Ιστορία ζώσα 2 28 η Οκτωβρίου Ξάνθη 1940-1944 www.axion.edu.gr
Όποιος την ιστορία του τόπου του αγνοεί ορφανός νιώθει και ευάλωτος είναι. Επιμέλεια και οργάνωση του projectστ. Λίτσας Μαθηματικός Πρ. Εκπ/κου Συμβουλίου ΑΞΙΟΝ www.axion.edu.gr 2
Αυτό, το δεύτερο θέμα, του project Ιστορία ζώσα αναφέρεται στο έπος του 1940 και στην επίδραση που είχε στην τοπική κοινωνία της Ξάνθης. Ανασύρουμε μνήμες από αδημοσίευτο μέχρι σήμερα, φωτογραφικό υλικό της συλλογής του φίλου κ. Τάσου Τεφρωνίδη και αναλύουμε τα γεγονότα από το 40 μέχρι το 44 στο τόπο μας. Ο Βουλγαρικός στρατός μπήκε στην Ελλάδα στις 20 Απριλίου του 1941 ακολουθώντας τις γερμανικές δυνάμεις. Δεν έδωσε καμιά μάχη. Ένα μήνα μετά οι Γερμανοί παρέδωσαν την αποκλειστική διοίκηση της Αν. Μακεδονίας και Θράκης στους τότε Βούλγαρους συμμάχους τους. Οι Βούλγαροι ακολούθησαν πολιτική εξόντωσης και απελάσεων του ελληνικού πληθυσμού, με στόχο τον εκβουλγαρισμό της περιοχής και την οριστική της προσάρτηση. Μέχρι το Σεπτέμβρη του 1944 που ηττήθηκαν οι δυνάμεις του Άξονα και άρχισε η σταδιακή αποχώρηση των Βουλγάρων από την περιοχή μας, ο Ξανθιώτικος λαός υπέφερε πολλές ταπεινώσεις, κακουχίες και βαναυσότητες προσπαθώντας να διατηρήσει ζωντανή την ελληνική του συνείδηση και ταυτότητα Οι εικόνες της εποχής μιλάνε www.axion.edu.gr 3
ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΚΑΤΟΧΗ ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΗ ΚΑΤΟΧΗ ΙΤΑΛΙΚΗ ΚΑΤΟΧΗ Η Ελλάδα την περίοδο 1940-44 είχε τριπλή κατοχή, ΙΤΑΛΩΝ + ΓΕΡΜΑΝΩΝ + ΒΟΥΛΓΑΡΩΝ www.axion.edu.gr 4
Ξανθιώτες στρατιώτες του ιππικού λίγες μέρες πριν ξεκινήσουν για το μέτωπο και για τα Ελληνοαλβανικά σύνορα. Ο ένας είναι ο πατέρας του κ. Τεφρωνίδη. www.axion.edu.gr 5
Ξανθιώτες στρατιώτες στο ηρώο της τότε πλατείας το 1940. Τους επόμενους μήνες, το ηρώο, θα καταστραφεί από τους κατακτητές. Η θέση του ήταν, εκεί που σήμερα είναι το πάρκο διοικητηρίου. www.axion.edu.gr 6
Το ορεινό Γερμανικό πυροβολικό βάλει κατά των οχυρών του Εχίνου, Απρίλιος του 1941 www.axion.edu.gr 7
Οι Γερμανοί καταλαμβάνουν τα οχυρά του Εχίνου στις 6 Απριλίου 1941. www.axion.edu.gr 8
Οι Γερμανοί στον δρόμο από τον Εχίνο προς την Ξάνθη. www.axion.edu.gr 9
Συνάντηση των στρατιωτών με ντόπιους κατοίκους των ορεινών χωριών. www.axion.edu.gr 10
Η κάθοδος των Γερμανών στην Ξάνθη Το σημείο αυτό είναι λίγο μετά την Ξανθίππη, 1-2 χλμ από τη πόλη πηγαίνοντας προς Σταυρούπολη www.axion.edu.gr 11
Γερμανοί στρατιώτες βλέπουν την Ξάνθη από την Ξανθίππη. Όλη η παλιά πόλη και το τέμενος είναι και σήμερα ίδια www.axion.edu.gr 12
Γερμανική φάλαγγα εισβάλει στην Ξάνθη στις 9 Απριλίου 1941 ερχόμενη από την Κομοτηνή. Σήμερα, αριστερά είναι το ξενοδοχείο ΕΛΙΣΣΟ- ΞΕΝΙΑ και δεξιά η πολυτεχνική σχολή. www.axion.edu.gr 13
www.axion.edu.gr Γερμανοί αξιωματικοί στην είσοδο του τότε Νοσοκομείου Ξάνθης. Το Νοσοκομείο ήταν εκεί μέχρι το 1980. Σήμερα στο ίδιο κτίριο στεγάζεται το Στρατιωτικό Δικαστήριο και η ΔΕΥΑΞ. 14
Η γέφυρα του τραίνου στη περιοχή Αγ. Κων/νου, ανατινάχτηκε από τον Ελληνικό στρατό για να εμποδίσει την προέλαση των εισβολέων. Η Σημερινή γέφυρα ξαναφτιάχτηκε το www.axion.edu.gr 15
Γερμανικά στρατιωτικά οχήματα στην σημερινή οδό 28ης Οκτωβρίου Η θέση του φωτογράφου είναι ακριβώς μπροστά στο σημερινό κατάστημα Γουλιμάρη. www.axion.edu.gr 16
και οι Βούλγαροι, σύμμαχοι τότε του ΑΞΟΝΑ (Γερμανών και Ιταλών) παρελαύνουν στη πλατεία της Ξάνθης. Οι επίσημοι βρίσκονται μπροστά στη σημερινή EUROBANK. www.axion.edu.gr 17
Το Μειονοτικό σχολείο Ξάνθης - στο ίδιο κτίριο που είναι και σήμερα, στο παζάρι - σε υποχρεωτικό εορτασμό βουλγαρικής επετείου. Τα γενέθλια του τσάρου Βόρη - 1944 www.axion.edu.gr 18
Ντουρντουβάκια = Ξανθιώτες όμηροι σε καταναγκαστικά έργα www.axion.edu.gr 19
Ντουρντουβάκια Η λέξη αποτελεί παραφθορά της βουλγαρικής φράσης τρούντοβ βόινικ που σημαίνει, φαντάρος αγγαρείας, και τη χρησιμοποιούμε μέχρι και σήμερα, όταν θέλουμε να δηλώσουμε το άβουλο ον. Μια από τις τακτικές που ακολούθησαν οι κατακτητές προκειμένου να εξοντώσουν τον ελληνικό πληθυσμό ήταν αυτή της αναγκαστικής στρατολόγησης των νέων ελληνικής υπηκοότητας. Ντουρντουβάκια, ήταν Έλληνες επιστρατευμένους από το βουλγαρικό στρατό, κυρίως στη βουλγαροκρατούμενη Γιουγκοσλαβία, αλλά και στην ίδια τη Βουλγαρία, όπου εργάζονταν στην κατασκευή δρόμων, σιδηροδρόμων και σε άλλα έργα. Η στρατολόγηση επεκτάθηκε και σε κλήτευση ομήρων κάθε ηλικίας, κυρίως λόγω αντιστασιακής δράσης ή απλά λόγω σχετικών καταγγελιών. Οι συνθήκες εργασίας και διαβίωσης ήταν εξαντλητικές και απάνθρωπες και η καταναγκαστική απασχόληση διαρκούσε περίπου 6 μήνες κάθε χρόνο. Οι εργάτες στρατιώτες αυτοί ονομάστηκαν ντουρντουβάκια. Γ γλύτωναν μόνο όσοι δέχονταν να πάρουν τη βουλγαρική υπηκοότητα, οι λεγόμενοι Βουλγαρογραμμένοι. www.axion.edu.gr 20
Στογιαννίδης Ευάγγελος Τριανταφυλίδης Κων/νος Βόγδος Μιχαήλ Ανθ/γος ετών 25 Υπίατρος ετών 32 Λοχαγός ετών 23 Οι τρείς προτομές τους είναι στην πλατεία Ηρώων. Πεσόντες Ξανθιώτες Αξ/κοι στη περίοδο 1940-1946 www.axion.edu.gr 21
Μετανιωμένος Αμετανόητος Εκδίκηση ή τιμωρία Απαγγελία απόφασης λαϊκού δικαστηρίου πριν την εκτέλεση ώστε λοιπόν, πόλεμος! www.axion.edu.gr 22
Μάρτιος του 1945, μετά την απελευθέρωση. Εορτασμός ξανά της εθνικής επετείου. Μετά από 4 χρόνια κυματίζει ξανά η γαλανόλευκη www.axion.edu.gr 23
πηγές: 1. Φωτογραφίες της εποχής 2. Βιβλιοθήκη ΑΞΙΟΝ 3. Βιβλιογραφία Ξανθιωτών συγγραφέων ευχαριστούμε: Τον κ. Τάσο Τεφρωνίδη ως συλλέκτη Όλο το υλικό είναι από τα αρχεία, το campus και τους χώρους του ΑΞΙΟΝ Ξάνθη Οκτ. 2013 www.axion.edu.gr www.axion.edu.gr 24
Ο τόπος μας σήμερα, εν ειρήνη www.axion.edu.gr 25