TA LIM VAZIRLIGI TOSHKENT ARXITEKTURA QURILISH INSTITUTI. QURILISH MASHINALARI fanidan

Σχετικά έγγραφα
OQIM TERMODINAMIKASI. Reja: 1. Asosiy tushunchalar. 2. Bajariladigan ish. Oqim uchun termodinamikaning birinchi qonuni tenglamasi. 3.

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI. TOShKENT ARXITEKTURA QURILISh INSTITUTI

BITIRUV MALAKAVIY ISHI

3-MAVZU: Stanoklar kinematikasi asoslari (Bases of kinematics of metal-cutting machine)

KON MASHINALARI VA MAJMUALARI

VIII. TEST. bayon etish usullarini ifodalovchi zamonaviy nazariya; bayon etish usullarini ifodalovchi zamonaviy nazariya;

Fizika fanidan test topshiriqlarini yechish bo yicha abituriyentlar uchun ayrim tavsiyalar

O ZBЕKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI O RTA MAXSUS, KASB-HUNAR TA LIMI MARKAZI RADIOTEXNIK O LCHOVLAR

ELEKTR TOKINING ISHI VA QUVVATI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI QISHLOQ VA SUV XO JALIGI V A Z I R L I G I ANDIJON QISHLOQ XO JALIK INSTITUTI

BITIRUV MALAKAVIY ISHI

O zbekpiston Respublikasi oliy va o rta maxmaxsus ta lim vazirligi Namangan muhandislik-pedagogika instituti

avtotransport vositalarida yuk tashish va avtotransport logistikasi

ELEKÒR-GAZ PAYVANDLASH ÒEXNOLOGIYASI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI NAMANGAN MUHANDISLIK-TEXNOLOGIYA INSTITUTI. Kimyo-texnologiya fakulteti

KIMYO-FARMATSEVTIKA ISHLAB CHIQARISH JARAYONLARI VA APPARATLARI FANIDAN

FARMATSEVTIKA INSTITUTI ANORGANIK KIMYO SOG LIQNI SAQLASH SOHASI FARMATSIYA BAKАLAVR TA LIM YO NALISHI UCHUN

IQTISODIY TAHLIL VA AUDIT

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI TOSHKENT KIMYO-TEXNOLOGIYA INSTITUTI BIOTEXNOLOGIYA KAFEDRASI

Mundarija Kirish...2 I. Arxetektura qurilish qismi Loyihalash uchun boshlang`ich ma`lumotlar Qurilish tumanini iqlimiy va geofizik

B I T I R U V M A L A K A V I Y I SH I

OLIY GEODEZIYA ASOSLARI

Узбекистон Республикаси Олий ва урта махсус таълим вазирлиги. Жиззах Политехника институти

«FIZIKA» FANIDAN O QITISH TEXNOLOGIYASI

PAYVAND BIRIKMALARNING DEFEKTOSKOPIYASI. belgi; boshqa turdagi qoplamali П bo ladi. Agar qoplamada 20% qoplashda foydalaniladi.

BITIRUV MALAKAVIY ISH

Mavzu: Axborotni kodlash. Oldinlovchi

INFORMATIKA VA HISOBLASH TEXNIKASI ASOSLARI. Umumiy o rta ta lim maktablarining 8-sinfi uchun darslik Ikkinchi nashri

BOSHQARUV HISOBI: NAZARIYA VA USLUBIYOT

R A N G S H U N O S L I K A S O S L A R I

MALAKAVIY BITIRUV ISHI

BITIRUV MALAKAVIY ISh

22-modul : Payvandlash asoslari Payvandlash turlari. Reja:

M.T. Gulamova, Sh.Q.Norov N.T.Turobov

BITIRUV MALAKAVIY ISHI

2-DARS MAVZU: FIZIK KATTALIKLAR HAQIDA TUSHUNCHA VA ULARNI O`LCHOVCHI ASBOB-USKUNALARNING IMKONIYATLARINI O`RGANISH

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKASIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI

O ZBЕKISTON RЕSPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA'LIM VAZIRLIGI. TOSHKЕNT AVTOMOBIL-YO LLAR INSTITUTI. «Avtomobil yo llari va aeroportlar» kafеdrasi

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI QISHLOQ VA SUV XO JALIGI VAZIRLIGI

KURS ISHI Mavzu: Optik teleskoplarning asosiy tushunchalari.

o quv yili matematikadan 9-sinf imtihon biletlari yechimlari 1-bilet = 0,75 1,2+0,9. = 73; Javob: <CAB= 730

Kelajakda malakali mutaxassis bo lib yetishiga intilayotgan yoshlarimiz uchun ushbu qo llanma yaqindan yordam berishga ishonamiz.

fanidan ma ruzalar matni

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI O RTA MAXSUS KASB-HUNAR TA LIMI MARKAZI A.SH. GIYASOV, M.A. ZIYAYEVA, SH.F.

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI NAMANGAN MUHANDISLIK-TEXNOLOGIYA INSTITUTI

BIOLOGIYA SITOLOGIYA VA GENETIKA ASOSLARI SINF

10 MEXANIKA MEXANIKADA SAQLANISH QONUNLARI MEXANIK TEBRANISHLAR VA TO LQINLAR

Kompleks birikmalar kimyosi fani

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI AHMADJON O LMASOV. Qayta ishlangan nashri

Otaxanov Nurillo Abdumalikovich. Dasturlash uchun masalalar to plami. Taqrizchilar: 1. FMFD Badalov M. 2. FMFN, dotsent,olimov M.

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI QARSHI MUHANDISLIK IQTISODIYOT INSTITUTI ENERGETIKA FAKULTETI

BITIRUV MALAKAVIY ISH

Umumiy o rta ta lim maktablarining 7-sinfi uchun darslik. O zbekiston Respublikasi Xalq ta limi vazirligi tomonidan tasdiqlangan

Mustaqil ishi. O zbekiston Respublikasi Oliy va O rta maxsus ta lim vazirligi

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI. ABU RAYXON BERUNIY NOMIDAGI TOShKENT DAVLAT TEXNIKA UNIVERSITETI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI. KOMPLEKS BIRIKMALAR KIMYOSI fanining O QUV DASTURI. Toshkent 2008

ELEKTRODINAMIKA fanidan

IQTISODIY MATEMATIK USULLAR VA MODELLAR (nazariy asoslar va amaliy tavsiyalar)

«KIMYO VA EKOLOGIYA» KAFEDRASI

M. A. Abralov, N. S. Dunyashin, Z. D. Ermatov GAZ ALANGASI YORDAMIDA MEÒALLARGA ISHLOV BERISH ÒEXNOLOGIYASI VA JIHOZLARI

Alisher Navoiy nomidagi Samarqand Davlat universiteti

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI XALQ TA LIMI VAZIRLIGI NAVOIY DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI TABIATSHUNOSLIK FAKULTETI KIMYO VA EKOLOGIYA KAFEDRASI

ELEKTROTEXNIKANING NAZARIY ASOSLARI

funksiyaning birinchi tartibli xususiy hosilasidan

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI XALQ TA LIMI VAZIRLIGI FIZIKADAN LABORATORIYA ISHLARINI BAJARISH BO YICHA USLUBIY QO LLANMA

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI. QARSHI MUHANDISLIK IQTISODIYOT INSTITUTI.

Osmon burjlarini tadqiq etish

Differensial hisobning tatbiqlari

P A X T A Ch I L I K

Sh.M.Mirkomilov, N.I.Bozorov, I.I.Ismoilov POLIMERLAR KIMYOSI. Nazariy asoslar Laboratoriya ishlari

Samarqand y.

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI ZAHIRIDDIN MUHAMMAD BOBUR NOMIDAGI ANDIJON DAVLAT UNIVERSITETI.

ALGEBRA VA MAÒEMAÒIK ANALIZ ASOSLARI

O zbekiston Respublikasi Oliy va o rta maxsus ta lim vazirligi. Toshkent moliya instituti. Moliyaviy tahlil

BITIRUV MALAKAVIY ISH

OPTIKA. YORUG`LIKNING TABIATI 1. Yorug`likning tabiati. Yorug`lik to`lqinlarining monoxromatikligi va kogerentligi. 2. Fotometrik kattaliklar. 3.

«Tasdiqlayman» O`quv ishlari bo`yicha prorеktor

VOKAL ANSAMBLI. fanidan Xalq ijodiyoti ( Vokal jamoalari rahbarlik )

H.R. To`xtaеv, K.A. Cho`lponov, M.B.Qosimova, R.Sh.Zaripova TA'LIMDA INNOVATSION TЕXNOLOGIYALAR АNORGANIK KIMYO FANIDAN TA'LIM TЕXNOLOGIYASI

O zbekiston Respublikasi Xalq ta limi vazirligi Respublika ta lim markaazi

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR raqamlarining ba zilari orasiga + va - ishoralarini shunday qo yingki, natijada 100 hosil bo lsin.

OCHIQ DARS ISHLANMASI

HAYOT XAVFSIZLIGI ASOSLARI

FIZIKADAN OLIMPIADA MASALALARI

KIMYO. 8 sinf o qituvchilari uchun metodik qo llanma

ANALITIK VA ORGANIK KIMYO FANIDAN O QUV-USLUBIY (Biologiya ta lim yo nalishi uchun)

BIOLOGIYADAN IMTIXON SAVOLLARIGA JAVOBLAR. 8 sinf

Lektsiya tekstleri (60 saat lektsiya)

O`ZBeKISTON ReSPUBLIKASI XALQ TA`LIM VAZIRLIGI. AJINIYOZ NOMIDAGI NUKUS DAVLAT PeDAGOGIKA INSTITUTI. «Tasviriy san`at va chizmachilik» kafedrasi

KIMYO. 8 sinf uchun darslik TOSHKENT

Bitiruv malakaviy ish

TENGSIZLIKLAR-II. ISBOTLASHNING ZAMONAVIY USULLARI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI MIKROIQTISODIYOT FANIDAN MASALALAR TO PLAMI

ФИЗИКА. Физика file-» (240487) Кенглиги 2,4 м бˇулган вагон 15 м/с тезлик билан харакатланмо

FARG ONA DAVLAT UNIVERSITETI M.R.RAXMONQULOV. Astronomiya va astrofizika asoslari fani bo yicha laboratoriya ishlari (uslubiy tavsiyanoma)

WZBEKISTON RESPUBLIKASI XALQ TA`LIMI VAZIRLIGI AJINIYOZ NOMIDAGI NUKUS DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЬЛИМ ВАЗИРЛИГИ З.М

Uzviylashtirilgan Davlat ta lim standarti va o quv dasturi Matematika Fizika Informatika va hisoblash texnikasi asoslari (5 9 -sinflar)

TOSHKENT IRRIGATSIYA VA MELIORATSIYA INSTITUTI BUXORO FILIALI "UMUMKASBIY FANLAR" KAFEDRASI "CHIZMA GEOMETRIYA VA MUHANDISLIK GRAFIKASI"

Transcript:

O ZBEKISTONRESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI TOSHKENT ARXITEKTURA QURILISH INSTITUTI QURILISH MASHINALARI fanidan Referat Gurux :16-12 BIQKT Bajardi: Norqobilova Z. Tekshirdi:Xushnazarov O Toshkent 2014

Mavzu: QURILISH MASHINALARINI ISH UNUMI VA TEXNIK- IQTISODIY KO RSATKICHLARI Reja: 1.Kirish 2. Qurilishmashinalariningkuchuzatmalarivayuritmalari 3. Qurilish mashinalarining yurish qismlari 4. Qurilish mashinalarining tortish kuchini hisoblash 5. Qurilish mashinalarining texnikaviy-iqtisodiy ko rsatkichlari 6.Foydalanilgan adabiyotlar

KIRISH Birinchi chaqiriq O zbekistan Respublikasi Oliy Majlisining IXsessiyasida mamlakatimiz Prezident I.A.Karimovning «Barkamol avlod - O zbekiston taraqqiyotining poydevori» mavzusidagi ma ruzasi va shu sessiyada qabul qilingan O zbekistan Respublikasining «Ta lim to rrisida»gi Qonuni hamda «Qadrlar tayyorlash Milliy dasturi» mamlakatimizdagi barcha ta lim muassasalari oldiga katta vazifalar qo ydi. Ana shu vazifalardan biri xalqaro andozalar talablari darajasidagi, fan va texnikaning eng so nggi yutuqlaridan xabardor bo lgan, raqobatbardosh, qurilish sohasida mukammal bilim, malaka, uquvga ega va yuksak ma naviy saviyadagi oliy ma lumotli kadrlarni tayyorlashdir. Milliy g oyamizni mohiyatini ifodalovchi ozod va obod vatan, erkin va faravon hayot barpo qilmoqlik, barcha sohalarda, shu jumladan, qurilish sohasida ham katta rejalar hamda isloxotlarni amalga oshirishni taqozo etadi. Shu bois xam 2001 yil 26 aprelda O zbekistan Respublikasida arxitektura va qurilishni yanada takomillashtirish sohasida Prezident I.A.Karimovning maxsus farmoni e lon qilindi. Farmon maqsad va vazifalarini ro yopga chiqarish, qurilish sohasida yuqori malakali mutaxassis kadrlar tayyorlash yuzasidan ta lim xizmati ko rsatuvchi tashkilotlaridan g oyat ma suliyatli, sharafli va dolzarb masalalarni hal etilish talablarini qo ydi. Mustaqil yurtimizni bugungi kunini ulkan sanoat korxonalari, turli muhandislik inshootlari, madaniy va maishiy binolari qurilishlarisiz tasavvur etib bo lmaydi.shu bois mamlakatimizda bino va inshootlar qurilishi yil sain jadal sur atlarda rivojlanib bormoqda.tabiiyki, ulkan qurilishlarning sifat va son jihatidan tabora rivojlanib borishi zamonaviy qurilish texnologiyalariga hamda ularni amalga oshirishda foydalaniladigan qurilish mashinalariga bo lgan talabni kuchaytirmokda. Qurilish texnologiyalarini amalga oshirish bilan bog liq sarfharajatlarni sezilarli qismini qurilish mashinalaridan foydalanish harajatlari tashkil etadi.shuning uchun qurilish mashinalarini to g ri tanlash va ulardan oqilona foydalanish ishlab chiqarish harajatlarini kamaytiradi, ish sifatini oshiradi, mehnat sharoitini yaxshilaydi hamda qurilish ob etini bitirib ekspluatatsiyaga topshish

muddatini qisqartiradi. Qurilish mashinalarini to g ri tanlash va ulardan oqilona foydalanish esa asosan inson omiliga bog liqdir, ya ni qurilish ishlarini bajaruvchi mutaxassislarni qurilish masinalarini tanlash, ulardan foydalanishga oid bilimi, ko nikmasi va uquviga bog liqdir. Qurilish mashinalari bo yicha o quv qo llanma fan o quv dasturi asosida yozilgan bo lib, oliy o quv yurtlarining «Bino va inshootlar qurilishi» bakalavriat ta lim yo nalishi bo yicha ta lim olayotgan talabalarga mo ljallangan. Ushbu o quv qo llanmaga sanoat va fuqaro qurilishida ishlatiladigan qurilish mashinalarining vazifalari, ularni tasnifi, tuzilishi, ishlash tamoyillari, asosiy ko rsatgichlarini hisobi hamda ulardan foydalanish xavfsizligi bo yicha ma lumotlar, rasmlar, sxemalar kiritilgan.qurilish mashinalarini tuzilishini o ziga xos xususiyatlari va texnikaviy iqtisodiy, foydalanish ko rsatkichlarini hisolash tartibi bayon etilgan. Ishlab chiqarishni, shu jumladan qurilishni mexanizatsiyalashtirish darajasi bino va inshootlar qurilishidagi masinalar vositasida bajariladigan ishlar yig indisi sonini bino va inshootni qurib topshirish uchun bajarish kerak bo lgam umumiy ishlar yig ndisi soniga nisbatini foizi bilan aniqlanadi.ma lumki, qurilishdagi operatsion texnologiyalar asosiy va yordamchi operatsiyalardan tashkil topgan. Shuning uchun mexanizatsiyalashtirish darajasi qurilishdagi operatsion texnologiyalarni asosiy va yordamchi operatsiyalarni mashinalar bositasida amalga oshirilgandagina yuqori bo ladi. Qurilishda qo l kuchida bajariladigan ishlarning hajmi uncha katta bo lmasa ham ular ko p ishchi kuchini band qiladi. Qurilish montaj ishlarini mexanizatsiyalashtirish darajasi ko p jihatdan mayda va tarqoq ishlarni mexanizatsiyalashtirishga bog liq. Qurilish montaj ishlari hajmini, ishchi kuchini oshirish hisobiga emas, balki mexanizatsiyalashtirish hisobiga ko paytirish kerak. O quv qo llanma o zbek tilida lotin alifbosida yaratilgan dastlabki kitob, ayrim kamchiliklardan holi emas, uning sifatini yaxshilash yuzasidan bildiriladigan barcha fikr-muloxazalarni mualliflar minnatdorchilik bilan qabul qiladilar.

Bino va inshootlar qurilishi ta lim yo nalishi bo yicha tayyorlanayotgan bakalavrlar qurilish ishlarini mexanizatsiyalashtirish vositalarini tanlash va ulardan yuqori samara bilan oqilona foydalana olish usullarini bilishi hamda qurilish ishlab chiqarish amaliyotiga joriy eta olish malakasiga, uquvigaega bo lishlari kerak. Qurilish mashinalari fani Nazariy mexanika, Materiallar qarshiligi, Suyuqlik va gaz mexanikasi, Elektrotexnika va boshqa umumtexnika fanlari bilan o zaro bog langan hamda talabalarni mazkur fanlar bo yicha olgan bilim, ko nikma va uquvlari asosida o rganiladi. Ushbu fan Qurilish ishlab chiqarishi texnologiyasi, Bino va inshootlarni barpo etish texnologiyasi, Hayot faoliyati havfsizligi, Qurilishni tashkil etish va boshqa fanlarni mukammal o zlashtirishga xizmat qiladi.

Energiya manbaidagi harakatlarni, yurish qismiga, jihozlariga va boshqa birikmalariga uzatmalar yordamida uzatiladi. Uzatmalarmexanik, elektrikvagidravlik bo lishimumkin. Mexanikuzatmalar, ishqalanishhisobiga, friktsion, tasmaliuzatmalardantashkiltopgan bo ladivailashishhisobigauzatuvchi, tishli, chervyakli, zanjirliuzatmalarkiradi. Uzatmaning chidamli ko proq uzoq muddat ishlashi, uning har bir detalining qanday materialdan tayyorlanganligi, ishqalanishga qarshilik ko rsata olishi, chidamliligi va boshqa ko rsatkichlari katta axamiyatga ega. Gidravlik yuritmalar Hozirgi zamon qurilish mashinalarida gidravlik dvigatel quvvatini ish jihozlari, ijrochi mexanizmlar va boshqarish sistemasiga uzatish uchun ko p ishlashmoqda. Gidravlik yuritmalar mineral moy oqimning energiyasidan foydalanish hisobiga ishlatiladi. Gidravlik yuritmalar boshqa turdagi yuritmalarga nisbatan quyidagi afzalliklarga ega: f.i.k. yuqori, boshqarish va reversivlash qulay. Aylanma harakatni ilgarilama harakatga aylantirish oson, tuzilishi ixcham. Gidravlik yuritma nasoslar, ish suyukligi solingan idish, ilgarilama va aylanma harakatli gidravlik dvigatellar, gidravlik taqsimlovchi, gidravlik bosimni sozlovchi, gidravlik trubalar sistemasidan iborat bo ladi. Nasos mashinasiningasosiydvigatelidanharakatoladi.nasoslaryuritmaningmexanikenergiy asiniishsuyuqligining oqimenergiyasigao zgartiribberadi, ularhosilqilganbosimvaishunumdorligibilanxarakterlanadi. Gidromotorlaresaishsuyuqligi oqiminingenergiyasinimexanikenergiyagao zgartirib, mexanizmlarningvallariniaylantiradivahosilqiladiganburovchimomentnihamdavaln ingaylanishtakrorligibilanxarakterlanadi.

Elektrik yuritmalar Elektrik yuritma ko pincha qurilish mashinalari statsionar (turg un) bo lgan holda ishlatiladi. Elektrikenergiyamavjud bo lgandaelektruzatishliniyalaridan, kabellar orqaliulanadi.ba zanqurilishmashinalariningdizeldvigateliqo llanilib, generatorgaulanadi, generator energiyahosilqilib boshqa qismlargauzatadi. Elektrikyuritmaningasosiyafzalliklari: - tejamliligi; - avtomatlashtirishniimkoniborligi; - birdanigayurgazibyuborishoson, qizdirishtalabetilmaydi; - boshqarishqulayligi; - qurilishmashinalariniavtomatikravishda boshqarishmumkinligi; Elektrik yuritmani kamchiligi elektr energiya tashqi manbadan olinadi. Quvvati 10 kvt gacha bo lgan mashinalarga 220/380 V kuchlanishda ishlaydigan qisqa tutashtirilgan 3 fazali asinxron dvigatellar ishlatiladi. Ichki yonuv dvigatellari. Qurilish mashinalarining ko pchiligida asosan (80-90% da) ichki yonuv dvigatellari neft maxsulotlari hisobiga alohida tashqi manbaga bog liq bo lmasdanishlaydi. Afzalliklari: - doimo ishga shay turadi; - tashqi manbaga bog liq emas; - yurish doirasi keng; - o zi yuradi, quvvat birligiga to g ri keladigan og irligi uncha katta emas; Kamchiliklari: - havo sovuq paytda yurgazib yuborish uchun qizdirishga vaqt va yonilg i sarflanishi; - o ta zo riqishga chidamsiz; - dvigatel valini yo nalishini o zgartirish mumkin emas. Qurilishmashinalariniyuritmalaridasolyarmoyivadizelyonilg ilaridanfoydalaniladi.

Qurilish mashinalarining yurish qismlari Qurilish mashinalarining yurish qismi, mashina og irligining va ishlash paytida ularga ta sir qiladigan tashqi kuchlarni tayanch yuzalarga uzatish, mashinalarni bir joydan ikkinchi joyga qo zg atish, ishlayotgan paytda qimirlatmay ushlab turish uchun xizmat qiladi. Qurilish mashinalarida g ildirakli, gusenitsali, rels g ildirakli, katta massali mashinalarda esa juft zanjirli va odimlovchi harakatlantirgichlar qo llaniladi. G ildirakli mashinalar relsi (minorali kran, chorpoya kran, ko prik kran) va relssiz bo lishi mumkin. Relssiz mashinalarni metall (rezinalangan) va pnevmatik g ildirakli xillari bo ladi. Rels harakatlanish mexanizmining yaxshi ishlashini ta minlaydi. Kran osti yo llari qurish kerakligi uning kamchiligidir. Zanjirli yurish jihozlarining yerga teguvchi yuzasi kata, yerga tushuvchi solishtirma bosim ancha kichik bo lgani uchun mashinaning yaxshi o tuvchanligini ta minlaydi. Odimlovchijihozlarmashinaningyergasolishtirmabosiminiyanadakamaytira di, bularkattaekskavatorlargao rnatiladi. Asosan ko chma qurilish mashinalari avtomobillarga, traktorlarga pnevmog ildirakli tayanchlarga montaj qilinishi yoki o zida yurish qurilmasi bo lishi mumkin. Qurilish mashinalarining tortish kuchini hisoblash Umuman mashina yurganda ularning harakatiga umumiy qarshilik (N) hosil bo ladi. W = W 0 ± W i bu yerda:

W 0 - yo lningto g rigorizontaluchastkasidaharakatlanishga bo lganasosiyqarshilik, N; W i -mashinatepalikka (+) yokipastlikka (-) harakatlangandahosil bo ladiganqo shimchaqarshilik, N Tortish kuchini hisoblashda odatda, harakatga bo lgan solishtirma qarshilikning ω 0 qiymatidan foydalanadi. Avtomobil, traktor, tyagach va tirkamalarning xarakatiga bo lgan asosiy solishtirma qarshiliklarning qiymati ma lumotnomalarda keltirilgan bo ladi. Tepalikka harakatlanishda hosil bo ladigan qo shimcha solishtirma qarshilikning qiymati yulning qiyaligining qiymatiga tenglashtirib olinadi. Yuk tashiyotganavtomobilningharakatiga to la qarshilik, N. buyerda:g a va G yuk -avtomobilvayukning og irligi, N. Traktorvatirkamatortibborayotganpnevmog ildiraklityagachlaruchun, N; bu yerda: G T - traktor yoki tyagachning o z og irligi; G n - yuklangan tirkamaning og irligi; n - tirkamalar soni; ω 0 -traktorvatyagachharakatiganisbatanasosiysolishtirmaqarshilik; ω 0 - tirkama uchun; Avtomobil traktor yoki tyagach harakatlanishi uchun quyidagi shartlar bajarilishizarur: (harakat tenglamasi) F T -dvigatel ishlaganda va g ildirak zanjir hamda yo lning o zaro ta sirlanuvchi natijasida yetaklovchi g ildiraklarga zanjirlarda hosil bo ladigan tortish kuchi, (H). G cts -yuklangan mashinaning yurituvchi g ildiraklariga to g ri keladigan og irligi, [N].

φ - g ildirak zanjirning yo l yuzasi bilan ishlash koeff. pnevmog ildirak mashinalar uchun 0,3-0,6; gusenitsali mashinalar uchun 0,5 +0,9 bo ladi. Qurilish mashinalarining texnikaviy-iqtisodiy ko rsatkichlari Qurilish mashinalarining ish unumdorligi, ustuvorligi, boshqaruvchanligi, qo zg aluvchanligi mashinalarning asosiy texnikaviy-iqtisodiy ko rsatkichlari hisoblanadi. Qurilish mashinalarining ish unumdorligi uning vaqt birligi ichida (min, soat, smena) ishlab chiqargan mahsulot miqdori bilan harakatlanadi. Masalan; yer qazish mashinalarining maxsuloti m 3 bilan ifodalanadi. Mashinalarning bir soatlik ish unumdorligi ish yuritmalarining quvvatidan maksimal darajada samarali foydalanishga erishiladigan xol uchun aniqlanadi. Topilgan ish unumdorli P nazariy yoki konstruktiv ish unumdorligi deyiladi. Mashinalarningishunumdorligikonstruktivhisobiy, texnikaviyvaekspluatatsionxillarga bo linadi. Konstruktiv-hisobiy ish unumdorlik (Px) mashinaning hisobiy tezliklari kuchlaridan to la foydalanilgan konkret ish sharoitlarini hisobga olmagan holda uning 1 soat xaqiqiy ish vaqtida bajargan ishi bilan xarakterlanadi; F x -material oqimininghisobiykesimi, m 2 ; P x -3600 F x V x u m 3 /soat V x -materialnihisobiyharakattezligi, m/sek. γ-tashiladiganmaterialninghajmiymassasi, m/m 3. Materialniportsiya-portsiyasuribturuvchiuzluksizishlaydiganmashinauchun: Bu yerda : Vx 3 Пх 3600 q м / соат 3600 L L-material portsiyasini joylashish qadami, m; q -birportsiyamaterialninghajmi, m 3 γ-tashiladiganmaterialnihajmiymassasi t/m. Davriy ishlaydigan mashinalar uchun: V L q t/soat

P x = nq m 3 /soat = n q γ, t/soat n-1 soatishvaxtidagitsikllarsoni; t ts - tsiklning hisobiy davomiyligi, sek. Texnikaviy ish unumdorligi (Pt)-mashinaning ma lum sharoitda bir soat uzluksiz ishlash imkoniyati bilan aniqlanadi. Real sharoitda, ya ni tsiklning davomiyligi, cho mich hajmini to lishi va boshqalar hisobga olinadi. P e =m P t K v, m 3 /smena bunda: K v -ma lumvaqt mobaynidamashinadanfoydalanishkoeffitsienti; mashinani xaqiqiy ish vaqtini, butun ish vaqtiga bo lib aniqlanadi. m-1 smenadagi soatlar soni, 8 soat deb olinadi. n-1 soat ish vaxtidagi tsikllar soni.

Foydalanilganadabiyotlar: 1. Тожиев Р.Ж. Қурилиш машиналари, Т., Узбекистан(Дарслик) 2000й. 19, 0- б.т. 2. Добронравов С.С., Дронов В. Г. «Строительные машины и основы автоматизации»: Учебник для строителных вузов М: Высшая шк.,2001г. -575 ст. 3. Акбаров А. Қурилиш машиналари Олий ўқув юртлари учун Саноат ва граждан қурилиши ихтисослигилари учун ўқув қўлланма.т., Ўқитувчи. 1992й., 274 бет. 4. Смирнов А.А., Додонов В.А. Қурилишда ишлатиладиган қўл машиналари Т. Ўқитувчи, 1995й., 17,6 б.т.