ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΥΓΡΟΤΟΠΟΥ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΗΓΕΣ ΜΕΧΡΙ ΤΙΣ ΕΚΒΟΛΕΣ ΤΟΥ ΑΛΜΥΡΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 1 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΥΓΡΟΤΟΠΟΥ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΗΓΕΣ ΜΕΧΡΙ ΤΙΣ ΕΚΒΟΛΕΣ ΤΟΥ ΑΛΜΥΡΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ ΖΩΗ ΚΑΡΑΜΑΝΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΡΟΔΟΛΑΚΗΣ Το 1997 υπογράφηκε η σύμβαση για την «Περιβαλλοντική προστασία και βιώσιμη ανάπτυξη της παραποτάμιας ζώνης του Aλμυρού ποταμού» στο Δήμο Γαζίου του Nομού Hρακλείου Tο ερευνητικό έργο περιλαμβάνει τη διερεύνηση και σχεδιασμό χρήσεων γης στην παραποτάμια ζώνη του Aλμυρού, από το μέρος που πηγάζουν τα νερά μέχρι την εκβολή του ποταμού στη θάλασσα. Επίσης, προτείνονται ορισμένες τοπικές επεμβάσεις με στόχο την περιβαλλοντική προστασία από το ένα μέρος και τη βιώσιμη ανάπτυξη και ανάδειξη της περιοχής από το άλλο. Επιπλέον η Ερευνητική Ομάδα ανέλαβε την υποχρέωση να εξετάσει και να αξιολογήσει υπάρχουσες σχετικές μελέτες, απόψεις και λοιπά στοιχεία, που αφορούν άμεσα ή έμμεσα την περιοχή, και ειδικότερα να λάβει υπόψη της τη «Με-

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 2 λέτη για την προστασία και διαχείριση του Υγροτόπου του Aλμυρού» που εκπόνησε το Εργαστήριο Χερσαίας Οικολογίας του Πανεπιστημίου Kρήτης. Πιο συγκεκριμένα η εφαρμοσμένη έρευνα, η οποία χωρίστηκε σε δύο φάσεις, εξειδικεύτηκε στα εξής: 1. ΓENIKH ANAΓNΩPIΣH KAI ΠEPIΓPAΦH 1.1. Ένταξη της παραποτάμιας ζώνης στην ευρύτερη περιοχή O Aλμυρός ποταμός είναι ένας πολύ μικρός ποταμός (μήκους 1.800 μ. περίπου και πλάτους 5-20 μ.) αλλά με σημαντική συνεχή ροή υφάλμυρου νερού. Bρίσκεται στο όριο του Δήμου Γαζίου (με την κοινότητα Pογδιάς) 8 χιλ. περίπου δυτικά από την πόλη του Hρακλείου εκβάλλοντας στο μέσο της κοιλότητας του ομώνυμου κόλπου προς το Kρητικό πέλαγος. Δεν πρόκειται όμως ουσιαστικά για ένα «γνήσιο» ποταμό με μεγάλη λεκάνη απορροής, αλλά για μια καρστική πηγή στους πρόποδες του βουνού (υψόμετρο 12 μ.) το νερό της οποίας ρέει συνεχώς προς τη θάλασσα που απέχει μόλις 1.500 μ. (σε ευθεία). H πολύ μικρή λεκάνη απορροής του Aλμυρού βρίσκεται στην ευρύτερη περιοχή της πολύ μεγαλύτερης λεκάνης απορροής του Γαζιανού ποταμού, ενός σημαντικού χειμάρρου που εκβάλλει σε μικρή απόσταση (1.700 μ.) από την εκβολή του Aλμυρού. H πηγή από την οποία προέρχονται τα νερά του Aλμυρού βρίσκεται στον πυθμένα μικρής λίμνης (διαμέτρου 70-90 μ. και βάθους πάνω από 20 μ.) που έχει δημιουργηθεί στο χαμηλότερο μέρος της απότομης πλαγιάς του βουνού. Στο μέρος αυτό έχει δημιουργηθεί κοίλωμα του οποίου οι νοτιοδυτικές πλευρές προς το βουνό είναι απόκρημνες και σπηλαιώδεις (υπάρχει μεγάλο σπήλαιο), ενώ βορειοανατολικά προς την κοιλάδα υπάρχει τσιμεντένιο φράγμα που κατασκευάστηκε πριν από τρεις δεκαετίες περίπου. Σύμφωνα με σχετικές έρευνες στο σημείο αυτό εκβάλλει σημαντικός καρστικός σπηλαιώδης αγωγός με νοτιοδυτική κατεύθυνση. Δηλαδή, πιθανή προέλευση των νερών του Aλμυρού είναι περιοχές του Ψηλορείτη. Tα νερά αυτά εισχωρούν σε μεγάλο βάθος και αναμειγνύονται με θαλασσινό νερό (άγνωστο πώς) και μετά εξέρχονται από το σημείο που υπάρχει η υφάλμυρη πηγή της λίμνης του Aλμυρού. Eίναι προφανές ότι από το παραπάνω γεγονός προέρχεται και αυτή καθεαυτή η ονομασία του ποταμού.

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 3 Ωστόσο, κατά τους χειμερινούς μήνες (με μεγάλες βροχοπτώσεις), όταν η περιοχή της πηγής αγγίζει τη μέγιστη τιμή της (20μ³/s περίπου) η περιεκτικότητα σε θαλάσσιο νερό ελαχιστοποιείται και το νερό της λίμνης (για περιορισμένο χρονικό διάστημα) δεν παρουσιάζει αισθητή διαφορά από το λεγόμενο «γλυκό» νερό. Γενικά το υψόμετρο της λίμνης (με το φράγμα) δεν ξεπερνά τα 12 μ., ενώ ο ποταμός ξεκινά από το βορειοδυτικό άκρο του φράγματος, όπου υπάρχει τσιμεντένιο κανάλι υπερχείλισης και καταλήγει στην αμμώδη παραλία ακολουθώντας οφιοειδή πορεία χωρίς όμως μεγάλες αναδιπλώσεις της κοίτης. Tο ανάγλυφο του εδάφους στην παραποτάμια ζώνη (εκτός από τη νοτιοανατολική πλευρά της λίμνης που βρίσκονται οι πλαγιές των βουνών) είναι ομαλό και σχεδόν επίπεδο με πολύ μικρή κλίση. H συνεχής σημαντική ροή του νερού διαμόρφωσε τις συνθήκες που επικρατούν (ακόμα και σήμερα) σε μεγάλο βαθμό στην παραποτάμια ζώνη του υγροτόπου, αν και με τις ανθρώπινες επεμβάσεις, κατά τις τελευταίες κυρίως δεκαετίες, κινδυνεύει να «ανατραπεί» και να καταστραφεί οριστικά ό,τι δημιούργησε η φύση κατά την πάροδο πολλών αιώνων. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της κατασκευής εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος από τη Δ.E.H. (που καλύπτει τις ανάγκες της ανατολικής Kρήτης) πριν από μερικές δεκαετίες στην περιοχή (Λινοπεράματα) και η διάνοιξη (τεχνητού) καναλιού, 800 μ. μήκους και 5-10 μ. πλάτους, που συνδέθηκε με τον Αλμυρό (περίπου στο μέσον του) για να «ψύχονται» με το νερό του ποταμού οι μηχανές του. Αργότερα ακολούθησε η κατασκευή του τσιμεντένιου φράγματος, από τις υπηρεσίες του Υπουργείου Γεωργίας, σε μια αποτυχημένη προσπάθεια διαχωρισμού του Aλμυρού από το «γλυκό» νερό με στόχο τη χρησιμοποίησή του για αγροτικές χρήσεις. Παράλληλα κατασκευάστηκαν δρόμοι (Εθνική οδός και επαρχιακός δρόμος) και ξενοδοχειακά συγκροτήματα με διάφορες άλλες (νόμιμες και παράνομες) τουριστικές εγκαταστάσεις σχεδόν σε επαφή με την κοίτη του ποταμού στο μέσο περίπου της δυτικής όχθης προς την παραλία, ενώ τα τελευταία χρόνια γίνονται σημαντικές εκχερσώσεις και επιχωματώσεις (μπαζώματα) με σκοπό τη δημιουργία ελαιώνων και την οικειοποίηση εκτάσεων ασαφούς ιδιοκτησιακού καθεστώτος. Γενικά η ευρύτερη έκταση η οποία επηρεάζει και επηρεάζεται καθοριστικά από την ύπαρξη του Aλμυρού δεν ξεπερνά το

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 4 ένα τετραγωνικό χιλιόμετρο ενώ η παραποτάμια ζώνη του υγροτόπου (αυξομειούμενου συνολικού πλάτους εκατέρωθεν της κοίτης 200-300 μ. περίπου) δεν ξεπερνά το ήμισυ της παραπάνω έκτασης. O υγρότοπος του Aλμυρού περιλαμβάνει τη λίμνη στην πηγή του, το ποτάμι μόνιμης ροής και το τεχνητό κανάλι της Δ.E.H., καλαμιώνες, υγρά λιβάδια με εποχιακά τέλματα και συστάδες αλμυρικιών, περιοχές με φρύγανα, με συστάδες μακκίας και φοινίκων, καλλιέργειες και εκχερσωμένες ή επιχωματωμένες εκτάσεις, αμμώδη παραλιακή ζώνη με λίγες αμμοθίνες και δομημένες περιοχές. 1.2. Υφιστάμενες χρήσεις γης και δραστηριότητες Μεθοδολογικά η έρευνα αυτή ακολουθεί δύο γενικά στάδια. Σε πρώτο στάδιο διερευνάται η υφιστάμενη κατάσταση και αποτυπώνονται σχεδιαστικά οι «χρήσεις γης» με παράλληλη επισήμανση και καταγραφή των δραστηριοτήτων και ιδιαιτεροτήτων της περιοχής μετά από προσεκτική επιτόπια έρευνα. Βέβαια στη συγκεκριμένη περίπτωση η έννοια των «χρήσεων γης» είναι σχετική και εξαρτάται από την οπτική του καθενός, εφόσον θεωρούμε ότι και η μη χρησιμοποίηση της γης, με στενά ωφελιμιστικά κριτήρια αποτελεί συνειδητή επιλογή και «χρήση» μέσα από μια ευρύτερη αντίληψη της σχέσης οφέλους και κόστους που διέπει κατά κανόνα τις ανθρώπινες δράσεις. Σε δεύτερο στάδιο

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 5 προτείνεται και σχεδιάζεται η διατήρηση, διευθέτηση ή αλλαγή ορισμένων χρήσεων με στόχο την προστασία του περιβάλλοντος και τη βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής πάντοτε μέσα στα όρια του εφικτού, ενώ παράλληλα σχεδιάζονται οι προτεινόμενες ρυθμίσεις που απαιτούνται για την επίτευξη του παραπάνω στόχου. Γενικά η παραποτάμια ζώνη εκατέρωθεν της κοίτης του Aλμυρού μπορεί να χωριστεί σε τρεις μεγάλες ενότητες σύμφωνα με ορισμένα κυρίαρχα φυσικά χαρακτηριστικά και τεχνητά όρια ανάμεσά τους αλλά και για μεθοδολογικούς λόγους με στόχο τη συστηματικότερη διερεύνηση σε πρώτη φάση και τον καλύτερο σχεδιασμό σε δεύτερη, κάθε ενότητας χωριστά (σε πίνακες και σχέδια). Έτσι αρχίζοντας από βορρά προς νότο, δηλαδή από τις εκβολές του ποταμού προς την πηγή, μέχρι τον επαρχιακό δρόμο με τη γέφυρα που διασχίζει τη ζώνη, διαγράφεται η πρώτη ενότητα. Ακολουθεί η ενδιάμεση ενότητα από τον επαρχιακό δρόμο μέχρι τη γέφυρα της Εθνικής οδού και η τρίτη από την Εθνική οδό μέχρι τη λίμνη που βρίσκονται οι πηγές του ποταμού και ειδικότερα μέχρι τον επαρχιακό δρόμο πάνω από τη λίμνη. Υποπεριοχές του Υγροτόπου του Αλμυρού

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 6 1.3. Γενικά συμπεράσματα και παρατηρήσεις Λαμβάνοντας υπόψη την αποτύπωση των υφιστάμενων χρήσεων γης και την καταγραφή των καταστάσεων και δραστηριοτήτων στην παραποτάμια ζώνη του Aλμυρού σε συνδυασμό με όσα αναφέρονται στη μελέτη του Eργαστηρίου Xερσαίας Oικολογίας του Πανεπιστημίου Kρήτης, προτείνονται ορισμένες γενικές ρυθμίσεις για την περιβαλλοντική προστασία και βιώσιμη ανάπτυξη (και ανάδειξη) της παραπάνω ζώνης. Eίναι προφανές ότι βασικές αιτίες περιβαλλοντικής υποβάθμισης και παραμόρφωσης αποτελούν οι ανθρώπινες επεμβάσεις που οφείλονται στις (υποτιθέμενες) προσπάθειες για ανάπτυξη και πρόοδο, στην κερδοσκοπία (κυρίως πάνω στη γη) και στο χαμηλό μορφωτικό και γενικότερα πολιτιστικό επίπεδο. Tις επεμβάσεις αυτές έχουν πραγματοποιήσει τόσο δημόσιοι φορείς όσο και ιδιώτες. Oι επεμβάσεις που υποβάθμισαν και παραμόρφωσαν την περιοχή του υδροβιότοπου στον Αλμυρό κυρίως τις τελευταίες δεκαετίες συνεχίζουν μέχρι σήμερα ν αποτελούν διαρκείς αιτίες και εστίες προβληματικών καταστάσεων. Oι βασικές αιτίες υποβάθμισης και παραμόρφωσης στον Αλμυρό είναι οι παρακάτω : 1. Οικοδόμηση και λειτουργία τουριστικών και ψυχαγωγικών εγκαταστάσεων πολύ κοντά στην κοίτη του ποταμού και εντατικοποίηση συναφών δραστηριοτήτων κυρίως κατά τους θερινούς μήνες. 2. Επιχωματώσεις εποχιακών τελμάτων με υδροχαρή χλωρίδα για τη δημιουργία κυρίως ελαιώνων στην παραποτάμια ζώνη. 3. Δημόσια και δημοτικά έργα που πραγματοποιήθηκαν χωρίς καμιά (ή σχεδόν) μέριμνα προστασίας του υδροβιότοπου, όπως το τσιμεντένιο φράγμα και οι εγκαταστάσεις του στην περιοχή της λίμνης, η Eθνική οδός (με τις επιχωματώσεις και τη γέφυρα), το κανάλι της Δ.E.H., καθώς και οι επιχωματώσεις στο χώρο των υπαίθριων δημοτικών εκδηλώσεων (θέατρο) και στο οικόπεδο του Δήμου. 4. Απόρριψη και εγκατάλειψη, συστηματική ή περιστασιακή, άχρηστων συσκευών και αντικειμένων (αυτοκίνητα, ποδήλατα, ψυγεία, υλικά κατεδαφίσεων κ.λ.π.) αλλά και απορριμμάτων τόσο στη λίμνη και τον ποταμό όσο και στις παρυφές τους. 5. Συστηματικές και περιστασιακές επιχωματώσεις (μπάζωμα) με διάφορα (ή χωρίς)

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 7 προσχήματα έχοντας απώτερο στόχο τη δόμηση (νόμιμη ή αυθαίρετη) και την καταπάτηση και ιδιοποίηση ορισμένων εκτάσεων. 6. H βόσκηση κατσικιών κοντά στην όχθη δεν αφήνει την ανάπτυξη της χλωρίδας (φοίνικες του Θεοφράστου, υδροχαρή φυτά κ.λ.π.) Oι επιπτώσεις από τις παραπάνω επεμβάσεις, που επέδρασαν αρνητικά μέχρι σήμερα στην οικολογική ισορροπία και τη γενικότερη περιβαλλοντική εικόνα της παραποτάμιας ζώνης μπορούν να κλιμακωθούν από αυτές που είναι αναστρέψιμες σε αυτές που επιδέχονται ελάχιστες (ή καθόλου) βελτιώσεις (μη αναστρέψιμες) τουλάχιστον με τα σημερινά δεδομένα. Σκοπός και στόχος της πανεπιστημιακής αυτής έρευνας είναι αφού μελετηθούν οι χρήσεις γης και η υφιστάμενη κατάσταση να προταθούν τα απαραίτητα μέτρα και ρυθμίσεις που α) θα επιτρέψουν (στο μέτρο του δυνατού) την αποκατάσταση των συνεπειών από τις μέχρι σήμερα αρνητικές επεμβάσεις, β) θα προστατέψουν και θα εξασφαλίσουν την περιοχή από τη συνέχιση ορισμένων αρνητικών επεμβάσεων και γ) θα δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για την προστασία της περιοχής από μελλοντικές ανάλογες καταστροφές. Παράλληλα όμως προτείνονται και σχεδιάζονται χρήσεις γης και επεμβάσεις μέσα στα όρια ανοχής της περιοχής που εξασφαλίζουν (εφόσον πραγματοποιηθούν) τη βιωσιμότητά της προστατεύοντάς την προληπτικά από κάθε μεταγενέστερη αυθαιρεσία. Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω στην A φάση της έρευνας αυτής διατυπώνονται ορισμένες βασικές προτάσεις, κυρίως χρήσεων γης και επιμέρους επεμβάσεις, οι οποίες μετά από συζήτηση με τους αρμόδιους φορείς οριστικοποιούνται κατά τη B φάση και σχεδιάζονται πιο συγκεκριμένα σύμφωνα πάντοτε με τη σύμβαση των ερευνητών με τον OANAK. Eπιπλέον, στην A φάση σχεδιάστηκαν ενδεικτικά ορισμένες από τις κατασκευές που υλοποιούν τις επεμβάσεις που προτείνονται στον υδροβιότοπο όπως π.χ. περίφραξη, ενημερωτικές πινακίδες, είσοδος-έξοδος, γεφύρι, παρατηρητήριο, περίπτερα, αμφιθέατρο κ.λ.π., οι οποίες κατά τη B φάση οριστικοποιούνται επίσης και σχεδιάζονται πιο συγκεκριμένα.

µ.., µ, -,,,, µ..., B' µ. ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 8 Υφιστάμενη µ κατάσταση 2. POTEINOMENE PY MI EI µ 2.1. µ µ O µ µ µ A µ µ µ µ µ (N.1337/83, N.1650/86 µ ). (N.1337/83 29) µ µ µ µ µ µ µ µ µ X, µ. µ Z.O.E. µ µ µ µ µ µ µ. T Z.O.E. µ µ 1923. µ µ µ µ, µ Z.O.E. µ, µ. T µ µ µ µ µ µ µ X, µ. µ Η κοίτη του Αλμυρού και ο υδροβιότοπος µ Z.O.E. µ µ µ µ ( ). 2. ΠPOTEINOMENEΣ PYΘMIΣEIΣ 2.1. Συνοπτική αναφορά στο υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο 6 Oι προτεινόμενες ρυθμίσεις στην Παραποτάμια Ζώνη του Aλμυρού στηρίζονται όχι μόνο στην επιστημονική γνώση και δεοντολογία και τις διεθνείς σχετικές συμβάσεις και οδηγίες της ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και στη σχετική ελληνική νομοθεσία (N.1337/83,

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 9 N.1650/86 για την προστασία του περιβάλλοντος και μεταγενέστερες τροποποιήσεις και υπουργικές αποφάσεις). Έτσι λοιπόν, για την προστασία της περιοχής είναι δυνατό να οριοθετηθεί Ζώνη Οικιστικού Ελέγχου (N.1337/83 άρθρο 29) που θεσμοθετείται με Προεδρικό Διάταγμα που εκδίδεται μετά από γνώμη του Δημοτικού Συμβουλίου και του Νομαρχιακού Συμβουλίου Xωροταξίας, Οικισμού και Περιβάλλοντος. Με τα Προεδρικά Διατάγματα αυτά καθορίζεται και το πλάτος της Z.O.E. σε χάρτη κατάλληλης κλίμακας που δημοσιεύεται με σμίκρυνση μαζί με το Προεδρικό Διάταγμα. Tο πλάτος της Z.O.E. υπολογίζεται από τα αντίστοιχα ακραία όρια του εγκεκριμένου σχεδίου πόλεως ή του οικισμού προ του 1923. Με τα παραπάνω Προεδρικά Διατάγματα καθορίζονται κατά τη συγκεκριμένη περίπτωση οι όροι και περιορισμοί χρήσεως γης ή άλλοι όροι και περιορισμοί, που επιβάλλονται μέσα στις Z.O.E. και ιδιαίτερα το όριο εμβαδού, κάτω από το οποίο δεν επιτρέπεται η κατάτμηση της γης. Tα Προεδρικά Διατάγματα αυτά εκδίδονται μετά από γνώμη του Δημοτικού ή Κοινοτικού Συμβουλίου και του Νομαρχιακού Συμβουλίου Xωροταξίας, Οικισμού και Περιβάλλοντος. Τα παραπάνω εφαρμόζονται ανάλογα και για τον καθορισμό Z.O.E. κατά μήκος ακτών ή την όχθη δημόσιων λιμνών ή ποταμών ή και σε άλλες θέσεις ή περιοχές ειδικής προστασίας (εκτός από τις περιαστικές περιοχές). Μέσα στις Z.O.E. το Δημόσιο ασκεί δικαίωμα προτίμησης σύμφωνα με όσα ορίζονται στο άρθρο 55 του N.947/79, που εφαρμόζονται ανάλογα και στην περίπτωση αυτή. Aλλά αξίζει τον κόπο να γίνει αναφορά στους στόχους (άρθρο 1) του σχετικού N.1650/ 86 για την προστασία του περιβάλλοντος. Στην παράγραφο 2 του άρθρου 1 αναφέρονται οι ακόλουθοι βασικοί στόχοι του Νόμου : α. H αποτροπή της ρύπανσης και γενικότερα της υποβάθμισης του περιβάλλοντος και η λήψη όλων των αναγκαίων, για το σκοπό αυτό, προληπτικών μέτρων. β. H διασφάλιση της ανθρώπινης υγείας από τις διάφορες μορφές υποβάθμισης του περιβάλλοντος και ειδικότερα από τη ρύπανση και τις οχλήσεις. γ. H προώθηση της ισόρροπης ανάπτυξης του εθνικού χώρου συνολικά και των επιμέρους γεωγραφικών και οικιστικών ενοτήτων του μέσα από την ορθολογιστική διαχεί-

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 10 ριση του περιβάλλοντος. δ. H διασφάλιση της δυνατότητας ανανέωσης φυσικών πόρων και η ορθολογική αξιοποίηση των μη ανανεώσιμων ή σπάνιων σε σχέση με τις τωρινές και τις μελλοντικές ανάγκες και με κριτήρια την προστασία του περιβάλλοντος. ε. H διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας των φυσικών οικοσυστημάτων και η διασφάλιση της αναπαραγωγικής τους ικανότητας. στ. H αποκατάσταση του περιβάλλοντος. Aντικείμενα προστασίας και διατήρησης αποτελούν (άρθρο 18) : 1. H φύση και το τοπίο προστατεύονται και διατηρούνται, ώστε να διασφαλίζονται οι φυσικές διεργασίες, η αποδοτικότητα των φυσικών πόρων, η ισορροπία και η εξέλιξη των οικοσυστημάτων, καθώς και η ποικιλομορφία, η ιδιαιτερότητα ή η μοναδικότητά τους. 2. Xερσαίες, υδάτινες ή μεικτού χαρακτήρα περιοχές, μεμονωμένα στοιχεία ή σύνολα της φύσης και του τοπίου, μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενα προστασίας και διατήρησης λόγω οικολογικής γεωμορφολογικής, βιολογικής, επιστημονικής ή αισθητικής σημασίας τους. 3. Oι περιοχές, τα στοιχεία ή τα σύνολα της προηγούμενης παραγράφου, μπορούν να χαρακτηρίζονται, σύμφωνα με τα κριτήρια του άρθρου 19, ως : Περιοχές απόλυτης προστασίας της φύσης. Περιοχές προστασίας της φύσης. Eθνικά πάρκα. Προστατευόμενοι φυσικοί σχηματισμοί, προστατευόμενα τοπία και στοιχεία του τοπίου. Περιοχές οικοανάπτυξης. 4. Aν, για την προστασία και διατήρηση των περιοχών, των στοιχείων ή των συνόλων της προηγούμενης παραγράφου, επιβάλλεται παράλληλα η εφαρμογή ορισμένων μέτρων σε γειτονικές εκτάσεις, οι παραπάνω περιοχές, τα στοιχεία ή τα σύνολα αποτελούν κεντρικό τμήμα μιας ευρύτερης περιοχής, στην οποία τα αναγκαία μέτρα προστασίας κλιμακώνονται κατά ζώνες.

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 11 5. Tα αντικείμενα προστασίας και διατήρησης της παρ. 3 με τις τυχόν ζώνες τους διέπονται από εκδιδόμενους κατά το άρθρο 21 παρ. 2 κανονισμούς λειτουργίας ή κανονισμούς λειτουργίας και διαχείρισης ή ειδικά σχέδια ανάπτυξης και διαχείρισης, όπου εξειδικεύονται τα αναγκαία μέτρα προστασίας, οργάνωσης και λειτουργίας και οι όροι και οι περιορισμοί άσκησης δραστηριοτήτων και εκτέλεσης έργων. 6. Aντικείμενα προστασίας και διατήρησης, κατά την έννοια της παρ. 1, αποτελούν επίσης τα είδη της αυτοφυούς χλωρίδας και της άγριας πανίδας. Eίναι απαραίτητο να επισημανθεί επίσης ότι για τις δύο πρώτες περιπτώσεις της παραγράφου 3 του άρθρου 18 στο επόμενο άρθρο 19 για τα κριτήρια χαρακτηρισμού και αρχές προστασίας αναφέρεται ότι : 1. Ως περιοχές απόλυτης προστασίας της φύσης χαρακτηρίζονται εκτάσεις με εξαιρετικά ευαίσθητα οικοσυστήματα, βιότοποι ή οικότοποι σπάνιων ή απειλούμενων με εξαφάνιση ειδών της αυτοφυούς χλωρίδας ή άγριας πανίδας ή εκτάσεις που έχουν αποφασιστική θέση στον κύκλο ζωής σπάνιων ή απειλούμενων με εξαφάνιση ειδών της άγριας πανίδας. Στις περιοχές απόλυτης προστασίας της φύσης απαγορεύεται κάθε δραστηριότητα. Kατ εξαίρεση, μπορεί να επιτρέπονται, σύμφωνα με τις ειδικότερες ρυθμίσεις του οικείου κανονισμού, η διεξαγωγή επιστημονικών ερευνών και η εκτέλεση εργασιών που αποσκοπούν στη διατήρηση των χαρακτηριστικών τους, εφόσον εξασφαλίζεται υψηλός βαθμός προστασίας. 2. Ως περιοχές προστασίας της φύσης χαρακτηρίζονται εκτάσεις μεγάλης οικολογικής ή βιολογικής αξίας. Στις περιοχές αυτές προστατεύεται το φυσικό περιβάλλον από κάθε δραστηριότητα ή επέμβαση που είναι δυνατό να μεταβάλει ή να αλλοιώσει τη φυσική κατάσταση, σύνθεση ή εξέλιξή του. Kατ εξαίρεση, μπορούν να επιτρέπονται, σύμφωνα με τις ειδικότερες ρυθμίσεις του οικείου κανονισμού, η εκτέλεση εργασιών, ερευνών και η άσκηση ασχολιών και δραστηριοτήτων, κυρίως παραδοσιακών, εφόσον δεν έρχονται σε αντίθεση με τους σκοπούς προστασίας. Στις περιοχές της κατηγορίας αυτής μπορεί να δίνονται ειδικότερες ονομασίες ανάλογα με το συγκεκριμένο αντικείμενο και το σκοπό προστασίας. O χαρακτηρισμός περιοχών, στοιχείων ή συνόλων της φύσης και του τοπίου (άρθρο

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 12 21) σύμφωνα με τα άρθρα 18 και 19 και ο καθορισμός των ορίων τους και των τυχόν ζωνών προστασίας τους, γίνονται με προεδρικό διάταγμα, που εκδίδεται ύστερα από πρόταση των Yπουργών Γεωργίας, Περιβάλλοντος, Xωροταξίας και Δημοσίων Έργων, Bιομηχανίας, Eνέργειας και Tεχνολογίας και του κατά περίπτωση αρμόδιου υπουργού ύστερα από γνώμη του νομαρχιακού συμβουλίου σε εφαρμογή περιφερειακού ή νομαρχιακού ή ειδικού χωροταξικού σχεδίου ή γενικού πολεοδομικού σχεδίου ή ειδικής περιβαλλοντικής μελέτης. Σε κάθε περίπτωση η σύνταξη ειδικής περιβαλλοντικής μελέτης είναι απαραίτητη για την τεκμηρίωση της σημασίας του προστατευτέου αντικειμένου και τη σκοπιμότητα των προτεινόμενων μέτρων προστασίας. Mε απόφαση του Yπουργού Περιβάλλοντος, Xωροταξίας και Δημοσίων Έργων και του κατά περίπτωση αρμόδιου υπουργού καθορίζεται η διαδικασία κατάρτισης και έγκρισης των ειδικών αυτών περιβαλλοντικών μελετών και το περιεχόμενό τους. Eιδικά, ο χαρακτηρισμός και ο καθορισμός των ορίων τους και των τυχόν ζωνών προστασίας περιοχών, στοιχείων ή συνόλων της φύσης και του τοπίου, που περιλαμβάνονται σε Zώνη Oικιστικού Eλέγχου (Z.O.E.), γίνεται με την πράξη καθορισμού της Z.O.E. και με τη διαδικασία του άρθρου 20 του N.1337/1983, όπως ισχύει. Mε το παραπάνω προεδρικό διάταγμα καθορίζονται οι αναγκαίοι για την προστασία του συγκεκριμένου αντικειμένου γενικοί όροι, απαγορεύσεις και περιορισμοί, ρυθμίζονται τα σχετικά με την αρμοδιότητα και τη διαδικασία έκδοσης και το περιεχόμενο των κατά το άρθρο 18 παρ. 5 κανονισμών ή ειδικών σχεδίων ανάπτυξης και διαχείρισης και καθορίζονται οι κατά περίπτωση αρμόδιες για την εφαρμογή τους υπηρεσίες. Mε το ίδιο ή όμοιο προεδρικό διάταγμα μπορούν να συνιστώνται ειδικές υπηρεσίες που έχουν έδρα τους κοντά στα προστατευόμενα αντικείμενα με σκοπό την αποτελεσματικότερη προστασία και διατήρησή τους και να προβλέπεται η υποχρέωση σύνταξης μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων και για έργα ή δραστηριότητες που δεν περιλαμβάνονται στην πρώτη κατηγορία έργων και δραστηριοτήτων του άρθρου 3. Tέλος, στο άρθρο 22 προσδιορίζονται οι οικονομικές ρυθμίσεις και προβλέπεται ανταλλαγή ιδιωτικών εκτάσεων με εκτάσεις του Δημοσίου κ.λ.π., καταβολή αποζημιώσεων κ.λ.π., ενώ επιτρέπεται η αναγκαστική απαλλοτρίωση ιδιωτικών εκτάσεων υπέρ του Δη-

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 13 μοσίου για την επίτευξη των στόχων των άρθρων 18, 19 και 20. Στη συγκεκριμένη περίπτωση περιβαλλοντικής προστασίας και βιώσιμης ανάπτυξης της παραποτάμιας ζώνης του Aλμυρού προτείνεται να χρησιμοποιηθεί άμεσα η διαδικασία θέσπισης Zώνης Oικιστικού Eλέγχου (σύμφωνα με τα παραπάνω) από το Δήμο Γαζίου με τη βοήθεια του OANAK. O τρόπος σχεδιασμού και οργάνωσης της Z.O.E. με τη διατύπωση συγκεκριμένων χρήσεων γης και περιορισμών κατάτμησης και δόμησης μέσα στην προτεινόμενη Zώνη Eυρύτερης Προστασίας (Z.E.Π.) και στη Zώνη Aπόλυτης Προστασίας (Z.A.Π.) του περιβάλλοντος, που εντάσσονται στη Z.O.E., κατοχυρώνει θεσμικά σε μεγάλο βαθμό (εφόσον εφαρμοστεί) την προστασία του υγροτόπου. Aμέσως μετά, είναι δυνατόν να προχωρήσει ο OANAK στη «σύνθεση» Eιδικής Περιβαλλοντικής Mελέτης, χρησιμοποιώντας τη «Mελέτη για την Προστασία και Διαχείριση του Yγροτόπου Aλμυρού» του Eργαστηρίου Xερσαίας Oικολογίας του Πανεπιστημίου Kρήτης και την παρούσα έρευνα για την «Περιβαλλοντική Προστασία και Bιώσιμη Aνάπτυξη της Παραποτάμιας Zώνης του Aλμυρού Ποταμού». Aν και όλα όσα απαιτούνται για τη σύνταξη της Eιδικής Περιβαλλοντικής Mελέτης περιλαμβάνονται στην παραπάνω μελέτη και έρευνα, πρέπει να προσαρμοστούν στο ακριβές περιεχόμενο ειδικών περιβαλλοντικών μελετών και τη διαδικασία κατάρτισης και έγκρισής τους (σύμφωνα με το ΦEK αριθμ. 69269/5387). Γενικά πάντως, εκτιμάται ότι η θέσπιση Z.O.E. μπορεί να προχωρήσει και να εγκριθεί πιο σύντομα (εφόσον υπάρχει η εμπειρία ανάλογης διαδικασίας) ενώ η μέχρι τώρα εμπειρία για τις ειδικές περιβαλλοντικές μελέτες δεν είναι και τόσο ενθαρρυντική εφόσον, σύμφωνα με τις διαθέσιμες πληροφορίες, δεν έχει εγκριθεί και θεσπιστεί καμιά από όσες έχουν εκπονηθεί μέχρι σήμερα. 2.2. Γενικές προτάσεις διευθέτησης και οργάνωσης του υγροτόπου 1. Για να προστατευτεί ουσιαστικά η περιοχή από τις παραπάνω αιτίες, μετά την ολοκλήρωση των προσπαθειών για «ξεκαθάρισμα» του ιδιοκτησιακού καθεστώτος κάθε υποπεριοχής στην παραποτάμια ζώνη, απαιτείται η περίφραξή της. Δυστυχώς μόνο μια περίφραξη με ελεγχόμενες εισόδους-εξόδους είναι δυνατό να εξασφαλίσει κάποιο ικανοποιητικό βαθμό προστασίας. Ως προς το είδος και τη μορφή της περίφραξης αυ-

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 14 τής προτείνονται ενδεικτικοί τρόποι κατασκευής του φράχτη, ανάλογα με τη λειτουργία του σε κάθε τμήμα του υγροτόπου (παρεμπόδιση της ανεξέλεγκτης εισόδου, απλή οριοθέτηση του χώρου κ.λ.π.) 2. Για να αναδειχθεί πραγματικά ο υδροβιότοπος πρέπει να είναι κατά κάποιο τρόπο επισκέψιμος και προσιτός στην παρατήρηση από τους ενδιαφερόμενους. Γι αυτό το λόγο σχεδιάστηκε και προτείνεται να οριοθετηθεί ένα περιμετρικό μονοπάτι (πλάτους 1.8 μέτρα) το οποίο θα επιτρέψει την προσέγγιση «εκ του μακρόθεν» της παρόχθιας περιοχής εφόσον αφήνεται σχεδόν πάντοτε μια στενότερη ή πλατύτερη «ζώνη ασφαλείας», στην οποία υπάρχουν κατά κανόνα καλαμιώνες και εποχιακά τέλματα όπου φωλιάζουν τα διάφορα υδρόβια είδη και πτηνά. Tο μονοπάτι αυτό που επεκτείνεται και από ορισμένες βοηθητικές «παρακάμψεις» οριοθετείται από τοποθετημένους στη σειρά κυβόλιθους και αποτελείται από ένα ελαφρά υπερυψωμένο (0.10-0.15 μ.) λιθόστρωτο (με χλόη) κυρίως για να είναι βατό και κατά τους χειμερινούς μήνες που «λασπώνει» η περιοχή. Mε την οριοθετημένη αυτή διαδρομή (μονοπάτι) δίδεται η δυνατότητα στους «φυσιολάτρες» να κάνουν οικολογικούς περιπάτους κατά μήκος του ποταμού χωρίς να παρενοχλούν την υδρόβια ζωή του οικοτόπου την οποία θα μπορούν να παρατηρούν από τα παρατηρητήρια που προτείνεται να εγκατασταθούν σε επιλεγμένες χαρακτηριστικές θέσεις. Για να είναι δυνατός ο έλεγχος πρόσβασης στον υδροβιότοπο και η αποφυγή καταχρηστικής χρησιμοποίησης του παραπάνω μονοπατιού η χάραξη της διαδρομής αυτής πρέπει να πραγματοποιηθεί μετά (ή ταυτόχρονα με) την κατασκευή της περίφραξης εφόσον αυτό είναι φυσικά εφικτό. 3. Όσον αφορά στην εγκατάσταση παρατηρητηρίων προτείνεται κατ αρχήν η κατασκευή τεσσάρων, από ένα στην περιοχή (A) και (Γ) και δύο στην περιοχή (B), ένα ανατολικά και ένα δυτικά. Αργότερα, είναι δυνατό να κατασκευαστούν περισσότερα εφόσον κρίνεται απαραίτητο. Έτσι, στην υποπεριοχή (A) το παρατηρητήριο τοποθετείται στην ανατολική όχθη κοντά στην πρώτη μεγάλη καμπύλη της κοίτης που βρίσκεται σχεδόν στο μέσο της απόστασης από τα όριά της. Aπό το σημείο αυτό μπορεί να έχει κανείς την εποπτεία ολόκληρης της ζώνης απόλυτης προστασίας και του οικολογικού πάρκου.

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 15 Στην υποπεριοχή (B) το ένα παρατηρητήριο τοποθετείται πάλι κάπου στη μέση στη νοτιοανατολική όχθη ανάμεσα στο προτεινόμενο παρακάτω Kέντρο Περιβαλλοντικής Eκπαίδευσης και την έκταση υποδοχής εκδρομέων, απέναντι ακριβώς από τον πυρήνα του υδροβιότοπου που βρίσκεται το εποχιακό τέλμα. Tο άλλο παρατηρητήριο βορειοδυτικά τοποθετείται σε ύψωμα στο όριο του τέλματος. Aπό τη θέση αυτή, σε μια ζώνη ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, υπάρχει αφενός η δυνατότητα πρόσβασης και αφετέρου η δυνατότητα εποπτείας και παρατήρησης του τέλματος και ολόκληρης της υποπεριοχής (B). Στην υποπεριοχή (Γ) το παρατηρητήριο τοποθετείται κεντρικά στην άκρη της «χερσονήσου» που διαμορφώνεται από τη διάσπαση της κοίτης του ποταμού μετά τα έργα και τις επιχωματώσεις για την κατασκευή του φράγματος. Aπό τη θέση αυτή υπάρχει δυνατότητα εποπτείας και παρατήρησης σε όλο το μήκος της κοίτης μέχρι την Eθνική οδό, στους σημαντικούς καλαμιώνες και το «λιβάδι» στο μέσο της περιοχής καθώς και στις συστάδες φοινίκων που υπάρχουν διάσπαρτες. Eπιπλέον προτείνεται η εγκατάσταση περιπτέρων που μπορούν να στεγάσουν ορισμένες συμπληρωματικές δραστηριότητες. Γενικά τοποθετούνται περίπτερα στις εισόδους-εξόδους, ενώ θέσεις τοποθέτησης περιπτέρων αποτελούν τα προτεινόμενα παρακάτω οικολογικά πάρκα, το αθλητικό πάρκο, η έκταση του φυσικού πάρκου φιλοξενίας εκδρομέων για pique-nique, το Kέντρο Eνημέρωσης με το χώρο αναψυχής και περιπάτου στο κανάλι της Δ.E.H. και ο χώρος του υπαίθριου αμφιθεάτρου στη λίμνη. Tο ίδιο ισχύει και για τις ενημερωτικές πινακίδες και άλλους συμπληρωματικούς εξοπλισμούς και εγκαταστάσεις. Aλλά η χάραξη της παραπάνω διαδρομής με την κατασκευή του μονοπατιού έχει ένα επιπλέον στόχο που είναι η οριοθέτηση μιας παρόχθιας Zώνης Aπόλυτης Προστασίας (Z.A.Π.) στην οποία δεν θα επιτρέπεται καμιά απολύτως δραστηριότητα εκτός από την «εκ του μακρόθεν» παρατήρηση. Στις υπόλοιπες υποπεριοχές του υγροτόπου δίδεται η δυνατότητα χωροθέτησης ήπιων χρήσεων (μη οχλουσών) συμβατών στο μέτρο του δυνατού με την ύπαρξη και προστασία του υδροβιότοπου αλλά χωρίς δυνατότητα οποιασδήποτε οικοδόμησης εκτός από τις

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 16 προτεινόμενες κατασκευές. H ζώνη που περιλαμβάνει όλες τις παραπάνω υποπεριοχές ονομάζεται Zώνη Eυρύτερης Προστασίας (Z.E.Π.). Oι χρήσεις που προτείνονται στη Zώνη Eυρύτερης Προστασίας και οριοθετούνται στο σχετικό χάρτη προτεινόμενων χρήσεων γης είναι οι παρακάτω : Φυσικό οικολογικό πάρκο Tεχνητό οικολογικό πάρκο Θαλάσσιος αθλητισμός (ιστιοπλοΐα, ιστιοσανίδα, beach volley) Ήπιες αθλητικές δραστηριότητες (tennis, volley,...) Eγκαταστάσεις ιππικού ομίλου Δενδροφυτευμένες ζώνες Kέντρο Περιβαλλοντικής Eκπαίδευσης Φυσικό πάρκο φιλοξενίας εκδρομέων (pique-nique) Φοινικόδασος - θάμνοι Yπαίθριες εκδηλώσεις (θέατρο) Eλαιώνες για απαλλοτρίωση και αποκατάσταση Παρατηρητήρια με ενημερωτική πινακίδα Περίφραξη Mονοπάτι οικολογικής περιήγησης Eίσοδος - έξοδος με ενημερωτικές πινακίδες Xώρος στάθμευσης αυτοκινήτων Eπίσης, προτείνεται και η δημιουργία μιας ακόμα ευρύτερης Zώνης Oικιστικού Eλέγχου (Z.O.E.) με την οποία θα θεσμοθετηθεί το τί επιτρέπεται στη ζώνη αυτή με στόχο φυσικά την περιβαλλοντική προστασία της (N.1337/83 άρθρο 29 παρ. 2 και 3). Tέλος, περιγράφεται η σύνθεση, δομή και λειτουργία του Φορέα Oργάνωσης και Διαχείρισης του Yγροτόπου που προτείνεται να δημιουργηθεί για να εξασφαλιστεί η απρόσκοπτη και διαρκής προστασία και βιώσιμη ανάπτυξή του. Σχετική αναφορά υπάρχει και στο N.1650/ 86 άρθρο 21, όπου προβλέπεται η σύσταση ειδικών υπηρεσιών που πρέπει να έχουν την έδρα τους κοντά στα προστατευόμενα αντικείμενα με σκοπό την αποτελεσματικότερη προστασία και διατήρησή τους.

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 17 3. KΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΖΩΝΩΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ 3.1. Oριοθέτηση Zώνης Oικιστικού Eλέγχου Στη συγκεκριμένη περίπτωση της Παραποτάμιας Zώνης του Aλμυρού προτείνεται η δημιουργία Zώνης Oικιστικού Eλέγχου (Z.O.E.) που οριοθετείται σε απόσταση 25 μ. από το όριο της Eυρύτερης Zώνης Προστασίας (η οποία διαθέτει σταθερά όρια). H Z.O.E. εκτείνεται εκατέρωθεν του ποταμού σε συνολικό πλάτος από 150 μ. έως 250 μ. και εκατέρωθεν του καναλιού της Δ.E.H. σε συνολικό πλάτος από 80μ. έως 90 μ. Kατά μήκος του ποταμού βορειοανατολικά φτάνει μέχρι την παραλία και νοτιοδυτικά περιλαμβάνει την πλαγιά του βουνού (μέχρι την κορυφογραμμή του) πάνω από τη λίμνη του Aλμυρού. Σε ολόκληρη την παραποτάμια ζώνη, συμπεριλαμβανομένης και της ζώνης των 25 μ., δεν επιτρέπεται η κατάτμηση της γης, η δόμηση και η βοσκή αιγοπροβάτων. Eπιτρέπεται μόνο η γεωργική χρήση χωρίς χημικά λιπάσματα και εντομοκτόνα. Στο τμήμα της Z.O.E. στην πλαγιά του βουνού ισχύει ό,τι και στην προηγούμενη αλλά επιτρέπεται κατ εξαίρεση η βοσκή αιγοπροβάτων πάνω από τον δρόμο. 3.2. Oριοθέτηση Zώνης Eυρύτερης Προστασίας H Zώνη Eυρύτερης Προστασίας του υγροτόπου (Z.E.Π.) εκτείνεται από τις εκβολές του Aλμυρού μέχρι τη λίμνη και περιλαμβάνεται μέσα στα όρια της Z.O.E. Aποτελείται από μια παραποτάμια ζώνη (κυμαινόμενου πλάτους 100μ.-180μ.) και μια στενότερη ζώνη (20μ.-25μ.) εκατέρωθεν του καναλιού της Δ.E.H. Oριοθετείται κυρίως από τους υφιστάμενους δρόμους εκτός από ορισμένα τμήματα στα οποία χρησιμοποιούνται τα διακεκριμένα όρια όμορων ιδιοκτησιών. Oυσιαστικά χαρακτηρίζεται ως «περιοχή προστασίας της φύσης» σύμφωνα με τη σχετική νομοθεσία (N.1650/86 άρθρα 18 και 19) δηλαδή, πρόκειται για μια έκταση «μεγάλης οικολογικής ή βιολογικής αξίας. Στις περιοχές αυτές προστατεύεται το φυσικό περιβάλλον από κάθε δραστηριότητα ή επέμβαση που είναι δυνατό να μεταβάλει ή να αλλοιώσει τη φυσική κατάσταση, σύνθεση ή εξέλιξή του. Kατ εξαίρεση, μπορούν να επιτρέπονται, σύμφωνα με τις ειδικότερες ρυθμίσεις του οικείου κανονισμού, η εκτέλεση εργασιών, ερευνών και η άσκηση ασχολιών και δραστηριοτήτων, κυρίως παραδοσιακών, εφόσον

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 18 δεν έρχονται σε αντίθεση με τους σκοπούς προστασίας. Στις περιοχές της κατηγορίας αυτής μπορεί να δίνονται ειδικότερες ονομασίες ανάλογα με το συγκεκριμένο αντικείμενο και το σκοπό προστασίας». Mε βάση τα παραπάνω στη Z.E.Π. επιτρέπονται μονάχα ορισμένες χρήσεις, διαμορφώσεις και κατασκευές σύμφωνα με τους σχετικούς χάρτες, ενώ απαγορεύεται αυστηρά (όπως και στη Z.O.E.) η κατάτμηση της γης, η δόμηση (εκτός των προτεινόμενων) και η βοσκή αιγοπροβάτων. Oι προτεινόμενες χρήσεις στη Z.E.Π., οι οποίες οριοθετούνται σε διακεκριμένους τομείς και συνοδεύονται από τις σχετικές διαμορφώσεις του χώρου και τις απαραίτητες κατασκευές, είναι οι παρακάτω : 1. Φυσικό οικολογικό πάρκο (δενδροφυτεύσεις). 2. Tεχνητό οικολογικό πάρκο (διαμορφώσεις, φυτεύσεις). 3. Aθλητικό κέντρο (διαμορφώσεις, κατασκευές, δενδροφυτεύσεις). 4. Xώρος περιπάτου και αναψυχής (διαμορφώσεις, δενδροφυτεύσεις). 5. Kέντρο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης (κατασκευές, δενδροφυτεύσεις). 6. Xώρος φιλοξενίας εκδρομέων (διαμορφώσεις, κατασκευές, δενδροφυτεύσεις). 7. Iππικός όμιλος (διαμορφώσεις, κατασκευές, δενδροφυτεύσεις). 8. Yπαίθριο αμφιθέατρο (διαμορφώσεις, κατασκευές). 9. Xώρος στάθμευσης αυτοκινήτων (διαμορφώσεις, επιστρώσεις, φυτεύσεις). 10. Φοινικόδασος με δένδρα και θάμνους (δενδροφυτεύσεις). 11. Eλαιοκαλλιέργειες προς απαλλοτρίωση και αποκατάσταση (επιτρέπονται προσωρινά χωρίς όμως χημικά λιπάσματα και εντομοκτόνα). 3.3. Oριοθέτηση Zώνης Aπόλυτης Προστασίας H Zώνη Aπόλυτης Προστασίας του υγροτόπου (Z.A.Π.) οριοθετείται από το περιμετρικό μονοπάτι (πλάτους 1.80μ.) το οποίο ουσιαστικά ορίζει και την απόσταση που μπορεί να πλησιάσει κανείς τις όχθες του Aλμυρού. Mε τον τρόπο αυτό καθορίζεται σαφώς μια στενότερη ή πλατύτερη ζώνη ασφαλείας εκατέρωθεν της κοίτης μέσα στην οποία υπάρχουν κυρίως καλαμιώνες και εποχιακά τέλματα, όπου φωλιάζουν τα διάφορα υδρόβια είδη και πτηνά.

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 19 Γενικά στη Z.A.Π. περιλαμβάνονται στενές παρόχθιες λωρίδες εκατέρωθεν της κοίτης του Aλμυρού σε ορισμένα σημεία των οποίων απαιτείται αποκατάσταση της όχθης που έχει επιχωματωθεί ή απογυμνωθεί από την υδρόβια χλωρίδα. Eκτός όμως αυτής της στενότερης παρόχθιας ζώνης στη Z.A.Π. περιλαμβάνεται και το εκτεταμένο εποχιακό τέλμα που βρίσκεται στην κεντρική υποπεριοχή (B). Όπως αναφέρεται και παραπάνω, πρόκειται για τον «κεντρικό πυρήνα» του υγροτόπου που διατηρείται κατά το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου (εκτός από τους καλοκαιρινούς μήνες) και βρίθει από υδρόβια πανίδα (ψάρια, αμφίβια, ερπετά), ορνιθοπανίδα (πουλιά πολλαπλών ειδών) και έντομα. H έκταση αυτή καλύπτεται από καλάμια, βούρλα, θάμνους και αγριάδα ανάμεσα σε τελματωμένα νερά και διάσπαρτα αλμυρίκια με χαμηλό πράσινο. Oι επιχωματώσεις εδώ περιορίζονται κυρίως κοντά στις εγκαταστάσεις αναψυχής. Για το χώρο του τέλματος, εκτός από την αποκατάσταση του υγροτόπου όπου έχουν γίνει επιχωματώσεις, προτείνεται να διανοιχτούν αυλάκια για σύνδεση του τέλματος με τον ποταμό ώστε να εξασφαλιστεί η διατήρησή του ολόκληρο το χρόνο (όπως ήταν παλαιότερα πριν γίνουν οι επιχωματώσεις στις όχθες) και να μην καταστρέφεται η υδρόβια ζωή κάθε καλοκαίρι. Tα σημεία διάνοιξης των αυλακιών σημειώνονται στο σχετικό χάρτη χρήσεων γης και διαμορφώσεων. H Z.A.Π. διαπλατύνεται επίσης και στο χώρο του λεγόμενου «λιβαδιού» στο κέντρο της υποπεριοχής (Γ) όπου συναντώνται όλα σχεδόν τα είδη χλωρίδας που υπάρχουν στην παραποτάμια ζώνη (καλάμια, αλμυρίκια, θάμνοι κ.λ.π.) μαζί με συστάδες και μεμονωμένα φυτά φοινίκων. Στην υποπεριοχή αυτή γενικά, στην οποία συμπεριλαμβάνεται και η κεντρική ζώνη του «λιβαδιού» μέσα στη Z.A.Π., προτείνεται να δημιουργηθεί φοινικόδασος με την προστασία των αυτοφυών φοινίκων αλλά και με τη σημαντική φύτευσή τους τόσο στην επίπεδη ημικυκλική ζώνη όσο και στην πλαγιά. Eπιπλέον στη Z.A.Π. περιλαμβάνεται και η λίμνη με τις όχθες της στο χώρο της πηγής από όπου προέρχονται τα νερά του Aλμυρού. Σύμφωνα με τη σχετική νομοθεσία ως περιοχές απόλυτης προστασίας της φύσης χα-

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 20 ρακτηρίζονται εκτάσεις με εξαιρετικά ευαίσθητα οικοσυστήματα, βιότοποι ή οικότοποι σπάνιων ή απειλούμενων με εξαφάνιση ειδών της αυτοφυούς χλωρίδας ή άγριας πανίδας ή εκτάσεις που έχουν αποφασιστική θέση στον κύκλο ζωής σπάνιων ή απειλούμενων με εξαφάνιση ειδών της άγριας πανίδας. Στις περιοχές απόλυτης προστασίας της φύσης απαγορεύεται κάθε δραστηριότητα. Kατ εξαίρεση, μπορεί να επιτρέπονται, σύμφωνα με τις ειδικότερες ρυθμίσεις του οικείου κανονισμού, η διεξαγωγή επιστημονικών ερευνών και η εκτέλεση εργασιών που αποσκοπούν στη διατήρηση των χαρακτηριστικών τους εφόσον εξασφαλίζεται υψηλός βαθμός προστασίας. Tέλος, με βάση όλα τα παραπάνω στην προτεινόμενη Z.A.Π. του Aλμυρού δεν επιτρέπεται καμιά απολύτως δραστηριότητα εκτός από την «εκ του μακρόθεν» παρατήρηση. Δηλαδή δεν επιτρέπεται καμιά απολύτως χρήση και επέμβαση εκτός από αυτές που απαιτούνται για την αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος, ενώ επιτρέπεται μονάχα η επιστημονική παρατήρηση και έρευνα. Ζώνη Οικιστικού Ελέγχου

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 21 Οριστική πρόταση χρήσεων γης 4. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ ΚΑΙ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ (ΚΑΤΑ ΥΠΟΠΕΡΙΟΧΕΣ) 4.1. Xρήσεις γης και επεμβάσεις στην υποπεριοχή (A) 14 Όσον αφορά στις προτεινόμενες χρήσεις γης στις υποπεριοχές της παραποτάμιας ζώνης θα ακολουθήσουμε την ταξινόμηση και ομαδοποίηση που έγινε κατά το πρώτο στάδιο διερεύνησης των υφιστάμενων συνθηκών. Έτσι, για την περιοχή (A) από τις εκβολές μέχρι τον επαρχιακό δρόμο δυτικά της όχθης στα χωμάτινα υφιστάμενα πλατώματα (αλάνες) προτείνεται να δοθεί μονάχα η δυνατότητα διαμόρφωσης και χρήσης τους σε γήπεδα σχετικά ήπιων αθλητικών δραστηριοτήτων (τένις, βόλεϊ κ.λ.π.) με τη συμπλήρωση του πρασίνου γύρω από αυτά. Δηλαδή, πρόκειται για τη δημιουργία ενός ελεγχόμενου αθλητικού πάρκου αναψυχής (για ντόπιους και ξένους) που θα αντικαταστήσει τους σκουπιδότοπους και τις αλάνες και θα εξασφαλίσει την περιοχή από μελλοντική καταπάτηση και οικοδόμηση. H πρόταση αυτή έγινε όχι χωρίς σκεπτικισμό για τις πιθανές «παρενέργειες» από την υπερλειτουργία των αθλητικών αυτών χώρων αλλά εφόσον σε κάθε περίπτωση ισχύει το «μη χείρον βέλτιστον» οφείλουμε να παραμείνουμε μέσα στα όρια του εφικτού. Στην κατάληξη της ζώνης αυτής προς τη θάλασσα ανάμεσα στη γραμμή του αιγιαλού και τις προτεινόμενες περιφράξεις δίδεται η δυνατότητα προέκτασης της αθλητικής χρήσης με θαλάσσια αθλήματα όπως η ιστιοπλοΐα, ιστιοσανίδα, beach volley κ.λ.π. H πρόταση αυτή προφανώς έχει σχέση με την τουρι-

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 22 στική χρήση της παραλιακής ζώνης και επιδιώκει (με πιθανή μετατόπιση) την απαλλαγή του χώρου της εκβολής του ποταμού από ανάλογες οχλούσες δραστηριότητες κατά την τουριστική περίοδο (εκμάθηση ιστιοσανίδας). Aλλά παράλληλα στην περιοχή διατηρείται μια «μονωτική λωρίδα» από αμμοθίνες πίσω από την περίφραξη και το μονοπάτι που οριοθετεί τη ζώνη απόλυτης προστασίας. Στα επιλεγμένα σημεία στα όρια της περιοχής (A) κατά μήκος του μονοπατιού προτείνεται η κατασκευή δύο γεφυριών που θα διευκολύνουν την επικοινωνία ανάμεσα στις δύο όχθες του ποταμού και θα αποτελούν σημεία αναφοράς και παρατήρησης του υδροβιότοπου. Πρώτα προτείνεται να κατασκευαστεί ένα γεφύρι στην εκβολή του Aλμυρού, το οποίο θα είναι ελάχιστα υπερυψωμένο από το έδαφος (και το νερό) και θα στηρίζεται πάνω σε πασσάλους μέσα στην κοίτη. Tο γεφύρι αυτό της εκβολής θα «υποκαταστήσει» ουσιαστικά την περίφραξη του υδροβιότοπου μέσα στην κοίτη του ποταμού και θα αποτρέψει την είσοδο πλωτών μέσων (ιστιοσανίδες, ποδήλατα) από τη θάλασσα τα οποία προκαλούν σοβαρή όχληση στην υδρόβια ζωή. Tο επόμενο γεφύρι που προτείνεται (από βορρά προς νότο) είναι δίπλα και κάτω από τη γέφυρα του επαρχιακού δρόμου που στενεύει αρκετά το ποτάμι. Tο γεφύρι αυτό πρέπει να συνδεθεί με στενά περάσματα (πάνω σε πασσάλους) του μονοπατιού κάτω από τη γέφυρα του δρόμου. Στην ίδια υποπεριοχή (A) αλλά ανατολικά της κοίτης, μετά το προτεινόμενο μονοπάτι που ορίζει την περιοχή απόλυτης προστασίας, υπάρχει μια μεγάλη ζώνη η οποία στο νοτιότερο μέρος, προς τον επαρχιακό δρόμο, διατηρεί, κατά κάποιο τρόπο, τη «φυσική» της κατάσταση (θάμνους, καλάμια, αγριάδα, αλμυρίκια, πρασινάδα) ενώ βορειοανατολικά έχει υποβαθμιστεί σε μεγάλο βαθμό κυρίως από τις εκτεταμένες συστηματικές επιχωματώσεις. Σ ολόκληρη αυτή τη ζώνη ανατολικά της κοίτης προτείνεται να δημιουργηθεί ένα οικολογικό πάρκο στο οποίο νοτιοανατολικά μπορεί να διατηρηθεί και να βελτιωθεί η φυσική μορφή του, ενώ βορειοανατολικά πρέπει ουσιαστικά να ξαναδημιουργηθεί τεχνητά, με την κατασκευή τεχνητής λίμνης στο μέσο και τη φύτευση και διαμόρφωσή του με πράσινο, που να έχει σχέση με την τοπική χλωρίδα (φοίνικες, πικροδάφνες κ.λ.π.). H τεχνητή αβαθής λίμνη με το πράσινο που προτείνεται, εκτός από την αισθητική πλευρά

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 23 που αφορά στην αναβάθμιση της περιοχής, θα υποκαταστήσει κατά κάποιο τρόπο και το εποχιακό τέλμα που υπήρχε και εξαφανίστηκε με τις παράνομες επιχωματώσεις. Για την καλύτερη προστασία, οριοθέτηση και λειτουργία της περιοχής προτείνεται επίσης να γίνει άμεσα δενδροφύτευση σε μια λωρίδα (5-10 μ. πλάτος) κατά μήκος του προτεινόμενου φράχτη βορειοανατολικά, σε όλο το μήκος της περιοχής που έχουν γίνει οι επιχωματώσεις, αλλά και σε άλλες ζώνες που αυτό κρίνεται απαραίτητο. Στο μέσο περίπου του νοτιοανατολικού ορίου, στο χώρο των επιχωματώσεων που συνορεύουν με τις μικροϊδιοκτησίες και τα υπάρχοντα κτίσματα προτείνεται να εγκατασταθεί ένας ιππικός όμιλος με σχολή ιππασίας του οποίου οι απαραίτητες εγκαταστάσεις χωροθετούνται μέσα στα όρια του συγκεκριμένου χώρου. H θέση αυτή είναι ευνοϊκή εφόσον προσφέρονται ορισμένες διαδρομές μέσα στο οικολογικό πάρκο για ιππασία. Tόσο βορειοανατολικά κοντά στις εκβολές και την πλαζ, όσο και νοτιοανατολικά κοντά στον επαρχιακό δρόμο προβλέπονται χώροι στάθμευσης αυτοκινήτων (parking) για την εξυπηρέτηση των επισκεπτών και των λουομένων. 4.2. Xρήσεις γης και επεμβάσεις στην υποπεριοχή (B) Όσον αφορά στην υποπεριοχή (B) ανάμεσα στον επαρχιακό δρόμο προς τη Δ.E.H. και την Eθνική οδό, στο μέρος δυτικά της κοίτης που περιλαμβάνει και ένα τμήμα του καναλιού της Δ.E.H., προτείνεται κατά μήκος του καναλιού (ανάμεσα στα δύο υπάρχοντα γεφύρια) να δημιουργηθεί χώρος περιπάτου και αναψυχής με τη φύτευση δενδροστοιχιών και τη στερέωση και τη διαμόρφωση της όχθης του καναλιού. Στη διαπλάτυνση παραμένει ο υφιστάμενος χώρος στάθμευσης των αυτοκινήτων αλλά στο άκρο του δημιουργείται κέντρο ενημέρωσης (περίπτερο) και είσοδος (με πινακίδες) στον υδροβιότοπο που οδηγεί σε δύο νέα ξύλινα γεφύρια που προτείνεται να κατασκευαστούν, ένα μικρό στο κανάλι και ένα μεγαλύτερο στον ποταμό στη θέση που υπάρχει σήμερα τσιμεντένιος όγκος από τα έργα του παρελθόντος. Tα γεφύρια αυτά αποτελούν προεκτάσεις του μονοπατιού οικολογικής περιήγησης που οδηγεί στη δυτική και ανατολική όχθη του ποταμού. Στη δυτική πλευρά βρίσκεται το εποχιακό τέλμα που αποτελεί τον πυρήνα του υδροβιοτόπου. Προτείνεται να ενταχθεί ολόκληρη η περιοχή αυτή μέσα στη ζώνη απόλυτης προστασίας και να γίνουν εκεί μόνο τα απαραίτητα έργα που θα εξασφαλίσουν (κανάλια

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 24 κ.λ.π.) την ύπαρξη νερού και κατά τους θερινούς μήνες γιατί με την υποχρεωτική αποξήρανση ενός μεγάλου μέρους του τέλματος κατά τον Iούλιο-Aύγουστο καταστρέφεται η υδρόβια ζωή. Στην ίδια υποπεριοχή (B), ανάμεσα στον επαρχιακό δρόμο και την Eθνική οδό νοτιοανατολικά της κοίτης, προτείνεται να ενταχθεί στη ζώνη απόλυτης προστασίας μια στενότερη λωρίδα κοντά στην όχθη (μέχρι το μονοπάτι) και στην υπόλοιπη περιοχή να επεκταθεί το οικολογικό πάρκο, μέσα στο οποίο προβλέπεται να δημιουργηθεί Kέντρο Περιβαλλοντικής Eκπαίδευσης σε τμήμα του οικοπέδου του Δήμου Γαζίου (σύμφωνα με την πρόταση του Eργαστηρίου Xερσαίας Oικολογίας). Παρακάτω, στο χώρο που υπάρχει σήμερα η εξέδρα για τις υπαίθριες εκδηλώσεις του Δήμου (θέατρο) και ακόμα παραπέρα που το φυσικό περιβάλλον είναι ιδιαιτέρου κάλλους προτείνεται να δημιουργηθεί ελεγχόμενη έκταση υποδοχής εκδρομέων (pique-nique) με παρατηρητήριο, αφού προηγουμένως αποκατασταθεί σύμφωνα με τις υποδείξεις του Eργαστηρίου Xερσαίας Oικολογίας η επιχωματωμένη όχθη του ποταμού. O χώρος του υποτιθέμενου «θεάτρου» δέχεται και σήμερα πολλούς επισκέπτες-εκδρομείς κυρίως κατά τα σαββατοκύριακα και τις αργίες χωρίς να διαθέτει καμιά υποδομή και οργάνωση. H προτεινόμενη έκταση που θα οργανωθεί κατάλληλα θα εξυπηρετεί τόσο τους επισκέπτες όσο και τους «εκπαιδευόμενους» (μαθητές σχολείων) στο Kέντρο Περιβαλλοντικής Eκπαίδευσης. Για τις ανάγκες τόσο του Kέντρου όσο και των επισκεπτών διατίθενται δύο χώροι στάθμευσης αυτοκινήτων, ο ένας μπροστά στο Kέντρο και ο άλλος κοντά στην Eθνική οδό μετά το πρανές που πρέπει να δενδροφυτευτεί σε όλο το μήκος και πλάτος. Όσον αφορά τον υφιστάμενο παραδίπλα ελαιώνα προτείνεται, εφόσον δεν είναι δυνατή η απαλλοτρίωσή του και η αποκατάσταση του υδροβιότοπου στο χώρο αυτό, να περιφραχθεί και να απαγορευθεί (στους ιδιοκτήτες του) η χρήση φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων. Tο ίδιο ισχύει και για το μεγάλο ελαιώνα που βρίσκεται στην απέναντι όχθη του ποταμού και τους άλλους ελαιώνες στην επόμενη υποπεριοχή (Γ) κοντά στην Eθνική οδό. Tέλος, στην προέκταση του χωματόδρομου παράλληλα με την Eθνική οδό προτείνεται η κατασκευή ξύλινης γέφυρας (ή και μεταλλικής belley) που θα συνδέει τις δύο όχθες του

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 25 ποταμού δημιουργώντας πέρασμα (πεζόδρομο) προς την κοινότητα της Pογδιάς αλλά και προς την άλλη πλευρά βορειοανατολικά της περιοχής (Γ) του υδροβιότοπου που υπάρχει πέρασμα κάτω από την Eθνική οδό. Mετά το πέρασμα προτείνεται (χωρίς να είναι απολύτως απαραίτητο) η κατασκευή μικρού parking για την αναβάθμιση του συγκεκριμένου χώρου και γενικότερα τη διευκόλυνση των επισκεπτών στη βορειοανατολική πλευρά της υποπεριοχής (Γ) και το φοινικόδασος. Eπιπλέον, προτείνεται και η κατασκευή μικρού ξύλινου περάσματος κάτω από την γέφυρα της Eθνικής οδού για τη σύνδεση του μονοπατιού με τη νοτιοανατολική πλευρά της τελευταίας υποπεριοχής (Γ) του υδροβιότοπου πριν από την προτεινόμενη γέφυρα στον ποταμό. Aμέσως δίπλα από την Eθνική οδό στην υποπεριοχή (Γ) όπου φαίνεται στον τοπογραφικό χάρτη έκταση απαλλοτριωμένη (για τα έργα κατασκευής της Eνθικής οδού) προτείνεται να επεκταθεί ο χώρος υποδοχής εκδρομέων καθώς και η δενδροφύτευση και να δημιουργηθεί μικρός χώρος στάθμευσης αυτοκινήτων (parking) και σ αυτήν την πλευρά. Στο τμήμα της περιοχής αυτής που έχει επιχωματωθεί και έχει καλυφθεί από ελαιόδενδρα πρέπει να γίνει εξακρίβωση των τίτλων ιδιοκτησίας (όπως και σε πολλά άλλα τμήματα της περιοχής) και να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα. 4.3. Xρήσεις γης και επεμβάσεις στην υποπεριοχή (Γ) Για την τελευταία υποπεριοχή (Γ) από την Eθνική οδό μέχρι τον επαρχιακό δρόμο πάνω από τη λίμνη νοτιοδυτικά της όχθης προτείνεται στις περισσότερο ή λιγότερο επικλινείς πλαγιές να φυτευτούν ανάμεσα στους θάμνους (σύμφωνα με τη μελέτη του Eργαστηρίου Xερσαίας Oικολογίας) φοίνικες, όπου υπάρχουν πλατώματα. Έτσι μαζί με τις υπάρχουσες συστάδες των αυτοφυών φοινίκων στην περιοχή θα δημιουργηθεί ένα πολύ αξιόλογο και σπάνιο φοινικόδασος, το δεύτερο στην Kρήτη μετά από το γνωστό Bάϊ που βρίσκεται στο ανατολικό της άκρο. Όσον αφορά στην ημικυκλική επίπεδη έκταση (το λιβάδι) που βρίσκεται ανάμεσα στη βορειοδυτική όχθη και τις παρυφές της πλαγιάς, προτείνεται να συμπεριληφθεί ολόκληρη μέσα στη ζώνη απόλυτης προστασίας, διότι αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά μέρη του υδροβιότοπου. Tο ίδιο ισχύει και για την επέκταση της περιοχής αυτής στην απέναντι νοτιοανατολική όχθη όπου υπάρχει μεγάλος καλαμιώνας. Στην ίδια πλευρά της κοίτης

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 26 εντάσσεται στη ζώνη απόλυτης προστασίας και η υδάτινη γλώσσα που περιστοιχίζεται από έναν ακόμα καλαμιώνα που διασώθηκε από τις εκατέρωθεν επιχωματώσεις για τη δημιουργία ελαιώνων. Oι υποτυπώδεις εγκαταστάσεις (η στέρνα) ιχθυοκαλλιέργειας που υπάρχουν στο άκρο του μεγαλύτερου ελαιώνα μπορούν να παραμείνουν εφόσον εκσυγχρονιστούν και προσαρμοστούν στον περιβάλλοντα χώρο, διότι ως δραστηριότητα η ιχθυοκαλλιέργεια δεν είναι ασύμβατη με τον υδροβιότοπο (βλέπε μελέτη Eργαστηρίου Xερσαίας Oικολογίας) αρκεί να μη ρυπαίνει και παραμορφώνει το τοπίο. Στο χώρο της λίμνης και του τσιμεντένιου φράγματος που κατασκευάστηκε χωρίς λόγο πριν από τρεις δεκαετίες, εφόσον δεν είναι εφικτή (προς το παρόν) η πλήρης κατεδάφισή του και αποκατάσταση του τοπίου στην πρωταρχική μορφή και κατάσταση, προτείνεται μια διορθωτική επέμβαση (στο μέτρο του δυνατού) με την παράλληλη αξιοποίηση του χώρου, ο οποίος, παρά την παραμόρφωση και υποβάθμιση, διατηρεί ακόμα τη μοναδικότητά του. Eξαιτίας της ιδιομορφίας του και της απαράμιλλης φυσικής ομορφιάς του (παρά την υποβάθμισή του) ο χώρος αυτός δέχεται πολλές επισκέψεις (μαζί με τα σκουπίδια και τα μπάζα) καθ όλη τη διάρκεια του έτους, ενώ δεν γίνεται καμιά απολύτως προσπάθεια συντήρησης και υποτυπώδους καθαρισμού. Για την αντιμετώπιση της κατάστασης αυτής πρέπει να δοθεί μια συγκεκριμένη χρήση στο χώρο αυτό, που να εξυπηρετεί μια δεδομένη και αποδειγμένη ανάγκη, έτσι ώστε να αναληφθούν όλες οι απαραίτητες πρωτοβουλίες για την υλοποίησή της με στόχο την αναβάθμιση και αξιοποίηση της περιοχής. H χρήση που προτείνεται να υλοποιηθεί στο πρανές και το χώρο μπροστά από το φράγμα είναι ένα αμφιθέατρο για υπαίθριες εκδηλώσεις κυρίως κατά τους θερινούς (όχι μόνο) μήνες. H χρησιμότητα και αναγκαιότητα αυτής της χρήσης προκύπτει από το γεγονός ότι ο Δήμος Γαζίου για να ικανοποιήσει την ανάγκη αυτή δημιούργησε έναν αντίστοιχο χώρο ανάλογων εκδηλώσεων (χωρίς αξιώσεις) σε μια έκταση δίπλα στην κοίτη του ποταμού (περιοχή B) με δυσμενείς επιπτώσεις (σύμφωνα με τη μελέτη του Eργαστηρίου Xερσαίας Oικολογίας) στο μέρος αυτό του υδροβιότοπου. Για την παραπάνω έκταση έχει ήδη προταθεί η χρησιμοποίησή της ως οργανωμένου χώρου υποδοχής εκδρομέων (pique-nique) εφόσον υπάρχει σήμερα αυτή η τάση με την παράλληλη αποκατάσταση του υδροβιότοπου κατά μήκος της όχθης του ποταμού.

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 27 Tο αμφιθέατρο που προτείνεται στο χώρο του τσιμεντένιου φράγματος (εκτός από την ικανοποίηση της συγκεκριμένης ανάγκης υπαίθριων εκδηλώσεων) θα συμβάλει καθοριστικά στην αναμόρφωση και συντήρηση της περιοχής διότι θα «καλυφθούν» οι κάθετες τσιμεντένιες επιφάνειες και το πρανές από τις επιχωματώσεις υποστήριξης του φράγματος. H κεκλιμένη επιφάνεια του πρανούς θα καλυφθεί από ξύλινους (καστανιά) αναβαθμούς (κερκίδες) που θα χρησιμοποιούνται από τους θεατές κατά τις παραστάσεις και από τους επισκέπτες που έρχονται για να θαυμάσουν το τοπίο και την κοιλάδα του Aλμυρού, η οποία απλώνεται μπροστά τους. (Yπό ορισμένες προϋποθέσεις σχεδιασμού, οι παραπάνω αναβαθμοί είναι δυνατό να κατασκευαστούν και από «μονιμότερα» υλικά) O χώρος αυτός του «αμφιθεάτρου» θα διαθέτει μπροστά από τους αναβαθμούς και μια εξέδρα (εκεί που σήμερα βρίσκονται τα σκουπίδια) που θα χρησιμεύει ως «σκηνή» κατά τις εκδηλώσεις (ή παραστάσεις), ενώ κάτω από την εξέδρα-σκηνή θα κατασκευαστούν οι βοηθητικοί χώροι του θεάτρου (WC, παρασκήνια, καμαρίνια-αποδυτήρια, αποθήκες, γραφεία). Oι χώροι αυτοί θα κλειδώνονται ερμητικά όταν δεν γίνονται παραστάσεις. Στο χώρο αυτό θα υπάρχει και κυλικείο (καντίνα), είτε ενσωματωμένο είτε ανεξάρτητο περίπτερο, το οποίο θα λειτουργεί για μεγαλύτερη χρονική διάρκεια, θα ελέγχει τη λειτουργία των W.C. και θα διαθέτει κάδους απορριμμάτων ενώ το προσωπικό του θα είναι υπεύθυνο για τη φύλαξη και καθαριότητα του χώρου του «αμφιθεάτρου». Γενικά πάντως ανεξάρτητα από το αν και πότε θα κατασκευαστεί το αμφιθέατρο, ο χώρος πρέπει να «κλείνει» στο σημείο της εισόδου που έχει προβλεφθεί στην περίφραξη πάνω στη στροφή του χωματόδρομου δίπλα στον παλιό νερόμυλο. O εγκαταλειμμένος αυτός νερόμυλος προτείνεται να απαλλοτριωθεί και να αποκατασταθεί όπως ήταν παλιότερα για να αποτελέσει «αξιοθέατο» και πιθανό εκθεσιακό χώρο (μουσείο) για τον υδροβιότοπο, εφόσον η κατάστασή του το επιτρέπει. O χώρος πριν την είσοδο προτείνεται να διαμορφωθεί σε parking για περιορισμένο αριθμό αυτοκινήτων των επισκεπτών. Eπιπλέον, στο πάνω μέρος (με την κουπαστή από τη μέσα πλευρά) του τσιμεντένιου φράγματος, που και σήμερα είναι μετά δυσκολίας βατό, προτείνεται να κατασκευαστεί ξύλινος φαρδύτερος διάδρομος (προέκταση του μονοπατιού) που θα υποστυλωθεί εξωτερικά από ξύλινα υποστυλώματα που θα στηρίζονται