vii ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Eισαγωγή-Η έννοια της Ποινικής Δικονομίας... 1 2. Η πρακτική σημασία της διάκρισης μεταξύ ποινικού δικαίου και ποινικής δικονομίας... 3 ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ 1. Οι πηγές της Ποινικής Δικονομίας... 4 2. Η ερμηνεία των κανόνων της Ποινικής Δικονομίας... 4 3. Τα χρονικά όρια των ποινικών δικονομικών κανόνων... 5 4. Τα προσωπικά όρια ισχύος των ποινικών δικονομικών κανόνων... 6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ 1. Τα δικονομικά συστήματα... 8 α. Το εξεταστικό σύστημα... 8 β. Το κατηγορητικό σύστημα... 8 γ. Το μεικτό δικονομικό σύστημα... 10 2. Οι αρχές που διέπουν το ισχύον σύστημα... 11 Α. Οι αρχές που διέπουν την ποινική δίωξη... 11 α. Η αρχή της αυτεπάγγελτης δίωξης των εγκλημάτων. Η αρχή της κρατικής δίωξης... 11 β Η αρχή της αυτοτελούς δίωξης των εγκλημάτων.... 11 γ. Η αρχή της νομιμότητας της ποινικής δίωξης... 11 Β. Αρχές που διέπουν την προδικασία... 14 α. Η αρχή της μυστικότητας... 16 β. Η αρχή της έγγραφης διαδικασίας... 16 γ. Η αρχή της έλλειψης αντιδικίας... 16 δ. Άλλες αρχές:... 17 αα) αρχή της αναγκαιότητας... 17 ββ) αρχή της απαγόρευσης του υπερμέτρου... 17 γγ) Η αρχή της αναγκαίας αναλογίας... 17 δδ) Η αρχή της προσφορότητας... 17 Γ. Αρχές που διέπουν την κύρια διαδικασία... 18 α. Η αρχή της δημοσιότητας... 19 β. Η αρχή της προφορικότητας... 21 γ. Η αρχή της αμεσότητας... 21 δ. Η αρχή της συνεχούς παρουσίας και η αρχή της συγκεντρωτικής διαδικασίας... 22 ε. Η αρχή της αντιδικίας... 23 στ. Η αρχή της κατ αντιμωλία διεξαγωγής της δίκης... 24
viii Δ. Αρχές που διέπουν όλα τα στάδια της ποινικής δίκης... 24 α. Η αρχή της ισότητας των όπλων... 24 β. Η αρχή της εκατέρωθεν ακρόασης... 25 γ. Η αρχή της καλής πίστης και των χρηστών ηθών... 25 δ. Η αρχή του καθήκοντος αλήθειας... 26 ε. Η αρχή της αιτιολογίας... 26 στ. Η αρχή της ταχείας διεξαγωγής της δίκης... 27 ζ. Η αρχή του σεβασμού και της προστασίας της αξίας του ανθρώπου... 27 η. Η αρχή της δίκαιης δίκης (Fair trial)... 28 θ. Η αρχή της δικαστικής ακρόασης... 28 ι. Η αρχή της ολόπλευρης διερεύνησης της υπόθεσης... 28 ια. Η αρχή της δικαστικής βοήθειας... 30 ιβ. Η αρχή της αυτεπάγγελτης εκδίκασης της υπόθεσης... 30 ιγ. Η αρχή της αυτεπάγγελτης διεξαγωγής της δίκης... 30 ιδ. Η αρχή της οικονομίας της δίκης... 30 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ Η ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΗ 1. Γενικά... 31 2. Η έννομη σχέση της ποινικής δίκης... 31 3. Το αντικείμενο της ποινικής δίκης... 33 4. Το δεδικασμένο... 34 5. Οι δικονομικές προϋποθέσεις... 38 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ΤΑ ΠΟΙΝΙΚΑ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΑ 1. Γενικά... 40 2. Τα ποινικά δικαστήρια και η συγκρότησή τους... 41 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ ΚΑΙ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΠΟΙΝΙΚΩΝ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΩΝ 1. Η ποινική δικαιοδοσία... 46 2. Η αρμοδιότητα των ποινικών δικαστηρίων... 48 Α. Η καθ ύλην αρμοδιότητα... 48 Β. Η κατά τόπο αρμοδιότητα... 52 Γ. Ειδικότερα ζητήματα... 54 α. Αρμοδιότητα για τα εγκλήματα που τελούνται στο ακροατήριο... 54 β. Ο προσδιορισμός της καθ ύλην αρμοδιότητας... 55 γ. Η έρευνα της αρμοδιότητας... 56 Δ. Η λειτουργική αρμοδιότητα... 57 3. Η αρμοδιότητα λόγω συνάφειας... 58
ix 4. Η αρμοδιότητα λόγω συμμετοχής... 60 5. Η διατήρηση της αρμοδιότητας λόγω συνάφειας ή συμμετοχής... 62 6. Σύγκρουση και κανονισμός αρμοδιότητας... 62 7. Η αρμοδιότητα κατά παραπομπή... 63 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ ΤΑ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΔΙΚΗΣ 1. Γενικά... 65 2. Ο ποινικός δικαστής... 65 Α. Λόγοι αποκλεισμού... 66 Β. Λόγοι εξαίρεσης... 67 Γ. Αποχή δικαστικού προσώπου... 67 3. Ο εισαγγελέας... 68 α. Η αρχή της ανεξαρτησίας της εισαγγελικής αρχής... 69 β. Η αρχή του αδιαιρέτου και ενιαίου της εισαγγελικής αρχής... 69 γ. Η αρχή της ιεραρχικής υποταγής... 70 4. Ο κατηγορούμενος... 71 5. Ο πολιτικώς ενάγων... 73 6. Ο αστικώς υπεύθυνος... 80 7. Ο συνήγορος υπεράσπισης... 82 8. Τα δικαιώματα των διαδίκων... 84 Α. Δικαιώματα του κατηγορουμένου... 84 Β. Δικαιώματα πολιτικώς ενάγοντα... 88 Γ. Δικαιώματα αστικώς υπευθύνου... 89 Δ. Κυρώσεις... 89 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ ΔΙΑΔΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ 1. Γενικά... 90 2. Η απόφαση... 90 3. Το βούλευμα... 92 4. Η διάταξη... 92 5. Ακυρότητα... 92 6. Τα πρακτικά... 93 7. Οι εκθέσεις... 93 8. Επιδόσεις και κοινοποιήσεις... 93 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ ΟΙ ΠΡΟΘΕΣΜΙΕΣ 1. Έννοια και είδη προθεσμιών... 97 2. Η προθεσμία εμφάνισης στην προδικασία... 98 3. Η προθεσμία εμφάνισης στο ακροατήριο... 98 4. Υπολογισμός των προθεσμιών... 98
x ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤΟ ΟΙ ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΑΚΥΡΟΤΗΤΕΣ 1. Έννοια και διακρίσεις ακυροτήτων... 100 2. Οι απόλυτες ακυρότητες... 100 3. Οι σχετικές ακυρότητες... 103 4. Ειδικότερα χαρακτηριστικά και διαφορές των σχετικών ακυροτήτων... 104 5. Κήρυξη ακυρότητας. Επανάληψη των άκυρων πράξεων... 106 6. Συνέπειες της ακυρότητας... 107 7. Η ανύπαρκτη ή ανυπόστατη δικονομική πράξη... 107 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ Η ΑΠΟΔΕΙΞΗ 1. Γενικά Διακρίσεις αποδείξεων... 109 Διακρίσεις των αποδείξεων... 109 Αρχές που διέπουν την απόδειξη... 110 2. Οι ενδείξεις... 120 3. Η αυτοψία... 121 4. Η πραγματογνωμοσύνη... 122 Α. Οι πραγματογνώμονες - Ανάλυση D.N.A... 122 Β. Οι τεχνικοί σύμβουλοι... 124 5. Οι μάρτυρες... 125 6. Η ομολογία... 133 7. Τα έγγραφα... 134 8. Οι ερμηνείς... 135 ΒΙΒΛΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Η ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΩΞΗ 1. Η άσκηση της ποινικής δίωξης-ορισμός... 136 A. Ορισμός... 136 Β. Κίνηση και άσκηση ποινικής δίωξης... 136 Γ. Ποιός κινεί την ποινική δίωξη... 136 Δ. Η ποινική δίωξη in rem και όχι in personam... 137 Ε. Πώς κινείται η ποινική δίωξη... 137 ΣΤ.Τα αποτελέσματα της κίνησης της ποινικής δίωξης... 138 2. Οι λόγοι έγερσης της ποινικής δίωξης... 139 Α. Η έγκληση... 140 Β. Πρόσωπα που έχουν δικαίωμα για έγκληση... 140 Γ. Η προθεσμία της έγκλησης... 142 Δ. Το αδιαίρετο της έγκλησης... 143 Ε. Παραίτηση και ανάκληση της έγκλησης... 144 ΣΤ.Οι λόγοι παραδοχής της έγκλησης... 145 Ζ. Η μήνυση... 146
xi Η. Τρόπος άσκησης έγκλησης και μήνυσης... 147 Θ. Ειδικότερα ζητήματα... 147 Ι. Αναφορά ιδιωτών... 148 ΙΑ. Η αίτηση δίωξης... 148 ΙΒ. Η άδεια δίωξης... 149 ΙΓ. Η ανακοίνωση... 150 ΙΔ. Η έκθεση δικαστή... 150 ΙΕ. Οι πληροφορίες του εισαγγελέα-προσωπική γνώση... 150 ΙΣΤ. Η αστυνομική προανάκριση-το αυτόφωρο έγκλημα... 150 3. Η απόρριψη της έγκλησης και η αρχειοθέτηση της μήνυσης... 153 Α. Νόμω και ουσία αβάσιμη μήνυση ή έγκληση... 153 Β. Η προκαταρκτική εξέταση... 154 Γ. Η προσφυγή κατά του προβουλεύματος... 156 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΤΑ ΣΤΑΔΙΑ ΤΗΣ ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΔΙΚΗΣ 1. Γενικά... 158 2. Η προδικασία... 158 3. Η ανάκριση... 159 Α. Η προανάκριση... 160 α. Αστυνομική προανάκριση Ακυρότητα... 162 β. Ποιοί ενεργούν την προανάκριση... 160 1. Γενικοί ανακριτικοί υπάλληλοι... 162 2. Ειδικοί ανακριτικοί υπάλληλοι... 162 γ. Πότε δεν είναι αναγκαία η προανάκριση... 163 δ. Τρόποι περάτωσης της προανάκρισης... 163 ε. Αρχειοθέτηση της δικογραφίας... 164 Β. Η κύρια ανάκριση... 165 α. Ορισμός... 165 β. Πότε αρχίζει η κύρια ανάκριση... 165 γ. Σε ποιά εγκλήματα ενεργείται κύρια ανάκριση... 165 δ. Διαφωνία του ανακριτή... 165 ε. Οι ενέργειες του ανακριτή... 166 στ. Η εξουσία του ανακριτή... 166 ζ. Η περάτωση της κύριας ανάκρισης... 167 ε. Οι διαφορές προανάκρισης και κύριας ανάκρισης... 172 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ ΟΙ ΑΝΑΚΡΙΤΙΚΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ 1. Γενικά... 174 2. Οι έρευνες-ορισμός-προϋποθέσεις... 174 Είδη έρευνας... 175 α. Η έρευνα σε κατοικία... 175
xii β. Η σωματική έρευνα... 177 γ. Έρευνα σε γραφείο δικηγόρου... 178 δ. Σύνταξη έκθεσης και μεσεγγύησης... 178 3. Η κατάσχεση... 178 Είδη κατασχέσεων... 178 4. Η απολογία (εξέταση) του κατηγορουμένου... 181 5. Η σύλληψη του κατηγορουμένου... 183 6. Η προσωρινή κράτηση του κατηγορουμένου και οι περιοριστικοί όροι... 186 7. Η απαγόρευση εξόδου από τη χώρα... 193 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΝΩΠΙΟΝ ΤΩΝ ΔΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΙΩΝ 1. Γενικά... 195 2. Είδη βουλευμάτων... 196 3. Αρμοδιότητα των συμβουλίων... 198 4. Η διαδικασία στα συμβούλια... 199 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ Η ΚΥΡΙΑ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ 1. Γενικά... 203 2. Η προπαρασκευαστική διαδικασία... 203 3. Η προσφυγή κατά της απ ευθείας κλήσης... 207 4. Γνωστοποίηση των μαρτύρων... 210 5. Κλήτευση των μαρτύρων... 211 6. Η διαδικασία στο ακροατήριο... 213 Α. Γενικά... 213 Β. Καθήκοντα και δικαιώματα του διευθύνοντα τη συζήτηση... 213 7. Η έναρξη της διαδικασίας στο ακροατήριο... 215 8. Η αποδεικτική διαδικασία... 216 9. Οι αγορεύσεις... 221 10. Πώς τελειώνει η ποινική δίκη... 223 11. Η αίτηση ακύρωσης της διαδικασίας (άρθρο 341 ΚΠΔ)... 223 Α. Προσωπική εμφάνιση του κατηγορουμένου... 223 Β. Αίτηση ακύρωσης της διαδικασίας... 223 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ ΟΙ ΕΙΔΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ 1. Γενικά... 227 2. Οι συνοπτικές διαδικασίες... 227 Α. Η επ αυτοφώρω διαδικασία... 227 α. Πταισμάτων... 227 β. Πλημμελημάτων... 228
xiii Β. Η διαδικασία των εγκλημάτων που βεβαιώνονται με έκθεση... 230 Γ. Αντιρρήσεις... 230 3. Η διαδικασία κατ απόντων και φυγοδίκων... 230 Α. Η διαδικασία στα πλημμελήματα... 231 Η αίτηση ακύρωσης της απόφασης (άρθρο 430 ΚΠΔ)... 232 Β. Η διαδικασία κατ απόντων και φυγοδίκων στα κακουργήματα... 233 4. Η δικαστική συνδρομή... 235 Η έκδοση... 235 ΒΙΒΛΙΟ ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΤΑ ΕΝΔΙΚΑ ΜΕΣΑ Γενικά... 238 Οι Γενικές διατάξεις των ενδίκων μέσων... 239 1. Γενικά... 239 2. Οι προϋποθέσεις άσκησης των ένδικων μέσων... 239 3. Η άσκηση ένδικων μέσων από τον εισαγγελέα... 244 4. Παραίτηση από τα ένδικα μέσα... 245 5. Το απαράδεκτο του ένδικου μέσου... 246 6. Τα αποτελέσματα των ένδικων μέσων... 247 Οι ειδικές διατάξεις των ένδικων μέσων... 255 1. Η έφεση... 255 Α. Έφεση κατά βουλευμάτων... 255 Δικαιούμενα πρόσωπα προσβαλλόμενα βουλεύματα... 256 Προϋποθέσεις παραδεκτού... 256 Προθεσμία άσκησης... 257 Αποτελέσματα... 257 Β. Η έφεση κατ αποφάσεων... 257 1. Αθωωτικές αποφάσεις... 257 2. Καταδικαστικές αποφάσεις... 258 Από τον πολιτικώς ενάγοντα... 258 Από τον κατηγορούμενο... 258 Από τον εισαγγελέα, δημόσιο κατήγορο... 259 Προθεσμία άσκησης της έφεσης... 260 Διατυπώσεις άσκησης της έφεσης... 261 Αποτελέσματα της έφεσης... 261 Η διαδικασία της έφεσης... 263 2. Η αναίρεση... 265 Α. Αναίρεση κατά βουλευμάτων... 265 α. Δικαιούμενα πρόσωπα-προσβαλλόμενα βουλεύματα... 265 β. Λόγοι αναίρεσης... 266
xiv γ. Προθεσμία... 267 δ. Αποτελέσματα... 267 ε. Η διαδικασία στον Άρειο Πάγο... 267 Β. Αναίρεση κατ αποφάσεων... 267 α. Κατά ποίων αποφάσεων επιτρέπεται... 267 β. Ποιοί ζητούν την αναίρεση... 268 γ. Προθεσμία... 269 δ. Τρόπος άσκησης της αναίρεσης... 269 ε. Πρόσθετοι λόγοι αναίρεσης... 270 στ. Οι λόγοι αναίρεσης... 270 ζ. Αυτεπάγγελτη εξέταση... 277 η. Αποτελέσματα της αναίρεσης... 277 θ. Η διαδικασία στον Άρειο Πάγο... 278 ι. Η συζήτηση στο δικαστήριο της παραπομπής... 279 ια. Η αναίρεση υπέρ του νόμου... 280 ιβ. Η αίτηση ανάκλησης... 280 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΟΙ ΕΚΤΑΚΤΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ 1. Γενικά... 281 2. Η επανάληψη της διαδικασίας... 281 3. Η αποκατάσταση... 283 4. Αποζημίωση εκείνων που κρατήθηκαν και μετέπειτα αθωώθηκαν... 284 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ Η ΕΚΤΕΛΕΣΗ 1. Οι εκτελεστές αποφάσεις... 286 2. Τα όργανα της εκτέλεσης... 287 3. Εκτέλεση περισσότερων αποφάσεων... 287 4. Τέλος των ποινών... 288 ΒΑΣΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 289 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ...Ι ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΑ...ΧLIΧ