμονία. Είναι δεοντολογικό παρουσιάζει αυτό που θα έπρεπε να γίνεται και όχι αυτό που συμβαίνει στην πραγματικότητα. Β2) Ο Πλάτωνας δε δίνει σαφή ερμηνεία του όρου ἀγαθόν αλλά αρκείται σε υπαινιγμούς. Γι αυτό στην αρχαιότητα το Πλάτωνος αγαθόν ήταν παροιμιακή έκφραση για κάτι το ασαφές και το σκοτεινό. Ωστόσο το αγαθό όπως προκύπτει μέσα από το έργο του Πλάτωνα μπορεί να οριστεί ως εξής: σχόλιο βιβλίου. Για να ορίσει την έννοια του αγαθού χρησιμοποιεί τους όρους μέγιστον μάθημα, ἀναβῆναι, ἀνάβασιν, ἀναβάντες, ἴδωσι, ἀφικέσθαι, ἰδεῖν. Η ιδέα του αγαθού χαρακτηρίζεται μέγιστον μάθημα για τους ανθρώπους. Είναι απαραίτητο να το διδαχθούν όλοι οι πολίτες και κυρίως όσοι επιθυμούν να κυβερνήσουν μια πολιτεία. Χρησιμοποιεί τύπους από το ρήμα αναβαίνω για να τονίσει την κοπιώδη, δύσκολη, επίπονη πορεία κατάκτηση του. Η ανάβαση για την απόκτηση μιας υψηλής ιδέας είναι ακόμα δυσκολότερη. Προϋποθέτει φυσικές αρετές, δυνατότητες που έχουν δοθεί στον άνθρωπο από τη φύση αλλά και ατομική προσπάθεια και ατομικό αγώνα, επιμονή, υπομονή, προσήλωση στην ιδέα κατάκτησης του με κύριο στόχο την εξασφάλιση της ευδαιμονίας. Μέσω του προσωπικού αγώνα ο άνθρωπος θα καταφέρει να φθάσει (ἀφικέσθαι) στον κόσμο των Ιδεών, του Ήλιου, του φωτός, της απόλυτης γνώσης. Θα μάθει και θα γνωρίσει ἰδεῖν, ἴδωσι το αγαθό, την αλήθεια και θα κερδίσει ευημερία και ευδαιμονία. Β3) Εισαγωγή Πολιτεία σχολικό βιβλίο Κεφ. 14 φαύλες πολιτείες από την αρχή Η ιδεώδης πολιτεία είναι αριστοκρατική έως. για να πλουτίζουν οι ίδιοι ακόμη πιο πολύ. Β4) α) συναρμόττων : αρμονία, αρμονικός ἔφαμεν : φάση, αποφασιστικός πειθοῖ : πιθανότητα, πίστη, πειστικός, πειθήνιος μεταδιδόναι : μετάδοση, μεταδοτικός ἀφιῇ : εφετείο, εφέτης
β) ἐροῦμεν : ρήτορας μετέχειν : μέθεξη, συμμετοχή ἱκανῶς : άφιξη ἀναβῆναι : προσβάσιμος, βαθμός, βωμός σύνδεσμον : υπόδημα, δεσμά ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ: Ξενοφώντας Απομνημονεύματα Α, 6, 2 4 Γ) Σωκράτη, εγώ νόμιζα ότι έπρεπε οι φιλόσοφοι να γίνονται ευτυχέστεροι. συ όμως νομίζω ότι έχεις απολαύσει από τη φιλοσοφία τα αντίθετα. Διότι το να ζεις όπως δε θα υπέμενε κανένας δούλος ο οποίος διατάζεται από τον αφέντη του. και τρως τροφή και πίνεις ποτά τα πιο ευτελή και ντύνεσαι με ιμάτιο όχι μόνο ευτελές, αλλά και το ίδιο κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και τον χειμώνα και διαρκώς είσαι ανυπόδητος και χωρίς χιτώνα. Επιπλέον δε λαμβάνεις χρήματα, τα οποία και όταν τα απαιτούμε μας ευχαριστούν και όταν τα έχουμε ήδη απαιτήσει μας κάνουν να ζούμε και πιο ελεύθερα και πιο ευχάριστα. Εάν λοιπόν, όπως οι δάσκαλοι των άλλων έργων αποδεικνύουν τους μαθητές ως μιμητές των ίδιων, και εσύ θα καταστήσεις τους μαθητές σου ως μιμητές του εαυτού σου, γνώριζε ότι είσαι δάσκαλος δυστυχίας. Γ1. α) Σωκράτες : Σωκράτη θέρους : θέρει δεσπότη : δέσποτα χρήματα : χρήμασι διδάσκαλος : διδασκάλῳ Γ1. β) γίγνεσθαι : γενέσθαι ζῇς : ζήτω λαμβάνεις : λήψει/ ῃ διατελεῖς : διατελεῖτε κτωμένους : κτᾶται
Γ2.α) o τούς φιλοσοφοῦντας: επιθετική μετοχή ως υποκείμενο στο απαρέμφατο γίγνεσθαι. o ἀπολελαυκέναι: ειδικό απαρέμφατο ως αντικείμενο στο ρήμα δοκεῖς. o ποτά: σύστοιχο αντικείμενο στο ρήμα πίνεις. o ἀνυπόδητος: κατηγορούμενο στο υποκείμενο: σύ, μέσω του ρήματος διατελεῖς. o μιμητάς: κατηγορούμενο του αντικειμένου στο μαθητάς. o κακοδαιμονίας: ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός ως γενική αντικειμενική στο διδάσκαλος. Γ2. β) εἰ διαθήσεις. νόμιζε: υποθετικός λόγος που δηλώνει το πραγματικό. Στην υπόθεση έχουμε εἰ + οριστική (διαθήσεις) και απόδοση προστακτική (νόμιζε). ἐάν διατίθης / διαθῇς νομίσεις/ νόμισον. στην