Τμήμα Δασολογίας & Διαχείρισης Περιβάλλοντος & Φυσικών Πόρων Εργαστήριο Διευθέτησης Ορεινών Υδάτων και Διαχείρισης Κινδύνου Προπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών Προστατευτική Διευθέτηση Έλεγχος της ροής για αποτροπή της πλημμυρογένεσης στην πεδινή περιοχή Διευθέτηση Ορεινών Υδάτων ΙΙ: Μέρος ΙIα Φώτης ΜΑΡΗΣ Αναπλ. Καθηγητής
Ορισμοί Περίσσεια νερού εννοείται η αιφνίδια ή προοδευτική αύξηση της στάθμης των υδατορευμάτων ή των υπόγειων υδάτων σε μέγεθος βλαπτικό για τον άνθρωπο και τα συμφέροντά του. Το φαινόμενο εμφανίζεται κυρίως στις πεδινές διαδρομές των ρευμάτων μετά από έντονες βροχοπτώσεις, έχει δε ως αποτέλεσμα την υπερχείλιση του πλεονάζοντος ύδατος και την κατάκλυση των παρακείμενων περιοχών, δηλαδή την γένεση πλημμυρών. Το παρόν κεφάλαιο αφορά μόνο στο χειρισμό της περίσσειας των υδάτων, όχι όμως και στον έλεγχο των φερτών υλών. Συνεπώς οι μέθοδοι που περιγράφονται βρίσκουν εφαρμογή επί καθαρών υδάτων. 2
Μέθοδοι αντιπλημμυρικής προστασίας Η αντιπλημμυρική προστασία αποσκοπεί στην προστασία του ανθρώπου και του 3 φυσικού περιβάλλοντος από πλημμύρες λόγω υπερχείλισης των φυσικών υδατορευμάτων. Εφαρμόζεται κατά κανόνα για την παροχή προστασιάς στις πεδινές διαδρομές των ρευμάτων. Ως μέγιστη υδατοπαροχή των ρευμάτων για την διαστασιολόγηση των αντιπλημμυρικών έργων παίρνεται πάντοτε εκείνη με περίοδο επανάληψης 100 ετών (Q max100 ). Ο κίνδυνος των πλημμυρών μπορεί να ελεγχθεί ή να αποτραπεί με διάφορες μεθόδους, ως εξής: Επίσχεση πλημμυρικών υδάτων, Ταχεία απαγωγής τους εκτός του χώρου των πλημμυρών, Προστασία των ευπαθών σε πλημμύρες περιοχών. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι απόλυτη αντιπλημμυρική προστασία δεν υπάρχει. Ο κίνδυνος πλημμυρογένεσης δεν εξαφανίζεται με την εκτέλεση αντιπλημμυρικών έργων, απλώς περιορίζεται τόσο ώστε να ελαχιστοποιείται.
4
5
6
Μέθοδοι επίσχεσης Με την ίδρυση χώρου για την επίσχεση των πλημμυρικών υδάτων στην λεκάνη απορροής ενός ρεύματος αμβλύνονται τα πλημμυρικά κύματα κατά τρόπο, ώστε να μην υπερχειλίζουν πλέον στην πλημμυροπαθή πεδινή περιοχή. Η επίσχεση δεδομένου όγκου ύδατος μπορεί να υλοποιηθεί με διάφορους τρόπους, όπως π.χ. με τη ρύθμιση των φυσικών λιμνών, με την διάνοιξη επιφανειών κατάλληλων για την συσσώρευση σημαντικής ποσότητας νερού, με την κατασκευή φραγμάτων, καθώς και με την ίδρυση δεξαμενών (λεκανών) επίσχεσης πλημμυρικού νερού. 7
8
9
10
Μέθοδοι απαγωγής των πλημμυρικών υδάτων Η αποτροπή της πλημμυρογένεσης σε πλημμυροπαθή περιοχή προϋποθέτει την ύπαρξη κατάλληλης μηκοτομής και ανάλογων διατομών στην κοίτη του ρεύματος που την διασχίζει, οι οποίες εάν δεν υφίστανται, πρέπει να διαμορφώνονται με τεχνητές παρεμβάσεις. Απαιτούνται δεδομένα: Τοπογραφικά, Υδρολογικά. Οι εργασίες μπορεί να περιλαμβάνουν: Χάραξη νέου άξονα ροής, Μηκοτομή της νέας κοίτης (σχέσεις κλίσεων), Διαμόρφωση διατομής. 11
12
13
14
15
16
Εξασφάλιση της μηκοτομής και της διατομής στις νέες κοίτες των ρευμάτων Για την προστασία του πυθμένα και των οχθών των ρευμάτων από διαβρώσεις εκτελούνται έργα διευθέτησης από κατά το δυνατό επιτόπια υλικά. Γενικά προτιμώνται οι εύκαμπτες κατασκευές, επειδή αντέχουν περισσότερο λόγω της συνεχούς προσαρμογής τους στις τοπικές συνθήκες. Έργα που αποσκοπούν στην προστασία των οχθών και του πυθμένα των κοιτών είναι τα εξής: Λιθεπένδυση, Επένδυση με χλοοτάπητα, θαμνώνα, κλπ., Λιθορριπή, Εγκάρσια στερέωση της κοίτης (αναβαθμοί, ουδοί και ζωστήρες). 17
18
19
20
21
22
Παράλληλα (αξονικά) και εγκάρσια έργα Τα παράλληλα (αξονικά) και τα εγκάρσια έργα αναγκάζουν τα ρεύματα να παραμένουν εντός της διευθετημένης κοίτης τους. Στα αξονικά έργα περιλαμβάνονται τα αναχώματα και οι κατευθυντήριοι τοίχοι, στα δε εγκάρσια οι πρόβολοι και οι ουδοί. 23
24
25
26
27
28