1 (ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΥΠΟΥ - ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΥ - ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΝΤΑΣ ΤΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΟΜΕΝΕΣ ΓΕΝΕΕΣ - ΣΥΖΗΤΗΣΗ Γ. Α. ΠΑΠΑΝ ΡΕΟΥ, R.T. ERDOGAN, L. GONZI, S. FAYYAD ΚΑΙ P. MAYSTADT, ΣΤΗ ΙΑΣΚΕΨΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΣΤΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΥ Αθήνα, 23 Οκτωβρίου 2010 Ο Πρωθυπουργός, Γιώργος Α. Παπανδρέου, συµµετείχε χθες, στο πλαίσιο της ιάσκεψης για την Κλιµατική Αλλαγή στη Μεσόγειο, σε ειδική συνεδρίαση µε θέµα: «Προστατεύοντας τη Μεσόγειο για τις επόµενες γενεές». Στη συνεδρίαση συµµετείχαν ο Πρωθυπουργός της Τουρκίας, Recep Tayyip Erdogan, ο Πρωθυπουργός της Μάλτας, Lawrence Gonzi, ο Πρωθυπουργός της Παλαιστινιακής Αρχής, Salam Fayyad και ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, Philippe Maystadt. Ακολουθεί το πλήρες κείµενο της συζήτησης: J. SACHS: Κύριοι Πρωθυπουργοί, εξ ονόµατος όλων εκείνων που δεν είναι Πρωθυπουργοί σε αυτή την αίθουσα, επιτρέψτε µου να σας συγχαρώ για τη συναρπαστική και ιδιαίτερα ουσιαστική πρωτοβουλία, την οποία εγκαινιάσατε επίσηµα, µε αυτή τη σηµαντική διακήρυξη. Θεωρώ ότι δίνει ελπίδα στην περιοχή αυτή και αποτελεί ελπίδα και πρωτοπορία για τον κόσµο. Πιστεύω δε, ότι όλοι εµείς νιώθουµε ότι είµαστε µάρτυρες ενός πραγµατικά ιστορικού γεγονότος. Είµαστε ιδιαίτερα ευτυχείς, γνωρίζοντας ότι η πρωτοβουλία αυτή θα προχωρήσει, µε την ισχυρή συµµετοχή των Κυβερνήσεων που εκπροσωπούνται εδώ. Έχω το προνόµιο να υποβάλω ορισµένες ερωτήσεις εξ ονόµατος όλων µας, συµπεριλαµβανοµένων και των ερωτήσεων που εστάλησαν σε µια ιστοσελίδα, η οποία συγκέντρωσε ερωτήσεις για σας. Αρχίζοντας, λοιπόν, θα ήθελα να απευθύνω την πρώτη ερώτηση στον Πρωθυπουργό Ερντογάν και να σας ζητήσω να µας περιγράψετε, κύριε Πρωθυπουργέ, τα βήµατα που ακολουθεί η Τουρκία για την κλιµατική αλλαγή, για την αντιµετώπισή της και πώς πιστεύετε ότι η πρωτοβουλία αυτή θα βοηθήσει την Τουρκία και θα συµβάλλει στις ευρύτερες προσπάθειες της περιοχής. R. T. ERDOGAN: (Ανεπίσηµη µετάφραση) Κατ' αρχήν, βεβαίως, θα ήθελα να εκφράσω στον πολύτιµο και αξιόλογο φίλο µου, Γιώργο Παπανδρέου, τις ευχαριστίες µου γι' αυτή την εξαιρετική διοργάνωση και γι' αυτή την εξαιρετική πρωτοβουλία. Από τη στιγµή που υπογράψαµε τη Συνθήκη του Κιότο, εµείς ασχοληθήκαµε µε το θέµα της κλιµατικής αλλαγής και έχουµε µεγάλη ευαισθησία για όλα τα θέµατα που αφορούν στο περιβάλλον. Κάθε θέµα, που θα επηρεάσει την ισορροπία της φύσης, µας βρίσκει εξαιρετικά ευαίσθητους και πιστεύουµε πως δεν µπορούµε παρά να συνεχίσουµε να επιδεικνύουµε αυτή την ευαισθησία. Φροντίζουµε, ώστε η ανάπτυξη να µην έχει σαν αποτέλεσµα την καταστροφή της φύσης. Στο πλαίσιο αυτής της προσέγγισης, έχουµε ετοιµάσει ένα σχέδιο δράσης για την κλιµατική αλλαγή, που εντάσσεται στο αναπτυξιακό µας πρόγραµµα 2007-2013. Έχουµε δώσει ιδιαίτερη έµφαση στα θέµατα που αφορούν στο περιβάλλον. Επίσης, έχουµε ανοίξει για διαπραγµάτευση το κεφάλαιο για το περιβάλλον στις συνοµιλίες για την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. και στο πλαίσιο αυτών των εξελίξεων, προωθούµε την εναρµόνιση της νοµοθεσίας µας στον τοµέα του περιβάλλοντος.
2 Στις µεταφορές, τα απόβλητα, την κτηνοτροφία, τη γεωργία, τις κατασκευές, τη δασοκοµία και σε άλλους τοµείς, έχουν ξεκινήσει σηµαντικές αλλαγές και ρυθµίσεις. Με το νέο νόµο για το περιβάλλον, καθιερώσαµε επίσης αυστηρότερα µέτρα για τον έλεγχο των εκποµπών αερίων. Επίσης, εφαρµόζουµε µια νέα αντιµετώπιση για τα θέµατα των στερεών αποβλήτων και της ποιότητας της ατµόσφαιρας. Λόγω της αυξανόµενης ζήτησης για ενέργεια, εστιάζουµε την προσοχή µας στην ενεργειακή απόδοση, στην εξοικονόµηση ενέργειας και στη χρήση ανανεώσιµων πηγών ενέργειας και έχουµε ήδη ψηφίσει νόµους για όλους αυτούς τους τοµείς. Π.χ., η υδροηλεκτρική ενέργεια της Τουρκίας υπολογίζεται ότι είναι 40.000 MW. Στον τοµέα της αιολικής ενέργειας, υπάρχει δυνατότητα παραγωγής 20.000 MW ετησίως. Η ηλιακή ενέργεια αποτελεί επίσης έναν πολύ σηµαντικό τοµέα και γι αυτό προωθούµε και την ηλιακή ενέργεια. Στη χώρα µας, έχουµε 2.640 ώρες ηλιοφάνειας ετησίως και προσπαθούµε να αξιοποιήσουµε την ευκαιρία αυτή µε τον καλύτερο τρόπο. Και µε αυτή την έννοια, παρέχεται στον ιδιωτικό τοµέα σηµαντική δυνατότητα να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες αυτές και εµείς παροτρύνουµε τον ιδιωτικό µας τοµέα να δραστηριοποιηθεί στους τοµείς αυτούς. Επίσης, έχουµε δεσµευθεί ως χώρα, να λάβουµε τα αναγκαία µέτρα και στο διεθνή χώρο για το θέµα της κλιµατικής αλλαγής. Στο πλαίσιο της ιεθνούς Συµφωνίας για την Κλιµατική Αλλαγή, προβήκαµε σε ενέργειες, προκειµένου να προσχωρήσουµε στο Πρωτόκολλο του Κιότο, ενώ συµµετέχουµε ενεργά στις διαπραγµατεύσεις για το θέµα της κλιµατικής αλλαγής, µετά το 2012. J. SACHS: Σας ευχαριστώ πολύ. Είναι όντως ενθαρρυντικό να ακούει κανείς, πόσο ολοκληρωµένα και εστιασµένα στο µέλλον είναι τα µέτρα σας. Πιστεύω δε, ότι θα αποτελέσουν σηµαντικό οδηγό γι' αυτή την περιφερειακή πρωτοβουλία. Θα ήθελα να στραφώ τώρα προς τον Πρωθυπουργό της Μάλτας και να ρωτήσω τον κύριο Gonzi, για το θέµα της κοινής γνώµης στην περιοχή. Μιλήσαµε σήµερα το πρωί, για το γεγονός ότι επικρατεί µεγάλη σύγχυση στον λαό των ΗΠΑ. Τι γίνεται µε την κοινή γνώµη στην Ευρώπη γενικότερα, αλλά και στην περιοχή της Μεσογείου; Πώς µπορούµε να βοηθήσουµε και πώς µπορούν να εξασφαλίσουν οι ηγέτες ότι, οι χώρες τους θα λάβουν τα µέτρα που απαιτούνται πραγµατικά, για την επιβίωση και την ευηµερία τους µακροπρόθεσµα; L. GONZI: (Ανεπίσηµη µετάφραση) Θα απαντήσω στο ερώτηµα δίνοντάς σας, προφανώς, τη δική µου οπτική γωνία. Είµαι Πρωθυπουργός µιας µικρής νησιωτικής χώρας, µε 400.000 κατοίκους, που ζουν σε πολύ µικρή έκταση, η οποία περιβάλλεται από τη θάλασσα. Θεωρείται ότι έχουµε µία από τις µεγαλύτερες πυκνότητες πληθυσµού στον κόσµο. Κάθε ίντσα ανόδου της στάθµης της θάλασσας στη Μεσόγειο, θα καταβροχθίσει µεγάλο ποσοστό του εδάφους µας. Έτσι λοιπόν, η επιβίωση της χώρας µου, µιας µικρής νησιωτικής χώρας, σχετίζεται άµεσα µε ένα από τα σοβαρότερα προβλήµατα της κλιµατικής αλλαγής, που είναι η άνοδος της στάθµης των θαλασσών. Εντυπωσιάστηκα σήµερα το πρωί, παρακολουθώντας το βίντεο που µας έδειξε ο Dr. Pachauri. Μας είπε πολύ ενδιαφέροντα πράγµατα, στα οποία θέλω να επισύρω την προσοχή σας, σε αυτή τη σηµαντική συνάντηση, που οργάνωσε προς όφελος όλων µας ο Πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου. Ο Dr. Pachauri αναφέρθηκε σε κάποια θέµατα, µερικά από τα οποία είναι ζωτικής σηµασίας για εµάς, στη Μεσόγειο. Το θέµα του νερού. Για τα περισσότερα κράτη της περιοχής και για τα κράτη που βρίσκονται κοντά στην περιοχή αυτή, το νερό αποτελεί τον σηµαντικότερο πόρο, που απειλείται σήµερα, λόγω των επιπτώσεων της κλιµατικής αλλαγής. Και αν θέλετε να σοκάρετε πράγµατι την κοινή γνώµη, αρκεί να πείτε ότι αν εξακολουθήσουµε να µην κάνουµε τίποτα, τα προβλήµατα που ήδη αντιµετωπίζουµε σήµερα στο θέµα του νερού, θα γίνουν χειρότερα, πολύ χειρότερα, σε πολύ σύντοµο χρονικό διάστηµα.
3 Στη Μάλτα, επενδύουµε εκατοµµύρια ευρώ στην τεχνολογία της αντίστροφης όσµωσης για να παράγουµε νερό, που είναι απαραίτητο, όχι µόνο για την ποιότητα ζωής µας, αλλά και για µια οικονοµία σαν τη δική µας, η οποία εξαρτάται από τον τουρισµό, όπως ανέφερα σήµερα το πρωί. Αν θέλετε να αναστατώσετε τον κόσµο και να τους κάνετε να αντιληφθούν πόσο σηµαντικό είναι το θέµα, εξηγήστε τους ότι, για εµάς, παραδείγµατος χάρη, ο τουρισµός αντιπροσωπεύει το 30% του συνολικού ΑΕΠ µας και, ότι το νερό για τους τουρίστες, είναι προφανώς τόσο απαραίτητο, όσο και για τα δικά µας σπίτια. Υπάρχει όµως και µια άλλη διάσταση, η οποία είναι πολύ σηµαντική για την κοινή γνώµη στη Μεσόγειο και την υπόλοιπη Ευρώπη, την οποία επίσης ανέφερε ο Dr. Pachauri, που θα ήθελα να υπογραµµίσω και εγώ, στη σύντοµη παρέµβασή µου. Η µετανάστευση. Κοίταζα τον πίνακα που βρίσκεται πίσω µας. είτε αυτή την τεράστια έκταση γης, στα νότια της λεκάνης της Μεσογείου. Η Μάλτα βρίσκεται ακριβώς εκεί, ακριβώς κάτω από την Ιταλία. Βρισκόµαστε ακριβώς στο µέσο της διαδροµής, που ακολουθούν οι άνθρωποι που ταξιδεύουν από την αφρικανική ήπειρο, προσπαθώντας να διασχίσουν τη Μεσόγειο, για να φθάσουν στην υπόλοιπη Ευρώπη και στις περισσότερες περιπτώσεις - όχι σε όλες, αλλά στις περισσότερες - το πρόβληµα είναι το νερό. Το πρόβληµα είναι η κλιµατική αλλαγή. Το πρόβληµα είναι η οικονοµική αστάθεια και η φτώχεια που υπάρχει, σε µια αφρικανική ήπειρο που υποφέρει, λόγω της κλιµατικής αλλαγής. Το πρόβληµα είναι επίσης το κόστος της τροφής και όλα τα επακόλουθα, επειδή η κλιµατική αλλαγή έχει τεράστιες επιπτώσεις σε µια ήπειρο. Και εµείς, στην περιοχή της Μεσογείου, βρισκόµαστε ακριβώς στη µέση, ανάµεσα στις δύο αυτές ηπείρους, την Ευρώπη από τη µια πλευρά, και την Αφρική από την άλλη. Έτσι λοιπόν, κύριε Καθηγητά, η απάντησή µου στο ερώτηµά σας, για το πώς θα υποκινήσουµε την κοινή γνώµη, πώς θα παροτρύνουµε τους λαούς µας να κάνουν τις αναγκαίες θυσίες, ώστε να αντιµετωπισθεί το θέµα, είναι ότι πρέπει να προβάλλουµε ακριβώς αυτά τα µεγάλα προβλήµατα, που αποτελούν τις προκλήσεις του σήµερα, όχι τις προκλήσεις του αύριο. Είναι οι σηµερινές προκλήσεις. Όλη η Ευρώπη αντιµετωπίζει σήµερα το θέµα της µετανάστευσης. Τα περισσότερα κράτη της Μεσογείου αντιµετωπίζουν το πρόβληµα του νερού. Τα περισσότερα κράτη της νότιας όχθης της Μεσογείου αντιµετωπίζουν το πρόβληµα της επάρκειας νερού. Συνεπώς, αυτή είναι πιστεύω η κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθήσουµε. Στην περίπτωση της Μάλτας, προσπαθούµε να µεταφέρουµε το µήνυµα αυτό στην παγκόσµια ατζέντα, εδώ και πολλά χρόνια. Το 1988, η Μάλτα είχε προτείνει στον ΟΗΕ ένα ψήφισµα, που θα όριζε ότι η διατήρηση του κλίµατος είναι κάτι που αποτελεί µέρος της κοινής κληρονοµιάς της ανθρωπότητας. Αυτό προτείναµε το 1988. Τελικά, η πρόταση έγινε επίσηµο ψήφισµα το 1992. Σήµερα, προσπαθούµε ακόµη να προωθήσουµε αυτό το θέµα, αλλά είµαι πεπεισµένος ότι µε την προσπάθεια, την κοινή προσπάθεια όλων µας, µπορούµε να δώσουµε ώθηση στο ζήτηµα. Και χάρη στο Γιώργο Παπανδρέου, έγινε ένα σηµαντικό βήµα προς τα εµπρός, µε την σηµερινή πρωτοβουλία. J. SACHS: Ευχαριστώ γι' αυτά τα βαρυσήµαντα λόγια και για τον ηγετικό ρόλο που έχετε αναλάβει, εδώ και τόσο καιρό, σε αυτό το θέµα. Πιστεύω ότι οι παρατηρήσεις σας, για το κατά πόσο το θέµα του νερού αποτελεί ήδη µείζον πρόβληµα, επιβεβαιώνονται από πολλές πρόσφατες µελέτες, οι οποίες δείχνουν ότι όταν δεν υπάρχουν βροχές, αυξάνονται σηµαντικά οι πιθανότητες συρράξεων. Έχουµε λοιπόν φτάσει στο σηµείο, όπου οι συγκρούσεις λόγω της βροχής συµβαίνουν σε µέρη όπου υπάρχει ξηρασία. Κυρίως στις φτωχότερες χώρες. Η παρατήρησή σας ήταν, λοιπόν, απόλυτα εύστοχη. Και τώρα, στρέφοµαι προς τον Πρωθυπουργό Salam Fayyad της Παλαιστίνης, µια άλλη περιοχή µε προβλήµατα νερού, ένα θέµα για το οποίο υπάρχει µεγάλη ανάγκη να ασχοληθεί ο κόσµος, και για το λαό της χώρας σας. Θα ήθελα να µας πείτε πώς πιστεύετε ότι αυτή η
4 περιφερειακή πρωτοβουλία θα βοηθήσει όλους τους λαούς της περιοχής, συµπεριλαµβανοµένου και του Παλαιστινιακού λαού. S. FAYYAD: (Ανεπίσηµη µετάφραση) Ευχαριστώ πολύ, Καθηγητά Sachs. Πρώτα απ όλα, επιτρέψτε µου να πω πόσο ικανοποιηµένος είµαι, που συµµετείχα στην τελετή υπογραφής αυτής της τόσο σηµαντικής πρωτοβουλίας. Θεωρούµε ότι είναι ιδιαίτερα σηµαντική. Όπως και ο γείτονάς µου, ο κ. Gonzi, και εγώ είµαι ο Πρωθυπουργός µιας - δεν θα έπρεπε να πω χώρας - οντότητας, που όµως καταβάλλει µεγάλη προσπάθεια για να γίνει χώρα στην περιοχή αυτή. Και φυσικά, έχουµε και εµείς επηρεασθεί πάρα πολύ από αυτό το σοβαρότατο πρόβληµα, όπως και ο υπόλοιπος κόσµος. Για τη δική µας περιοχή, όµως, πιστεύω ότι το πρόβληµα είναι ακόµη πιο σοβαρό, λόγω της προοπτικής της µείωσης των βροχοπτώσεων κατά 35% στη διάρκεια αυτού του αιώνα και της αύξησης της θερµοκρασίας κατά 2,6-4,8 βαθµούς Κελσίου, µε όλα τα επακόλουθα - και αυτά που ήδη βιώνουµε. Συνεπώς, το πρόβληµα είναι πραγµατικό για µας. Υπάρχει βέβαια πρόβληµα λειψυδρίας στην Παλαιστίνη αλλά, σε αντίθεση µε πολλές άλλες χώρες της περιοχής, που αντιµετωπίζουν το ίδιο πρόβληµα, στη δική µας περίπτωση, υπάρχει ένα τεχνητό στοιχείο, µε την έννοια ότι εµείς, οι Παλαιστίνιοι, έχουµε πρόσβαση µόνο στο 10% των υδάτινων πόρων, που µοιραζόµαστε µε το Ισραήλ. Το Ισραήλ παίρνει το 90% αυτών των υδάτινων πόρων που µοιραζόµαστε, αφήνοντας σε µας, τους Παλαιστίνιους, µόνο το 10%. Αυτό δυσκολεύει πολύ τα πράγµατα, µε την κατά κεφαλήν κατανάλωση νερού στην Παλαιστίνη να είναι κάτω του µέσου ή τυπικού ποσοστού που ορίζει ο Παγκόσµιος Οργανισµός Υγείας, που αντιστοιχεί σε 100 κυβικά λίτρα την ηµέρα. Υπάρχουν ουσιαστικές ανισότητες, αυτό είναι βέβαιο. Το πρόβληµα, µάλιστα, είναι ιδιαίτερα οξύ στη Γάζα, που διαθέτει λιγότερο από το 10% του διαθέσιµου πόσιµου νερού. Είναι λοιπόν βέβαιο, ότι τα προβλήµατά µας είναι πραγµατικά. Χρειάζεται να γίνει πολλή δουλειά, προκειµένου να αυξηθεί η πρόσβασή µας στους υπάρχοντες υδάτινους πόρους, πέρα από την ανάγκη να βρεθεί µια διευθέτηση, µε βάση αυτά που απαιτούνται διεθνώς, σε ό,τι αφορά την κατανοµή των υδάτινων πόρων. Αυτό όµως είναι βέβαια και µέρος της πρόκλησης, σηµαντικό τµήµα της πρόκλησης, που αντιµετωπίζουµε. Είναι µια προσπάθεια που πρέπει να συνεχιστεί, τόσο στο πλαίσιο µιας πολιτικής διαδικασίας, η οποία ελπίζουµε ότι θα οδηγήσει σε διευθέτηση στην περιοχή, στο µεταξύ όµως, νοµίζω ότι, πρέπει να βρεθεί µια λύση, ώστε να αυξηθεί η ποσότητα του διαθέσιµου νερού για το λαό µας. Προσπαθούµε να κάνουµε ό,τι καλύτερο µπορούµε, έστω και αν - όπως µπορείτε να φανταστείτε - η κατοχή είναι το πλέον πιεστικό από τα προβλήµατά µας. Οι σκληρές προετοιµασίες για τη δηµιουργία κράτους αποτελούν µια πραγµατική πρόκληση. Στο πλαίσιο αυτό και στο κεφάλαιο αυτό, τα περιβαλλοντικά θέµατα καταλαµβάνουν ένα σηµαντικό µέρος και κατέχουν σηµαντική θέση στο πρόγραµµά µας. Έχουµε ξεκινήσει και έχουµε κάνει κάποια πρόοδο σε ορισµένους τοµείς. Για παράδειγµα, χρησιµοποιούµε πιλοτικά την ηλιακή ενέργεια για αντλίες νερού, που χρησιµοποιούνται στην άρδευση. Σχεδόν τα δύο τρίτα του πληθυσµού µας χρησιµοποιούν ηλιακή ενέργεια, για να εξασφαλίσουν ζεστό νερό. Η Παλαιστινιακή Αρχή εγκαθιστά στην περιοχή της κοιλάδας του Ιορδάνη, µια ηλιακή µονάδα 100 MW. Αυτά, όσον αφορά την προσπάθεια προσαρµογής στις δυσκολίες. Έγιναν επίσης κάποιες σοβαρές αλλαγές, για παράδειγµα, στις περιοχές µε χαµηλό υψόµετρο, οι αγρότες ασχολούνται τώρα περισσότερο µε την κτηνοτροφία. Επίσης, αλλάζουν τις καλλιέργειες και τον τρόπο µε τον οποίο καλλιεργούν τη γη - στη Γάζα, για παράδειγµα,
5 στρέφονται προς τις ανθεκτικές στο αλάτι καλλιέργειες. Κάνουµε ό,τι καλύτερο µπορούµε, αλλά όπως ξέρετε οι πόροι είναι περιορισµένοι. Παρ' όλα αυτά, έχουµε προσαρµόσει την αναπτυξιακή µας στρατηγική, για να µπορέσουµε να λάβουµε υπόψη αυτό το τόσο σοβαρό πρόβληµα και την ανάγκη εξεύρεσης µιας λύσης. J. SACHS: Σας ευχαριστώ πολύ. Είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικό να ακούµε για τα σχέδια εκµετάλλευσης της ηλιακής ενέργειας, είναι ένα τεράστιο επίτευγµα. Και χαίροµαι επίσης γι' αυτήν, αλλά και για τις άλλες πρωτοβουλίες που αναφέρατε.. Κύριε Παπανδρέου, συγχαρητήρια για άλλη µια φορά, για τη φιλοξενία αυτής της εντυπωσιακής συνάντησης. Φέρατε κοντά όλη την περιοχή και αυτό αποτελεί µια ιστορική ευκαιρία. Θα ήθελα να σας ζητήσω να µας εκθέσετε τις σκέψεις σας, για το τι σηµαίνει κλιµατική αλλαγή, τι σηµαίνει αυτή η πρωτοβουλία για τη συνεργασία πολλών και διαφορετικών κρατών στην περιοχή. Γ. Α. ΠΑΠΑΝ ΡΕΟΥ: Ευχαριστώ, κύριε Καθηγητά. Τι σηµαίνει αυτή η πρωτοβουλία. Κατ' αρχήν, να πω ότι όταν ακόµα αυτή η πρωτοβουλία ήταν στα σπάργανα, ο αγαπητός µου φίλος Ταγίπ, την προσυπέγραψε. Το γεγονός ότι είχαµε µια τόσο σηµαντική συµµετοχή στη συνάντηση αυτή, αποδεικνύει αυτό που ανέφερε ο Πρωθυπουργός Gonzi προηγουµένως, ότι έχουµε αρχίσει να συνειδητοποιούµε και να κατανοούµε τις πραγµατικές απειλές που αντιµετωπίζει η περιοχή µας, ο πολιτισµός µας, η επιβίωσή µας, οι οικονοµίες µας, η ασφάλειά µας, ο τρόπος ζωής µας και, µέσα από την πρωτοβουλία αυτή, διαφαίνεται µια ισχυρή κοινή θέληση. Αυτό είναι το πρώτο σηµείο. Υπάρχει η κοινή θέληση, παρά τις διαφορές, παρά το γεγονός ότι γνωρίζουµε τις δυσκολίες και τις συγκρούσεις στην περιοχή. Αυτό το δείχνουµε, η Ελλάδα και η Τουρκία, η Παλαιστίνη και το Ισραήλ, αλλά και άλλες χώρες της περιοχής. Μπορέσαµε να αποδείξουµε ότι πρόκειται για ένα ζήτηµα, που τελικά καθορίζει τη δυνατότητα επιβίωσης όλων µας, την ανάγκη να συγκεντρώσουµε τις δυνάµεις µας και τους πόρους µας και να συνεργασθούµε για να βρούµε λύσεις. Το δεύτερο σηµείο, το οποίο, όπως είπαν πολλοί, αφορά στις απειλές, µας προσφέρει την ευκαιρία να προχωρήσουµε σε αλλαγές και να χρησιµοποιήσουµε αυτή τη δυναµική. Ο Πρωθυπουργός Erdogan µίλησε για το πρόγραµµά του στην Τουρκία. Εµείς, στην Ελλάδα, βλέπουµε την πράσινη ανάπτυξη - έτσι την ονοµάζουµε, πράσινη ανάπτυξη - ως µια ευκαιρία για την Ελλάδα. Η Ελλάδα, όπως πολύ καλά γνωρίζετε υποθέτω, πέρασε και ακόµα περνάει µια δύσκολη κρίση, µια οικονοµική κρίση. Μία από τις πτυχές της κρίσης αυτής - απλά µία, αλλά σηµαντική - εκτός του χρέους ή του ελλείµµατος, είναι η ανταγωνιστικότητα της οικονοµίας µας. Η έλλειψη ανταγωνιστικότητας της οικονοµίας µας, βέβαια, συνεισφέρει σε ένα βαθµό στο έλλειµµα και το χρέος. Αυτό που είδαµε είναι ότι, αν θέλουµε να είµαστε ανταγωνιστικοί, πρέπει να κινηθούµε προς την πράσινη οικονοµία. Θεωρούµε ότι η πράσινη οικονοµία αποτελεί µια ευκαιρία για να έχουµε βιώσιµη ανάπτυξη. Αυτό σηµαίνει µια πολύ διαφορετική τουριστική βιοµηχανία, η οποία θα συνδέεται στενά µε το περιβάλλον και την ποιότητα, καθώς και µια διαφορετική αγροτική ανάπτυξη, η οποία θα συνδέεται µε την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή - µια διατροφή πολύ πιο υγιεινή, από αυτήν που προσφέρει η βιοµηχανία των φαστ φουντ. Ελπίζουµε βέβαια ότι και η βιοµηχανία των φαστ φουντ θα στραφεί σε πιο υγιεινά φαγητά. Η χρήση υψηλής τεχνολογίας, διαφορετικής τεχνολογίας, στις γεωργικές βιοµηχανίες, στη διαχείριση του ύδατος και, φυσικά, στις πόλεις µας, στην κατασκευή, στον τύπο κατασκευής και στην αναβάθµιση και ανακαίνιση παλαιότερων κτιρίων, θα συνεισφέρει στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής µας. Όπως είπε ο Πρωθυπουργός Gonzi, αν εµείς έχουµε ποιότητα ζωής, θα επωφεληθούν από
6 την ποιότητα αυτή και οι τουρίστες, κατά τη διάρκεια της παραµονής τους στις χώρες µας. Εποµένως, αν κινηθούµε προς αυτή την κατεύθυνση, το όφελος είναι βέβαιο. Η Ελλάδα, αλλά και όλη η περιοχή, έχει ένα συγκριτικό πλεονέκτηµα. Είµαστε µία από τις χώρες µε τις µεγαλύτερες δυνατότητες, όσον αφορά την αιολική ενέργεια. Έχουµε βέβαια και ηλιακή και γεωθερµική ενέργεια. Αυτοί είναι τοµείς που µας ενδιαφέρουν και έχουµε ξεκινήσει να υιοθετούµε µια νέα νοµοθεσία, για να προσελκύσουµε επενδύσεις. εν θα αναφέρω στατιστικά στοιχεία, αλλά το γεγονός ότι ίσως δηµιουργήσουµε τα επόµενα πέντε χρόνια πάνω από 250.000 θέσεις απασχόλησης, χρησιµοποιώντας ευρωπαϊκή, εθνική και ιδιωτική χρηµατοδότηση, και να αντλήσουµε µέχρι 45 δις ευρώ, δείχνει ότι το δυναµικό ανάπτυξης της ενέργειας είναι τεράστιο. Θα έλεγα ότι αυτή η πρωτοβουλία είναι διαφορετική, γιατί δεν χρησιµοποιούµε µόνο την περιφερειακή πτυχή για να προχωρήσουµε, αλλά συνδέουµε την κλιµατική αλλαγή, µε ένα διαφορετικό τύπο ανάπτυξης, ένα διαφορετικό τρόπο ζωής, ο οποίος ελπίζω να είναι - και εγώ πιστεύω ότι είναι - ένας περισσότερο ποιοτικός τρόπος ζωής. Έχουµε γίνει µια καταναλωτική κοινωνία και αυτό έχει συνέπειες, όχι µόνο στο περιβάλλον µας, αλλά και στις προσωπικές, οικογενειακές σχέσεις µας, στις σχέσεις µας µε τους γείτονές µας, µε τις πόλεις µας. Για το λόγο αυτό, πιστεύω ότι η Κοπεγχάγη αποτέλεσε µια ευκαιρία. Τη χάσαµε αυτή την ευκαιρία. Συζητήσαµε και εσείς συζητάτε για το Κανκούν. Στην Κοπεγχάγη, έπρεπε να είχαµε δηµιουργήσει το απαραίτητο πλαίσιο, που θα επέτρεπε στις συµφωνίες µας, όποιες και αν ήταν αυτές, να περιορίσουν τους κινδύνους και να δώσουν νέες προοπτικές στις ιδιωτικές επενδύσεις. Με τον τρόπο αυτό, οι αδύναµες κυβερνήσεις θα εξασφάλιζαν επικερδείς - ή τουλάχιστον, λιγότερο επικίνδυνες - επενδύσεις στην πράσινη ανάπτυξη, ενώ θα συγκεντρώναµε και περισσότερες επενδύσεις, που θα επέτρεπαν την καταπολέµηση των κλιµατικών αλλαγών, αλλά και των οικονοµικών δυσκολιών που αντιµετωπίζουµε, λόγω της οικονοµικής ύφεσης που διανύουµε. εν συνέβη κάτι τέτοιο, αλλά αυτό δεν σηµαίνει βέβαια ότι δεν θα πρέπει να ακολουθήσουµε αυτή την κατεύθυνση, τουλάχιστον σε περιφερειακό επίπεδο, στην Ευρώπη, στη Μεσόγειο, αλλά και σε ευρύτερες περιοχές, όπως η Αφρική. Η πρωτοβουλία µας, νοµίζω, µπορεί να συνεισφέρει στην κατεύθυνση αυτή. Θα ήθελα, εποµένως, να καλωσορίσω το γεγονός ότι, αύριο, θα συναντηθούµε εδώ, παρουσία πολλών επενδυτών και επιχειρήσεων, που ενδιαφέρονται να επενδύσουν στην περιοχή. Μια τελευταία παρατήρηση, που αφορά στην κοινή γνώµη. Ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι συνειδητοποιούν τα προβλήµατα, αλλά πιστεύω ότι όσο περισσότερο κινούµαστε προς την πράσινη τεχνολογία, τόσο θα υπάρξουν και ωφέλιµες αλλαγές για τη ζωή των ανθρώπων. Οι ανακαινίσεις και αναβαθµίσεις κτιρίων, για παράδειγµα. Κινούµαστε προς αυτή την κατεύθυνση και δηµιουργούµε θέσεις εργασίας. Σε µια περίοδο οικονοµικής ύφεσης για την Ελλάδα, η δηµιουργία θέσεων απασχόλησης σε ένα παραδοσιακό κλάδο, την οικοδοµή, αντιµετωπίζει προβλήµατα, αλλά οι αναβαθµίσεις και ανακαινίσεις κτιρίων αποτελούν ένα σοβαρό κίνητρο, όχι µόνο για τον κατασκευαστικό κλάδο, αλλά και για τον καταναλωτή ενέργειας. Οι λογαριασµοί ρεύµατος είναι πολύ χαµηλότεροι και µπορούν οι καταναλωτές να έχουν πιο δροσερό σπίτι το καλοκαίρι και πιο ζεστό το χειµώνα. Αυτό δείχνει ότι µπορούµε να συνδυάσουµε πολύ απτά αποτελέσµατα, µε την προώθηση της πράσινης ανάπτυξης. Πιστεύω ότι αυτό θα επηρεάσει, επίσης, και το εκπαιδευτικό µας σύστηµα. Οφείλουµε να µεταρρυθµίσουµε τα εκπαιδευτικά µας συστήµατα, έτσι ώστε να προάγουµε αυτή τη νέα φιλοσοφία. Πρέπει επίσης να προχωρήσουµε σε εκπαιδευτικές µεταρρυθµίσεις, έτσι ώστε να δηµιουργήσουµε τα αναγκαία, νέα επαγγέλµατα, ή να ενισχύσουµε µε νέες γνώσεις τα
7 υπάρχοντα επαγγέλµατα, για να µπορέσουµε να επωφεληθούµε από όλη αυτή τη νέα τεχνολογία, από αυτό το νέο πλούτο γνώσεων, που θα δηµιουργηθεί από το νέο µοντέλο ανάπτυξης. Εποµένως, πιστεύω ότι υπάρχει πολλή δουλειά µπροστά µας. Και χαίροµαι ιδιαίτερα, γιατί η Μάλτα και η Τουρκία, συµπληρωµατικά, θα παραλάβουν την σκυτάλη την επόµενη χρονιά. Εµείς, φυσικά, θα είµαστε στο πλευρό τους. J. SACHS: Σας ευχαριστώ πολύ και σας ευχαριστώ, επίσης, γιατί αναφέρατε και το ζήτηµα της εκπαίδευσης, στο πλαίσιο αυτό. Ένα από τα συµπεράσµατα, στα οποία κατέληξαν πρόσφατες δηµοσκοπήσεις είναι ότι, οι νέοι, από το ηµοτικό ακόµα, ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για τα θέµατα αυτά. Οι µεγαλύτερες γενιές είναι λιγότερο ευαισθητοποιηµένες. Μπορούµε να βοηθήσουµε τους νέους, µε εκπαιδευτικά εργαλεία και τεχνικά προσόντα, έτσι ώστε να αντιµετωπίσουν αυτή τη µεγάλη πρόκληση, καθώς θα είναι η µεγαλύτερη και πιο ενδιαφέρουσα πρόκληση για τους νέους, γιατί αυτοί θα σώσουν τον κόσµο. Ο ρόλος της εκπαίδευσης, αν αποτελέσει σηµαντικό κοµµάτι αυτής της πρωτοβουλίας, θα είναι καθοριστικός για τους νέους σε όλη την περιοχή της Μεσογείου. Θα ήθελα, εποµένως, να υπογραµµίσω τη σηµασία όσων είπατε και να σας συγχαρώ γι' αυτά. Ο Πρόεδρος Maystadt, της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, µίλησε εύγλωττα σήµερα το πρωί, για το πώς θα συνδυάσουµε οικονοµία και δηµιουργική τεχνολογία. Είστε ένας πολύ σηµαντικός θεσµικός υποστηρικτής αυτής της πρωτοβουλίας. Νοµίζω ότι όλοι στην Ευρώπη θα ήθελαν να µάθουν, τι σηµαίνουν όλα αυτά για τα επιµέρους νοικοκυριά και πώς η υποστήριξη της ΕΤΕ µπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής στην περιοχή. P. MAYSTADT: (Ανεπίσηµη µετάφραση) Ευχαριστώ, κύριε Πρόεδρε. Κατανοώ πλήρως το νόηµα της ερώτησης: ποιο είναι το κόστος για τους πολίτες, για τα νοικοκυριά. Κατ' αρχήν, να τονίσω ότι το κόστος της αδράνειας είναι σίγουρα υψηλότερο από το κόστος της δράσης. Γνωρίζετε ίσως την Έκθεση Στερν. Μπορούµε να αµφισβητήσουµε κάποια αριθµητικά στοιχεία, αλλά το κύριο µήνυµα της Έκθεσης Στερν είναι σαφές και έγκυρο: Το κόστος της αδράνειας είναι πολύ υψηλότερο από το κόστος της καταπολέµησης των κλιµατικών αλλαγών. Φυσικά, η καταπολέµηση των κλιµατικών αλλαγών κοστίζει και το κόστος αυτό, το αναλαµβάνει κατά κάποιο τρόπο ο πολίτης, είτε ως φορολογούµενος, είτε ως καταναλωτής. Αλλά ας δούµε ένα συγκεκριµένο παράδειγµα: το Μεσογειακό Σχέδιο για την Ηλιακή Ενέργεια, το οποίο αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της Ένωσης για την Μεσόγειο. Αυτό το Μεσογειακό Σχέδιο για την Ηλιακή Ενέργεια έχει ως στόχο να δηµιουργήσει επιπρόσθετο δυναµικό 20 GW ανανεώσιµης ενέργειας µέχρι το 2020. Είναι ένας φιλόδοξος στόχος. Επί του παρόντος, έχουµε εντοπίσει 98 σχέδια τα οποία, αν εφαρµοσθούν όλα, θα δηµιουργήσουν 10 GW. Θα έχουµε υλοποιήσει, δηλαδή, το 50 % του στόχου µας. Έχουµε κάνει µια πρώτη εκτίµηση του κόστους αυτής της επένδυσης. Η εκτίµηση είναι περίπου 21 δις ευρώ. Είναι πολλά, αλλά το σχέδιο είναι απόλυτα εφικτό. Συγκεκριµένα, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, αλλά και άλλα διεθνή χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα - συγχρηµατοδοτούµε εξάλλου πολλά σχέδια, µε την Παγκόσµια Τράπεζα - µπορούν να συνεισφέρουν στη χρηµατοδότηση αυτού του σχεδίου. Για να σχηµατίσετε µια εικόνα, πέρυσι, το 2009, η ΕΤΕ χορήγησε δάνεια γι' αυτού του τύπου τα σχέδια. Για παράδειγµα, σχέδια τα οποία συνεισφέρουν άµεσα στη µείωση των εκποµπών των αερίων του θερµοκηπίου, πήραν από εµάς 17 δις ευρώ. Εποµένως, τα 21 δις δεν είναι ανέφικτο ποσό, µπορούµε να το χρηµατοδοτήσουµε. Βέβαια, θα πρέπει να προσθέσουµε σε αυτό το κόστος, τουλάχιστον για κάποιο χρονικό διάστηµα, το ποσό που χρειάζεται, για να καλύψουµε τη διαφορά ανάµεσα στην τιµή ενέργειας που παράγεται από τον ήλιο και στην ενέργεια που παράγεται από ορυκτά
8 καύσιµα, γιατί επί του παρόντος υπάρχει διαφορά. Η τιµή της ηλιακής ενέργειας είναι υψηλότερη. Μπορούµε να περιµένουµε κάποια τεχνικά επιτεύγµατα, τα οποία θα µειώσουν την τιµή της ηλιακής ενέργειας, αλλά ας υποθέσουµε ότι η διαφορά παραµένει. Η διαφορά θα καλυφθεί είτε από τον φορολογούµενο, είτε από τον καταναλωτή. Ως καταναλωτές, αυτό σηµαίνει ότι θα πληρώνουµε ακριβότερα την ενέργεια που παράγεται από τον ήλιο. εν είναι καλή λύση. Μάλλον θα δοθεί µια επιδότηση, που θα καλύψει τη διαφορά ανάµεσα στις δύο τιµές. Αυτή είναι η επιλογή πολλών κρατών - µελών της Ε.Ε. Άρα, µάλλον ως φορολογούµενοι θα κληθούµε, για κάποιο διάστηµα τουλάχιστον, να υποστηρίξουµε αυτή την επιδότηση. Εποµένως, σίγουρα υπάρχει κάποιο κόστος. Αλλά αυτό το κόστος αντισταθµίζεται από το θετικό αντίκτυπο της εφαρµογής αυτών των επενδύσεων. Το γεγονός της υλοποίησης αυτών των επενδύσεων θα δηµιουργήσει θέσεις απασχόλησης, από τους τοµείς έρευνας και ανάπτυξης, µέχρι την συγκεκριµένη εφαρµογή των σχεδίων αυτών, επί τόπου. Το κύριο πλεονέκτηµα για τον πολίτη είναι ότι, µέσω των επενδύσεων, περιορίζει τον κίνδυνο των φοβερών συνεπειών της αλλαγής του κλίµατος. Εποµένως, εγώ, ως απλός πολίτης, ως νοικοκυριό, συµφωνώ απόλυτα µε το µήνυµα των Πρωθυπουργών. Είναι σαφές ότι οφείλουµε να υποστηρίξουµε σήµερα τις ενέργειες για την καταπολέµηση των κλιµατικών αλλαγών, γιατί είναι προς το συµφέρον µας και, προπάντων, προς το συµφέρον των εγγονών µας. J. SACHS: Σας ευχαριστούµε για την τόσο διαυγή τοποθέτηση. Αξίζει να θυµόµαστε ότι ακόµα και ένας απειροελάχιστος φόρος στα παραδοσιακά καύσιµα, µπορεί να επιτρέψει µια σηµαντική επιδότηση, που µπορεί µε τη σειρά της να αλλάξει τη βιοµηχανία, να αλλάξει την οικονοµία και να προσελκύσει τεράστιες επενδύσεις. Η ισορροπία είναι τέτοια, έτσι ώστε αν έχεις µια µεγάλη βιοµηχανία, µπορεί να αποτελέσει τη βάση, µε πολύ χαµηλή φορολογία, για µια ευρεία επιδότηση, που θα επιτρέψει όλες αυτές τις συγκλονιστικές νέες επενδύσεις, είτε στον τοµέα της ηλιακής, αιολικής και γεωθερµικής ενέργειας, είτε σε οποιονδήποτε άλλο µελλοντικό τοµέα και, εποµένως, θα επιτρέψει στην περιοχή, όχι µόνο να δηµιουργήσει θέσεις απασχόλησης και προσόντα, αλλά να γίνει ο τεχνολογικός ηγέτης µιας παγκόσµιας βιοµηχανίας. Ακούσαµε σαφέστατα, από όλους τους ηγέτες στο πάνελ, ότι ο στόχος της πρωτοβουλίας είναι να σώσει την περιοχή, αλλά πιο συγκεκριµένα να διασώσει µια µοναδική ποιότητα ζωής, που όλοι θέλουν να διατηρήσουν και που αποτελεί µία από τις καλύτερες παγκοσµίως. Και να αναδείξει, επίσης, την καλύτερη διατροφή του κόσµου, όχι µόνο την πιο υγιεινή, αλλά και την πιο νόστιµη, αν µου επιτρέπετε το σχόλιο. Το νόστιµο, είναι προσωπική µου άποψη, αλλά το υγιεινό είναι αντικειµενικό, επιστηµονικό συµπέρασµα. Όσον αφορά την πράσινη ανάπτυξη, την ποιότητα ζωής, την επιστηµονική ανταγωνιστικότητα της περιοχής, την ανάγκη να ακουστεί µια φωνή σε όλο τον κόσµο, που θα αποτελέσει πηγή έµπνευσης για τις άλλες περιοχές, νοµίζω ότι πρέπει να αισθάνεστε βαθειά ικανοποίηση, µε την πρωτοβουλία που ξεκινήσατε σήµερα. Εξ ονόµατος όλων, θα ήθελα να εκφράσω το θαυµασµό και την εκτίµησή µας και επιτρέψτε µου, να σας ζητήσω να ευχαριστήσουµε όλοι τους Πρωθυπουργούς και τον Πρόεδρο της ΕΤΕ.